NDI-ს ახალი კვლევის მიხედვით, მოქალაქეები ფიქრობენ, რომ ბოლო 10 წლის განმავლობაში სიღარიბესთან, კრიმინალთან, ტერიტორიულ მთლიანობასთან და განათლებასთან დაკავშირებული სიტუაცია გაუარესდა. 7-13 დეკემბერს ჩატარებული საზოგადოებრივი განწყობის კვლევა აჩვენებს, რომ მოსახლეობის უმეტესობას ქვეყანაში მიმდინარე
ჰომოფობიასთან, ტრანსფობიასთან და ბიფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით, Tbilisi Pride-მა ეროვნული დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) მხარდაჭერით, პანელური დისკუსია — 17 მაისი: მეხსიერება და პერსპექტივები — დააორგანიზა. პანელურმა დისკუსიამ თავი მოუყარა ლგბტქი თემის წევრებს, ადგილობრივი და საერთაშორისო სამოქალაქო ორგანიზაციების წარმომადგენლებს, აქტივისტებს, დიპლომატიურ
2022 წელი ლგბტქი უფლებების მიმართულებით გამოწვევებით იყო სავსე. მსოფლიოში არაერთი სასიკეთო ცვლილება მოხდა, თუმცა ამის საპირწონედ, მემარჯვენე ჯგუფების გაძლიერება და უფლებრივი მდგომარეობის გაუარესების შემთხვევებიც
ეროვნულ–დემოკრატიული ინსტიტუტი (NDI) კვლევის ახალ შედეგებს აქვეყნებს. კვლევის მიხედვით, ფასების ზრდა, სამუშაო ადგილები და სიღარიბე კვლავ ყველაზე მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება — ყოველ მეხუთე ოჯახს საჭმლის
ეროვნულ–დემოკრატიული ინსტიტუტი (NDI) კვლევის ახალ შედეგებს აქვეყნებს. კვლევის მიხედვით, ფასების ზრდა, სამუშაო ადგილები და სიღარიბე კვლავ ყველაზე მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება — ყოველ მეხუთე ოჯახს საჭმლის სამყოფი ფული არ აქვს. მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობა ფასების მომატებაზე წუხს და მათი ოჯახის ეკონომიკურ მდგომარეობას ცუდად ან დამაკმაყოფილებლად აფასებს.
კვლევა შეეხება საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვან საკითხებს. მათ შორის ეკონომიკას, სიღარიბის აღქმას, ინსტიტუტებსა და ქვეყნის საგარეო პოლიტიკა.
კვლევის ძირითადი მიგნებები ევროკავშირისა და ნატოს მხარდაჭერას, არსებულ ეკონომიკურ გამოწვევებს, სიღარიბესა და ინფლაციას, ემიგრაციასა და იმიგრაციასა და მთავრობის საქმიანობის შეფასებას ეხება. აღნიშნული მიგნებების თანახმად,
კვლევის პირველი თავის მიხედვით, რომელიც ქვეყნის განვითარების მიმართულებას, უსაფრთხოების განცდასა და მომავალსა და ოპტიმიზმს ეთმობა,
კვლევის მეორე თავი ეროვნული გამოწვევებს/პრიორიტეტებსა და განათლება ეხება.
მესამე თავის მიხედვით, რომელიც საქართველოს ეკონომიკის მდგომარეობას, უმუშევრობას, მთავრობის ეკონომიკური სტრატეგიის შეფასებას, ემიგრაციას, შინამეურნეობის ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასებას, ყოველთვიურ ხარჯებს, ფასების მომატებას, საკუთრების ფორმებსა და შინამეურნოების კეთილდღეობის სკალას ეხება, მოქალაქეთა უმეტესობა საქართველოს ეკონომიკურ მდგომარეობას ცუდად აფასებს.
მეოთხე თავი საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას ეხება. კვლევის მიხედვით,
მეხუთე თავი მთავრობის, პრემიერმინისტრის, პრეზიდენტის და პარლამენტის საქმიანობის, პოლიტიკური პარტიების შეფასებასა და ქალთა პოლიტიკურ მონაწილეობას შეეხება.
მეექვსე თავი ნატოსა და ევროკავშირში გაწევრიანებას, საქართველოს ევროინტეგრაციის პროგრესის შეფასებასა და ევროინტეგრაცის კუთხით მთავრობის საქმიანობის შეფასებას ეთმობა. აღნიშნული თავის თანახმად,
დოკუმენტის მეშვიდე და ბოლო თავი ეხება რუსეთის შეჭრას უკრაინაში, რუსების იმიგრაციის გავლენას საქართველოზე, სახელმწიფო პოლიტიკას რუსი მოქალაქეების მიმართ, სავიზო რეჟიმის შემოღებას რუსეთის მოქალაქეებისთვისა და დამოკიდებულებას რუსეთისა და რუსი ხალხის მიმართ.
აღნიშნული თავის მიხედვით,
NDI-ის კვლევა დიდი ბრიტანეთის მთავრობის UK aid-ის ფინანსური ხელშეწყობით ხორციელდება. კვლევა ჩატარებულია CRRC საქართველოს მიერ და 2,519 დასრულებული ინტერვიუს (29% გამოპასუხება) აერთიანებს, ხოლო საშუალო ცდომილების ზღვარი +/- 1.6%-ია.
საზოგადოებრივი აზრის მაჩვენებელი ანგარიში 2022 წლის 3 დეკემბრიდან – 20 დეკემბრამდე ქვეყნის მასშტაბით ჩატარებულ, საქართველოს ზრდასრული მოსახლეობის წარმომადგენლობით პირისპირ გამოკითხვის შედეგებს ემყარება (ოკუპირებული ტერიტორიების გამოკლებით).
NDI და CRRC კვლევაში იყენებს სტრატიფიცირებული და კლასტერული შერჩევის მეთოდს. შინამეურნეობის შერჩევა მოხდა შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით, ხოლო რესპონდენტების შერჩევა — კიშის ცხრილის გამოყენებით. ინტერვიუებიდან ყველა ჩატერებული პირისპირ ინტერვიუს მეთოდით, 18+ ასაკის მოსახლეობასთან, სამიდან რომელიმე ენაზე: ქართული, სომხური და აზერბაიჯანული.
2022 წელი ლგბტქი უფლებების მიმართულებით გამოწვევებით იყო სავსე. მსოფლიოში არაერთი სასიკეთო ცვლილება მოხდა, თუმცა ამის საპირწონედ, მემარჯვენე ჯგუფების გაძლიერება და უფლებრივი მდგომარეობის გაუარესების შემთხვევებიც ვიხილეთ.
მსოფლიოს მნიშვნელოვანი ქვიარ მოვლენები 2022 წელს
იმავეს თქმა შეიძლება საქართველოზეც — ერთი მხრივ, გაუმჯობესდა სიტუაცია ლგბტქი მიმღებლობის მიმართულებით, თუმცა, მეორე მხრივ, საშიში პროცესის მომსწრეები ვართ, როცა სახელმწიფო პოლიტიკის დონეზე ლგბტქი უფლებების სრული უარყოფა ხდება.
აღნიშნულ სტატიაში იმ მნიშვნელოვან ლგბტქი მოვლენებს გადაავლებთ თვალს, რომლებიც 2022 წელს, საქართველოში მოხდა.
2022 წლის დასაწყისში თემიდამ ლგბტქი თემის წევრებისთვის დროებითი საცხოვრისის სერვისი დანერგა, რაც კრიზისულ მდგომარეობაში მყოფი ქვიარ ადამიანებისთვის, რომელთაც საცხოვრისი დაკარგეს, უმნიშვნელოვანესია.
თემიდას დროებითი ქვიარ საცხოვრისი ადამიანების გაძლიერებაზე ზრუნავს და გამოწვევებთან გამკლავებისთვის დროს აძლევს. ამასთან, საცხოვრისის მულტიფუნქციური გუნდი მუდმივად ცდილობს, თემის წევრებს მენტალური ჯანმრთელობის გამოწვევებთან გამკლავებაში დაეხმაროს და დასაქმების შესაძლებლობებზე წვდომა გაუადვილოს, რათა დროებითი საცხოვრისის დატოვების შემდეგ, საკუთარ თავზე ზრუნვა მეტი შემართებით შეძლონ.
მაშინ, როცა სახელმწიფოს არ აქვს საცხოვრისის ერთიანი პოლიტიკა, რომელიც სხვადასხვა სოციალური ჯგუფის გამოწვევებს გაითვალისწინებდა და უსახლკაროდ დარჩენილი ადამიანების მხარდამჭერის შესაძლებლობას შექმნიდა, თემიდას საცხოვრისი ის წამოწყებაა, რომელიც ქვიარ ადამიანების რეალობას ცვლის.
ქართული დრეგ სცენა მრავალ წელს ითვლის. დრეგი, ერთი მხრივ, ქვიარ ხელოვნების განვითარებას უწყობს ხელს და თემის არაერთი წევრისთვის შემოსავლის წყაროა, მეორე მხრივ, ქვიარ ადამიანებს თვითგამოხატვის საშუალებას აძლევს. ამიტომ, საინიციატივო ჯგუფისა და თბილისი პრაიდის დრეგ მეჯლისი, რომელიც 2022 წლის გაზაფხულზე დაიწყო, დრეგ ხელოვნების განვითარებისთვის უმნიშვნელოვანესი წამოწყებაა.
დრეგ მეჯლისი შემსრულებელთა ცნობადობის გაზრდას უწყობს ხელს, ახალ-ახალ ადამიანებს აძლევს საშუალებას, რომ საკუთარი თავი ამ მიმართულებით განავითარონ. აღსანიშნავია ყოველკვირეული დრეგ ღონისძიებები ქვიარ და ქვიარ მეგობრულ სივრცეებში, რაც დრეგის მზარდ პოპულარობაზე და მუდმივად განვითარებად ხარისხზე მიანიშნებს.
დრეგ ხელოვნების მიმართულებით კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი სიახლე, დრეგ კოლექტივ KOSA-ს ღონისძიებებია, რომლებიც წარმატებით იმართება ქართულ ქვიარ სივრცეებში და მეტიც, პროგრამა სომხეთშიც წარადგინეს.
Tbilisi Pride-მა 2022 წლის ზაფხულში პრაიდ ფესტივალი გამართა, რომელიც რეგიონულ კონფერენციას, ქართულ ქვიარ ფილმ სველი ქვიშის პრემიერასა და მუსიკალურ ფესტივალს მოიცავდა. 2022 წლის პრაიდ ფესტივალი 3 სხვადასხვა დახურულ ღონისძიებას აერთიანებდა და წლევანდელი წელი გაძლიერების, გაერთიანების წელი იყო.
მიუხედავად იმისა, რომ ძალადობრივი ჯგუფების მუქარა გარკვეულ რისკებს ქმნიდა, ფესტივალი მშვიდ გარემოში მაინც შედგა და ათასობით ადამიანი უსაფრთხო სივრცეში გააერთიანა.
ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ტრანსგენდერი კაცების გენდერის სამართლებრივი აღიარების საქმეზე დარღვევა დაადგინა. ევროპული სასამართლოს მიერ გამოქვეყნებული განცხადების მიხედვით, დადგინდა, რომ დაირღვა კონვენციის მე-8 მუხლი.
საიას განცხადების მიხედვით, “სასამართლომ ხაზი გაუსვა, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლი სახელმწიფოს ავალდებულებს, უზრუნველყოს სწრაფი, გამჭვირვალე და ხელმისაწვდომი პროცედურები, რომლის საშუალებითაც შესაძლებელი იქნება რეგისტრირებული სქესის მარკერის შეცვლა”.
აღნიშნული გადაწყვეტილება უმნიშვნელოვანესია, რადგან ცხადყოფს, რომ სახელმწიფოს არ აქვს გამჭვირვალე, მოქალაქეზე მორგებული გენდერის მარკერის ცვლილების სამართლებრივი მექანიზმი და შესაძლოა ტრანს* უფლებებისთვის ბრძოლაში გადამწყვეტი მნიშვნელობის იყოს.
აღნიშნულ ქვეთავში არა ერთ კონკრეტულ მოვლენაზე, არამედ იმ სახიფათო პროცესებზე უნდა გავამახვილოთ ყურადღება, რაც ქართულ პოლიტიკურ სივრცეში 2022 წელს ხდებოდა.
როგორც ყოველ წელს, საჯარო, გადაწყვეტილების მიმღები პირები პირდაპირ თუ ირიბ ჰომოფობიურ განცხადებებს წელსაც აკეთებდნენ, მათ შორის, გამორჩეული ქვეყნის პრემიერმინისტრის, ირაკლი ღარიბაშვილის ფრაზა იყო, რომელმაც კონსტიტუციით გარანტირებული შეკრების თავისუფლებით სარგებლობის მცდელობას “ანტისახელმწიფოებრივი“ უწოდა.
გარდა ამისა, გენდერული თანასწორობის სახელმწიფო კონცეფციაში შევიდა ჩასწორება და გაჩნდა ჩანაწერი, რომ „კონცეფციის ყველა დებულებაში გენდერის ნიშნით თანასწორობის/გენდერული თანასწორობის შინაარსი განიმარტება იმგვარად, რომ ის მოიცავს ქალსა და კაცს შორის თანასწორობას“. მოცემული ფორმით გენდერული თანასწორობის კონცეფცია სრულად გამორიცხავს ტრანსგენდერ ქალებს თუ ადამიანებს, რომლებიც გენდერული თვითაღქმის არაბინარულ სპექტრზე იმყოფებიან.
კიდევ ერთი სახიფათო პროცესი, რომელიც ქვიარ ადამიანებისთვის მნიშვნელოვანი გამოწვევების საფუძველი შეიძლება გახდეს, ადამიანის უფლებების სტრატეგიის სახელმწიფო დოკუმენტია, რომელიც ლგბტქი უფლებების გაუმჯობესების ხედვას არ ითვალისწინებს, მეტიც, ლგბტქი თემი საერთოდ არ არის ნახსენები. იქიდან გამომდინარე, რომ აღნიშნულ სტრატეგიას სამოქმედო გეგმა უნდა დაეფუძნოს, შეიძლება ითქვას, რომ ხელისუფლება დღის წესრიგიდან ლგბტქი ადამიანების უფლებების სრულად გაქრობას ცდილობს. ეს საშიში პროცესი ადამიანის უფლებების აშკარა რეგრესს, პოლიტიკურ, ინსტიტუციურ ჰომოფობიასა და ტრანსფობიას ცხადყოფს.
2022 წლის დეკემბერში, საქართველოს სახალხო დამცველის, ნინო ლომჯარიას უფლებამოსილების 6-წლიანი ვადა ამოიწურა.
რამდენიმე თვის წინ სახალხო დამცველობის კანდიდატების დასახელების პროცესი დაიწყო. სულ 19 კანდიდატი იყო რეგისტრირებული, მათ შორის 3-ს — ანა აბაშიძეს, ნაზი ჯანეზაშვილსა და გიორგი ბურჯანაძეს არასამთავრობო ორგანიზაციები უჭერდნენ მხარს. სახალხო დამცველობის კანდიდატების სამუშაო ჯგუფმა კანდიდატები შეაფასეს და არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ წარდგენილ კანდიდატებს მაღალი ქულებიც მიანიჭეს. ამავდროულად, საპარლამენტო მოსმენების პროცესმა ცხადყო, რომ, კანდიდატების დიდ ნაწილს არ გააჩნდა ადამიანის უფლებათა განმტკიცების ხედვა და ბევრი მათგანი მოსმენებისას აკეთებდა ჰომოფობიურ კომენტარებს. გარდა ამისა, ქვიარი ესაუბრა სახალხო დამცველობის ჯანდიდატებს, რომლებმაც ჩვენთან არაერთი საზიანო მოსაზრება გააჟღერეს ქვიარ და ქალთა უფლებების შესახებ.
ამასთან, პოლიტიკური უმრავლესობის წარმომადგენლები ღიად ამბობდნენ, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციების კანდიდატებს მხარს არ დაუჭერდნენ. საბოლოოდ, ახალი სახალხო დამცველის არჩევის პროცესი კანდიდატებთან დაკავშირებით კონსენსუსის არ არსებობის გამო ჩავარდა და განახლება მომავალი წლიდან იგეგმება.
2022 წელს არტისტების, მკვლევრებისა და პუბლიცისტების შემოქმედებითი გაერთიანება, სპექტრი ჩამოყალიბდა, რომელმაც მიზნად დაისახა „ქვიარ სექსუალობის, ემოციების პოლიტიკისა და საზოგადოებრივი ცხოვრების გარშემო მიმდინარე მოვლენების გამოკვლევა, შესწავლა, ანალიზი და მიღებულ ცოდნაზე დაფუძნებით ღია დისკუსიების გახსნა ისეთ საკითხებზე, რომელიც დომინანტური, რეპრესიული, ჰეტერონორმატიული კულტურის რადარებს მიღმა იმალება“.
სპექტრმა ქვიარ არტისტების ცნობადობის გასაზრდელად არაერთი ღონისძიება დაგეგმა, ასევე, ტრანსგენდერი აქტივისტის, ნატა ტალიკიშვილის ქვიარ-იუმორისტული მონოლოგების სერია წამოიწყო, ლგბტქი უფლებებთან დაკავშირებით ღონისძიებები გამართა, რაც ქართული ქვიარ ხელოვნების განვითარებისთვის უმნიშვნელოვანესი წამოწყებაა.
2022 წელს, საზოგადოებრივ განწყობებთან და ქვეყანაში ლგბტქი უფლებების განმტკიცებასთან დაკავშირებით რამდენიმე მნიშვნელოვანი კვლევა გამოქვეყნდა, რომლებიც ცხადყოფს, რომ საზოგადოებრივი განწყობები უკეთესობისკენ იცვლება, თუმცა ეს სამართლებრივ, პოლიტიკურ დონეზე არ აისახება.
მაგალითისთვის, WISG-ის კვლევის მიხედვით, 25%-ით არის შემცირებული იმ ადამიანების რიცხვი, ვინც მიიჩნევს, რომ ლგბტქი ადამიანებს შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლება უნდა აეკრძალოთ და 53%-ს შეადგენს. გამოკითხულთა 38,6% კი მიიჩნევს, რომ სახელმწიფო სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის ნიშნით (სოგი) დანაშაულებზე სათანადოდ არ რეაგირებს.
იმედისმომცემი შედეგი აჩვენა NDI-ის კვლევამაც — მონაცემების მიხედვით, 2015 წლიდან დღემდე 17%-ით გაიზარდა საქართველოს მოქალაქეების რაოდენობა, რომლებსაც ლგბტქი უფლებების დაცვა მნიშვნელოვნად მიაჩნიათ. შედეგად, გამოკითხულთა 38% მიიჩნევს, რომ ლგბტქი უფლებების დაცვა მნიშვნელოვანია.
უნდა აღინიშნოს, რომ სავარაუდოდ განწყობების გაუმჯობესებისა და სახელმწიფოს მიდგომების შეუსაბამობა აისახა ILGA-Europe-ის ყოველწლიურ უფლებრივ რუკაში. ლგბტქი უფლებების დაცვისა და თანასწორობის კუთხით საქართველო ევროპის 49 ქვეყნიდან 34-ე ადგილზეა, რაც 2021 წლის იგივე მაჩვენებელს 2 საფეხურით ჩამორჩება.
2021 წლის 5 ივლისს მედიის წარმომადგენლების მიმართ გამოვლენილ ძალადობრივ ქმედებებში და პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლის ბრალდებით დაკავებული 27 პირიდან 19-ს პატიმრობა შეეფარდა. გაჭიანურებული პროცესი საბოლოოდ ძალადობრივად განწყობილი პირებისთვის თავისუფლების აღკვეთით დასრულდა.
ამასთან, თბილისი პრაიდის ოფისში შეჭრაში ბრალდებული 3 პირი 5000-5000 ლარიანი ჯარიმის სანაცვლოდ გაათავისუფლეს და სასამართლომ ორგანიზებული დანაშაულის ნიშანი გამორიცხა.
აღსანიშნავია, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაარეგისტრირა 5-6 ივლისის მოვლენებთან დაკავშირებით მომზადებული სარჩელი საქართველოს წინააღმდეგ. სასამართლო იმსჯელებს, სახელმწიფოს მხრიდან დისკრიმინაციული მოტივით ღირსების შემლახველ მოპყრობასა და შეკრების თავისუფლების ხელყოფას ადგილი ჰქონდა თუ — არა. სამოქალაქო საზოგადოებისა და საერთაშორისო აქტორების მოწოდებების მიუხედავად, 5-6 ივლისის მოვლენების ორგანიზატორები დღემდე არ დასჯილან.
2022 წლის მნიშვნელოვან მოვლენებს შორის ღიად ქვიარ-ფემინისტური მწვანეთა პარტიის შექმნაც უნდა აღინიშნოს. სტატიაში არაერთხელ ნახსენები სახიფათო პოლიტიკური პროცესების პირობებში პოლიტიკურ დღის წესრიგში ქვიარ და ფემინისტური საკითხების შემოტანა აუცილებელია. ეს ხელს უწყობს საზოგადოების ყურადღების მიმართვას ლგბტქი უფლებრივი მდგომარეობისკენ და შესაძლოა სხვა პარტიების ყურადღებაც მიმართოს იმისკენ, რამდენად არიან ინკლუზიურები და პასუხობენ თუ არა ყველა სოციალური ჯგუფის წინაშე არსებულ გამოწვევებს.
პარტია ახალი დაფუძნებულია და ჯერ-ჯერობით მათი საქმიანობის შეფასება ნაადრევი იქნებოდა, თუმცა 2023 წელს შესაძლებლობა გვექნება, მათ აქტივობებს უკეთ მივადევნოთ თვალი.
ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) პროგრამისა და გენდერული თანასწორობისთვის გაეროს ერთობლივი პროგრამის ფარგლებში ჩატარდა კვლევა “სავალდებულო გენდერული კვოტების მექანიზმის ანალიზი: 2020 და 2021 წლების არჩევნების თეორია და პრაქტიკა საქართველოში”.
კვლევა მიზნად ისახავდა სავალდებულო გენდერული კვოტების მექანიზმის და მისი პრაქტიკაში აღსრულების შესწავლას, არსებული პრაქტიკული და საკანონმდებლო ხარვეზების გამოვლენასა და სავალდებულო გენდერული კვოტების მიღების შემდეგ საქართველოში ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის გაძლიერებისთვის რეკომენდაციების შემუშავებას.
კვლევამ არჩევნებამდე არსებული მდგომარეობა, არჩევნების დღე და არჩევნების შემდგომი პერიოდი შეაფასა და ძირითადი მიგნებები და რეკომენდაციები ჩამოაყალიბა:
რაც შეეხება ძირითად რეკომენდაციებს, კვლევის მიხედვით, მათ შორის არსებითია:
კვლევის ფარგლებში 40 სიღრმისეული ინტერვიუ და 6 ფოკუს ჯგუფი ჩატარდა. მასში მონაწილეობა მიიღეს ქართული ოცნების, ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის, ევროპული საქართველოს, ლელო საქართველოსთვის, სტრატეგია აღმაშენებელის, მოქალაქეების, გირჩის, საქართველოსთვის, საქარათველოს ლეიბორისტული პარტიის, დროას, ანა დოლიძე – ხალხისთვის პარტიის წევრებმა და სახელმწიფო უწყებებისა და არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლებმა.
“სავალდებულო გენდერულ კვოტაზე საუბრისას, რესპონდენტი პოლიტიკური პარტიების უმრავლესობა აცხადებს, რომ მათი პარტიები მხარს უჭერენ გენდერულ კვოტირებას. მეტიც, რამდენიმე რესპონდენტი აღნიშნავს, რომ 2021 წლის თვითმმართველობის არჩვენებისთვის „ბოლო წუთს შეცვლილმა კანონპროექტმა და გენდერული კვოტის პროცენტულობის შემცირებამ“ მათში დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია. რაც შეეხება არასაპარლამენტო და ახლადშექმნილ პარტიებს, მათ არ აქვთ გენდერულ კვოტირებაზე გამოკვეთილი ოფიციალური პოზიცია და აცხადებენ, რომ სხვა პარტიების მსგავსად, აღნიშნულ თემას ჰყავს მომხრეებიც და მოწინააღმდეგეებიც”, — აღნიშნულოა დოკუმენტში.
2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისას, სავალდებულო გენდერულმა კვოტამ ქალთა წარმომადგენლობის ზრდაზე მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია. კერძოდ, 2021 წლის თვითმმართველობის არჩევნებისას პროპორციული სიით 31.4% (441) ქალი, ხოლო მაჟორიტარული წესით 7.6% (50) ქალი აირჩა. ჯამში, ქალთა წარმომადგენლობა საკრებულოებში 24%-მდე გაიზარდა.
დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ მიუხედავად პროგრესისა, საქართველოს პარლამენტში ქალების რაოდენობა მნიშვნელოვნად ჩამორჩება იმ კრიტიკულ მასას (30%-40%), რომელიც აუცილებელია გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე გავლენის მოსახდენად.
“თანამშრომლობის პოზიტიურ გამოცდილებაზე დაყრდნობით, მნიშვნელოვანია გაგრძელდეს ერთობლივი მუშაობა საქართველოში გენდერული თანასწორობის გაძლიერების მიზნით. ამ პროცესში არსებითად გადამწყვეტია ქალების პოლიტიკური გაძლიერება, რათა მათ შეძლონ თანაბარი მონაწილეობა ქვეყნის ეკონომიკურ, სოციალურ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში”, — ვკითხულობთ დოკუმენტში.
კვლევა ჩატარდა ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) პროგრამის ფარგლებში, „ანგარიშვალდებული და ინკლუზიური პოლიტიკური გადაწყვეტილებების ხელშეწყობა საქართველოში“, დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფოს მთავრობის საგარეო, თანამეგობრობისა და განვითარების ოფისის კარგი მმართველობის ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით. კვლევა ასევე მომზადდა გაეროს განვითრების პროგრამის (UNDP) და შვედეთის მხარდაჭერით, გენდერული თანასწორობისთვის გაეროს ერთობლივი პროგრამის ფარგლებში.
NDI-ის ახალი კვლევის მიხედვით, 2015 წლიდან დღემდე 17%-ით გაიზარდა საქართველოს მოსახლეობის იმ ნაწილის რაოდენობა, რომელსაც ლგბტქი უფლებების დაცვა მნიშვნელოვნად მიაჩნია. შედეგად, გამოკითხულთა 38% მიიჩნევს, რომ ლგბტქი უფლებების დაცვა მნიშვნელოვანია. ამასთან, 2015 წლიდან დღემდე 11%-ით შემცირდა იმ ადამიანთა წილი, რომელსაც აღნიშნული საკითხი უმნიშვნელოდ მიაჩნია და ასევე 38% შეადგინა. 18% ამ საკითხისადმი ნეიტრალურად არის განწყობილი.
გაიზარდა ეთნიკური უმცირესობების უფლებების დაცვის მხარდამჭერთა რაოდენობაც და 81% შეადგინა, მცირედი გაუმჯობესებაა რელიგიური უმცირესობების დაცვის ნაწილშიც და 79%-ს შეადგენს.
სტაბილურად მაღალია იმ ადამიანების რაოდენობა, რომელთაც შშმ პირების უფლებების უფლებების დაცვა მნიშვნელოვნად მიაჩნიათ (92%).
აღსანიშნავია ისიც, რომ მოიმატა იმ ადამიანების რაოდენობამ, რომლებიც ადამიანების უფლებების დაცვას ყველაზე მნიშვნელოვან ეროვნულ საკითხად მიიჩნევენ. ეს მაჩვენებელი 14%-ია. ამასთან, გამოკითხულთა 36% მიიჩნევს, რომ ადამიანის უფლებების დაცვის მიმართულებით მდგომარეობა გაუარესდა, 37%-ის აზრით მდგომარეობა არ შეცვლილა, ხოლო 22% ფიქრობს, რომ გაუმჯობესება შეიმჩნევა.
გარდა ამისა, გამოკითხულთა 33%-ის აზრით, დემოკრატიული საზოგადოების 3 მთავარი ნიშნიდან ერთ-ერთი ადამიანის უფლებების დაცვაა.
რაც შეეხება სიტყვის თავისუფლებას, 33% მიიჩნევს, რომ მდგომარეობა გაუმჯობესდა, 34%-ის აზრით, მდგომარეობა არ შეცვლილა, 29% მდგომარეობას გაუარესებულად აფასებს.
NDI-ის კვლევა ევროინტეგრაციის საკითხებსაც მოიცავდა. 2019 წელთან შედარებით, 14%-ით არის გაზრდილი იმ ადამიანების რაოდენობა, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ საქართველოს ევროკავშირში გაწევრიანებას ყველაზე მეტად საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან პოლიტიკური ნების არარსებობა უშლის ხელს და 25%-ს შეადგენს.
შედეგების მიხედვით, მნიშვნელოვნად გაიზარდა ცალსახად პროდასავლური კურსის მხარდამჭრთა რაოდენობა და 47% შეადგინა, ხოლო შემცირდა იმ ადამიანების რაოდენობა, რომლებიც პროდასავლურ კურსს უჭერენ მხარს, თუმცა რუსეთთან კარგი ურთიერთობის შენარჩუნება სურთ. ეს მაჩვნებელი ამჟამად 31%-ია. პრორუსულ კურსს გამოკითხულთა მხოლოდ 9% უჭერს მხარს.
სტაბილურად მაღალია ნატოში გაწევრიანების მსურველთა რაოდენობა — აგვისტოს მონაცემებით, 69%-ისთვის ევრო-ატლანტიკური ინტეგრაციის გაცხადებული მისწრაფება მისაღებია, მიუღებელი კი სულ რაღაც 16%-ისთვის არის.
გამოკითხვის მიხედვით, საქართველოს მოსახლეობის 65% მიიჩნევს, რომ საქართველო მეტ სარგებელს მიიღებს ევროკავშირსა და ნატოში გაწევრიანებით. რუსეთთან ურთიერთობის სანაცვლოდ ევროპულ და ევრო-ატლანტიკურ ინტეგრაციაზე უარის თქმას კი სულ რაღაც 12% უჭერს მხარს. ბოლო თვეებში მცირედით შემცირდა ევროკავშირში გაწევრიანების მსურველთა რაოდენობა, თუმცა ისევ სტაბილურად მაღალია — აგვისტოს მონაცემებით, გამოკითხულთა 75%-ისთვის მისაღებია საქართველოს გაცხადებული მიზანი, რომ ქვეყანა ევროკავშირის წევრი გახდეს და აღნიშნულ მისწრაფებას 14% ეწინააღმდეგება. ევროკავშირში გაწევრიანების მომხრეთა 67% მიიჩნევს, რომ ეს ქვეყნის ეკონომიკას გააუმჯობესებს, 32%-ის აზრით, სამუშაო ადგილებზე დადებითად აისახება და ქვეყანას მეტ უსაფრთხოებას მოუტანს, ხოლო 20%-ისთვის მოტივაცია დემოკრატიის გაძლიერებაა.
აღსანიშნავია ის, რომ გამოკითხულთა 44%-ის აზრით, საქართველო არასწორი მიმართულებით ვითარდება, 29%-ის აზრით — არ იცვლება, 23% კი მიიჩნევს, რომ ქვეყანა სწორი მიმართულებით ვითარდება.
კვლევა NDI-ის დაკვეთით CRRC საქართველომ 14 ივლისიდან 15 აგვისტოს ჩათვლით გააკეთა და 2 104 ადამიანი გამოკითხა. ცდომილების ზღვარი 2%-ია. კვლევა დაფინანსებულია დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფოს მთავრობის საგარეო, თანამეგობრობისა და განვითარების ოფისის კარგი მმართველობის ფონდის მიერ.
ჰომოფობიასთან, ტრანსფობიასთან და ბიფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით, Tbilisi Pride-მა ეროვნული დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) მხარდაჭერით, პანელური დისკუსია — 17 მაისი: მეხსიერება და პერსპექტივები — დააორგანიზა.
პანელურმა დისკუსიამ თავი მოუყარა ლგბტქი თემის წევრებს, ადგილობრივი და საერთაშორისო სამოქალაქო ორგანიზაციების წარმომადგენლებს, აქტივისტებს, დიპლომატიურ კორპუსს, მედიის წარმომადგენლებსა და პოლიტიკოსებს, რათა მომხსენებლებთან ერთად განეხილათ ქართველი ქვიარ ადამიანების წინაშე არსებული გამოწვევები, შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვისა და ძალადობის მრავალწლიანი გამოცდილება და გაეაზრებინათ ის პროგრესი, რაც ლგბტქი უფლებადაცვითი მიმართულებით მიიღწა.
უმცირესობების მდგომარეობის, საერთო ჩაგვრებისა და ურთიერთსოლიდარობის მნიშვნელობის შესახებ, მოხსენებით პარლამენტარი, ტარიელ ნაკაიძე წარსდგა. ნაკაიძის თქმით, დემოკრატიული ქვეყნისა და თავისუფალი გარემოს შენება ადამიანის მიმართ სოლიდარობის გარეშე ძნელად წარმოსადგენია, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იმ დროს არის, როცა სახელმწიფოს მხრიდან ამის ნება არ არსებობს.
„თუ ჩვენ გვინდა, რომ ნათელი მომავალი გვქონდეს, დემოკრატიულ ქვეყანაში, თავისუფალ გარემოში ვიცხოვროთ, პირველ რიგში, ადამიანის მიმართ სოლიდარულები უნდა ვიყოთ, მიუხედავად მისი ორიენტაციისა თუ ნებისმიერი განმასხვავებელი ნიშნისა. სამწუხაროდ, ჩვენი დღევანდელი ხელისუფლების მხრიდან ვერცერთი უმცირესობის მიმართ კარგად მოპყრობას ვერ ვხედავთ, ძნელია რაიმე დაიმაიმედებლის პოვნა, დადებითი კონტექსტის მოძებნა ჭირს, ამიტომ სხვადასხვა სოციალური ჯგუფები ამ მომენტში კიდევ უფრო მეტად უნდა ვიყოთ სოლიდარულები ერთმანეთის მიმართ. მთავარი ღირებულება ადამიანია და ინდივიდის უფლებებთან დაკავშირებით მკაფიო, ღია და აშკარა პოზიცია უნდა გვქონდეს. აუცილებელია, რომ საპარლამენტო პროცესებში სულ უფრო მეტი აქტივისტი იყოს ჩართული და მე პირადად მზად ვარ, რომ ხმა ვიყო უმცირესობების, რადგან აუცილებელია, ტაბუდადებულ თემებზე აქტიურად საუბარი დაიწყოს. რთულია თქმა, რამდენად შესაძლებელია ამ პირობებში პროგრესის მიღწევა, თუმცა მგონია, რომ ბრძოლას ყოველთვის აქვს შედეგი და ყველა ერთად უნდა დავდგეთ — პოლიტიკოსები, საზოგადოება. ის ცვლილებები, რაც მოქალაქეთა განწყობების მიმართულებით მიიღწა, უნდა გაგრძელდეს და ამაში საკუთარი როლი უნდა შეასრულოს ყველამ, მათ შორის, ჩვენ, პარლამენტარებმა“, — აღნიშნა ჩვენთან საუბრისას ტარიელ ნაკაიძემ.
პარლამენტარ ხათუნა სამნიძე კი თვლის, რომ უმთავრესი პრობლემა პოლიტიკაში ლგბტქი საკითხებზე საუბრის შიშია, რაც პროგრესის მიღწევას ართულებს.
„პირველ რიგში, პოლიტიკაში ქვიარ თემებზე საუბრის, დისკუსიის, თემთან ურთიერთობის შიში უნდა დაიძლიოს. ლგბტქი საკითხები პოლიტიკის, საპარლამენტო მუშაობის ნაწილი არ არის და ეს მთავარი პრობლემა მგონია. პოლიტიკოსები თავს არიდებენ მსგავს თემებზე მუშაობას და თემთან ურთიერთობას, რაც უნდა შეიცვალოს. თანასწორობის მოპოვება ხანგრძლივი, დამღლელი პროცესია, რაც თემისა და მათი მხარდამჭერებისგან მოთმინებას ითხოვს, თანაც, სახელმწიფო პრობლემას არ აღიარებს, რაც პროგრესის მიღწევასაც ართულებს. საზოგადოებრივი განწყობა იცვლება, რასაც გამოკითხვებიც მოწმობს და თუნდაც მიუღებლობის შემთხვევაში, ძალადობას ბევრი გმობს. თუმცა, ახლა კიდევ უფრო მეტი მუშაობაა საჭირო, რომ მიღწეული პროგრესი ნათლად დავინახოთ“, — განაცხადა ხათუნა სამნიძემ.
საქართველოს სახალხო დამცველის მოადგილემ, ეკატერინე სხილაძემ, ლგბტქი ადამიანების უფლებრივი მდგომარეობისა და საზოგადოების დამოკიდებულებების შესახებ ისაუბრა. სხილაძემ ჩვენთან საუბრისას ლგბტქი თემის წინაშე არსებული გამოწვევები შეაფასა და აღნიშნა, რომ უმთავრესი პრობლემა ისაა, რომ ლგბტქი საკითხები სახელმწიფო პოლიტიკის ნაწილი არ არის.
„დღეს ლგბტქი თემის ყველაზე დიდი გამოწვევა ისაა, რომ მათთვის მნიშვნელოვანი საკითხები სახელმწიფო პოლიტიკის ნაწილი არ არის. არათანმიმდევრული სახელმწიფო პოლიტიკა ვერ პასუხობს დისკრიმინაციის შემთხვევებს თუ სხვა მნიშვნელოვან უფლებადაცვით საკითხებს. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ 17 მაისის აღნიშვნა შეკრებისა და გამოხატვის უფლების დარღვევას დაუკავშირდა. წლებია, თემის წევრები და მათი მხარდამჭერები სახელმწიფო ნების არარსებობის გამო ამ დღის თავისუფალ, უსაფრთხო სივრცეში აღნიშვნას ვერ ახერხებენ, შესაბამისად, მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენლებმა თანასწორუფლებიანობის მიმართულებით მათი პასუხისმგებლობა გაიაზრონ, მხარდამჭერი განცხადებები გააკეთონ და ამ პროცესის ნაწილი იყვნენ“, — აღნიშნა ეკატერინე სხილაძემ.
ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს წევრმა, ჟურნალისტმა ხატია ღოღობერიძემ მოხსენება ჰომოფობიისა და ტრანსფობიის დაძლევაში მედიის როლის შესახებ წარადგინა. მისი თქმით, მედიამ უნდა გაიაზროს ის როლი, რაც მას საზოგადოების განათლების მიმართულებით აქვს და ეცადოს, რომ აუდიტორიას ინფორმაცია მიაწოდოს ისე, რომ ხალხმა დასკვნები სიყვარულისა და სიკეთის სასარგებლოდ გააკეთოს.
„მედიის წარმომადგენლები ინფორმაციას ვაწოდებთ აუდიტორიას და ისე უნდა ვიმუშაოთ, რომ საზოგადოებამ დასკვნები არა სიძულვილის და ბოროტების სასარგებლოდ, არამედ სიყვარულისა და სიკეთის სასარგებლოდ გააკეთოს, მიხვდნენ, რომ ადამიანები არ იმსახურებენ სიძულვილსა და გარიყვას. მედიას საზოგადოების განათლების როლიც აქვს და თუ ჩვენ ფეხს ავუწყობთ საზოგადოების ამდროინდელ განწყობას, ვერ მივიღებთ იმ შედეგს, რაც გვინდა ჩვენი ქვეყნის, ჩვენი მომავალი იყოს. ერთი ადამიანის ჩაგვრაც კი არის ნებისმიერი იმ მოქალაქის პასუხისმგებლობა, რომელიც ქვეყნის ბედზე წუხს. მედიის როლიც სწორედ ის არის, რომ გაზარდოს მოქალაქეების თვითშეგნება, მოძალადეებს პირდაპირ უწოდოს მოძალადეები და ისინი უფლებადამცველებად არ მოიხსენიოს, რისი გამოცდილებაც გვაქვს. ქუჩაში ადამიანებს დადევნებულ ხალხს მედია უფლებადამცველებად მოიხსენიებდა. მნიშვნელოვანია, რომ გავმიჯნოთ ერთმანეთისგან და ვუწოდოთ ყველაფერს თავისი სახელი, ეს შედეგს აუცილებლად მოიტანს. მცირე მიღწევა გვაქვს, თუმცა აუცილებელია, კიდევ უფრო წინ წავიდეთ და საინფორმაციო სივრცის გარდა, კომედიურ თუ გასართობ გადაცემებზე მუშაობისას უკეთ გავაცნობიეროთ, რამდენად ძლიერდება სიძულვილის ფონი, სტიგმა“, — თქვა ხატია ღოღობერიძემ მედიის როლზე საუბრისას.
პანელური დისკუსიის მომხსენებლებს შორის ასევე იყვნენ გენდერისა და ადამიანის უფლებების მკვლევარი, აქტივისტი, ლევან ბერიანიძე, რომელმაც 17 მაისების ისტორიის, ხილვადობის პოლიტიკის მიმართულებით არსებული მიღწევებისა და გამოწვევების შესახებ ისაუბრა. თანასწორობა 17-ის დირექტორმა, ნინო ბოლქვაძემ კი შეკრებისა და მანიფესტაციის თავისუფლების მნიშვნელობის შესახებ, ასევე ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებების შესახებ ისაუბრა.
პანელური დისკუსიისას, გამხსნელი სიტყვით აუდიტორიას საქართველოს სახალხო დამცველმა, ნინო ლომჯარიამ, ეროვნული დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) საქართველოს ოფისის დირექტორის მოადგილე, თეონა ყუფუნიამ და გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) მუდმივმა წარმომადგენელმა საქართველოში, ნიკ ბერესფორდმა მიმართეს.
პანელური დისკუსიის დასკვნითი ნაწილი კითხვა-პასუხის ფორმატში წარიმართა, რომლის დროსაც მომხსენებლებმა დამსწრეებთან ერთად განიხილეს ის გამოწვევები, რაც ლგბტქი თემს დღეს აქვს და გეგმები, რომლითაც თანასწორობის მიმართულებით პროგრესი უნდა მიიღწეს.
NDI-ს ახალი კვლევის მიხედვით, მოქალაქეები ფიქრობენ, რომ ბოლო 10 წლის განმავლობაში სიღარიბესთან, კრიმინალთან, ტერიტორიულ მთლიანობასთან და განათლებასთან დაკავშირებული სიტუაცია გაუარესდა.
7-13 დეკემბერს ჩატარებული საზოგადოებრივი განწყობის კვლევა აჩვენებს, რომ მოსახლეობის უმეტესობას ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება აქვს, მათ შორის, 43% თვლის, რომ ქვეყანა არასწორი მიმართულებით ვითარდება, 21%-ს კი მიაჩნია, რომ ქვეყანა საერთოდ არ იცვლება, ამასთან, გამოკითხულთა 52% მთავრობის საქმიანობით უკმაყოფილოა.
მოსახლეობისთვის სამი მთავარი გამოწვევა ეკონომიკურ სიდუხჭირესთან არის კავშირში: გამოკითხულთა 32% მთავარ გამოწვევად სიღარიბეს და ფასების ზრდას / ინფლაციას ასახელებს, მესამე ადგილს კი 29%-ით სამუშაო ადგილების პრობლემა იკავებს. ამასთან, მოსახლეობის აზრით, სიღარიბესთან (75%), კრიმინალთან (58%), ტერიტორიულ მთლიანობასთან (53%), განათლებასთან (51%) და კორუფციასთან (44%) დაკავშირებული სიტუაცია ბოლო წლებში გაუარესდა.
მოსახლეობამ საქართველოს პოლიტიკური მდგომარეობაც შეაფასა, გამოკითხულთა ნახევარი თვლის, რომ ამჟამად საქართველოში დემოკრატია არ არის, 34% კი მიიჩნევს, რომ საქართველო მეზობლებისთვის დემოკრატიის მაგალითი იყო, მაგრამ ახლა აღარ არის. კვლავ უცვლელია ევორკავშირში (83%) და ნატოში (77%) გაწევრიანების სურვილი, მაგრამ უმრავლესობა ფიქრობს, რომ არც ქართული ოცნება (51%) და არც არჩეული ოპოზიციური პარტიები (53%) ფიქრობენ ხალხისა და ქვეყნის ინტერესებიდან გამომდინარე.
კითხვაზე – რომელი პარტია დგას თქვენს ინტერესებთან ყველაზე ახლოს? 41%-ის პასუხია – არცერთი პარტია, 80% კი პარტიებს შორის თანამშრომლობას მხარს უჭერს.
NDI-ს კვლევა პანდემიის საკითხებსაც მოიცავდა, რომლის თანახმადაც, მოსახლეობის 73% ჯანდაცვის სისტემას სრულად ან ნაწილობრივ ენდობა, თუმცა 42% ამბობს, რომ აცრის საწინააღმდეგო ვაქცინის გაკეთებას არ აპირებს, რადგან 38% ვაქცინის ხარისხს არ ენდობა, 20% კი მიზეზად ჯანმრთელობის მდგომარეობას ასახელებს.
NDI-ს კვლევა სატელეფონო გამოკითხვის მეთოდით ჩატარდა და 2099 ადამიანი გამოიკითხა. ცდომილების ზღვარი +/- 1.3%-ია.
