დეკემბერი 2022 - Page 5

ვოცნებობ, სამყაროში საკუთარი კვალი დავტოვო — ელა ჯამაგიძე

მე მქვია ელა ჯამაგიძე. ვარ 25 წლის ტრანსგენდერი ქალი და ქვიარ აქტივისტი.

ბავშვობა — ჩაგვრა ოჯახსა და სკოლაში

თბილისში დავიბადე. ბავშვობიდანვე ვგრძნობდი, რომ სხვა ჩემი თანატოლი ბიჭებისგან გამორჩეული ვიყავი, რადგან უფრო მგრძნობიარე, ემოციური და თბილი ვიყავი, ვიდრე სხვა ბიჭები. ჩემი ეს განსხვავებულობა გარშემომყოფთათვის ადვილად შესამჩნევი იყო, რადგან ვცხოვრობდი ისეთ ნაცრისფერ საზოგადოებაში, სადაც ყველა ერთმანეთის მსგავსი იყო და ასეთ სოციუმში მასისგან განსხვავებული ადამიანის გამოჩენა საკმაოდ შესამჩნევი იყო. ჩემს ამ განსხვავებულობას კონსერვატორული საზოგადოება დადებითად არ იღებდა.

ბავშვობიდანვე ძალადობის მსხვერპლი ვიყავი ოჯახის წევრების, ნათესავების, თანატოლი ბავშვების, თანასკოლელებისა და მასწავლებლების მხრიდან. ყველა, ვისთანაც შეხება მქონდა, მეუბნებოდა, რომ ჩემი ქცევები მასკულინური არ იყო და მომიწოდებდნენ, შევცვლილიყავი. თუმცა, ჩემში იმდენად დიდი დოზით ცხოვრობდა გოგო, რომ ძალდატანების მიუხედავად, ვერასდროს ვმალავდი იდენტობას. ამის გამო ბევრი ტკივილის გადატანა მომიწია.

ოჯახის წევრებთან 16 წლამდე ვიცხოვრე. ამ ცხოვრებიდან არც ერთი ბედნიერი წუთი არ მახსოვს. მათგან მხოლოდ ნეგატივი, ტკივილი, დამცირება, დაუფასებლობა, მიუღებლობა და ვერ გაგება მახსენდება.

მშობლები ბავშვობიდან მეუბნებოდნენ, რომ ან უნდა შევცვლილიყავი, ან სახლიდან ქუჩაში გამაგდებდნენ, რადგან მე მათთვის სამარცხვინო შვილი ვიყავი. ჩემს უმცროს დასაც სირცხვილის განცდა ჰქონდა ჩემ გამო. ერთ სკოლაში ვსწავლობდით და ჩემი განსხვავებული ქცევებისა და მანერების გამო თანასკოლელები არა მხოლოდ მე, არამედ მასაც დასაც დასცინოდნენ. ეუბნებოდნენ, რომ მისი ძმა ქალაჩუნა იყო. ჩემი პატარა დაიკო ამას ძალიან განიცდიდა, დათრგუნული და შერცხვენილი იყო. მშობლებმა მითხრეს, რომ მე ჩემი ფემინური საქციელით არა მხოლოდ ჩემს, არამედ ჩემი დის მომავალსაც ვანადგურებდი, რადგან ისეთ საზოგადოებაში, როგორშიც ჩვენ ვცხოვრობდით, ეს სტიგმა არა მხოლოდ ჩემზე, არამედ ოჯახის წევრებზეც ვრცელდებოდა.

ნათესავები ფიქრობდნენ, რომ უბრალოდ ავად ვიყავი და მკურნალობა მჭირდებოდა. ამიტომ ჩემს მშობლებს მოუწოდებდნენ, ექიმთან მივეყვანე და ჩემთვის სექსოლოგიური მკურნალობა ჩაეტარებინათ, რათა შევცვლილიყავი.

ოჯახის წევრებთან 16 წლამდე ვიცხოვრე. ამ ცხოვრებიდან არც ერთი ბედნიერი წუთი არ მახსოვს. მათგან მხოლოდ ნეგატივი, ტკივილი, დამცირება, დაუფასებლობა, მიუღებლობა და ვერ გაგება მახსენდება.

ქამინგაუთი

საკუთარი იდენტობა ბავშვობიდანვე გააზრებული მქონდა. ვიცოდი, რომ არსებობდნენ ბიჭები, რომლებსაც ბიჭები მოსწონდათ, მაგრამ საკუთარ თავს ასეთ ადამიანად არ მივიჩნევდი. მე მინდოდა, რომ გოგო ვყოფილიყავი. ჩემს ქვეცნობიერში მუდამ ცხოვრობდა ლამაზი, პატარა, ოქროსფერთმიანი, ლურჯთვალება გოგო, რომელიც მუდამ მკარნახობდა, როგორ უნდა მემოქმედა, მუდამ მიბიძგებდა, მას დავმსგავსებოდი, არამხოლოდ გარეგნულად, არამედ — შინაგანადაც, რადგან ის შინაგანადაც იდეალური იყო, უმანკო, კეთილი, ნაზი და სათუთი. ამაზე ბავშვობაში ვერავის ვეუბნებოდი. არ შემეძლო ვინმესთვის გამემხილა, რომ ჩემს შიგნით სხვა ადამიანი იზრდებოდა, რადგან ამის შესახებ მაშინ არავის არაფერი სმენოდა. არც მე ვიცოდი რა იყო “ტრანსგენდერი” და არც არავინ ჩემ გარშემო. ამიტომ ამას ჩემში ვინახავდი. ჩემს შიგნით შევიქმენი სხვა, გამოგონილი სამყარო და იმ სამყაროში ვცხოვრობდი, როგორც გოგო.

მოვუწოდებ ყველა ქვიარს, არ გაექცნენ საკუთარ იდენტობას, რადგან მხოლოდ საკუთარი რეალური თავის შეყვარებით იპოვიან გზას ბედნიერებისკენ. 

ჩემი განსხვავებულობა ყველასთვის იმდენად თვალშისაცემი იყო, რომ ვერბალურად ქამინგაუთის გაკეთების საჭიროება არ ყოფილა. უშუალოდ ოჯახის წევრებთან ამ თემაზე საუბარი მაშინ დავიწყე, როცა მათ გაიგეს, რომ კაცი შემიყვარდა. ეს 16 წლის ასაკში მოხდა. პირველად შევხვდი ისეთ ადამიანს, რომელმაც ჩემში შეიყვარა ის გოგო, რომელსაც ჩემ გარშემო ვერავინ ხედავდა. მაბედნიერებდა ის ფაქტი, რომ სამყაროში ერთადერთი ადამიანი მაინც ვიპოვე, რომელსაც ვუყვარდი ისეთი, როგორიც რეალურად ვიყავი. მასთან ფარული შეხვედრები მქონდა, მაგრამ ვიღაცებმა დაგვინახეს ერთად და ჩემს ოჯახს უთხრეს. იძულებული გავხდი, მშობლებისთვის მეთქვა, რომ კაცი მიყვარდა.

ჩემს ცხოვრებას რომ ვიხსენებ ტრანზიციამდე, ვხვდები, რომ უბედური ადამიანი ვიყავი. სარკეში ჩახედვა არ მინდოდა, რადგან ვერ ვცნობდი იმ გამოსახულებას, რომელიც ანარეკლიდან მიყურებდა. ვერ ვახერხებდი გულწრფელად შემყვარებოდა სხვა ადამიანი. მგონია, რომ მაშინ გულწრფელად არავის სიყვარული არ შემეძლო, მათ შორის, არც ოჯახის, რადგან საკუთარი თავი მძულდა. მას შემდეგ, რაც ჩემი თავი აღმოვაჩინე და შევქმენი ის პიროვნება, რომელიც ჩემთვის ორგანული იყო, დავინახე, რომ თურმე არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც ისეთიც შეიძლება შევუყვარდე, როგორიც მე მიყვარს საკუთარი თავი. ამიტომ მოვუწოდებ ყველა ქვიარს, არ გაექცნენ საკუთარ იდენტობას, რადგან მხოლოდ საკუთარი რეალური თავის შეყვარებით იპოვიან გზას ბედნიერებისკენ. 

ოჯახი — ერთი შვილის განკვეთა, მეორეზე ზრუნვის სახელით

ქამინგაუთის გაკეთებით მშობლებისგან უფრო დიდი აგრესია მივიღე, ვიდრე ნათესავებისგან. ეს გახდა მიზეზი, რის გამოც 16 წლის ასაკში მშობლებმა უარი თქვეს ჩემზე და იძულებული გავხდი სახლიდან წამოვსულიყავი. მითხრეს, რომ მათ გვერდით ვეღარ ვიცხოვრებდი, რადგან მათთვის სამარცხვინო ადამიანი ვიყავი და იძულებულები იყვნენ, მეორე შვილის ინტერესებიც დაეცვათ. არ უნდოდათ, რომ მის მომავალს ჩრდილი მისდგომოდა. 

გარკვეულწილად, მეც ვგრძნობდი თავს დამნაშავედ ჩემი ოჯახის წევრების მიმართ, რადგან ტრანსგენდერი შვილის გამო, ცხადია, ისინიც განიცდიდნენ ბულინგს საზოგადოებისგან. ჩემთვის განსაკუთრებით მძიმე იყო ჩემი პატარა დაიკოს ტკივილი, რომელსაც ჩემი რცხვენოდა. მახსოვს, როდესაც 18 წლის ასაკში პირველად ტელევიზიით გამოვჩნდი და ფართო აუდიტორიის წინაშე საკუთარ იდენტობაზე ვისაუბრე, როგორც ქალმა, ამან მასზე ძალიან იმოქმედა. სკოლაში წასვლისაც არ უნდოდა, რადგან მისი კლასელები და მასწავლებლები მიცნობდნენ.

ყველაზე მეტად ის ადამიანური ურთიერთობები მენატრება, რომლებიც მეტ-ნაკლებად მაინც მქონდა საქართველოში. ტრანსფობიურად განწყობილი საზოგადოების მიუხედავად, მუდამ ვპოულობდი ისეთ ადამიანებს, რომლებსაც ვუყვარდი ისეთი, როგორიც ვარ. 

მიუხედავად იმისა, რომ საზოგადოებაში ინტეგრაციას მეტ-ნაკლებად მაინც ვახერხებდი და არასდროს ვუშინდებოდი დღისით ხალხმრავალ ადგილებში გამოჩენას, ასევე, ხშირად ვსარგებლობდი საზოგადოებრივი ტრანსპორტით, ჩემს ქვეყანაში განვითარების გზა ვერ ვიპოვე. იყო ტრანსგენდერი საქართველოში ავტომატურად ნიშნავს, რომ განათლების მიღების, კარიერის შექმნისა და რაც მთავარია, საზოგადოებაში ინტეგრაციის გზა მოჭრილი გქონდეს. მართალია, უგულებელვყოფდი ადამიანების ნეგატიურ დამოკიდებულებას ჩემდამი, მაგრამ საბოლოოდ ქვეყანა მაინც დავტოვე, რადგან სურვილი მქონდა, რომ რაღაც უფრო მეტისთვის მიმეღწია, ვიდრე კომერციული სექს-სამუშაო იყო. არსებობის მიზნით, მანამდე აქტიურად ვიყავი ჩაბმული ამ საქმიანობაში, რამაც ფიზიკური და მორალური ზიანი ბევრჯერ მომაყენა.

ემიგრაცია და ცხოვრება ბელგიაში

ემიგრანტობა მარტივი არ არის, რადგან ისეთი ადამიანების გარემოცვაში ხარ, რომლებსაც საერთოდ არ იცნობ და არ გიცნობენ. ასეთ დროს ადამიანის გულში დიდი წყვდიადი ისადგურებს, რადგან ცხოვრობ ისეთ საზოგადოებაში, რომელიც არ გდევნის, მაგრამ, ამავდროულად, მათთვის შენ არაფერს ნიშნავ და არც შენთვისაა ეს საზოგადოება მნიშვნელოვანი. არავინ გიყვარს და არავის უყვარხარ, უბრალოდ საქმიანი ურთიერთობები გაქვთ ერთმანეთთან და ხშირად ისე გესაუბრებიან, რომ არც კი გიყურებენ, რადგან მათთვის უინტერესო ხარ.

საბედნიეროდ, გამიჩნდა იმის პერსპექტივა, რომ ევროპაში განათლებაზე და კარიერის აწყობაზე მეზრუნა. ახლა სწორედ ამ ეტაპს გავდივარ, მაგრამ გულის სიღრმეში განვიცდი იმას, რომ თუკი რამე წარმატებას მივაღწევ, ეს არ იქნება ჩემი ხალხისთვის მიღწეული წარმატება. ყველაფერს, რასაც ვაკეთებ, უცხო საზოგადოებისთვის ვაკეთებ, რომლის მიმართაც ემოციურ დონეზე არაფერს ვგრძნობ და ისინიც არაფერს გრძნობენ ჩემ მიმართ.

ემიგრაციაში მეგობრების შეძენა რთულია, რადგან ევროპელები იმდენად ორიენტირებულნი არიან საქმიან ურთიერთობებზე, რომ ადამიანური ურთიერთობები და გრძნობები უკანა პლანზე აქვთ გადაწეული. შესაბამისად, საქართველოდან ყველაზე მეტად სწორედ ის ადამიანური ურთიერთობები მენატრება, რომლებიც მეტ-ნაკლებად მაინც მქონდა ჩემს სამშობლოში. ტრანსფობიურად განწყობილი საზოგადოების მიუხედავად, მუდამ ვპოულობდი ისეთ ადამიანებს, რომლებსაც ვუყვარდი ისეთი, როგორიც ვარ. 

ევროპაში 5-წლიანმა ცხოვრებამ, პირველ რიგში, ის შეცვალა, რომ თავი ჩვეულებრივ ადამიანად ვიგრძენი, რომელიც სხვებისგან არაფრით განსხვავდება და გამოირჩევა. საქართველოში ამას ვერ ვგრძნობდი. საქართველოში იყვნენ ადამიანები, რომლებსაც მოვწონდი. იყვნენ ისეთებიც, რომლებსაც არ მოვწონდი, მაგრამ ყველასთვის მაინც არაჩვეულებრივ ადამიანად მივიჩნეოდი, რომელს მიმართაც განსაკუთრებული ყურადღება და დამოკიდებულება იყო.

სანამ მზის ამოსვლას ვხედავ, ვხვდები, რომ ყოველი მომდევნო დღე ახალი შანსის მომცემი შეიძლება აღმოჩნდეს და ეს უნდა გამოვიყენო ბედნიერების მოსაპოვებლად. 

იყო ქვიარი ბელგიაში ნიშნავს, რომ იყო საშუალო სტატისტიკური მოქალაქე, არაფრით გამორჩეული სხვებისგან. ეს დამოკიდებულება მე, როგორც ადამიანს მიქმნის დაცულობის შეგრძნებას — აქ არ მაქვს იმის განცდა, რომ ვინმე შეიძლება თავს დამესხას ჩემი განსხვავებულობის გამო, რადგან ამ საზოგადოებისთვის მე განსხვავებული ადამიანი არ ვარ. 

აქტიურად ვადევნებ თვალს ციფრული მედიის მეშვეობით საქართველოში არსებულ ჰომოფობიურ და ტრანსფობიურ ვითარებას და სამწუხაროდ, ვფიქრობ რომ ამ 5 წლის მანძილზე, რაც მე საქართველო დავტოვე, ამ კუთხით დიდწილად არაფერი გაუმჯობესებულა. ამას ყველაზე მეტად ცხადყოფს 5 ივლისის მოვლენები. შესაბამისად, საკუთარ სამშობლოში დაბრუნების ძალიან მეშინია, რადგან ვიცი, რომ იმავე სირთულეების წინაშე აღმოვჩნდები, რომლებიც 5 წლის წინ მქონდა — არ მექნება არანაირი სხვა შემოსავლის წყარო სექს-სამუშაოს გარდა, არ მექნება განათლება და დასაქმების პერსპექტივა, გამიჭირდება საცხოვრებლად ბინის დაქირავება და რაც მთავარია, ქუჩაში გასვლისას ძალადობრივი აგრესიის შიში მექნება.

სამომავლო გეგმები

მაძლიერებს იმედი და მომავლის რწმენა, რომ აუცილებლად ვიპოვი საკუთარ წილ ბედნიერებას. სამწუხაროდ, ცხოვრებაში იმედგაცრუებები ხშირია. როცა რაღაცის შექმნისთვის იბრძვი და იმედი გიცრუვდება, ნეგატიური განწყობა გეუფლება. ეს მეც გამომიცდია, მაგრამ სანამ მზის ამოსვლას ვხედავ, ვხვდები, რომ ყოველი მომდევნო დღე ახალი შანსის მომცემი შეიძლება აღმოჩნდეს და ეს უნდა გამოვიყენო ბედნიერების მოსაპოვებლად. 

მეშინია იმის პროგნოზირება, თუ ვინ და სად ვიქნები უახლოესი 10 წლის შემდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან მიზანდასახული ადამიანი ვარ და ვცდილობ, ცხოვრების თითოეული ეტაპი წინასწარ დავგეგმო, ხშირად მაინც ხდება ის, რასაც ვერ წარმოვიდგენდი. მაგალითად, 5 და 10 წლის წინ ვერ ვიფიქრებდი იმაზე, რომ დღეს ევროპის ერთ-ერთ განვითარებულ ქვეყანაში ვიცხოვრებდი სულ სხვა ადამიანების გარემოცვაში და იმ ადამიანებს დავტოვებდი, რომელთა გარეშე ცხოვრება ვერ წარმომედგინა.

ბევრ რამეზე ვოცნებობ. მინდა, ჩემი ადამიანი ვიპოვო, რომელიც არასდროს მაგრძნობინებს თავს მარტოსულად. ასევე, ვოცნებობ, ამ სამყაროში საკუთარი კვალი დავტოვო. არ მინდა, ჩემი ცხოვრება უშინაარსოდ წარიმართოს. მინდა შევქმნა ისეთი ღირებული რამ, რაც უკვდავად დატოვებს ჩემს პერსონას საზოგადოებაში. ეს ძალიან ამბიციური განაცხადია, მაგრამ მე ამის სურვილი მაქვს და ვეცდები, შესაბამისი ნაბიჯები გადავდგა.

ყველა ქვიარ ადამიანს, ვინ თვითგამორკვევის პროცესს ახლა გადის, ვურჩევდი, არ შეეშინდეთ იდენტობის, მასობრივი აგრესიის შიშით არ თქვან უარი საკუთარ თავზე. თუ საკუთარ თავს მიიღებენ და შეიყვარებენ, შეუყვარდებათ სხვა ადამიანებიც და აუცილებლად იპოვიან ისეთებსაც, ვისაც ისინი ეყვარება.

რას ნიშნავს ინტერსექსი?

ინტერსექსი არის ქოლგა-ტერმინი და აღნიშნავს იმ ადამიანებს, რომლებსაც თავიანთ სექსუალურ-რეპროდუქციულ ანატომიაში აქვთ ისეთი ვარიაციები, რომლებიც განსხვავდება იმისგან, რაც ტრადიციულად „ქალად“ ან „კაცად“ მიიჩნევა.

ინტერსექს ადამიანს შეიძლება ერთი ტიპის გენიტალია (სასქესო ორგანო) ჰქონდეს გარეთ და მეორე ტიპის — შიგნით. მათ შეიძლება ჰქონდეთ განსხვავებული ქრომოსომათა ნაკრები, შეიძლება ჰქონდეთ ან არ ჰქონდეთ არაერთგვაროვანი გენიტალიები. ეს ვარიაციები მათთვის შეიძლება დაბადებიდანვე იყოს ცნობილი ან მოგვიანებით აღმოაჩინონ.

ინტერსექსობა არ აღნიშნავს ადამიანის გენდერულ იდენტობას. ისევე, როგორც ენდოსექსი (არაინტერსექსი) ადამიანები, ინტერსექსი ადამიანიც შეიძლება ნებისმიერი გენდერის იყოს. გარდა ამისა, ინტერსექსი არ აღნიშნავს ადამიანის სექსუალურ ორიენტაციას.

რამდენად ხშირია ინტერსექსობა?

ზუსტი მონაცემების დადგენა რთულია, თუმცა დაახლოებით დათვლილია, რომ ყოველი 100 დაბადებული ადამიანიდან 1-2 არის ინტერსექსი, რის გამოც ინტერსექსობა იმაზე უფრო ხშირია, ვიდრე ჟღალთმიანობა, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი მას უკიდურესად იშვიათ რამედ მიიჩნევს. აქტივისტების თქმით, წარმომადგენლობისა და ამ თემაზე ცნობიერების არსებობის ასეთი სიმცირე პირდაპირაა დაკავშირებული ისტორიულ სამედიცინო ძალადობასთან, რომელიც გამოუვლიათ ინტერსექს ადამიანებს.

ინტერსექსული ნიშან-თვისებების კომბინაციების აღსანიშნავად 30-ზე მეტი სამედიცინო ტერმინი არსებობს.

ტერმინ „ინტერსექსის“ ისტორია

ოქსფორდის ინგლისური ენის ლექსიკონის მიხედვით, ტერმინი „ინტერსექსი“ გვიანი 1700-იანი წლებიდან არსებობს. მე-20 საუკუნემდე ეს ტერმინი საკმაოდ იშვიათად გამოიყენებოდა და აღნიშნავდა ურთიერთობებს „სქესებს შორის“. თუმცა, თანამედროვე გაგებით, ეს ტერმინი პირველად 1917 წელს, გერმანელმა გენეტიკოსმა, რიხარდ გოლდშმიდტმა გამოიყენა.

სანამ ტერმინი „ინტერსექსი“ გახდებოდა პოპულარული, მე-18 და მე-19 საუკუნეებში ინტერსექსი ადამიანების აღსაწერად სამედიცინო ლიტერატურაში იყენებდნენ ტერმინ „ჰერმაფროდიტს“. ეს ტერმინი, რომელიც ახლა დამამცირებლად მიიჩნევა, ასოცირდებოდა მითოლოგიურ არსებასა და ისეთი სხეულისკენ ლტოლვასთან, რომელიც ქალისა და კაცის რეპროდუქციულ ანატომიას გააერთიანებდა.

1900-იან წლებში ექიმებმა ტერმინ „ინტერსექსით“ დაიწყეს ბიოლოგიური სქესის შესახებ არსებული ბინარული (ორობითი) წარმოდგენებისგან განსხვავებული ანატომიის მქონე ადამიანების აღნიშვნა. შემდეგი საუკუნის განმავლობაში, ინტერსექსი ადამიანები სამედიცინო საზოგადოების სტიგმის ქვეშ ექცეოდნენ — მათ აიძულებდნენ, არასაჭირო ქირურგიული ოპერაციები გაეკეთებინათ, რათა „გამოსწორებულიყო“ ის, რასაც ექიმები ადამიანის სხეულის ნორმებიდან გადახრად მიიჩნევდნენ.

მხოლოდ მას შემდეგ, რაც 1917 წელს, გენეტიკოსმა რიხარდ გოლდშმიტმა გამოიყენა ეს ტერმინი თავის ნაშრომში „ინტერსექსუალობა და სქესის ენდოკრინული ასპექტი“, „ინტერსექსი“ და „ჰერმაფროდიტი“ სტატიებში სინონიმებად გამოიყენებოდა 1920-იან, 30-იან და 40-იან წლებში. 1950-იანები ტერმინისთვის გარდამტეხი პერიოდი იყო. ამ დროს ფსიქოლოგმა, დოქტორმა ჯონ მანიმ დაიწყო იმაზე საუბარი, რომ ინტერსექსი ადამიანები ფსიქოლოგიურად ჯანმრთელები იყვნენ, თუმცა, ის ამბობდა იმასაც, რომ უმჯობესი იყო, ბავშვები იმ გენდერს “დაემსგავსებინათ”, რომლადაც მათ ზრდიდნენ. ამ პერიოდიდან განსაკუთრებით ხშირი გახდა ბავშვების ანატომიის ცვლილების პრაქტიკა, რათა ის „კაცისას“ ან „ქალისას“ მორგებოდა. ზოგ ბავშვს საერთოდ არაფერს ეუბნებოდნენ იმაზე, რომ ასეთი პროცედურა ჩატარდა და ისინი მხოლოდ ზრდასრულობაში იგებდნენ, რომ ინტერსექსები იყვნენ.

1970-იანი წლებიდან აქტივისტებმა და ინტერსექსი თემის წარმომადგენლებმა დაიწყეს კამპანია, რათა ტერმინი დაებრუნებინათ როგორც იდენტობისა და თემის აღმნიშვნელი და არა — სამედიცინო დიაგნოზის. ამის მიზანი იყო, ხელი შესწყობოდა ინტერსექსად ყოფნის ნორმალიზებას და ადამიანებისთვის უფრო მარტივი ყოფილიყო იმის გაგება, თუ რას ნიშნავს ეს. დღეს აქტივისტები ეწინააღმდეგებიან არასაჭირო ქირურგიულ ოპერაციებს, განსაკუთრებით ინტერსექსი ბავშვების წინააღმდეგ.

1993 წელს დაფუძნდა ჩრდილოეთ ამერიკის ინტერსექსთა საზოგადოება (ISNA). ადვოკატირების ჯგუფებმა ხელი შეუწყვეს ინტერსექს ადამიანებთან მიმართებით არსებული ეთიკური პრობლემების დღის წესრიგში დაყენებას. მათ ხაზი გაუსვეს იმის მნიშვნელობას, რომ ქირურგიული ოპერაციები უნდა გადაიდოს, თუკი ისინი სამედიცინო თვალსაზრისით აუცილებელი არ არის, რათა მოგვიანებით ბავშვები თავად იღებდნენ მონაწილეობას ამ გადაწყვეტილების მიღებაში.

1990-იან წლებში უფრო მეტმა ადამიანმა დაიწყო საუბარი საკუთარ ინტერსექსობაზე და გამოცდილებაზე, ადრეულ 2000-იანებში კი გაიზარდა ინტერსექსი ადამიანების ხილვადობა მედიასა და წიგნებში.

სანამ ტერმინი „ინტერსექსი“ უპირისპირდებოდა იდეას, რომ ინტერსექსი ადამიანების სხეულში არაფერი იყო „გამოსასწორებელი“, 2005 წელს სამედიცინო სფეროში „ინტერსექსის“ აღსანიშნავად ახალი ტერმინოლოგია შემოვიდა — „სქესობრივი განვითარების აშლილობები“ (ინგლ. „Disorders of sex development“, იგივე DSD). ამ ფორმულირებით, ინტერსექსობა იყო არა ბიოლოგიური ვარიაცია, არამედ აშლილობა, რომელსაც სჭირდებოდა მკურნალობა. აქტივისტები შიშობენ, რომ ინტერსექსი ბავშვების მშობლები ვერ მოახერხებენ ოპერაციაზე ინფორმირებული გადაწყვეტილების მიღებას, თუკი მათ ეტყვიან, რომ ბავშვს „სქესობრივი განვითარების აშლილობა“ აქვს. მათი თქმით, ინტერსექსობის აღსანიშნავად „აშლილობის“ გამოყენება იმაზე მიუთითებს, რომ ის რაღაც არაჯანსაღი ან ჯანმრთელობისთვის საზიანოა.

დღესდღეობით ინტერსექსი ადამიანები ჯერ კიდევ იბრძვიან არაინფორმირებული და თანხმობის გარეშე ჩატარებული ქირურგიული ოპერაციების წინააღმდეგ, ასევე, ცდილობენ კანონმდებლობის შეცვლას, რათა დაიცვან ინტერსექსი ბავშვები ამ პროცედურებისგან და მოიპოვონ დამოუკიდებლობა საკუთარ სხეულზე.

წყარო: Them.us, Verywellhealth.com

სექსუალური განათლების 8 ფაქტი ქვიარ მოზარდებისთვის

სექსუალური განათლება, განსაკუთრებით კი ლგბტქი სექსუალური განათლება, თითქმის არ არის ხელმისაწვდომი მოზარდებისთვის საქართველოში, სადაც სექსიც და ქვიარობაც ტაბუდადებული თემებია.

კვლევები აჩვენებს, რომ ლგბტქი მოზარდები განსაკუთრებით მოწყვლადები არიან პარტნიორის მხრიდან ძალადობის, სქესობრივი გზით გადამდები ინფექციებისა (სგგი-ებისა) და თინეიჯერობისას ორსულობის მიმართ, როდესაც მათ არ აქვთ წვდომა მრავალმხრივ სექსუალურ განათლებასთან. ასევე, უფრო მაღალია ალბათობა, რომ მათ დაიწყონ ინფორმაციის ძიებას არასანდო წყაროებში.

მრავალმხრივ და დაწვრილებით სექსუალურ განათლებასთან წვდომას ყველა იმსახურებს და საჭიროებს. არავის უნდა უწევდეს საკუთარი ცხოვრების ისე გავლა, რომ საკუთარი სხეულის, სექსუალური ჯანმრთელობისა და იდენტობის საბაზისო ასპექტებზე არ ჰქონდეს ცოდნა. სწორედ ამიტომ, ამ სტატიაში თავმოყრილია სექსუალური განათლების 8 ფაქტი ქვიარ მოზარდებისთვის.

#1. მასტურბაცია შეიძლება პირველი ნაბიჯი იყოს იმის გასაგებად, თუ რა სიამოვნებს თქვენს სხეულს

სექსის გააზრება ხშირ შემთხვევაში იმის გააზრებით იწყება, თუ რა ანიჭებს თქვენს სხეულს სიამოვნებას. ეს, როგორც წესი, ჯერ კიდევ მაშინ იწყება, სანამ თქვენს პირად ცხოვრებაში ვინმე სხვა ადამიანი შემოვა. დოქტორ ევან გოლდშტაინი, გეი კაცების სექსუალური ჯანმრთელობის სამედიცინო ცენტრის დამფუძნებელი, ამბობს, რომ მასტურბაცია შეიძლება მნიშვნელოვანი საშუალება იყოს იმის გასაგებად, თუ რა მოგწონთ და რა არ მოგწონთ, თანაც ისე, რომ ამას სხვა ადამიანთან ერთად ყოფნის წნეხი არ ემატება.

„როდესაც საკუთარ თავთან განმარტოებასა და თვითსიამოვნებას უთმობთ დროს, არ გიწევთ დარდი პერფორმანსზე და თქვენი პარტნიორის დაკმაყოფილებაზე“, — ამბობს გოლდშტაინი.

#2. პორნოგრაფია ყოველთვის არ ასახავს რეალურ ცხოვრებას და ის სექსუალური განათლების მთავარ წყაროდ არ უნდა გამოიყენოთ

ბევრი ადამიანისთვის პორნოგრაფია პირველი „შესავალია“ სექსში. მართალია, პორნოს ყურება და კითხვა კარგი ხელშემწყობია მასტურბაციისთვის, მაგრამ მნიშვნელოვანია, გახსოვდეთ, რომ პორნოგრაფიის უდიდესი ნაწილი არ ასახავს იმას, თუ როგორ და როგორი სექსი აქვთ ადამიანებს რეალურ ცხოვრებაში. პორნომსახიობები უბრალოდ სცენაში მონაწილეობენ და ასრულებენ როლებს იმ საზღვრებზე დაყრდნობით, რომლებიც კამერის მიღმა დადგინდა.

„როდესაც ქვიარ ახალგაზრდებს (და, ზოგადად, ახალგაზრდებს) არ აქვთ წვდომა სანდო სექსუალურ განათლებასთან, რომელიც ფარავს ყველა თემას და არა მხოლოდ ვაგინალურ სექსს, ისინი მიმართავენ პორნოგრაფიას, Google-სა და Reddit-ს, ან ტიკტოკის „ინფლუენსერებს“, რომლებსაც არ აქვთ სამედიცინო კვალიფიკაცია ამ თემაზე ზუსტი რჩევის გასაცემად. მართალია, პორნოგრაფია ნამდვილად შეიძლება დაეხმაროს ადამიანს იმის გაგებაში, თუ რა არსებობს, მაგრამ ის საუკეთესო გზა არაა სხეულზე რეალისტური წარმოდგენების შესაქმნელად ან იმის სასწავლად, თუ როგორ გქონდეთ სექსი. თქვენ კამერის მიღმა ვერ ხედავთ მთელ რიგ მოსამზადებელ სამუშაოებს, მაგალითად, დილატაციას (გაგანიერებას, გაფართოებას) ან ლუბრიკაციას (ლუბრიკანტით დასველებას), ვერც იმას იგებთ, რომ ყველა პენისი თქვენს ხელზე უფრო განიერი არ არის და ვერც იმას, რომ სექსში ძალაუფლების სხვანაირი დინამიკებიც არსებობს“, — ამბობს დოქტორი გოლდშტაინი.

თუ გსურთ, მეტი გაიგოთ სექსის, თანხმობისა და საზღვრების შესახებ, პორნოგრაფიის ნაცვლად შეგიძლიათ გაეცნოთ ისეთ ონლაინ რესურსებს, როგორებიცაა Sex, etc., Amaze და The Trevor Project. ეს წყაროები ინგლისურენოვანია, ამ თემაზე სტატიებს ქართულად კი შეგიძლიათ გაეცნოთ ვებგვერდებზე allaboutyou.ge და ფემეა.

#3. კომუნიკაცია და თანხმობა აუცილებელია

თუკი გგონიათ, რომ მზად ხართ, შემდეგი ნაბიჯი გადადგათ და სექსი სხვა ადამიანთან ერთად გამოიკვლიოთ, პირველი საკვანძო საფეხურებია კომუნიკაცია და თანხმობა. ესაუბრეთ მას და შეთანხმდით ერთმანეთის საზღვრებზე.

რამდენიმე მნიშვნელოვანი კითხვა, რომელზე პასუხიც უნდა იცოდეთ, არის:

  • გაქვს თუ არა სექსი სხვა ადამიანებთან? თუკი ასეა, შემოწმებული ხარ თუ არა სქესობრივი გზით გადამდებ ინფექციებზე?
  • შენ ან ჩვენ ვაპირებთ თუ არა რაიმე სახის კონტრაცეფციის გამოყენებას?
  • რომელი აქტებია შენთვის კომფორტული?
  • რამდენად სწრაფად ან ნელა გინდა პროცესის წარმართვა?
  • რა არის შენი საზღვრები? ხომ არ არის სხეულის ისეთი ნაწილი, რომელსაც არ გინდა, რომ შევეხო?
  • ტანსაცმელი გვეცვას თუ არა?

მართალია, ამ კითხვების წინასწარ დასმა მნიშვნელოვანია, მაგრამ სხვადასხვა საკითხის გადამოწმება პროცესის დროსაც საჭიროა. ისეთი პატარა კითხვები, როგორებიცაა „შეიძლება, აქ შეგეხო?“, „გსიამოვნებს, როდესაც აქ გეხები?“ და „შეიძლება, [ტანსაცმლის რომელიმე ნაწილი] გაგხადო?“, ძალიან კარგი გზაა საიმისოდ, რომ გაიგოთ, რასთანაა კომფორტულად თქვენი პარტნიორი და თან ინტიმური განწყობაც შენარჩუნდეს.

გახსოვდეთ, რომ თანხმობა იმაზე მეტია, ვიდრე კონკრეტულ მომენტში სექსზე დათანხმება. ეს ნიშნავს, რომ თუკი თქვენ ან თქვენს პარტნიორს თანხმობის გაცემის შემდეგ მოგინდებათ, რომ სექსი შეწყდეს, ამის გაკეთება თავისუფლად შეგიძლიათ.

„თანხმობა უფრო მეტია, ვიდრე უბრალოდ „კი“ ან „არა“. თანხმობა უნდა გამოითქვას ზეწოლის გარეშე, ის უნდა იყოს გულწრფელი და სურვილისმიერი, თანხმობის გამცემი უნდა იყოს სრულად ინფორმირებული (მაგალითად, თუ ადამიანი თანახმაა სექსზე იმ პირობით, რომ პარტნიორი გამოიყენებს თავდაცვის საშუალებას, ხოლო პარტნიორი ამას არ გააკეთებს, ესე იგი, მას არ აქვს მეორე მხარის თანხმობა), ის არ არის სამუდამო — გადაწყვეტილების შეცვლა ნებისმიერ დროს შეიძლება და ერთ ქმედებაზე თანხმობის გაცემა არ ნიშნავს, რომ პარტნიორი სხვა რამეზეც ავტომატურად თანახმაა”, — ამბობს რეიჩელ ვრაითი, ქვიარ სექსისა და ურთიერთობების თერაპევტი.

თანხმობის გარდა, თქვენ და თქვენმა პარტნიორმა უნდა დაამყაროთ კომუნიკაცია იმაზე, თუ რა გსიამოვნებთ და რა არ გსიამოვნებთ. პარტნიორისთვის იმის თქმა, რომ რაიმე შეცვალოს ან სხვანაირად გააკეთოს, სამარცხვინო არ არის — ეს სექსის ნაწილია.

„პარტნიორისთვის იმის თქმა, თუ რა მოგწონთ/არ მოგწონთ, რა გაინტერესებთ/არ გაინტერესებთ და რას ცდიდით/არ ცდიდით, არამხოლოდ ნორმალურია, არამედ სასურველიც კი. სექსის მიზანი სიამოვნებაა და როგორც თქვენი, ისე თქვენი პარტნიორის სიამოვნების მისაღწევად მნიშვნელოვანია, რომ ყველას საჭიროებები დაკმაყოფილდეს“,— ამბობს გოლდშტაინი.

#4. უსაფრთხო სექსი მხოლოდ პრეზერვატივის გამოყენებას არ გულისხმობს

მართალია, პრეზერვატივები თავდაცვის მნიშვნელოვანი ნაწილია, მაგრამ უსაფრთხო სექსი ბევრად უფრო მეტ რამეს მოიცავს.

„ხშირად უსაფრთხო სექსზე საუბრისას პრეზერვატივები გვახსენდება ხოლმე და, მართალია, პრეზერვატივები აუცილებელია პენეტრაციული (შემღწევი) სექსისთვის (პენისებით ან დილდოებით), მაგრამ სგგი-ები მაინც შეიძლება გავრცელდეს ვულვებიდან ორალური და სხვა ტიპის სექსის დროს“, — ამბობს დანიელა კრამერი, ქვიარ ურთიერთობების კლინიკური სექსოლოგი.

უსაფრთხო სექსისთვის მნიშვნელოვანია, ყველა ტიპის გენიტალია (სასქესო ორგანო) გაითვალისწინოთ.

„სტომატოლოგიურ კაშხლებს შეუძლიათ დაგიცვათ ვულვაზე ან ანუსზე ორალური სექსის დროს. ეროგენული უბნების დასაცავად ასევე შეგიძლიათ თავად დაამზადოთ პატარა ნაჭრები ლატექსის ხელთათმანებისგან ან პრეზერვატივებისგან“, — ამბობს იელ გონსალესი, ქვიარ სექსოლოგი და იდენტობის ტრენერი.

#5. არ არსებობს სექსის ქონის „სწორი“ გზა

„უამრავი აქტივობა არსებობს, რომელიც შეგიძლიათ პარტნიორთან ერთად სცადოთ. ნუ შეიზღუდავთ თავს საზოგადოების დაშვებებითა თუ სტერეოტიპებით ე.წ. „სიზორინგისა“ (ინგლ. Scissoring) და ანალური სექსის შესახებ — შეგიძლიათ, ეს აქტები სრულად უგულებელყოთ და მაინც ფანტასტიკური და სრულყოფილი სექსუალური ცხოვრება გქონდეთ“ — ამბობს გონსალესი.

გახსოვდეთ, რომ ქვიარ სექსი იმდენადვე მრავალფეროვანი და მრავლისმომცველია, რამდენადაც თვითონ LGBTQ+ აკრონიმი. აუცილებელი არ არის, ის რაღაც ერთი ფორმით ვლინდებოდეს. სექსი შეიძლება იყოს ზუსტად ის, რადაც მას თქვენ და თქვენი პარტნიორი აქცევთ და რაც გინდათ, რომ იყოს.

„იმ აქტივობებს შორის, რომლებიც შეიძლება სექსად განვიხილოთ, არის: ვაგინალური, ორალური და ანალური სექსი, კოცნა, სექსუალური შეხება, როლური თამაშები, ეროტიკის კითხვა, ფანტაზიების გაზიარება, საკუთარი სხეულის ჩვენება სხვა ადამიანისთვის (თანხმობით), ე.წ. „სექსტინგი“, ვინმესთან ერთად აბაზანის მიღება, ერთმანეთისთვის მასაჟის გაკეთება, სუნთქვითი ვარჯიშების ერთად კეთება, შიშველზე ჩახუტება და ა.შ. სექსი შეიძლება იყოს სიამოვნებისთვის და/ან გამრავლებისთვის — და როდესაც ის სიამოვნებისთვისაა, სექსის მიზანი მხოლოდ ორგაზმი არ არის“, — ამბობს ვრაითი.

#6. ანალურ სექსს მოთმინება და დრო სჭირდება

„კუზიანი მთის“ იმ საკულტო სცენამ კი შეიძლება სხვაგვარად გაფიქრებინოთ, მაგრამ ანალურ სექსს ბევრად მეტი მომზადება სჭირდება, ვიდრე ხელზე დაფურთხებაა.

„ანალური სექსი ის არ არის, რასაც ფილმებსა და სერიალებში ხედავთ — წინასწარი პრაქტიკის გარეშე პირდაპირ ე.წ. „ბოთომობა“ (ან „პასობა“) არ შეგიძლიათ“, — ამბობს გოლდშტაინი.

თუკი ანალური სექსის ცდა გსურთ, გოლდშტაინი გირჩევთ, ნელა დაიწყოთ და წინასწარ მოემზადოთ. ნებისმიერი ტიპის ანალური სექსუალური აქტივობა, იქნება ეს უბრალოდ ე.წ. „ფინგერინგი“ („თითაობა“), სექს-სათამაშოების გამოყენება თუ პენისით პენეტრაცია, საჭიროებს ბევრ ლუბრიკანტს (სასურველია, სილიკონის საფუძველზე დამზადებულს) და, იდეალურ შემთხვევაში, რამდენიმეკვირიან შემზადებას.

ამისთვის საჭიროა ანალური ვარჯიშები, რისთვისაც შეიძლება გამოგადგეთ სპეციალური დილატაციის (გაფართოების) ნაკრები, რომელიც, ჩვეულებრივ, სხვადასხვა ზომის ანალური საცობებისგან, ე.წ. „ბატ-პლაგებისგან“ (ინგლ. Butt-plug), შედგება, თუმცა თუ მასზე ხელი არ მიგიწვდებათ, შეგიძლიათ, დაიწყოთ ექსპერიმენტირება და ვარჯიში ერთი თითით და ნელ-ნელა გაზარდოთ რაოდენობა.

მათთვის, ვისაც პირველად სურს ანალური სექსის ცდა, ხშირი სადარდებელია ხოლმე არსებული მოსაზრება პროცესში განავლის შესაძლო შეუკავებლობის შესახებ. დიდი ალბათობით, ეს პრობლემა არ გექნებათ, თუნდაც წინასწარ არ გაიკეთოთ გამორეცხვა, მაგრამ თუკი ეს მაინც გადარდებთ, შეგიძლიათ თბილი წყლისა და ოყნის გამოყენებით წინასწარ გამოირეცხოთ ანუსი.

#7. ორსულობა შეიძლება დადგეს გენდერისგან განურჩევლად. დაიცავით თავი

მნიშვნელოვანია, სანამ სექსი გექნებათ, კარგად გაერკვეთ, როგორ დგება ორსულობა. თუკი ორ ადამიანს, რომელთაგანაც ერთის სხეული სპერმას აწარმოებს, მეორის კი — კვერცხუჯრედებს, ექნება სექსი, მნიშვნელოვანია, დაუგეგმავი ორსულობის თავიდან ასაცილებლად უსაფრთხოების ზომები დაიცვათ. ეს შეიძლება მოიცავდეს პრეზერვატივების გამოყენებას, ჰორმონალურ კონტრაცეფციას ან კონტრაცეფციის რამე სხვა ფორმას.

„იმის ცოდნა, თუ როგორ დგება ორსულობა და როგორ მუშაობს ის, აუცილებელია ყველა ლგბტქი თინეიჯერისთვის“, — ამბობს შერონ სანდერსი, კლინიკური სექსოლოგი და სექსუალური განათლების სპეციალისტი.

#8. იდენტობა ფლუიდურია. ნორმალურია ახალი რაღაცების ცდა და შემდეგ მათზე უარის თქმა, თუკი არ მოგეწონათ

მოზარდობის დიდი ნაწილი იმის გარკვევაა, თუ ვინ ხართ თქვენ. ეს შეიძლება ნიშნავდეს იმის გააზრებას, ვინ გიზიდავთ და რა დამოკიდებულება გაქვთ საკუთარი გენდერის მიმართ. ექსპერიმენტირება აბსოლუტურად ნორმალურია. სხვადასხვა სახელის, ნაცვალსახელისა თუ სექსუალობის გამოცდა თვითგამორკვევის პროცესის ნაწილია.

„გამოცდილებებისა და იდენტობების გამოკვლევა და მათში ექსპერიმენტირება სრულიად ნორმალურია. ზოგჯერ რაღაცები უნდა გამოვცადოთ, სანამ სიმართლეს დავადგენთ. გარდა ამისა, იდენტობები შეიძლება დროთა განმავლობაში შეიცვალოს, ამიტომაც მიჰყევით იმის დინებას, რაც თქვენთვის უფრო შესაფერისია“, — ამბობს გონსალესი.

წყარო: Them.us

სექსუალური შევიწროება სამუშაო ადგილზე

წინა სტატიაში უკვე განვმარტეთ, რა არის სექსუალური შევიწროება და განვიხილეთ ისიც, რომ ეს შეიძლება ხდებოდეს სხვადასხვა სივრცეში. ამჯერად სამუშაო ადგილას სექსუალურ შევიწროებას მიმოვიხილავთ.

გაეროს  ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ  1992 წლის #19 რეკომენდაცია კი გენდერული ნიშნით ძალადობას სქესის ნიშნით დისკრიმინაციის ერთ-ერთ ფორმად მიიჩნევს და განმარტავს, რომ “სამუშაო ადგილას თანასწორობა შესაძლოა სერიოზულად დაირღვეს, როდესაც ქალი ექვემდებარება გენდერული ნიშნით ძალადობას, როგორიც არის სექსუალური შევიწროება სამუშაო ადგილზე”.

სექსუალურ შევიწროებად მიიჩნევა (CEDAW, Recommendation #19):

  • ნებისმიერი შეურაცხყოფა, გამონათქვამები, ხუმრობები, ინსინუაციები ან კომენტარები ადამიანის ჩაცმულობასთან, გარეგნობასთან, ასაკთან, ოჯახურ მდგომარეობასთან და ა.შ. დაკავშირებით;
  • ქედმაღლური ან დამამცირებელი დამოკიდებულება, რომელსაც აქვს სექსუალური სახის შინაარსი და შეურაცხყოფს ადამიანის ღირსებას;
  • არასასურველი შეთავაზებები ან მოთხოვნები, რომელსაც თან ახლავს პირდაპირი ან ირიბი მუქარა;
  • ვნების გამომხატველი მზერა და ჟესტები, რომელიც სექსუალობასთან ასოცირდება;
  • ნებისმიერი ფიზიკური კონტაქტი, როგორიცაა, მაგალითად, შეხება, მოფერება, ჩქმეტა ან ძალადობა.

2019 წელს, შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციამ (ILO) მიიღო #190  კონვენცია, რომელმაც პირველად შექმნა საერთაშორისო სტანდარტი სამუშაო ადგილზე ძალადობისა და შევიწროების წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ (Violence and Harassment Convention, 2019 No. 190).  კონვენციის მიზანი სამუშაო ადგილზე ძალადობისა და შევიწროების წინააღმდეგ ბრძოლაა.

საქართველოს კანონმდებლობა კრძალავს სექსუალურ შევიწროებას და მას აღიარებს დისკრიმინაციის ფორმად. “დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის მე-32 პუნქტის თანახმად, სექსუალური შევიწროება არის სექსუალური ხასიათის ნებისმიერი არასასურველი სიტყვიერი, არასიტყვიერი ან ფიზიკური ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ან იწვევს პირის ღირსების შელახვას ან მისთვის დამაშინებელი, მტრული, დამამცირებელი, ღირსების შემლახველი ან შეურაცხმყოფელი გარემოს შექმნას.

სამუშაო ადგილზე სექსუალურ შევიწროებასთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებს საქართველოს შრომის კოდექსის მე-4 მუხლი, რომელიც სექსუალურ შევიწროებას განმარტავს, როგორც პირის მიმართ არასასურველ სექსუალური ხასიათის ქცევას, რომელიც მიზნად ისახავს  ან/და იწვევს მისი ღირსების შელახვას  და ქმნის დამაშინებელ, მტრულ, დამამცირებელ, ღირსების შემლახველ ან შეურაცხმყოფელ გარემოს. საქართველოს შრომის კოდექსის მიზნებისთვის, სექსუალური შევიწროების გამოხატულებად მიიჩნევა  სექსუალური ხასიათის ფრაზების თქმა ან/და მიმართვა, გენიტალიების ჩვენება ან/და სექსუალური ხასიათის სხვა ნებისმიერი არასიტყვიერი ფიზიკური ქცევა (საქართველოს შრომის კოდექსის მე-4 მუხლი).

თბილისის სააპელაციო სასამართლომ განავითარა სექსუალური შევიწროების სამართლებრივი ტესტი და მიიჩნია, რომ ადამიანის მიმართ არასასურველი ქცევა სახეზეა, თუ იგი მის რომელიმე ნიშან-თვისებას მიემართება; ქცევის მიზანია ან იწვევს ადამიანის ღირსების შელახვას; ქმნის დამაშინებელ, მტრულ, შეურაცხმყოფელ და დამამცირებელ გარემოს (თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება No 2/1609-18, გვ. 4).

იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მსხვერპლი არ აფიქსირებს, რომ მისთვის ქცევა არასასურველია, ეს არ გამორიცხავს შემავიწროებელი პირის პასუხისმგებლობას, ვინაიდან, გონივრულობის ფარგლებში, შემავიწროებელს უნდა სცოდნოდა (ought to have known), რომ კონკრეტული სექსუალური ხასიათის ქცევა მიუღებელი იქნებოდა მსხვერპლისათვის (სახალხო დამცველის რეკომენდაცია).

სამუშაო ადგილზე სექსუალური შევიწროება ორ კატეგორიად იყოფა:

  • Quid pro quo (მომსახურება მომსახურების სანაცვლოდ);
  • მტრული სამუშაო გარემოს შექმნა.

აშშ-ს უზენაესმა სასამართლომ საქმეზე Meritor Savings Bank FSB v Vinson სამუშაო ადგილზე სექსუალური შევიწროების ორი ფორმა განავითარა. Quid pro quo-ის შემთხვევაში, იერარქიულად მაღალ საფეხურზე მდგომი ადამიანი დაქვემდებარებული პირისგან მოითხოვს სექსუალურ ქმედებას, იმისთვის, რომ დაქვემდებარებულმა პირმა მოიპოვოს ან შეინარჩუნოს სამსახურებრივი სარგებელი. მტრული სამუშაო გარემოს შექმნის ფორმა გულისხმობს არასასურველ ქცევას ან სხვა სექსუალური ხასიათის სიტყვიერ ან ფიზიკურ ქმედებას, რომლის მიზანი ან ეფექტი არის ზიანის მიყენება ინდივიდის სამუშაოზე ან ქმნის მტრულ, დამაშინებელ, შეურაცხმყოფელ სამუშაო გარემოს (Women, Gender and Work what is equality and how we get there ? Edited my Martha Fetherolf Loutfi, international labor organization 2001, international labor office Geneva page 513).

Quid Pro Quo (მომსახურება მომსახურების სანაცვლოდ)

მომსახურება მომსახურების სანაცვლოდ ძალაუფლების დისბალანსით განპირობებული ქცევაა, როდესაც ერთ ადამიანს სამუშაო გარემოში მეორე ადამიანისთვის რაიმეს შეთავაზების შესაძლებლობა აქვს (ILO, Fact Sheet on Sexual Harassment at Work). სექსუალური შევიწროების Quid pro quo კატეგორია ითვალისწინებს სექსუალური ხასიათის მოთხოვნის არსებობას ქმედებაში (ILO, Fact Sheet on Sexual Harassment at Work, p. 1). პირი მეორე ადამიანს სექსუალური ქცევის სანაცვლოდ დასაქმებასთან/შრომითი ურთიერთობის პირობებთან დაკავშირებული სარგებლის მიღებას სთავაზობს. ეს ასევე გულისხმობს დასაქმებასთან დაკავშირებული რაიმე უარყოფითი შედეგის თავიდან აცილებას სექსუალური სარგებლის სანაცვლოდ (ILO, Fact Sheet on Sexual Harassment at Work).

მტრული სამუშაო გარემო

მტრული სამუშაო გარემოს პირობებში, ერთი ან მეტი დასაქმებული სამუშაო ადგილზე განიცდის შევიწროებას ან შეურაცხყოფას, შეურაცხმყოფელი სიტყვების ან ქმედებების გამო. მტრული გარემოს შესაქმნელად არ არის საჭირო, რომ ქმედებები/სიტყვები ძალაუფლების მქონე პირისგან მომდინარეობდეს (Women, Gender and Work what is equality and how we get there ? Edited my Martha Fetherolf Loutfi, international labor organization 2001, international labor office Geneva page 513).

აშშ-ს უზენაესმა სასამართლომ საქმეზე Meritor Savings Bank FSB v Vinson განმარტა, რომ გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ქცევა არის მწვავე და შეურაცხმყოფელი, სექსუალური ქცევის ან გამონათქვამის ერთი შემთხვევა არ ქმნის მტრული გარემოს შემადგენლობას. ამისთვის საჭიროა სისტემატური შეურაცხმყოფელი ქცევა. აშშ-ს უზენაესმა სასამართლომ მითითებულ საქმეში განმარტა, რომ მტრული გარემოსგან განსხვავებით, quid pro quo-ს შემთხვევაში, სექსუალური ჟესტის ერთი შემთხვევაც კი შესაძლოა სექსუალური შევიწროების შემადგენლობას ქმნიდეს.

სექსუალური შევიწროების ინტერსექციური ხასიათი

ქვიარ ადამიანები  მეტად ხშირად ექვემდებარებიან სექსუალურ შევიწროებას და ჩაგვრას (“Policy on preventing sexual and gender-based harassment”, Ontario Human Rights Commission, 2011). მაგალითად, ერთ-ერთ საქმეში დამსაქმებელი მიიჩნევდა, რომ ჯგუფური სექსუალური კავშირი მისაღები იქნებოდა მისი დასაქმებულისთვის, ვინაიდან ის ლესბოსელი იყო და მას სექსუალური კავშირის სანაცვლოდ, საზღვარგარეთ ნუდისტურ სანაპიროზე დასვენებას სთავაზობდა (სახალხო დამცველის პრაქტიკული სახელმძღვანელო, 35).  ერთ-ერთ საქმეში, როდესაც შემავიწროებელმა შეიტყო, რომ ქალი ლესბოსელი იყო, მეტად აგრესიული მეთოდებით ცდილობდა ის ჰეტეროსექსუალურ ურთიერთობაზე დაეყოლიებინა (“Policy on preventing sexual and gender-based harassment”, Ontario Human Rights Commission, 2011).

სექსუალური შევიწროების საქმეები

ფრესკოს საქმე

2017 წელს, საქართველოს სახალხო დამცველმა სუპერმარკეტების ქსელ ფრესკოს წინააღმდეგ სექსუალური შევიწროებით გამოხატული სქესის ნიშნით დისკრიმინაცია დაადგინა. 2017 წლის 11 აპრილს, ცნობილი გახდა ფრესკოს ქალებისათვის განკუთვნილ გასახდელებში ფარული ვიდეო კამერების არსებობის შესახებ. საქართველოს სახალხო დამცველმა საქმის შესწავლა საკუთარი ინიციატივით დაიწყო.

სუპერმარკეტების ქსელის ყოფილი თანამშრომლების განცხადებით, სუპერმარკეტების ქსელის ყველა ფილიალის გასახდელ ოთახებში მიმდინარეობდა ვიდეო მონიტორინგი, აღნიშნულ ოთახებში შესვლა კი შეუძლიათ კაცებსა და ადმინისტრაციის ნებისმიერ წარმომადგენელს, მათ შორის, დაცვის უფროსსა და მის მოადგილეს, რომელთაც წვდომა აქვთ ვიდეო ჩანაწერებზე; ამასთან, ხელმძღვანელი პირები, სამსახურში არყოფნის დროს, საცხოვრებელი ადგილიდანაც ახორციელებდნენ მონიტორინგს. ფრესკოს განმარტებით, ვიდეო კამერები მხოლოდ ქალი დასაქმებულების გამოსაცვლელ ოთახებში იყო დამონტაჟებული, უსაფრთხოების ნორმების დაცვის მიზნით.

სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ კომპანიის მიერ გამოსაცვლელ ოთახებში ვიდეოთვალთვალის შესახებ მიღებული გადაწყვეტილებით გაუმართლებლად მოხდა დასაქმებულ ქალთა პირადი ცხოვრებით დაცულ სფეროში ჩარევა. ომბუდსმენის აზრით, კომპანიის მიერ დასახელებული  მიზანი ვერ იქნება მიჩნეული ლეგიტიმურად, ვინაიდან, არსებული პრაქტიკა დასაქმებულ ქალებს უქმნიდა შეურაცხმყოფელ და დამამცირებელ გარემოსგაუმართლებლად ახდენდა მათი პირადი სივრცის კონტროლს და უხეშად ერეოდა ინტიმურ სფეროში.

სასტუმროებისა და რესტორნების მენეჯერული ჯგუფის, ემ გრუპის საქმე

2022 წლის 29 აგვისტოს საქართველოს სახალხო დამცველმა სამუშაო ადგილზე სექსუალური შევიწროება დაადგინა. კომპანიის მენეჯერი სექსუალური შინაარსის ტექსტურ შეტყობინებებს უგზავნიდა თავის ახლად დასაქმებულ თანამშრომელს, რაც განმცხადებლისთვის არასასურველი და მტრული გარემოს შემქმნელი იყო. გარკვეული პერიოდის შემდგომ, მოპასუხემ შეწყვიტა შეტყობინებების გაგზავნა და თავისი ქცევა ხუმრობად წარმოაჩინა. სახალხო დამცველმა განმარტა, რომ კომპანიის მენეჯერის მხრიდან ადგილი ჰქონდა სექსუალურ შევიწროებას. სახალხო დამცველმა მოპასუხეს განუმარტა, რომ სექსუალური ხასიათის ქცევის შეწყვეტა არ წარმოადგენს სექსუალური შევიწროების გამომრიცხავ გარემოებას, ამასთან, ხუმრობაც, თუკი იგი სექსუალური შინაარსის შემცველი და ადრესატისთვის მიუღებელია, სექსუალურ შევიწროების გამოხატულებას წარმოადგენს.

წყაროები:

ავტორი: თამარ ავალიანი

დორა რიხტერი — ერთ-ერთი პირველი ქალი, რომელმაც გენდერის დადასტურების ოპერაცია გაიკეთა

გენდერის დადასტურების ოპერაცია არ არის აუცილებლობა ან ვალდებულება, ეს ინდივიდუალური გადაწყვეტილებაა. ბევრ ტრანსგენდერ და არაბინარულ ადამიანს არ სურს ამ პროცედურის ჩატარება და ეს აბსოლუტურად ნორმალურია.

როდესაც ტრანსგენდერთა ისტორიის გარდამტეხ მომენტებს განიხილავენ, ხშირად ახსენებენ „გენდერის დადასტურების“ პირველ ქირურგიულ ოპერაციებს. ზოგი ახსენებს კრისტინ იორგენსონს, რომელიც გახდა პირველი ტრანს* ცნობილი ადამიანი დასავლეთში. მან ვაგინოპლასტიკა გაიკეთა 1950-იან წლებში. კიდევ უფრო შორეული წარსულიდან კი იხსენებენ ლილი ელბეს, რომელმაც 1932 წელს საშვილოსნო გადაინერგა.

თუმცა, რეალურად, ამ ცნობილი სახეებიდან არცერთი არ იყო პირველი, ვინც გენდერის დადასტურების ოპერაცია გაიკეთა. ამით, დიდი ალბათობით, სხვა ქალი გამოირჩევა — დორა რიხტერი — რომლის სახელიც ისტორიას არ შემორჩებოდა, მისი მკვლელების ნება რომ ყოფილიყო.

დორა რიხტერი 1891 წელს, მადნის მთებში, იგივე ერცგებირგეში არსებულ ერთ-ერთ ფერმაში დაიბადა — დღევანდელი გერმანიისა და ჩეხეთის საზღვარზე. მისი ბავშვობის შესახებ ცოტა რამაა ცნობილი, გარდა იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მისი გენდერული დისფორია საკმაოდ ინტენსიური იყო და ადრეულ ასაკში დაიწყო. ის იმდენად კატეგორიულად აცხადებდა საკუთარ ფემინურობას, რომ მშობლებმა უფლება მისცეს, ისე ეცხოვრა, როგორც გოგოს. შემორჩენილი სამედიცინო ჩანაწერების მიხედვით, დორამ მინიმუმ ერთხელ მაინც სცადა საკუთარი პენისის თვითნებურად მოშორება, როდესაც ის 6 წლის იყო.

ზრდასრულობის მიღწევის შემდეგ, რიხტერმა, რომელიც იმ დროისთვის უკვე სახელ „დორხენს“, შემოკლებით „დორას“ იყენებდა, დატოვა თავისი სახლი და 200 კილომეტრის მოშორებით, ბერლინისკენ გაემგზავრა, სადაც მან სეზონური სამსახური დაიწყო როგორც „კაცმა“ მიმტანმა სხვადასხვა ძვირადღირებულ სასტუმროში, სეზონს გარეთ კი დორა საკუთარი, რეალური იდენტობით ცხოვრობდა. მიუხედავად ამისა, ასეთი ორმაგი ცხოვრება საფრთხის შემცველი იყო: დორა რამდენჯერმე დააკავეს საჯარო ადგილებში კაბის ტარების გამო, რის შემდეგაც მას კაცების საპატიმროში უწევდა ყოფნა.

ბოლოს, მორიგი ასეთი დაკავების შემდეგ, დაახლოებით 1920 წელს, უფრო მეტად გულისხმიერმა მოსამართლემ რიხტერი გაათავისუფლა დოქტორი მაგნუს ჰირშფელდის ზედამხედველობის ქვეშ, რომელიც მას დაჰპირდა სექსუალური მეცნიერების ინსტიტუტში დასაქმებას — ქვიარების და ტრანსგენდერების ჯანმრთელობის პირველ თანამედროვე კვლევით ინსტიტუტში, რომელიც ბერლინის ტირგარტენის პარკში მდებარეობდა. ჰირშფელდმა, რომელიც თავად ებრაელი გეი კაცი იყო, წინა ორ ათწლეულში დაიმკვიდრა თავი, როგორც ერთ-ერთმა მოწინავე მკვლევარმა გეი და ტრანსგენდერული იდენტობების საკითხებზე. ის უძღვებოდა ნოვატორულ კვლევებს ქირურგებსა და ფსიქოლოგებთან, მაგალითად, ოიგენ შტაინახთან და არტურ კრონფელდთან ერთად, რომელთაგან მრავალი დაარსების შემდეგ ინსტიტუტში რეზიდენტად ან მოწვეულ სპეციალისტად მუშაობდა.

ინსტიტუტში დორა, რომელსაც ამჯერად ოფიციალურად ჰქონდა იმის უფლება, რომ საჯაროდ გამოჩენილიყო, როგორც ქალი, დამლაგებლად მუშაობდა, სამედიცინო გუნდი კი აფასებდა მის საჭიროებებს, რომელთაგანაც ყველაზე სასწრაფო იყო ორქიექტომია — სათესლის ამოკვეთის ოპერაცია. ეს ოპერაცია მას ქირურგმა ერვინ ჰორბანდტმა გაუკეთა 1922 წელს. შტაინახის 1910-იანი წლების ნაშრომი სათესლეებსა და ტესტოსტერონზე, რომელმაც იმის ამოცნობას შეუწყო ხელი, თუ რა გავლენას ახდენს ჰორმონები სექსუალობასა და ადამიანის სხეულზე, ჰირშფელდს დაეხმარა, განევითარებინა თავისი თეორიები იმის თაობაზე, თუ როგორ შეიძლება ტესტოსტერონის ნაკლებობამ „კაცის“ სხეულში ცხიმის განაწილება შეცვალოს. დორას ოპერაციამ ამის ეფექტების შესწავლის შესაძლებლობა გააჩინა. და მართლაც, როგორც მოგვიანებით ინსტიტუტის სასამართლო სექსოლოგმა, ფელიქს აბრაჰამმა დაწერა, დორას პირველი ოპერაციიდან წლების შემდეგ მისი „სხეული გახდა უფრო სავსე, წვერის ზრდა შემცირდა, შესამჩნევი გახდა მკერდის ზომაში ზრდა, ასევე მენჯის ცხიმოვანმა ქსოვილმა… უფრო ფემინური ფორმები შეიძინა“.

მომდევნო ათწლეულის განმავლობაში, ჰირშფელდის ქირურგიულმა გუნდმა უფრო დახვეწა თეორიები და ტექნიკები, სანამ დორა ტრანს* ქალების გუნდის წევრად იმკვიდრებდა თავს — იმ ტრანს* ქალებისა, რომლებიც მომსახურე პერსონალის ძირითად ნაწილს შეადგენდნენ. მათ შორის იყვნენ ისეთი ქალები, როგორებიც არიან მხატვარი ტონი ებელი და მისი პარტნიორი შარლოტ შარლაქი, რომელიც ინსტიტუტის მიმღებში მუშაობდა. ერთად ისინი თანამედროვე ვაგინოპლასტიკის ოპერაციის პირველ ცდებში მონაწილეობდნენ. 1930-იანი წლების დასაწყისში ქალების მოთმინებამ შედეგი გამოიღო და დაიწყო სრული გენდერის დადასტურების პირველი ოპერაციები. მართალია, უცნობია, ზუსტად როდის ჩატარდა თითოეული პროცედურა, თუმცა მიიჩნევა, რომ სწორედ დორას უნდა გაეკეთებინა ინსტიტუტის ერთ-ერთი პირველი სრული გენდერის დადასტურების ოპერაცია 1931 წელს, როდესაც ის 40 წლის იყო.

პენისის ინვერსიის ტექნიკას, რომელიც დღეს გამოიყენება, ჯერ კიდევ ათწლეულები აკლდა შემუშავებამდე. დორას ოპერაცია იყო მარტივი, ორნაწილიანი საქმე: პენექტომია — პენისის მოშორება დოქტორი ლევი-ლენცის მიერ, რასაც მოსდევდა ნეოვაგინის აგება დოქტორი ჰორბანდტის მიერ. მიუხედავად ამისა, რიხტერისა და მისი მეგობრების ვაგინოპლასტიკა წარმოუდგენელი წარმატება იყო, რამაც სხვა ევროპელი ტრანს* ქალები მიიზიდა ბერლინში, მათ შორის, ლილი ელბე.

1931 წელი ასევე იყო ის წელი, როდესაც მაგნუს ჰირშფელდმა დატოვა ინსტიტუტი აზიისა და ჩრდილოეთ ამერიკის ლექციების ტურის გამო, რის შემდეგაც ის გერმანიაში აღარ დაბრუნებულა. იმ ათწლეულში, როდესაც დორა ახალი ცხოვრების დაწყებას ელოდა, ვაიმარის რესპუბლიკაში ნაციზმმა მოიკიდა ფეხი, ხოლო 1932 წლის რაიხსტაგის არჩევნებით ჰიტლერის ხელისუფლებაში მოსვლა ინსტიტუტის დასასრულის დასაწყისი იყო. ჰირშფელდი „გერმანიაში ყველაზე სახიფათო ებრაელად“ გამოცხადდა და მას ქუჩებში რამდენჯერმე დაესხნენ თავს — ნაცისტური რეჟიმისთვის დაუშვებელი იყო, რომ გეი სოციალისტი ებრაელის საქმიანობა გადარჩენილიყო.

1933 წლის 6 მაისს ნაცისტები და ნაციონალისტი სტუდენტების ჯგუფი შევარდნენ ტირგარტენში და შეიჭრნენ ინსტიტუტში. შენობის ბინადრები ქუჩაში გამოყარეს და დახვრიტეს, წიგნები და საბუთები კი გაანადგურეს (თუმცა, ტონიმ და შარლოტმა ჩეხოსლოვაკიაში გაქცევა მოახერხეს). უცნობია, ზუსტად რა ბედი ეწია დორას — ის ადგილზევე მოკლეს თუ ჯერ ბანაკში გაგზავნეს და შემდეგ მოკლეს. შესაძლოა, რამდენიმე დღის შემდეგ მან იხილა კიდეც იოზეფ გებელსის სიტყვით გამოსვლა, სანამ ფაშისტები ებრაულ და კომუნისტურ ლიტერატურასთან ერთად ინსიტუტის კვლევების დანარჩენ ნაწილს წვავდნენ. როგორც არ უნდა ყოფილიყო, დორას სიცოცხლის ისტორიული ცნობები ინსტიტუტის სიკვდილთან ერთად წყდება.

ინსტიტუტზე თავდასხმისას ნაცისტებმა არამხოლოდ ის ხალხი დახოცეს, ვისთვისაც ეს ადგილი სახლი იყო, არამედ ასევე გაანადგურეს ფიზიკური მტკიცებულებები, რომლებიც აჩვენებდა, თუ ვინ და როგორ ცხოვრობდა აქ; აბრაჰამის ლექციების ჩანაწერები და ლევი-ლენცის სამედიცინო ჩანაწერები; დორას, მისი ოპერაციებისა და მისი ღიმილის ფოტოები — ყველაფერი, რაც შეიძლებოდა ღირებული ყოფილიყო მომდევნო ქვიარ თაობისთვის და ყველა მტკიცებულება იმისა, რომ არსებობდა ადგილი ტრანს* ქალებისთვის, სადაც ისინი უსაფრთხოდ და მშვიდად ცხოვრობდნენ. ბოლოს და ბოლოს, მიზანი ხომ ის იყო, რომ ქვიარების ეს თაობა უკანასკნელი ყოფილიყო.

ჰირშფელდი და მისი თანამედროვეები ემიგრაციაში ცხოვრობდნენ და რამდენადაც შეეძლოთ, თავიანთ ცოდნას მომავალ თაობებს გადასცემდნენ. მათმა ცნობებმა საბოლოოდ ტრანსქირურგიულ მეცნიერებაში ახალ აღმოჩენებს ჩაუყარა საფუძველი, მაგალითად, ჰარი ბენჯამინის სამედიცინო პროცედურებს აშშ-ში 40-იან, 50-იან და 60-იან წლებში. თუმცა, სამწუხაროდ, ეს მხოლოდ პატარა ჩრდილია იმისა, თუ რა შეიძლებოდა ყოფილიყო, რომ არა ნაცისტური რეჟიმი, რომელმაც უამრავი ადამიანი დახოცა და მათი ამბები სამყაროს ათწლეულების განმავლობაში დაუმალა.

ლილი ელბესგან განსხვავებით, რომლის დღიურიც დღემდე შემორჩა, დორაზე ძალიან ცოტა რამაა ცნობილი, გარდა იმისა, რაც მისმა ექიმებმა დაწერეს მასზე სამედიცინო ჟურნალებში. 1999 წლის გერმანულ ფილმში ჰირშფელდის ცხოვრების შესახებ, Der Einstein des Sex (ქართ. „სექსის აინშტაინი“), სიუჟეტთან შესაბამისობისთვის მნიშვნელოვნადაა შეცვლილი რიხტერის ცხოვრების დეტალები. ლგბტქი ისტორიკოსების ათწლეულების განმავლობაში შრომის შედეგად, შეგვიძლია, ვივარაუდოთ, რომ ვიცით მისი ცხოვრების მსვლელობის ხაზი, თუმცა ჩვენ არ ვიცნობთ დორას, რადგან ზოგ ადამიანს არ სურდა, რომ მას ეცოცხლა და საკუთარი ამბავი მოეთხრო. მათთვის დორა და ყველა, ვინც მას ჰგავდა, იყო „ურჩხული“, მისი სურვილები კი — „საზოგადოებისთვის მომწამვლელი“.

თუმცა, საბოლოოდ, ვერავინ მოახერხა, გაენადგურებინა პატარა დორხენის ამბავი — მთიელი გოგონასი, რომლის ოცნებაც უკეთეს ცხოვრებაზე ამდენ ადამიანს თავიანთი ოცნებების ახდენაში დაეხმარა.

წყარო: Them.us

რა არის ჰომოფობია?

ლგბტქი ადამიანებს უამრავი მძიმე ბრძოლის გადატანა მოუხდათ თავიანთი უფლებების მოსაპოვებლად და განსახორციელებლად. თემის წევრები და მათი მხარდამჭერები დღემდე იბრძვიან, რათა ლგბტქი ადამიანებმა, როგორც საზოგადოების სრულფასოვანმა წევრებმა, ღირსეული ცხოვრება შეძლონ.

მიუხედავად განუწყვეტელი ბრძოლისა, თემის წევრებს მათი სექსუალობისა და გენდერული იდენტობის გამო დღემდე შეურაცხყოფენ, ემუქრებიან, დევნიან, აპატიმრებენ და კლავენ. ქვიარ ადამიანების საჯარო გამოსვლა და ნებისმიერი ფორმით ხილვადობა ხშირად ხდება მათ მიმართ აგრესიისა და სიძულვილის მიზეზი.

ჰომოფობია – ტერმინის განმარტება და გამოყენების დამკვიდრება

ჰომოფობია, ტრანსფობია, ბიფობია – ეს იმ ფობიების ჩამონათვალია, რომელიც ქვიარ ადამიანების სიძულვილს უკავშირდება.

კლასიკური განმარტებით, ფობია ირაციონალური შიში და ზიზღია კონკრეტული სიტუაციის, საგნის ან აქტივობის მიმართ.

ტერმინი ჰომოფობია პირველად ფსიქოლოგმა ჯორჯ ვინბერგმა 1972 წელს გამოიყენა. ჰომოფობია ჰომოსექსუალი ადამიანების მიმართ ზიზღს გულისხმობს, რომელიც ირაციონალურია და მისი თანამედროვე მნიშვნელობა მოიცავს გეი, ლესბოსელი, ბისექსუალი, ტრანსგენდერი, ინტერსექსი და ქვიარ ადამიანების მიმართ ნეგატიურ დამოკიდებულებას.

ინტერნალიზებული ჰომოფობია

საზოგადოებაში არსებული ჰომოფობია არცთუ იშვიათად თავად ლგბტქი ადამიანებსაც განაწყობს ჰომოფობიურად. ისინი საკუთარ ორიენტაციას უარყოფენ და სჯერათ, რომ ლგბტქი ადამიანების ურთიერთობა ცუდი და არასწორია, ამიტომ ბრაზს, ზიზღსა და განრისხებას განიცდიან სხვა ქვიარ ადამიანების მიმართ. ამას ინტერნალიზებული ჰომოფობია ჰქვია. ინტერნალიზებული ჰომოფობები ხშირად გამოირჩევიან განსაკუთრებული აგრესიით სხვა ლგბტქი ადამიანების მიმართ და რიგ შემთხვევაში, შესაძლოა, რადიკალური ჯგუფის ლიდერებადაც მოგვევლინონ.

ჰომოფობია და მეცნიერული თვალსაზრისი

არსებული ჰომოფობიური განწყობებისა და საზოგადოების არაერთგვაროვანი დამოკიდებულებების მიუხედავად, მეცნიერული თვალსაზრისით ყველაფერი დიდი ხანია, ნათელი და გარკვეულია: 1973 წლიდან ამერიკის ფსიქოლოგთა ასოციაციამ ჰომოსექსუალობა ფსიქიკური დაავადებების სიიდან, ხოლო 1990 წლის 17 მაისს ჰომოსექსუალობა დაავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკაციიდან ამოიღო.

ჰომოსექსუალობის შემდეგ, მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ 2019 წელს დაავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკაციიდან ტრანსგენდერობაც ამოიღო. ტრანსგენდერ ადამიანებსა და მათი უფლებებისათვის მებრძოლ აქტივისტებს ამის მისაღწევად ბევრად მეტი დრო დასჭირდათ.

ჰომოსექსუალობის დაავადებათა სიიდან ამოღება თემისთვის ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანი საკითხია. დაავადებათა სიიდან ამოღების შემდეგ, ლგბტქი ადამიანების უფლებების კუთხით პროგრესი შეინიშნება. საზოგადოებაში დაიწყო ლგბტქი თემის წევრების თანდათანობითი დესტიგმატიზაცია. გარდა რამდენიმე გამონაკლისისა, ექიმები აღარ ცდილობენ “განკურნონ” ჰომოსექსუალი და ტრანსგენდერი ადამიანები. უკეთეს შემთხვევაში, ისინი მზად არიან დააკმაყოფილონ ლგბტქი თემის წევრების ფიზიკური და მენტალური ჯანმრთელობის საჭიროებები, თუმცა, სამწუხაროდ, აქაც არსებობს გამონაკლისები.

ჰომოფობია – საყოველთაო ზიანი საზოგადოებისთვის

ჰომოფობია ხელს უწყობს კონფლიქტების გაღვივებასა და საზოგადოების გახლეჩას, ხოლო ჰომოფობიაზე დაფუძნებული აგრესია აძლიერებს და კვებავს სხვა მჩაგვრელ სისტემებს, რაც სახელმწიფოს განვითარებაზე სავალალოდ აისახება.

ჰომოფობია, რომელიც დღეს ქვეყანაში მძვინვარებს, არამხოლოდ ქვიარ ადამიანებს აზიანებს, არამედ თითოეული მოქალაქისთვისაა დამაზიანებელი. ყველას უწევს იმ სახიფათო გარემოში ცხოვრება, რომელშიც თვითგამოხატვა დასჯადია.

როცა ქვეყანაში არსებული უმცირესობის უფლებები ჰომოფობიურ ან სხვა ნიადაგზე ილახება, ხოლო სახელმწიფოსთვის უზენაესი არა კანონი, არამედ სიძულვილი ხდება, ეს აქრობს იმის ილუზიას, რომ სხვა ჯგუფების უფლებები სრულად იქნება დაცული. მსგავს პირობებში კი, ქვეყანაში მცხოვრები მოქალაქეებისათვის, ფაქტობრივად, შეუძლებელი ხდება, თავი უსაფრთხოდ და დაცულად იგრძნონ.

ქვიარმა კონკურს მედია თანასწორობისთვის ჯილდო მიიღო

ქვიარი WECF Georgia-ს (ქალები საერთო მომავლისთვის — საქართველო) კონკურს მედია თანასწორობისთვის 2022-ის გამარჯვებული გახდა. ქვიარმა ქალთა და გენდერულ საკითხებზე ორიენტირებული ციფრული პლატფორმის კატეგორიაში პირველი საპრიზო ადგილი მოიპოვა. აღნიშნულ კატეგორიაში მეორე ადგილზე კავშირი საფარი დასახელდა, ხოლო მესამეზე — GrlzWave.

WECF Georgia-მ გამარჯვებულები კიდევ ხუთ საპირზო კატეგორიაში გამოავლინა:

საუკეთესო ცენტრალური მედია პროდუქტი

  1. თორნიკე მანდარია — თოზუ თანასწორობისთვის (რადიო თავისუფლება);
  2. ანი ვაშაგაშვილი — ირანელი ქალები (ფორმულა);
  3. ნინო ბიძინაშვილი — მენსტრუაციის ხარჯები: ქალების უხილავი პრობლემა (ნეტგაზეთი).

საუკეთესო რეგიონული მედია პროდუქტი

  1. ლელა დუმბაძე — ხშირად, ექიმის კაბინეტამდეც კი ვერ ვაღწევ (ბათუმელები);
  2. მანანა ქველიაშვილი — ცხოვრება სხვაგან, სხვებისთვის (ბათუმელები);
  3. თეა დავაძე — თაობების გზავნილი ქალებს (სათემო რადიო მარნეული).

საუკეთესო ვიზუალური ნამუშევარი

  1. ანიკი გელაშვილი — ილუსტრაციების სერია: რას ნიშნავს იყო ქალი საქართველოში?
  2. ნინო გოგუა — დოკუმენტური ფილმი: დღე და ღამე (ჩაიხანა);
  3. სოფო აფციაური — ტაბაწყური — ზღვის დონიდან 2000 მეტრზე.

საუკეთესო დამოუკიდებელი/ინდივიდუალური კონტენტის შემქმნელი სოციალურ მედიაში

  1. ნათია გულისაშვილი;
  2. ელენე ასათიანი;
  3. მარიამ ნანობაშვილი.

საუკეთესო სტუდენტური ჟურნალისტური პროდუქტი

  1. მარიამ კვარაცხელია;
  2. ნინო (ევა) ართმელიძე;
  3. თამთა შერმაზანაშვილი.

ეთიკური მედიის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის განსაკუთრებული ჯილდო გადაეცა ეკა ქევანიშვილს.

კონკურსი მედია თანასწორობისთვის მიზნად ისახავს „გენდერულად თანასწორი და ინკლუზიური საზოგადოების მშენებლობაში ეთიკური მედიის, მულტიმედიისა და სოციალური მედიის პლატფორმების მნიშნვნელობის ხაზგასმას და ამით საქართველოში გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობას“ და სწორედ ამიტომ, ქალთა და სხვა მოწყვლადი ჯგუფების გაძლიერების მიმართულებით შექმნილ საუკეთესო ნამუშევრებსა და ავტორებს ყოველწლიურად გამოარჩევს.

რა არის სექსუალური შევიწროება

სექსუალური შევიწროება არის სექსუალური ხასიათის ნებისმიერი არასასურველი ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ადამიანის შეურაცხყოფას, აშინებს ან ამცირებს მას.

სექსუალური შევიწროება შეიძლება იყოს სამსახურში, საჯარო სივრცეში და ონლაინაც კი.

გაეროს ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ კომიტეტის (CEDAW) 1989 წლის #12 ზოგადი რეკომენდაცია სექსუალურ შევიწროებას ქალთა მიმართ ძალადობის ფორმად განიხილავს.

გაეროს  ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ  1992 წლის #19 რეკომენდაცია კი გენდერული ნიშნით ძალადობას სქესის ნიშნით დისკრიმინაციის ერთ-ერთ ფორმად მიიჩნევს.

უფრო კონკრეტულად, სექსუალურ შევიწროებად მიიჩნევა (CEDAW, Recommendation #19):

  • ნებისმიერი შეურაცხყოფა, გამონათქვამები, ხუმრობები, ინსინუაციები ან კომენტარები ადამიანის ჩაცმულობასთან, გარეგნობასთან, ასაკთან, ოჯახურ მდგომარეობასთან და ა.შ. დაკავშირებით;
  • ქედმაღლური ან დამამცირებელი დამოკიდებულება, რომელსაც აქვს სექსუალური სახის შინაარსი და შეურაცხყოფს ადამიანის ღირსებას;
  • არასასურველი შეთავაზებები ან მოთხოვნები, რომელსაც თან ახლავს პირდაპირი ან ირიბი მუქარა;
  • ვნების გამომხატველი მზერა და ჟესტები, რომელიც სექსუალობასთან ასოცირდება;
  • ნებისმიერი ფიზიკური კონტაქტი, როგორიცაა, მაგალითად, შეხება, მოფერება, ჩქმეტა ან ძალადობა.

2019 წელს, საქართველოს პარლამენტმა მიიღო საკანონმდებლო ცვლილებები, რომლითაც სხვადასხვა სივრცეში სექსუალური შევიწროების საკითხი დარეგულირდა და მასზე რეაგირების მექანიზმები განისაზღვრა. ცვლილება ოთხ კანონში შევიდა: შრომის კოდექსი, სახალხო დამცველის შესახებ კანონი, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი და სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი. შესაბამისად, განისაზღვრა სექსუალური შევიწროების დეფინიციაც. საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით, ეს არის არასასურველი სექსუალური ხასიათის ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ან/და იწვევს ღირსების შელახვას და ქმნის დამაშინებელ, მტრულ, დამამცირებელ, ღირსების შემლახველ ან შეურაცხმყოფელ გარემოს.

სხვადასხვა სივრცეში სექსუალური შევიწროების შესახებ საკანონმდებლო განმარტებებსა და პრაქტიკაზე მომდევნო სტატიებში ვისაუბრებთ.

ავტორი: თამარ ავალიანი

რას ნიშნავს ლგბტქი?

აკრონიმი ლგბტქი ლესბოსელ, გეი, ბისექსუალ, ტრანსგენდერ, ქვიარ და ინტერსექს ადამიანებს აღნიშნავს. აღნიშნული აბრევიატურის დამკვიდრებამდე, ლგბტქი თემის აღმნიშვნელ ტერმინად გამოიყენებდნენ სიტყვას გეი, მოგვიანებით კი ლგბ-ს. ლგბტქი კი გამოყენებაში 1990-იანებიდან ჩნდება.

ტერმინების დამკვიდრების მცირე ისტორიის შემდეგ, აბრევიატურის შემადგენელი თითოეული სიტყვა განვიხილოთ.

ესბოსელი — ქალი, რომელსაც რომანტიკულად და სექსუალურად იზიდავს ქალები.

ეი — კაცი, რომელსაც რომანტიკულად და სექსუალურად იზიდავს კაცები.

ისექსუალი — ადამიანი, რომელსაც რომანტიკული და სექსუალური ლტოლვა აქვს როგორც ქალების, ისე კაცების მიმართ.


რანსგენდერი — ქოლგა, კრებითი ტერმინი. ნიშნავს ადამიანს, რომლის გენდერული იდენტობა, გამოხატვა და ქცევა არ ემთხვევა მისი ბიოლოგიური სქესის მახასიათებლებისა და სქესთან მიბმული გენდერული როლის მოლოდინებს.

ვიარი — აერთიანებს ყველა ადამიანს, რომელიც არაჰეტერონორმატიულია. ტერმინი მოიცავს ადამიანებს, რომლებიც, როგორც სექსუალური პრეფერენციის, ასევე — გენდერული იდენტობის მიხედვით, არაკონფორმულები არიან არსებული ჰეტერონორმატიული გარემოს მიმართ.


ნტერსექსი — ადამიანი, რომელიც სექსუალურ-რეპროდუქციული ანატომიის ვარიაციებით დაიბადა, რაც შეიძლება გამოიხატოს ქრომოსომულ, ჰორმონალურ და ფიზიოლოგიურ დონეზე.

ტერმინების დამკვიდრებისა და გამოყენების მცირე ისტორია

საუკუნეების განმავლობაში ლესბოსელი ასოცირებული იყო  ბერძნულ კუნძულ ლესბოსის სახელწოდებასთან. ამავე კუნძულზე დაიბადა პოეტი საფო, რომელიც ლექსებს ერთი და იმავე სქესის ადამიანების სიყვარულს უძღვნიდა.

სიტყვა ლესბოსელი პირველად მე-16 საუკუნეში გამოიყენეს, თუმცა მისი მნიშვნელობა მხოლოდ კუნძულ ლესბოსს უკავშირდებოდა. ლესბოსელის მნიშვნელობაში მისი თანამედროვე გამოყენება მე-19 საუკუნიდან დამკვიდრდა, როცა საფოს პოეზია ქალების სიყვარულთან გახდა ასოცირებული.


იმის გამო, რომ მეოცე საუკუნეში ერთი და იმავე სქესის მქონე ადამიანების სიყვარული აკრძალული იყო, ტერმინს გეი
შეურაცხმყოფელი მნიშვნელობა ჰქონდა. ამ სიტყვის ლგბტქი ადამიანების მიერ გამოყენებას 1960-იანებში ვაწყდებით, როცა აქტივისტებმა დეკადების განმავლობაში შეურაცხმყოფელ სიტყვად აღქმული ტერმინის დაბრუნება განიზრახეს. ამ ქმედებით ისინი ერთი და იმავე სქესი მქონე ადამიანების ურთიერთობის წინააღმდეგ არსებულ დისკრიმინაციულ კანონმდებლობას აპროტესტებდნენ.

მოგვიანებით, 1980 წელს, ესეისტმა ედმუნდ ვაითმა განაცხადა, რომ ტერმინმა გეი დაიკავა და გადაფარა სხვა შესატყვისი სიტყვები, რომლებიც იმ კაცების აღსაწერად გამოიყენებოდა, რომლებსაც ემოციურად და ფიზიკურად კაცები იზიდავდნენ.

1859 წელს, ანატომისტმა რობერტ ბენტლიმ სიტყვა ბისექსუალი პირველად გამოიყენა. სიტყვის ახლანდელი გაგება თავდაპირველ გამოყენებას მნიშვნელოვნად სცდებოდა და აღწერდა ერთსა და იმავე სხეულში მდედრისა და მამრის მახასიათებლებს.

ტერმინის ახლანდელი მნიშვნელობის დამკვიდრებაში მეცხრამეტე საუკუნის მეცნიერებსა და ფსიქოლოგებს მიუძღვით წვლილი. მათ შორის იყვნენ ევოლუციის მკვლევრები, ჰენრი ჰეველოკ ელისი და რიჩარდ ფონ კრაფტ-ებინგი, რომელთა განცხადებით, თითოეულ სქესში ლატენტური ბისექსუალობა არსებობს.

1990-იანებიდან ტერმინებმა ლესბოსელი, გეი და ბისექსუალი (ლგბ) ფეხი მოიკიდა, როგორც ყოველდღიურ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, ასევე, განმათავისუფლებელ აქტივიზმში. მიუხედავად ამისა, ტერმინ ტრანსგენდერის აკრონიმში გაერთიანებას მეტი დრო დასჭირდა. სიტყვის გამოყენების პრეცედენტებს 1960-იანი წლებიდან ვაწყდებით. მაგალითად, 1965 წელს გამოცემულ ფსიქოლოგიის სახელმძღვანელოში, რომელიც პოპულარული გახდა აქტივისტის, ვირჯინია პრინცის გამო. ვირჯინია სქესსა და გენდერს ერთმანეთისგან განასხვავებდა და აცხადებდა, რომ ისინი განცალკევებული ცნებებია.

2000-იანი წლებიდან საზოგადოებამ ტერმინის ფართო გამოყენება დაიწყო. სიტყვამ ტრანსგენდერმა ლგბტქი აკრონიმში დაიმკვიდრა თავი და ნელ-ნელა ჩაანაცვლა სხვა, შეურაცხმყოფელი სიტყვები, რომლებიც ტრანსგენდერი ადამიანებისთვის დამამცირებელი იყო.

აკრონიმში -ც შედარებით მოგვიანებით გაჩნდა. 1910-იან წლებში ქვიარი გამოიყენებოდა იმ ადამიანთა შეურაცხყოფისთვის, რომლებიც განცალკევებულები იყვნენ ჰეტერონორმატიული საზოგადოებისგან. 1990-იან წლებში აქტივისტებმა სიტყვა ქვიარის დაბრუნება განიზრახეს, როგორც ეს სიტყვა გეის შემთხვევაში წარმატებით მოხდა. ამის განსახორციელებლად მათ აქტიურად დაიწყეს ქვიარის გამოყენება.

ტერმინის ინტერსექსი გამოყენება ექიმებმა მეოცე საუკუნის დასაწყისში იმ ადამიანების აღსაწერად დაიწყეს, ვისი ანატომიაც განსხვავებული იყო სქესის ტრადიციული ბინარული გაგებისგან.

1970-იანებში აქტივისტებმა და ინტერსექსი თემის წევრებმა საჯაროდ დაიწყეს ტერმინის დამკვიდრების საჭიროებაზე საუბარი. ინტერსექსი ადამიანების პირველი საჯარო დემონსტრაცია 1996 წლის 2 ოქტომბერს გაიმართა. აქტივისტებმა გამოიყენეს ისეთი ტერმინები, როგორიცაა ჰერმაფროდიტი, ინტერსექსი. აქტივისტების მოთხოვნით, ექიმებს პაციენტებთან შეუთანხმებელი ქირურგიული ოპერაციები უნდა შეეწყვიტათ. სწორედ ამ დღის პროტესტის შედეგად ჩაეყარა საფუძველი ინტერსექსი ადამიანის უფლებებისთვის ბრძოლის დღეს.

წყაროები:

Very Gay Podcast — პოდკასტი ქვიარ ადამიანებისთვის და არამხოლოდ

Very Gay Podcast – პოდკასტი, რომელიც სახელწოდებიდანვე გვამცნობს, რომ ქვიარ ადამიანებთანაა კავშირში, ორმა მეგობარმა, ალექს ბაღდასაროვმა და დავით ფილიპიამ შექმნეს.  

პოდკასტი ქვიარ ადამიანებისთვისაა, თუმცა, ავტორების თქმით, ჰეტეროსექსუალ ადამიანებსაც შეუძლიათ მოსმენა, მაგრამ,  ვარაუდობენ, რომ შერჩეული თემების სპეციფიკიდან გამომდინარე, ნაკლებად დაინტერესდებიან.

თემები, რომლებსაც პოდკასტში მოისმენთ, ქვიარ ადამიანებს საქართველოში, მათ პრობლემებსა და გამოწვევებს და ჰოსტების პირად გამოცდილებებს უკავშირდება.

“ჩვენს პოდკასტს ძირითადად გასართობ-რეკრეაციული სეგმენტის ელფერი დაჰკრავს, თუმცა, ისეთ თემებსაც ვეხებით, რომლებიც ლგბტქია+ თემისთვის სენსიტიური და მნიშვნელოვანია. ვცდილობთ, ჩვენი ეპიზოდებით ისეთი მედიუმი შევქმნათ, რომ გაერთოს მსმენელი, მაგრამ, ამასთანავე, საჭირო თემებზეც მიიღოს ინფორმაცია, ან უბრალოდ სხვისი პერსპექტივით შეხედოს გარკვეულ საკითხებს. აქედან გამომდინარე,  ჩვენი პოდკასტი წმინდად აქტივიზმს არ ემსახურება, მაგრამ არც შორს ვდგავართ ამ თემისგან და არც იმას გამოვრიცხავთ, რომ სამომავლოდ უფრო მეტად ვიქნებით ჩართული აქტივიზმშიც”, – ამბობს დავითი.

დავითსა და ალექსს 4 წლის მეგობრობა აკავშირებთ. ამბობენ, რომ მათ იციან ერთმანეთის ლიმიტები და აბალანსებენ ერთმანეთს. დავითის თქმით, ალექსი მშვიდია, ხოლო თვითონ – ქაოტური. მსგავსი ბალანსი, მათი აზრით, კოლაბორაციისთვის მნიშვნელოვანია.

 

ალექსი

პოდკასტის სერიების შექმნა სპონტანური იდეა იყო.

“ერთ საღამოს ვსაუბრობდით და  ხუმრობით ვთქვი, პოდკასტი ხომ არ გაგვეკეთებინა-მეთქი? შემდეგ უკვე იმდენად სერიოზულად მივუდექით ამ საკითხს, იმ დღიდან 2 კვირაში პირველი ეპიზოდი ჩავწერეთ”, – იხსენებს დავითი.

დავითმა გვითხრა, რომ ქვიარ და პოლიტიკურ აქტივიზმში 24 წლის ალექსი მეტადაა ჩართული.

“ალექსი ძალიან კრეატიული ადამიანია და ხელოვანებისთვის დამახასიათებელი სენსიტიურობით გამოირჩევა ყველა საკითხის მიმართ. მუსიკას წერს, მღერის. რაც შემეხება მე, დათუნას, 29 წლის ვარ, თითქმის 30-ის. აქტივიზმში დიდად ჩართული არ ვარ, მაგრამ ვფიქრობ, რაღაცებს ვცვლი ჩემ გარშემო. მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად ვამბობ, ადამიანების არსებობით აღფრთოვანებული არ ვარ-მეთქი, მგონია, რომ რაღაცების შეცვლა შეგვიძლია უფრო პოზიტიურისკენ”, – ამბობს დავითი.

დავითი

პოდკასტის შექმნას, მსმენელამდე მიტანასა და ამ საფეხურებს შორის ნებისმიერი სხვა საქმიანობის შესრულებას, ალექსი და დავითი თავად ითავსებენ.

პოდკასტის მოსმენა შეგიძლიათ სხვადასხვა პლატფორმაზე. Spotify, Apple Podcast, Google Podcast; 

პოდკასტის ავტორებთან ინტერაქციისთვის გადადით მათ Facebook გვერდებზე:

წაიკითხეთ ამავე თემაზე: