25 ნოემბერს ქალთა მიმართ ძალადობის აღმოფხვრის დღე აღინიშნება და მიზნად ისახავს ქალთა მიმართ ძალადობის შესახებ საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებას.

ქალები ოჯახში, სამსახურში, გართობის სივრცეებში თუ საჯარო ადგილებში განიცდიან შევიწროებას, არიან ფიზიკური, ფსიქოლოგიური, სექსუალური თუ სხვა სახის ძალადობის რისკის წინაშე. ხშირად სახელმწიფო მათ დაცვას ვერ ახერხებს, რასაც ყოველწლიური ოფიციალური სტატისტიკაც მოწმობს.

საქართველოს პროკურატურის ინფორმაციით, 2022 წლის 8 თვეში ქვეყანაში 13 ქალი მოკლეს. სახალხო დამცველის მიერ დღეს გამოქვეყნებული განცხადების მიხედვით კი, ათ თვეში 18 ქალი.

პროკურატურის მიერ ოქტომბერში გამოქვეყნებულ სტატისტიკაში წერია ფემიციდის (ქალების მკვლელობა გენდერული ნიშნით) მონაცემები წლების მიხედვითაც:

• 2014 წელს საქართველოში მოკლეს 33 ქალი
• 2015 წელს საქართველოში მოკლეს 17 ქალი
• 2016 წელს საქართველოში მოკლეს 28 ქალი
• 2017 წელს საქართველოში მოკლეს 22 ქალი
• 2018 წელს საქართველოში მოკლეს 18 ქალი
• 2019 წელს საქართველოში მოკლეს 15 ქალი
• 2020 წელს საქართველოში მოკლეს 22 ქალი
• 2021 წელს საქართველოში მოკლეს 18 ქალი

ამავე სტატისტიკით, 2014-2022 (აგვისტოს ჩათვლით) წლებში საქართველოში 186 ქალი მოკლეს. უწყება ამბობს, რომ “ოჯახური ნიშნით” ჩადენილია 92 ქალის მკვლელობა, ხოლო “სხვა მოტივით” – 94 ქალის მკვლელობა.

ამავე პერიოდში პროკურატურას აღრიცხული აქვს ქალის მკვლელობის მცდელობის 129 შემთხვევა, შორის “ოჯახური ნიშნით” 79, ხოლო “სხვა მოტივით” — 50.

გარდა ამისა, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, 2022 წლის პირველ 9 თვეში (იანვარი-სექტემბერი) გამოიცა 6 520 შემაკავებელი ორდერი და სხვადასხვა ფორმის ძალადობის ჯამურად 7 921 შემთხვევა აღირიცხა, მათ შორის:

• ფიზიკური ძალადობის 1 662 შემთხვევა;
• ფსიქოლოგიური ძალადობის 6 004 შემთხვევა;
• ეკონომიკური ძალადობის 130 შემთხვევა;
• სექსუალური ძალადობის 30 შემთხვევა;
• იძულების 54 შემთხვევა;
• უგულებელყოფის 41 შემთხვევა.

2021 წელს გაცემული შემაკავებელი ორდერების რაოდენობა კი 9 376 იყო და სხვადასხვა ფორმის ძალადობის ჯამურად 11 529 შემთხვევა აღირიცხა, მათ შორის:

• ფიზიკური ძალადობის 2 494 შემთხვევა;
• ფსიქოლოგიური ძალადობის 8 627 შემთხვევა;
• ეკონომიკური ძალადობის 203 შემთხვევა;
• სექსუალური ძალადობის 50 შემთხვევა;
• იძულების 72 შემთხვევა;
• უგულებელყოფის 83 შემთხვევა.

აღსანიშნავია, რომ 2021 წელს საქართველოს პროკურატურამ გენდერული დისკრიმინაცია სხვადასხვა ტიპის ძალადობაზე 732 ბრალდებულის შემთხვევაში გამოკვეთა.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს სტატისტიკის მიხედვით, 2022 წლის 9 თვეში (იანვარი-სექტემბერი) სქესობრივი ხელშეუხებლობის თავისუფლების წინააღმდეგ რეგისტრირებულია 396 დანაშაული, მათ შორის 137 გაუპატიურება, ხოლო 259 სხვა დანარჩენი. გახსნის მაჩვენებლად შსს-ს 64% აქვს მითითებული. რაც შეეხება წინა წელს, რეგისტრირებული იყო 395 ფაქტი, მათ შორის 133 გაუპატიურება, ხოლო 262 სხვა დანარჩენი, ხოლო გახსნის მაჩვენებელი ნახევარზე ნაკლები, 48%-ია.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 137-ე მუხლის მიხედვით, გაუპატიურება არის “პირის სხეულში ნებისმიერი ფორმით სექსუალური ხასიათის შეღწევა სხეულის ნებისმიერი ნაწილის ან ნებისმიერი საგნის გამოყენებით, ჩადენილი ძალადობით, ძალადობის მუქარით ან დაზარალებულის უმწეობის გამოყენებით”.

ქალთა მოძრაობა კანონის შეცვლას ითხოვს და აცხადებს, რომ “ქალს არ უნდა სჭირდებოდეს ამტკიცოს, რომ ის არის ნაცემი, იმისთვის, რომ დაამტკიცოს, რომ ის არის გაუპატიურებული”.

სახალხო დამცველის განცხადებით, კანონმდებლობის დონეზე კვლავ პრობლემად რჩება სექსუალური ძალადობის დეფინიციის საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოყვანა. კერძოდ, გაუპატიურების არსებული დეფინიციის ცვლილება და მასში თავისუფალი და ნებაყოფლობითი თანხმობის კომპონენტის განსაზღვრა.

ასევე ნახეთ: გაუპატიურება, სექსუალური შევიწროება — ქალების გამოცდილება და კანონი

დღეს, 25 ნოემბერს, 20:00 საათზე ქალთა მიმართ ძალადობის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით, ქალთა მოძრაობა საპროტესტო მარშს გამართავს და ღონისძიების სხვა მონაწილეებთან, შემოქმედებით სივრცეებთან, ღამის კლუბებთან, მუსიკალურ ფესტივალებთან ერთად გაუპატიურებასთან დაკავშირებით კანონმდებლობის შეცვლას მოითხოვენ.

“ქართველ კანონმდებელს დღეს არ აინტერესებს, არის თუ არა გამოხატული ქალის ნება და თანხმობა. ეს არ შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტებს, საერთაშორისო კონვენციებს, მათ შორის, სტამბოლის კონვენციას, რომელიც საქართველოს რატიფიცირებული აქვს. ჩვენ მოვითხოვთ კანონის ცვლილებას. ქალს არ უნდა სჭირდებოდეს ამტკიცოს, რომ ის არის ნაცემი, იმისთვის, რომ დაამტკიცოს, რომ ის არის გაუპატიურებული”, — განაცხადა მარშის დაანონსებისას ქალთა მოძრაობის აქტივისტმა, მარი კურტანიძემ.

მსვლელობა რესპუბლიკის მოედნიდან დაიწყება და აქციის მონაწილეები პარლამენტთან შეიკრიბებიან, რათა საკანონმდებლო ორგანოსთან მოთხოვნები გააჟღერონ.

ლესბოსელი აქტივისტის, ნინო ბოლქვაძის ავტორობით, პრაქტიკული სახელმძღვანელო “სტრესის მართვის ეფექტური სტრატეგიები ქვიარებისთვის და არა მხოლოდ” გამოიცა.

წიგნი გამოცემულია ონლაინ მედია ქვიარის მიერ, ორგანიზაცია Urgent Action Fund for Women’s Human Rights-ის მხარდაჭერით.

წიგნში თავმოყრილია, როგორც თეორიული ინფორმაცია სტრესისა და მასთან გამკლავების შესახებ, ასევე, პრაქტიკული სავარჯიშოები, რომლებიც მკითხველს წიგნში აღწერილი ტექნიკების ცხოვრებაში ინტეგრირებაში ეხმარება. შესავლის მიხედვით, წიგნი ჩაფიქრებულია, როგორც საკუთარ თავთან სამუშაო ეფექტური ინსტრუმენტი.

ნინო იხსენებს, რომ მისთვის რიგი ქრონიკული დაავადებების განმაპირობებელ მიზეზად  პროფესიული გადაწვა იქცა. მისი თქმით, სამუშაო პროცესში ვერ ამჩნევდა, როგორ უარესდებოდა მისი მდგომარეობა, იმიტომ, რომ იცოდა, თემის წევრებისთვის სასარგებლო საქმიანობას ეწეოდა. საბოლოოდ, ქრონიკული სტრესის გამო, მას საადვოკატო პრაქტიკაზე უარის თქმა მოუწია.

ნინო 5 წელია რეაბილიტაციის ეწევა და ამ პროცესში დღემდეა ჩართული. რეაბილიტირების გზაზე, მან გაიცნო სასარგებლო ადამიანები, რომლებსაც ავტორი შესავალ ნაწილში მადლობას უხდის: ფსიქოლოგი ქალები — მანანა სოლოღაშვილი, მაია ცირამუა და ნინო ბექაია, რომლებმაც მას სახელმძღვანელოს შექმნისთვის საჭირო ცოდნა გაუზიარეს.

ნინო ბოლქვაძე ამბობს, რომ რეაბილიტაციის რთულ გზაზე ფიქრობდა, როგორ შეეძლო დაგროვილი ცოდნის სხვა ადამინებისთვის გაზიარება. გასულ ზაფხულში, ქალთა ფონდის დაფინანსებით, ქვიარ ქალებისთვის განკუთვნილ ტრენინგზე, მან საბოლოოდ გადაწვყიტა, რომ მიღებული პრაქტიკული რჩევები ბროშურის სახით გაეერთიანებინა. ნინოს თქმით, როგორც ფიზიკური სავარჯიშოების გაკეთებაა საჭირო ადამიანებისთვის, ასევე — მენტალურის და მას სწორედ mindfulness ტექნიკები დაეხმარა ურთულესი მდგომარეობის დროს, რომ ცხოვრებისა და გარემოს მიმართ იმედი და ნდობა არ დაეკარგა.

ავტორის განცხადებით, სტრესის მართვა ნებისმიერ ადამიანს სჭირდება მეტ-ნაკლებ ხარისხში, თუმცა ეს საჭიროება გაძლიერებულია უმცირესობების შემთხვევაში. ქვიარ ადამიანებისა და აქტივისტებისთვის სტრესის მართვა უმნიშვნელოვანესია, რადგან არსებობს სტრესის შემდეგი სახე — უმცირესობათა სტრესი.

“როდესაც გარემო მუდმივად უარყოფითად გაფასებს, გამორიცხულია, რომ შენ ქრონიკული სტრესი არ გქონდეს. კი, დრო იცვლება და ჩემზე უფრო პატარა თაობა უკეთესად მართავს თავს. ძალიან კარგები და ყოჩაღები არიან ამ კუთხით. საკუთარი თავის მიღება ჩემს თაობას უფრო გაუჭირდა. ჩვენ ვირეკლავთ ამ უარყოფით განწყობას და შესაძლოა, ვერც კი ვხვდებოდეთ, რატომ არ ვართ საკუთარი თავით კმაყოფილი. შეიძლება ეს არ იყოს ინტერნალიზებული ჰომოფობია, მაგრამ მაინც მუდმივად უკმაყოფილების განცდა გვაქვს. ჩემთან ასე იყო, რომ მე ყოველთვის მეტისთვის უნდა მიმეღწია, მისაღები რომ ვყოფილიყავი. ეს მთელი ცხოვრება ასე მომყვება და მანამ არ გავჩერდი, სანამ ძალიან არ დავზიანდი და გავიარე ეს საკითხები ფსიქოთერაპევტთან ერთად”, — ამბობს ნინო.

უმცირესობათა სტრესთან დაკავშირებით,  ავტორი საჯარო სივრცეში არსებულ მუდმივი საფრთხეებზეც ამახვილებს ყურადღებას. მისი თქმით, პოსტტრავმული სტრესი გავლენით, სხეულს თითოეული ტრავმული გამოცდილება ახსოვს. თუ ვინმემ გცემა და მოგვიანებით გესმის, რომ ადამიანს ქუჩაში თავს დაესხნენ, ფაქტობრივად, იმავეს განიცდი. სხეული სხვადასხვა გამოცდილების საფუძველზე ქმნის ტრიგერებს — ასეთ დროს შესაძლოა, სხეულებრივ დონეზე იძაბებოდე და ვერ ამჩნევდე ამას.

ნინოს თქმით, 35 წლამდე სულ სევდიანობდა, მარტოსული იყო  და დაბალი ხარისხის ცხოვრება ჰქონდა.

“მიუხედავად იმისა, რომ ქამინგაუთის შემდეგ, იყო სირთულეები, მიკუთვნებულობამ და იმის აღმოჩენამ, რომ თურმე კონკრეტული ოჯახის წევრი ვარ, კონკრეტული ჯგუფის წევრი ვარ, სრულიად ახალი ძალები მომცა და ჩემი ცხოვრება მრავალფეროვანი გახადა, ბედნიერი გახადა,” – ამბობს ნინო ბოლქვაძე.

ამის გათვალისწინებით, ავტორისთვის მნიშვნელოვანია, რომ კოლექტიური ზრუნვის გამოცდილება დამკვირდეს და წიგნზე ხელმისაწვდომობა თემის ნებისმიერ წევრს ჰქონდეს, განსაკუთრებით, კი რეგიონებში მცხოვრებ ადამიანებს.

ავტორი ღიაა მკითხველის რჩევებისა და კრიტიკისადმი და მათ უკუკავშირისკენ მოუწოდებს, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ წიგნი ექპერიმენტულია და შესაძლებელია, მისი გაგრძელების ან სახეცვლილი, მეტად რაფინირებული ვერსიის გამოცემა.  

ამ ეტაპზე წიგნის ნაბეჭდი ვერსიის მხოლოდ 400 ეგზემპლარი გამოიცემა და სათემო ორგანიზაციებში იქნება ხელმისაწვდომი. წიგნის ონლაინ ვერსია კი ქვიარის საიტსა და სხვადასხვა სოციალურ მედიაში განთავსდება.

„აქტივიზმს არ ვუყურებ ასე, რომ მაინცდამაინც მთა უნდა გადავდგა. ეს მოლოდინი მქონდა ალბათ ათი წლის წინ, როცა ვიწყებდი. ახლა 16, 17, 18 წლის ადამიანს რომ ვუყურებ, რომელსაც უნდა, რომ ხვალვე გააკეთოს და ხვალვე მთა გადადგას, მაშინდელი ჩემი თავი მახსენდება ხოლმე და ვეუბნები, რომ შეიძლება გაუცრუვდეს იმედი, მაგრამ ხვალვე მთა თუ ვერ გადადგი, შეგიძლია ერთი ნაბიჯით წინ წახვიდე. პრინციპში, ჩემს შემთხვევაშიც ასეა ხოლმე. ვფიქრობ, თუ ერთი ჰომოფობი ადამიანი მაინც აღარ არის ჰომოფობი ჩემი დამსახურებით ან ვთქვათ, თემის ერთი წევრი მაინც თუ გამოვარიდე ძალადობრივ გარემოს, ეს უკვე ძალიან დიდი შედეგია“, — ამბობს ცაბუნია ვართაგავა, ლგბტქი აქტივისტი ხობის მუნიციპალიტეტის სოფელი ხეთადან, რომელიც 10 წელზე მეტია თანასწორი უფლებების ადვოკატირების მიმართულებით მუშაობს. გვეუბნება, რომ ეს არის საქმე, რომელსაც აკეთებდა, აკეთებს და მომავალშიც გააკეთებს.

ცაბუნიას აქტივისტური საქმიანობა ჟურნალისტობაზე ოცნებით დაიწყო, თუმცა თსუ-ში სწავლისას სოციალური მუშაობის შესავალი გაიარა, მისთვის სრულიად  უცნობი პროფესია. მისი თქმით, მესამე თაობა იყო, ვინც საუნივერსიტეტო სივრცეში ამ მიმართულებით ისწავლა და მაშინ მიხვდა, რომ შეეძლო უფრო კარგი სოციალური მუშაკი ყოფილიყო, ვიდრე ჟურნალისტი —  „აქედან მოდის დანარჩენი აქტივიზმი“.

გაიცანით უფლებადამცველი, რომელმაც საქმიანობა პრობაციის ეროვნული სააგენტოდან დაიწყო და ლგბტქი უფლებებისთვის ბრძოლა მას შემდეგ არ შეუწყვეტია.

ცაბუნია აქტივიზმამდე და პირველი ნაბიჯები უფლებადაცვითი მიმართულებით

როცა ვიწყებდი, სოციალური მუშაობა ლგბტქი მიმართულებით საერთოდ არ იყო, ჯერ კიდევ იდგამდა ფეხს. თემის წევრებიც ხშირად აღნიშნავდნენ, რომ სახლებში იკრიბებოდნენ. მაშინ, ფაქტობრივად, თემიც არ იყო, რასაც ახლა მთელი თავისი შინაარსით შეიძლება თემი ვუწოდოთ.

„ადამიანის უფლებები, რაც თავი მახსოვს, მადარდებდა, მაგრამ მაშინ ეს არ იყო გააზრებული. თეორიული ცოდნა ადამიანის უფლებების შესახებ არ მქონდა, თუმცა ყოველთვის, მაგალითად, კლასელები თუ იჩაგრებოდნენ, თუნდაც სკოლის ადმინისტრაციის მხრიდან, აქციებიც მომიწყვია ხოლმე. რაც შეეხება ქვიარ უფლებებს, უნივერსიტეტის პერიოდში დავფიქრდი ამ მიმართულებით. იქამდე სოფელში ვიზრდებოდი, ჩაკეტილ თემში, სადაც ამ თემაზე საუბარი საერთოდ არ ყოფილა და არც ვიცოდი. უნივერსიტეტმა მომცა ცოდნა, რომ დამეწყო ის, რასაც უკვე აქტივიზმს დავუძახებდი“, — იხსენებს ცაბუნია ბავშვობის პერიოდს და აღნიშნავს, რომ მასთან ერთად უსამართლობას აპროტესტებდნენ კლასელებიც და მარტო არ ყოფილა, თანაც, იმის გამო, რომ კარგი მოსწავლე იყო, საპროტესტო აქტივობების გამო პასუხს ნაკლებად სთხოვდნენ.

უნივერსიტეტში სწავლის პერიოდში ქვიარ ადამიანებთან ინტერვიუებმა, ასევე, კულტურული მრავალფეროვნების კურსმა, რომლის ფარგლებშიც ლგბტქი თემთან დაკავშირებულ საკითხებზე უნდა ემუშავა, პირველ ქართულ ლგბტქი ორგანიზაციაში, ინკლუზივში მიიყვანა და მაშინვე მიხვდა, რომ სამომავლოდ ლგბტქი უფლებების მიმართულებით მუშაობა უნდოდა.„მეორე დღეს გავიღვიძე და ვთქვი, რომ ლგბტქი უფლებები არის მიმართულება, რაზეც, როგორც სოციალური მუშაკი და ადამიანი, ვიმუშავებ. როცა ვიწყებდი, სოციალური მუშაობა ამ მიმართულებით საერთოდ არ იყო, ჯერ კიდევ იდგამდა ფეხს. თემის წევრებიც ხშირად აღნიშნავდნენ, რომ სახლებში იკრიბებოდნენ. მაშინ, ფაქტობრივად, თემიც არ იყო, რასაც ახლა მთელი თავისი შინაარსით შეიძლება თემი ვუწოდოთ და მხოლოდ ინკლუზივი ახერხებდა ადამიანების შეკრებას“, — ამბობს ცაბუნია და იხსენებს, რომ ინკლუზივის დახურვის შემდეგ, ახლად შექმნილი სათემო ორგანიზაციის, იდენტობის სხვადასხვა აქტივობას, საჯარო გამოსვლებსა და ლექციებსაც ესწრებოდა. პროფესიულად ლგბტქი საკითხებს კი მას შემდეგ დაუკავშირდა, რაც 2013 წელს, პრობაციის ეროვნულ სააგენტოში დაიწყო მუშაობა.

„სამეგრელოს რეგიონში ვმუშაობდი პრობაციის ეროვნულ სააგენტოში. სარეაბილიტაციო პროგრამების სამმართველო იყო ცალკე, სადაც სოციალური მუშაკები და ფსიქოლოგები იყვნენ გაერთიანებულნი და სხვადასხვა საკითხში ვეხმარებოდით პირობით მსჯავრდებულებს, მაგალითად, დანაშაულის გააზრებაში, ბრაზის მართვაში და ა.შ. მერე მოხდა ისე, რომ შეიქმნა საჭიროება, თვითონ თანამშრომლები, მაგალითად, პრობაციის ოფიცრები გადაემზადებინათ, როგორ უნდა ემუშავათ ეთიკურად ბენეფიციარებთან. აღმოჩნდა, რომ ვიყავი ერთადერთი ადამიანი, ვინც ლგბტქი საკითხები ასე თუ ისე იცოდა. ამიტომ, შევიმუშავე ტრენინგ მოდული, რომელიც შემდეგ პრობაციის ოფიცრებისთვის გახდა საბაზისო ტრენინგი. როცა ახალი თანამშრომელი მოდიოდა პრობაციის სააგენტოში, ყველა გადიოდა ამ მოდულს და იქ იყო ერთ-ერთი საკითხი, როგორ უნდა ემუშავათ პრობაციის ოფიცრებს ეთიკურად ლგბტქი თემთან, მაგალითად, ვინმე თუ იქნებოდა პირობითი მსჯავრდადებული, როგორი უნდა ყოფილიყო კომუნიკაცია“, — გვიყვება ცაბუნია.

ამბობს, რომ ლგბტქი საკითხების საჯარო უწყების დღის წესრიგში დაყენება სწორ დროს, სწორ ადგილას აღმოჩენამ განაპირობა, რადგან „გადაწყვეტილებების მიმღები ვინც იყო იმ დროს, თვითონაც სოციალური მუშაკი იყო და ხვდებოდა ამ საკითხებზე მუშაობის საჭიროებას“. 

ცაბუნიას თქმით, საწყის ეტაპზე პრობაციის ეროვნულ სააგენტოში ლგბტქი საკითხებზე რამდენიმე ტრენინგის ჩატარება თვითონვე მოუწია, რასაც გამოწვევებიც ახლდა თან.

„იყო ჰომოფობიური რეპლიკები, ზოგჯერ ჩაშლის პირასაც ყოფილა სესია, მაგრამ რაღაცნაირად ვუმკლავდებოდით, თან ისეთი სავარჯიშოები იყო ხოლმე, რომლებიც დააფიქრებდა ადამიანებს რაღაც სენსიტიურზე, ისეთზე, რაც თვითონაც ეხებოდათ და ამ დროს რა გამოწვევების წინაშე იყვნენ ლგბტქი ადამიანები. ახლა შეხება აღარ მაქვს პრობაციასთან, მაგრამ იმედი მაქვს, რომ იმ დროს რაღაც მარცვალი მაინც ჩავაგდე ამ მიმართულებით“, — გვეუბნება ცაბუნია.

რეგიონში აქტივისტური საქმიანობის თანმდევი გამოწვევები

ჩემთვის დღემდე ამოუხსნელია, რატომ ხდება, რომ ბოლომდე ვერ ვიაზრებთ — სხვადასხვა სოციალური ჯგუფის ერთობა მნიშვნელოვანია, თანაც, ჩაგვრებიც საერთო გვაქვს.

ჯერ კიდევ პრობაციის ეროვნული სააგენტოში მუშაობისას, სოციალურ ქსელებში აქტიურად აფიქსირებდა საკუთარ პოზიციას, არ ერიდებოდა სხვადასხვა უწყების კრიტიკას, „რაც საჯარო სამსახურის თანამშრომლისთვის ცოტა უცნაური იყო“. 

სწორედ იმ დროს, თანასწორობის მოძრაობა ზუგდიდში ოფისის გახსნას გეგმავდა და თანამშრომლობა შესთავაზეს. დაუფიქრებლად დათანხმდა ახალ გამოწვევას და საჯარო სამსახურის შემდეგ მისი საქმიანობა არასამთავრობო ორგანიზაციას პირველად დაუკავშირდა.

„მიუხედავად იმისა, რომ გაცილებით ნაკლები ანაზღაურება იყო იქ, სადაც მივდიოდი, მაინც წავედი, რადგან მჯეროდა იმის, რასაც ვაკეთებდი. ასე აღმოვჩნდი ღიად ლგბტქი აქტივიზმში. დასაწყისი იყო ძალიან რთული, ყველგან არ ვამბობდი, რომ ლგბტქი ორგანიზაციის წარმომადგენელი ვიყავი ან ამ ოფისში არის ლგბტქი ორგანიზაცია. იცოდნენ, რომ იყო ორგანიზაცია, რომელიც მუშაობდა აივ-ინფექციის პრევენციაზე, თუმცა შემდეგ ნელ-ნელა ხალხიც მოვიკრიბეთ, მხარდამჭერები, მათ შორის, მედიებიც დავიმეგობრეთ, რომლებიც ჩვენზე აკეთებდნენ პოზიტიურ სიუჟეტებს ან წერდნენ პოზიტიურ სტატიებს და ამის შემდეგ, იმ უსაფრთხო სივრცეში ხალხი თავს კარგად რომ გრძნობდა, მოჰყავდათ მათი მეგობრები. ნელ-ნელა გავძლიერდით და მერე უკვე ძალიან თამამად, ყოველთვის პირველ პირში ვსაუბრობდით, ნებისმიერ საჯარო სივრცეს ვიყენებდით ჩვენი პოზიციის დასაფიქსირებლად, მაგრამ გამოწვევები ყველგან იყო. მაგალითად, თუ საჯარო მოხელეებს გავაკრიტიკებდით რაიმე არაეთიკური გამოთქმის გამო, ჩვენ წინააღმდეგ ჰომოფობიურ ენას იყენებდნენ“, — აღნიშნავს ცაბუნია და გვიყვება, რომ სწორედ თანასწორობის მოძრაობაში მუშაობის პერიოდში მიხვდა, რომ სხვადასხვა მიმართულებით მომუშავე უფლებადამცველებსაც კი ჰქონდათ ჰომოფობიური განწყობები, რაც მისთვის „დღემდე ყველაზე დიდი იმედგაცრუებაა“.

„როცა არასამთავრობო ორგანიზაციების შეხვედრებზე მრგვალ მაგიდასთან ვისხედით ადამიანის უფლებების დამცველი ორგანიზაციები და ჩვენ ლგბტქი საკითხებზე ვიწყებდით საუბარს, ამ დროს იქ იყვნენ ადამიანები, რომლებიც პირჯვრის გადაწერას იწყებდნენ. მათი ნაწილი უამრავი წელია ქალთა უფლებებზე მუშაობს. არის საერთო, გადამკვეთი ჩაგვრები და ამას უნდა ვიაზრებდეთ“, — იხსენებს ცაბუნია და სხვადასხვა სოციალურ ჯგუფს შორის ურთიერთსოლიდარობის მნიშვნელობაზეც საუბრობს — „ზუგდიდში თუ თბილისში, ინდივიდუალური აქტივისტებიც და ორგანიზაციებიც, როცა სხვა ადამიანების პრობლემებს ეხება ხოლმე საქმე, ყოველთვის ვცდილობთ, ერთმანეთს დავუდგეთ გვერდით. ქალთა მიმართ ძალადობის საკითხებზეც ყოველთვის ვიღებდით ხმას და სხვა ნებისმიერ, პოლიტიკურ საკითხზეც. თუნდაც, ვიღაც თუ პოლიტიკური ნიშნით იდევნებოდა, მასაც ზუსტად ისე ვუჭერდით მხარს და მიწის რეგისტრაციის პრობლემა ვისაც ჰქონდა, იქაც კი ყოველთვის ვიდექით და ხშირად იმავეს ვერ ვიღებდი. ჩემთვის დღემდე ამოუხსნელია, რატომ ხდება, რომ ბოლომდე ვერ ვიაზრებთ — სხვადასხვა სოციალური ჯგუფის ერთობა მნიშვნელოვანია, თანაც, ჩაგვრებიც საერთო გვაქვს“.

ცაბუნიას მიაჩნია, რომ „პრობლემა იქ უნდა მოგვარდეს, სადაც ეს პრობლემა არის, რადგან შეიძლება ცენტრიდან რაღაცები ისე არ ჩანდეს, როგორც ადგილზე“. ამიტომ, როცა საქმიანობას იწყებდა და თბილისსა და რეგიონს შორის არჩევანიც ჰქონდა, დაუფიქრებლად გადაწყვიტა, რომ სამეგრელოში, სახლში დაბრუნებულიყო და ცვლილებებისთვის შრომა ადგილზე დაეწყო.

„შეიძლება ცოტა პატივმოყვარეობად ჟღერდეს, მაგრამ ვფიქრობ, რომ ბევრად ხელშესახებ რაღაცას ვაკეთებ იქ, ვიდრე გავაკეთებდი აქ. აქ ვიქნებოდი საშუალო სტატისტიკური სოციალური მუშაკი, რომელიც მუშაობს და შეიძლება კარგადაც მუშაობს, მაგრამ მგონია, რომ იქ უფრო მეტს ვაკეთებ, რადგან სრულიად მოშიშვლებული არეა და არაფერი ხდება“, — ამბობს ცაბუნია და რეგიონში აქტივისტური საქმიანობის თანმდევ რისკებზეც საუბრობს — „აქტივიზმს ზოგადად ახლავს გარკვეული რისკები, მაგრამ ლგბტქი საკითხებზე და უფრო ჩაკეტილ საზოგადოებაში, რეგიონებში კიდევ უფრო რთულია ხმის ამოღება. მით უმეტეს, თუ ქალი ხარ და სოფელში ცხოვრობ, ბევრი ურთიერთგადამკვეთი გამოწვევა ემატება ამ ყველაფერს. ვერ ვიტყვი, რომ არის რაღაც ისეთი დამატებითი სტრესი, რაც თბილისის აქტივიზმისგან განასხვავებს, მაგრამ შეიძლება იყოს ის, რომ ნაკლები თანამოაზრე მყავს. მაგალითად, თუ თბილისში შემეძლებოდა, რომ ჩემი დარდების შესახებ გამეზიარებინა ვინმესთვის, ამის საშუალება იქ არ მაქვს; მაგალითად, თუ აქ არის განტვირთვის სივრცეები, იქ ასეთი ადგილები არ არის. ეს არის ჩემი, როგორც ერთი აქტივისტის გამოწვევა“.

ცაბუნია ლგბტქი თემის მობილიზებისა და რეგიონში ლგბტქი აქტივიზმზე საუბრისას ამბობს, რომ ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევა რეპრეზენტაციაა, რადგან „თემის არცერთი საჯაროდ დაქამინგაუთებული წევრი სამეგრელოში არ არის, შეიძლება ჩემთან, ზოგიერთ მის მეგობართან ან ცალკეულ ოჯახის წევრთან იყოს დაქამინგაუთებული, მაგრამ ზოგადად არა. ესეც განსხვავებაა ცენტრისგან. თბილისში რომ მოდიან, უფრო თავდაჯერებულები ხდებიან. ამას განაპირობებს, რა თქმა უნდა, ის ჩაკეტილი სივრცე, რომელშიც გვიწევს ცხოვრება და სადაც მეზობლებიც კი აკონტროლებენ ჩვენს ცხოვრებას“.

ხილვადობის პოლიტიკა

საჯაროდ ჩემი ყოველი გამოჩენის შემდეგ, სვანეთიდან ან სამეგრელოს სოფლებიდან მწერს ვინმე, რომელმაც იმ წუთას გაიგო, რომ მარტო არ არის ამ სამყაროში.

„ქვიარ თემშიც და ორგანიზაციებშიც ყოველთვის პრობლემური საკითხი იყო ხოლმე, გვჭირდება თუ არა ხილვადობის პოლიტიკა და როგორც უკვე ვახსენე, რეგიონში შეიძლება სხვა გამოწვევა იყოს და ყოველთვის ვამტკიცებდი ზუსტად ამ ჩემი გამოცდილებიდან, რომ კი, ჯერ-ჯერობით დღის წესრიგში ისევ უნდა გვქონდეს ხილვადობის პოლიტიკა, რადგან შეიძლება თბილისში ისეთი მნიშვნელოვანი, აქცენტის გასაკეთებელი აღარ არის, მაგრამ რეგიონში ჯერ თემი ჯერ კიდევ არ არის ხილვადი. მაგალითად, საჯაროდ ჩემი ყოველი გამოჩენის შემდეგ, სვანეთიდან ან სამეგრელოს სოფლებიდან მწერს ვინმე, რომელმაც იმ წუთას გაიგო, რომ მარტო არ არის ამ სამყაროში და უი, თურმე ვიღაც სხვა ადამიანებიც არსებობენ და თურმე ორგანიზაციაც კი არსებობს, რომელიც ლგბტქი უფლებებს იცავს. მერე გამოჩნდა თბილისი პრაიდი, რომელიც აქცენტს ასევე აკეთებდა ამ საკითხზე და ამიტომ, იქამდეც კი, სანამ ჩამოყალიბდებოდა, როგორც ორგანიზაცია ან როგორც მოძრაობა, უკვე იდეასაც ვუჭერდი მხარს, მერე ბორდის წევრიც ვიყავი ცოტა ხნით და ახლა უკვე თანამშრომელი ვარ“, — აღნიშნავს ცაბუნია ხილვადობის პოლიტიკაზე საუბრისას და თბილისი პრაიდთან თანამშრომლობის დასაწყისს იხსენებს — „ყოველთვის მქონდა ისეთი სამსახური, სადაც ხელფასს მიხდიდნენ იმაში, რისი კეთებაც ისედაც მსიამოვნებდა და ხელფასის გარეშეც სიხარულით გავაკეთებდი, მაგრამ მოგეხსენებათ, რომ ანაზღაურებაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, რათა ვიარსებოთ. ამიტომ, ვფიქრობდი, აი, რა შეიძლება გავაკეთო, სად წავიდე, თან იყო საკითხები, რომლებზეც არასდროს ვიმუშავებდი, მაგალითად, გადაწყვეტილი მქონდა, რომ საჯარო სამსახურში არასდროს მივბრუნდები. ამ პერიოდში თბილისი პრაიდიდან დამიკავშირდნენ და თანამშრომლობა შემომთავაზეს. გეგმა იყო ასეთი, რომ თბილისში უნდა წამოვსულიყავი და აქ ვყოფილიყავი ადვოკატირების ოფიცერი. მე უკვე ვგლოვობდი, სამეგრელოდან წამოსვლა არ მინდოდა, მაგრამ სხვა გზა არ იყო. თუმცა მერე მითხრეს, რომ არ უნდოდათ დაეკარგათ აქტივისტი ადგილობრივ დონეზე და შემომთავაზეს, იქ მეკეთებინა საქმე“.

თბილისი პრაიდში ადვოკატირების მიმართულებით მუშაობს — საზოგადოების სხვადასხვა წევრს, სტუდენტებს თუ გადაწყვეტილების მიმღები ორგანოების წარმომადგენლებს ხვდება და ცდილობს, ლგბტქი საკითხებისკენ ხალხის ყურადღება მიმართოს.

„ზუგდიდში გვაქვს უნივერსიტეტი, რომლის სტუდენტებსაც უკვე არაერთხელ შევხვდი და ვისაუბრე როგორც ლგბტქი უფლებებზე, ასევე ზოგადად აქტივიზმზე და მის აუცილებლობაზე. ასევე, ვხვდები სხვადასხვა ორგანიზაციის წარმომადგენლებს, საჯარო მოხელეებს, საკრებულოს წევრებს და ყველას ვესაუბრები ამ საკითხზე, ვცდილობთ, რომ სხვადასხვა სფეროდან ბევრი თანამოაზრე შემოვიკრიბოთ. გამოწვევები ამ დროისთვის იმდენად აღარაა, როგორც ადრე — უკვე 5 წელია ამ საკითხზე ვმუშაობ და რა გამოწვევებიც იყო, უკვე გადავლახე. ჩემს სამეგობროს რომ გავცდი და პროგრესულ ძვრებს ვხედავ იმ ადამიანებშიც, ვისთანაც აქამდე ინდივიდუალურად არასდროს არავის უმუშავია და არავის აუხსნია, რა არის ლგბტქი თემები, სასიხარულოა“, — გვეუბნება ცაბუნია.

ლგბტქი ადამიანებისა და აქტივისტების მიმართ არსებული დამოკიდებულებები

მთავარი ხელშესახები მომენტი დადგება მაშინ, როცა ადამიანები მიხვდებიან, რომ თავიანთ სახლებში, სამეგობროში, სამეზობლოშიც ცხოვრობენ ლგბტქი თემის წევრები და საშუალო სტატისტიკური მოქალაქეები არიან.

მიუხედავად იმისა, რომ ცაბუნია ბოლო წლებში განწყობის უკეთესობისკენ ცვლილებაზე საუბრობს, აღნიშნავს იმასაც, რომ საზოგადოებამ ჯერ კიდევ ვერ გაიაზრა, რომ მათ სახლში, სამეგობროში, სამეზობლოში ცხოვრობენ ლგბტქი ადამიანები, რომლებიც საშუალო სტატისტიკური მოქალაქეები არიან. მისი აზრით, ადამიანებს შორის პირადი ნაცნობობა, შესაძლოა, ჰომოფობიური განწყობების გადაფასების წინაპირობაც კი გახდეს.

„ადამიანებს ეშინიათ ყველაფერი უცხოსი — რაც მათთვის უცხოა, რაზეც პასუხები არ აქვთ, მათთვის არის საშიში და ვინც შემხვედრია ხოლმე, მაგალითად, ზუგდიდში შეხვედრებზე ადამიანები ამბობდნენ, მეზიზღება გეი და ლესბოსელი ხალხი, ჩემთან ეგეთი არავინ არ არის, ჩემს სამეგობროშიც ეგეთი არავინ არ არის, ჩემს ქუჩაზეც კი არავინ ეგეთი არ ცხოვრობსო. მათ თეორიულად ვუხსნიდი, იმიტომ არ იცნობთ ქვიარ ადამიანებს, რომ როცა ასე გძულთ, არავინ მოვა და გეტყვით, მე გეი ვარ ან მე ლესბოსელი ვარო. პრინციპში, ეს თეორიული ცოდნა იმდენად ეფექტური არ არის, შეიძლება რაღაც მომენტში მარცვალი ჩააგდო ადამიანში, მაგრამ შემდეგ ეს მარცვალი აღარ გაღვივდეს, მაგრამ, მაგალითად, ერთ-ერთი შეხვედრის დროს, ყველაზე მძაფრად რაც მახსოვს, გვერდით მეჯდა მეგობარი, რომელმაც, ამ გოგოებს, რომლებიც იძახდნენ, მინდა მოკვდეს, დაიწვას ეს ხალხიო, უთხრა: „ახლა შენ მე მოსაკლავად გამიმეტე, შენი სიტყვებით მომკალი”. იმ გოგოს შოკი ჰქონდა, გაჩერდა, ვერაფერი თქვა და მერე ტირილი დაიწყო, ბოდიშებს უხდიდა და თქვა, რომ აი, მივხვდი, რომ არ ხართ არც ისეთი კაციჭამია და არც არაფერი გადმომედო, ერთი კვირაა ერთად ვართო“. ადამიანი თუ მზად არ არის, არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დაქამინგაუთდეს, რადგან ამას ბევრი გამოწვევა ახლავს თან და არავინ იფიქროს, რომ ახლა მე ვიტყვი, რომ თემის წევრი ვარ და აქ მორჩება ყველაფერი. მერე იწყება მთავარი გამოწვევები. მაგრამ, მგონია, რომ მთავარი ხელშესახები მომენტი დადგება მაშინ, როცა ადამიანები მიხვდებიან, რომ თავიანთ სახლებში, სამეგობროში, სამეზობლოშიც ცხოვრობენ ლგბტქი თემის წევრები და საშუალო სტატისტიკური მოქალაქეები არიან“, — ამბობს ცაბუნია.

ცაბუნიამ აქტივისტებისა და უფლებადამცველების მიმართ არსებულ ნეგატიურ დამოკიდებულებებზეც ისაუბრა და აღნიშნა, რომ საზოგადოება მათ ხედავს, როგორც ადამიანებს, რომლებიც ხმაურობენ, ყვირიან და „შეიძლება არ ესმოდეთ, რის გამო ჩხუბობ. ეს ძალიან ხშირად შემიმჩნევია. მერე მიწევს ახსნა, რომ აი, ეს მაბრაზებს და მაყვირებს და მაჩხუბებს”

„სტატისტიკურადაც თუ შევხედავთ, ლგბტქი ადამიანები და აქტივისტები არც ისე ცოტანი ვართ, ამ საზოგადოების ნაწილი ვართ. მაინც კაპიტალისტურ სამყაროში ვცხოვრობთ, სადაც ადამიანი, ყველა სხვა ღირებულებასთან ერთად, არის დოვლათის შემქმნელი და ამ გაგებით, თუ მე ვიქნები სტრესში, თუ ვერ მივიღებ განათლებას იმის გამო, რომ მჩაგრავენ, ვერ შევქმნი დოვლათს თავის დროზე და ვერ შევიტან წვლილს სახელმწიფოს მშენებლობაში. მინიმუმ ამის გამო არ უნდა დამჩაგრონ და არ უნდა გამაუბედურონ, რესურსებისადმი ხელმისაწვდომობა არ უნდა შემიზღუდონ. შემიძლია ასეც ვთქვა — წმინდა კაპიტალისტურად, სხვა თუ არაფერი ესმით, იქნებ ის მაინც გაიგონ, რომ ყველა ადამიანი თანასწორია, ყველა ადამიანს აქვს უფლება განვითარების, სიყვარულის უფლება და მთელი საზოგადოება კარგავს უზარმაზარ რესურსს თემის წევრების სახით“, — აღნიშნავს ცაბუნია.

ქართული ლგბტქი მოძრაობის ხარვეზებზე საუბრისას აქტივისტი მიუთითებს იმაზე, რომ ხშირად „საკუთარ ვიწრო წრეში ვიხარშებით”. მისი თქმით, შეხვედრებზე მიდიან ერთი და იგივე ადამიანები, რომლებიც ღია არიან ამ საკითხების მიმართ, ისესაც იციან რა გამოწვევებია თემში.

“ჩავიკეტეთ, ჩვენთვის კომფორტული სივრცეები მოვინიშნეთ და ბედნიერები ვართ, რომ აი, პატარა რაღაცას მივაღწიეთ — აღარ გვცემენ, ტაბურეტით აღარ მოგვდევენ და ეგ გვიხარია. მაგრამ ვერ ვხვდები ხოლმე, აი, სოფლებში რომ გავიდე, მერე რა უნდა ვქნა, სოფლებში რომ მივაღწიო ვიღაც ხალხთან, რომელიც ჩემთან არასდროს მოვა (იქაც უნდა მივიდე, ეს ვიცი)… მაგრამ აქ წყდება აზრი. მერე რას ვაკეთებ? ამაზე ხშირად მეფიქრება“.

გადაწვა, მოტივაცია და რჩევები მათ, ვინც ახლა იწყებს

თუ თავს არ გაუფრთხილდებით და არ დაისვენებთ, ვერც სხვებს დაეხმარებით და ვერც საკუთარ თავს. ამ ბრძოლაში საკუთარ თავზე ზრუნვა არ დაგავიწყდეთ.

აქტივისტურ საქმიანობას იმედგაცრუება, სტრესი, გადაწვის სდევს თან და საქმიანობის დასაწყისში წარმოდგენილი სწრაფი პროგრესის იდეაც ნელ-ნელა ხუნდება. ცაბუნიასთვის ყველაზე დიდი იმედგაცრუებები 17 მაისს უკავშირდება, თუმცა, მისი თქმით, ინდივიდუალურ დონეზეც ყოფილა გულისწყვეტა, რომელიც რთულად გადასალახია.

„ადამიანი ძალადობისთვის გამომირიდებია, მგლის ხახაში შემიყვია თავი და მერე ეს ადამიანი მომიტრიალდა სხვანაირად. ბევრი მსგავსი შემთხვევა შეიძლება იყოს, მაგრამ ამ საქმიანობას არ ვუყურებ მადლობის მოლოდინით და ამას რადგან არ ველი, შესაბამისად, იმედგაცრუებებიც შედარებით ნაკლებია. მშველის ის, რომ დაფასებას და გვირგვინს არ ველოდები“, — გვიყვება ცაბუნია.

გადაწვის შესახებ საუბრისას აქტივისტი აღნიშნავს, რომ ამ დროს ყველაზე მნიშვნელოვანი იმ ადამიანების გარემოცვაში ყოფნაა, რომლებთანაც ყველაფრს გაზიარებას შეძლებ.

„სერიოზული გადაწვის პირას რამდენიმეჯერ ვყოფილვარ, მაგრამ გადაწვის საწინააღმდეგო სესიები, გაზიარება არის ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მაგ დროს. ირგვლივ უნდა გყავდეს ადამიანები, რომლებსაც ამ ყველაფერს გაუზიარებ. ვერ ვიტყვი, რომ ბევრი ასეთი მეგობარი მყავს ადგილზე, ვისაც ვუზიარებ, მაგრამ არის რამდენიმე, რომელთანაც ემოციური „ვენტილაცია“ შემიძლია მქონდეს. გადაწვის სესიებზეც ვყოფილვარ და თავისი შედეგი მაგასაც აქვს, რა თქმა უნდა. მნიშვნელოვანია იმ ადამიანების უკუკავშირიც, ვისთანაც მუშაობ და ვისთვისაც იბრძვი — თუნდაც მესიჯები რომ მომდის, რომლითაც მადლობას მიხდიან ან მეუბნებიან, რა კარგია, რომ იქ ეს თქვი და ჩემი სათქმელიც თქვი, დამატებით ენერგიას მაძლევს“, — ამბობს ცაბუნია.

ცაბუნიას აზრით, აქტივისტი არის ნებისმიერი ადამიანი, რომელიც მცირედით მაინც ცდილობს სასიკეთო ცვლილების მიღწევას, მაგალითად, ერთ ადამიანს მიუთითებს, რომ ქუჩაში ნაგავი არ დაყაროს.

“შეზღუდვა არ არსებობს და მინიმალური აქტივობაც კი შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს“. 

მათ კი, ვინც საკუთარ პროფესიად აქტივიზმს ხედავს, რჩევებსაც აძლევს:

„ადვილი ნამდვილად არაა. პირველ რიგში, უნდა სჯეროდეთ საკუთარი თავის, მაგრამ ბევრსაც ნუ მოსთხოვენ. ესეც ძალიან ბევრი აქტივისტის პრობლემაა, რომ იმაზე ბევრს ვითხოვთ საკუთარი თავისგან, ვიდრე შეგვიძლია. ეს იმის გამო ხდება, რომ გარემოც ბევრს გვთხოვს — “იმ თემაზე თუ ხმაურობ, ამ თემაზე რატომ არ ხმაურობ”, სხვებიც მაგას გვაძახებენ ხოლმე. ზედმეტ პასუხისმგებლობას ნუ აიღებთ, იმიტომ, რომ ყველანი ადამიანები ვართ, ოდესღაც ყველანი ვიღლებით და პაუზის გაკეთებაც ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ პასუხისმგებლობებს მოსდევს მერე გადაწვა და გადამწვარი ადამიანიც სულ ცდილობს, რომ ბოლო ამოსუნთქვამდე რაღაცები აკეთოს. თუ თავს არ გაუფრთხილდებით და არ დაისვენებთ, ვერც სხვებს დაეხმარებით და ვერც საკუთარ თავს. ამ ბრძოლაში საკუთარ თავზე ზრუნვა არ დაგავიწყდეთ“.

საუბრის ბოლოს, აქტივისტი გვიზიარებს მთავარ გზავნილსა, რომლის საზოგადოებამდე მიტანასაც ისურვებდა: „პატივი ვცეთ ერთმანეთს, ადამიანს, როგორც ერთ ინდივიდს. ყველას ყველა ვერ ეყვარება, მაგაშიც დარწმუნებული ვარ, მაგრამ მინიმუმ რაღაც ზღვრები გვქონდეს, რომელსაც არ გადავალთ და არ დავარღვევთ სხვების უფლებებს. როცა ერთ ადამიანს, როგორც ინდივიდს აღვიქვამთ, მერე ყველაფერი კარგად იქნება“.