ინტერსექსი არის ქოლგა-ტერმინი და აღნიშნავს იმ ადამიანებს, რომლებსაც თავიანთ სექსუალურ-რეპროდუქციულ ანატომიაში აქვთ ისეთი ვარიაციები, რომლებიც განსხვავდება იმისგან, რაც ტრადიციულად „ქალად“ ან „კაცად“ მიიჩნევა. ინტერსექს ადამიანს შეიძლება ერთი ტიპის გენიტალია (სასქესო ორგანო) ჰქონდეს
ტესტი — რამდენად კარგად იცნობ საქართველოს უახლეს ლგბტქი ისტორიას?
დაახლოებით 50 წლის წინ, ამერიკელმა ლგბტქი აქტივისტებმა მიაღწიეს იმას, რასაც იმდროინდელი “ყველაზე დიდი გეი გამარჯვება” ეწოდა — მათ შეძლეს, ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის წევრები ეიძულებინათ,
ამერიკელი პოეტი, ესეისტი, სამოქალაქო აქტივისტი და ფემინისტი ოდრე ჯერალდინ ლორდი 1934 წლის 18 თებერვალს, ნიუ-იორკში დაიბადა. მისი მშობლები ინდოელი ემიგრანტები იყვნენ. სამი დიდან ყველაზე
რუსეთის უკრაინაზე თავდასხმიდან და სრულმასშტაბიანი ომის გამოცხადებიდან 1 წელზე მეტი გავიდა. პუტინის მიერ „სპეციალურ სამხედრო ოპერაციად“ გამოცხადებული ომის საწყის ეტაპზევე გამოიკვეთა, რომ რუსეთი საკუთარი ქმედებების ტრადიციული ღირებულებების დაცვის სახელით შეფუთვას ცდილობდა.
პუტინის თქმით, დასავლეთი „ცდილობს ტრადიციული ღირებულებების განადგურებას და ყალბ ღირებულებებს ავრცელებს, რომლებიც განადგურებას გვიქადის“.
აღსანიშნავია, რომ რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის წინამძღოლი კირილიც ალტი-ლგბტქი გზავნილებს იყენებს, რათა უკრაინაში რუსეთის ქმედებები გაამართლოს. აპოკალიფსის სურათის დახატვით, ის პუტინისთვის ხელსაყრელ ნარატივს ავრცელებს.
კირილი ადამიანების უფლებების დაცვას დასავლეთის მიერ თავსმოხვეულ ფსევდოჰუმანურ ქვიარ დღის წესრიგად მოიხსენიებს, რაც, მისი მტკიცებით, სამყაროს განადგურებით ემუქრება და ამ პროცესში რუსეთი კაცობრიობის “უკანასკნელ მხსნელად” გვევლინება.
„თუ კაცობრიობა ჩათვლის, რომ ცოდვა ღმერთის გზიდან გადახვევა არ არის, თუ კაცობრიობა ჩათვლის, რომ ცოდვა ადამიანური ქცევის ნაირსახეობაა, ცივილიზაციის დასასრულამდე მივალთ“, — აცხადებდა კირილი ომის დაწყებისას და ამბობდა, რომ რუსეთის დონბასში შეჭრა დასავლეთის მიერ თავსმოხვეულ ღირებულებებთან მებრძოლი ხალხის გადარჩენას ემსახურებოდა.
ჯერ კიდევ 2013-2014 წლებში, რუსულმა სახელისუფლებო მედიებმა ევრომაიდანი „ნაციონალისტების, ანტისემიტების, ნეონაცისტებისა და ჰომოსექსუალების“ მიერ მოწყობილ პროვოკაციად მონათლეს და ამ გზით პროტესტის მუხტის ჩახშობა სცადეს.
ბოლო დროის რუსული ანტიდასავლური და ჰომოფობიური ნარატივების ყველაზე აშკარა მაგალითი უკრაინაზე სამხედრო თავდასხმის შემდეგ გაკეთებული განცხადებებია. თუმცა, ანტიდასავლურ გზავნილებს, რომლებიც რუსეთის გავლენის გაძლიერებას ემსახურება, ქართველი პოლიტიკოსებიც არ ერიდებიან.
ბოლო მაგალითი, 2023 წლის მარტში „უცხოური გავლენების აგენტების“ შესახებ მმართველი პარტიის, ქართული ოცნების კანონია, რომელიც „მტრული გავლენების“ იდენტიფიცირებისა და მათივე თქმით, „გამჭვირვალობის გარანტიების შესაქმნელად“ დააინიცირეს. აღნიშნულ გადაწყვეტილებას დასავლეთის კრიტიკა და საქართველოს მოქალაქეების მრავალათასიანი პროტესტი მოჰყვა.
კანონი, რომელიც პუტინის მიერ კრიტიკულად განწყობილი სამოქალაქო საზოგადოების გაჩუმების მცდელობის ანალოგიური იყო, ქართულმა ოცნებამ უწყვეტი საპროტესტო ტალღის ფონზე გაიწვია. უკან დახევამდე კი საპროტესტო ტალღის ჩახშობას აქციების დარბევით ცდილობდნენ.
დასავლელი მეგობრების კრიტიკის საპასუხოდ, საქართველოს პრემიერმინისტრმა, ირაკლი ღარიბაშვილმა ევროპარლამენტს მოუწოდა, რომ „საკუთარ თავს მიხედონ“, აქციის მონაწილეებზე საუბრისას კი განაცხადა, რომ ნაწილს „სატანისტების ფორმა ეცვათ“.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ქართული ოცნების თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ „აგენტების“ შესახებ კანონის საწინააღმდეგო აქციებისას პოლიციელზე თავდასხმისა და სხვისი ქონების განადგურების ბრალდებით დაკავებულ 21 წლის ლაზარე გრიგორიადისს „ორიენტაცია არეული“ და „გზას აცდენილი ახალგაზრდა“ უწოდა. კობახიძის განცხადება ზუსტად იმეორებს ანტიდასავლური დაჯგუფებების მცდელობას, რომ აქციაზე მყოფი ადამიანებისგან „მტრის ხატი“ შექმნან და ამ გზით მოსახლეობაზე გავლენა მოახდინონ.
პოსტ-საბჭოთა ქვეყნებში პოლიტიკური პირების, რადიკალური დაჯგუფებების თუ საეკლესიო პირების განცხადებები რუსეთს გავლენების განმტკიცებაში პირდაპირ თუ ირიბად ეხმარება. ხოლო ის, თუ რა ნარატივებს ავრცელებენ კონკრეტული აქტორები, როგორ იგეგმება ანტიდასავლური კამპანიები და რას ისახავენ მიზნად, ახალი სულაც არ არის.
პუტინის მიერ არჩეული ბრძოლის გზები, ნარატივები, რომელთა გავრცელებასაც ცდილობს, ხერხები, რომლებსაც იყენებს, საბჭოთა დროის გამოძახილია. თუ საბჭოთა მეთოდებს თვალს გადავავლებთ, მივხვდებით, რომ რუსეთი მუდმივად წრეზე ტრიალებს და პოსტ-საბჭოთა საზოგადოებისთვის ჯერ კიდევ მტკივნეული თემების გააქტიურებითა და არარსებული მტრების გამოგონებით გავლენის გამტკიცებას ცდილობს. ამიტომ, რუსეთის დღევანდელი ქმედებების უკეთ გასააზრებლად საბჭოთა წარსულის კვლევა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია.
საბჭოთა ჰომოფობიური ნარატივების დამკვიდრების საწყის წერტილთან დასაბრუნებლად თვალი უნდა გადავავლოთ ბოლშევიკური რევოლუციის პერიოდს. 1917 წელს, მას შემდეგ, რაც რუსეთში ხელისუფლება შეიცვალა, რადიკალური ცვლილებების პერიოდი დაიწყო. ახალმა ხელისუფლებამ სრულიად ახლებური საზოგადოების ფორმირება გადაწყვიტა. მეფის რუსეთის დროს არსებული კანონები ერთმანეთის მიყოლებით უქმდებოდა, ჩნდებოდა ჩასწორებები, რომლებიც თანასწორობისკენ იყო მიმართული. ბოლშევიკურ რუსეთში ქალი და კაცი თანასწორად გამოცხადდნენ და ოჯახურ ურთიერთობებშიც ორივე მხარეს თანაბარი უფლებები ჰქონდა, განქორწინების პროცესი ბევრად გამარტივდა, აბორტი ლეგალური გახდა და გაუქმდა 1903 წლის ჩანაწერი, რომელიც ჰომოსექსუალურ კავშირებს შეეხებოდა და ნებაყოფლობითი ურთიერთობების ლეგალიზება მოხდა.
მიუხედავად იმისა, რომ საკანონმდებლო ცვლილებები მეტად თანასწორი რეალობის შენებაზე მიანიშნებდა. ჰომოსექსუალობა, როგორც პოლიტიკური იარაღი, ისევ გამოიყენებოდა. ბოლშევიკებისთვის კლასობრივი ბრძოლის, ეკლესიის გავლენების ჩახშობის ერთ-ერთი მთავარი იარაღი სწორედ ჰომოსექსუალობა იყო.
გასული საუკუნის 20-იანი წლების რუსეთში ნებაყოფლობითი სექსის ასაკს მიუღწეველ პირებთან ძალადობრივი სექსუალური კავშირის ბრალდებით არაერთი საეკლესიო პირი წარსდგა სასამართლოს წინაშე.
მკვლევრების ნაწილი ბოლშევიკური რევოლუციის საწყის წლებს „პირველი გეი რევოლუციის” პერიოდსაც კი უწოდებს. 1922 წლის სისხლის სამართლის კოდექსში სრულად უარყვეს არქაული ტერმინები, რომლებსაც მედიცინასთან და მეცნიერებასთან საერთო არ ჰქონდათ. მათ შორის, სექსუალური დანაშაულები „პიროვნების სიცოცხლის, ჯანმრთელობისა და ღირსების“ უფლების თავში გაერთიანდა. ახალი ხელისუფლება ცდილობდა, რომ მეფის დროის დრომოჭმული, არქაული მიდგომების საპირწონედ, მეცნიერება, ადამიანის უფლებებზე ორიენტირებული სახელმწიფო პოლიტიკა განემტკიცებინა. ამიტომ, ეს პერიოდი ლგბტ ადამიანებისა და ქალებისთვის მცირეხნიანი შვების ხანად იქცა. იმ დროს ევროპის ქვეყნებსა და ამერიკაში ჰომოსექსუალობა ჯერ კიდევ კრიმინალიზებული იყო და, შეიძლება ითქვას, რომ ბოლშევიკური რუსეთის მიდგომა ბევრად პროგრესული იყო. თუმცა, ეს ახლებური, ადამიანის უფლებებზე ორიენტირებული მიდგომა დიდხანს არ გაგრძელებულა. 30-იანი წლებიდან, მას შემდეგ, რაც სტალინი საბჭოთა კავშირის ლიდერად იქცა, ლგბტქი საკითხები, როგორც პოლიტიკური ბრძოლის იარაღი, კიდევ უფრო გააქტიურდა.
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის მკვლევრის, თამარ თოლორდავას თქმით, საბჭოთა კავშირში ტოტალიტარული ნიშნები სულ უფრო ძლიერდებოდა და სწორედ საზოგადოებისთვის ყველაზე მტკივნეული, სექსუალობის საკითხები იქცა პირველი აკრძალვების სამიზნედ, რაც სამომავლოდ კიდევ უფრო მკაცრი შეზღუდვებისთვის ნიადაგის მოსინჯვას ჰგავდა.
„30-იან წლებში, როცა ჰომოსექსუალობის კრიმინალიზება ისევ მოხდა, ეს საბჭოთა პროპაგანდის ჭკვიანურად დაგეგმილი ნაბიჯი იყო. დეკრიმინალიზების გამოცდილება ჯერ კიდევ ახალი იყო და აღნიშნული ცვლილება შეიძლებოდა მტკივნეული ყოფილიყო საზოგადოების დიდი ნაწილისთვის. ამიტომ სექსუალობასთან დაკავშირებული თავისუფლების შეზღუდვა მათთვის კარგი გზა იყო, რაც ნიადაგს შეამზადებდა სხვა უფლებებისა და თავისუფლებების საწინააღმდეგოდ. უნდა ითქვას ისიც, რომ აკრძალვა თავიდანვე პოლიტიკურ იარაღად იქცა — ჰომოსექსუალობაში “ბრალდებულ” ადამიანებს მიაწერდნენ სხვადასხვა დასავლური ქვეყნის ჯაშუშობას, მათგან მტრის ხატს ქმნიდნენ. ჰომოსექსუალობა ქვეყნის გამყიდველის სინონიმად აქციეს“, — აღნიშნავს თამარ თოლორდავა.
ოქსფორდის უნივერსიტეტის პროფესორი, ისტორიკოსი, ირა როლდუგინა, რომელიც საბჭოთა კავშირის პერიოდში მცხოვრები ქვიარ ადამიანების გამოცდილებებს მრავალი წელია იკვლევს, Open Democracy-ისთან საუბარში აღნიშნავს, რომ 20-იანი წლების რუსეთში არსებული იდეები დღევანდელი რეალობისთვისაც კი პროგრესულად შეიძლება ჩაითვალოს. მისი თქმით, აღნიშნულმა ცვლილებებმა ქვიარ ადამიანების მეტი ხილვადობა გამოიწვია. ამიტომ, 30-იან წლებში, როცა სტალინი ხელისუფლებაში მოვიდა, სექსუალობა აღიქმებოდა, როგორც პოლიტიკურ განაცხადი და ეს ხელახალი კრიმინალიზების ერთ-ერთ მიზეზად იქცა.
„30-იანი წლებისთვის, სექსუალობა პოლიტიკურად აღიქმებოდა, რაც მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა რევოლუციამდელი მდგომარეობისგან. უხეშად რომ ვთქვათ, ჰომოსექსუალები საფრთხედ აღიქმებოდნენ და „რევოლუციონერებთან“ და „ქვეყნის მოღალატეებთან“ იყვნენ გათანაბრებული. სექსუალობა ისეთივე დევნის მიზეზად იქცა, როგორც პოლიტიკური ქმედებები“, — აღნიშნავს როლდუგინა.
ჰომოსექსუალობის აკრძალვის, სექსუალობასთან დაკავშირებული საკითხების სტიგმატიზებაზე საუბრისას მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ ქალებისა და კაცების შემთხვევაში სხვადასხვა მიდგომა ამოქმედდა. ლესბოსელი ქალები ფსიქიატრიული მკურნალობის სამიზნედ იქცნენ, ჰომოსექსუალი კაცების შემთხვევაში კი, დაპატიმრება და შრომით-გამოსასწორებელ ბანაკებში გაგზავნა იქცა პრაქტიკად.
თამარ თოლორდავა აღნიშნავს, რომ მეორე მსოფლიო ომის მომწიფების დროისთვის, სტალინისთვის მორალური საყრდენის იდეა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო. ამასთან, დღის წესრიგში დადგა სამშობლოს მხსნელი ჯარისკაცის სახე, რომელიც მასკულინური, ჰეროიკული ფიგურა უნდა ყოფილიყო და ამ მიზნებში ჰომოსექსუალობა აღარ ეწერებოდა.
„მეორე მსოფლიო ომის მომწიფების დროისთვის კაცური, მაჩოისტური, მასკულინური იდეალების დამკვიდრება იყო მნიშვნელოვანი. გენდერული თანასწორობაც ილუზია იყო. ერთი მხრივ, სისტემა სამშობლოს მხსნელი, გმირი კაცის იმიჯს ამკვიდრებდა, მეორე მხრივ, მოჩვენებითი გენდერული თანასწორობის იდეას ავრცელებდა, თუმცა ქალების როლი მაინც შემოსაზღვრული იყო სამშობლოსთვის გმირების აღზრდით და ჰომოსექსუალობა ამ ნარატივში ვეღარ ეწერებოდა. პოლიტიკის სახეს ქმნიდა “კაცური კაცი”, ჰომოსექსუალობა კი გაიგივებული იყო “ფემინურთან”. საბჭოთა სისტემა სწორედ ამ განწყობებით საზრდოობდა“, — ამბობს თამარ თოლორდავა.
1933-1934 წლების პირველი მასშტაბური დაკავებები, რომელთა სამიზნედ ლენინგრადში მცხოვრები გეი კაცები იქცნენ, ცხადყოფს, რომ, ერთი მხრივ, „გადახრები“ იყო დაკავების მიზეზი და, მეორე მხრივ, აღნიშნულ საქმეებს თან დაერთო „უცხო ქვეყნის ჯაშუშობის“, „ქვეყნის ღალატის“ სარჩული.
დენ ჰილი, ოქსფორდის უნივერსიტეტის პროფესორი, რომელიც თანამედროვე რუსეთის ისტორიის მიმართულების სპეციალისტია, 30-იანი წლების საბჭოთა კავშირში ჰომოსექსუალი კაცების წინააღმდეგ მიმართულ პრაქტიკას “სტალინური ჰეტეროსექსუალობის კონსტრუირების” პროცესად მოიხსენიებს და ამბობს, რომ ჰომოსექსუალობა „კაცურ“ გამოწვევად ჩაითვალა, რაც ეროვნულ უსაფრთხოებასთან იყო გადაჯაჭვული. მისი თქმით, სწორედ ეს არის მიზეზი, რომ ლესბოსელი ქალების წინააღმდეგ კანონი არ მიუღიათ.
„უმეტეს ქვეყანაში ასე მოხდა — ლესბოსელი ქალების წინააღმდეგ კანონები არ მიუღიათ, რადგან ისინი ისტორიულად კერძო სფეროთი იყვნენ შემოსაზღვრული და ქმრების კონტროლს ექვემდებარებოდნენ. სტალინი და მისი გარემოცვა ქალების ემანსიპაციის იდეას არ ეთანხმებოდა: პოლიტბიუროში ერთი ქალიც კი არ იყო. ჩემი აზრით, სტალინისთვის ჰომოსექსუალობა ეროვნულ უსაფრთხოებასთან გადაჯაჭვული „კაცური პრობლემა” იყო. ქალები არ მსახურობდნენ შეიარაღებულ ძალებში და უსაფრთხოების დაცვის ორგანოებში აქტიური როლი არ ჰქონდათ, ამიტომ ნაკლები რისკის შემცველნი იყვნენ“, — ამბობს დენ ჰილი.
დაკავებული გეი კაცები ძირითადად ბანაკებში იგზავნებოდნენ. საბჭოთა სისტემა მათგან „კარგი სოციალისტების“ გამოძერწვას ცდილობდა, რაც იმ დროისთვის პირველ რიგში სამშობლოსთვის გმირულ თავდადებას, ჯარისკაცად მსახურებას გულისხმობდა.
თუმცა, გაუგებარია, როგორ განმტკიცდა საბჭოთა კავშირში ჰომოსექსუალობის, როგორც დასავლეთის „სენის“ ნარატივი მაშინ, როცა მკვლევრების დიდი ნაწილი თანხმდება, რომ იმ დროის რუსეთში ლგბტქი და ქალთა უფლებების მიმართულებით ბევრად უკეთესი მდგომარეობა იყო, ვიდრე რუსეთში.
თამარ თოლორდავას თქმით, საბჭოთა კავშირში აღნიშნული იდეის დასაყრდენად მეფის დროის რუსეთის შესახებ შემორჩენილი ცოცხალი მეხსიერება და ინფორმაციაზე დამყარებული ტოტალური კონტროლი იქცა. იმ დროს, როცა ნაცისტური გერმანია, კერძოდ კი ადოლფ ჰიტლერი რუსეთს „სექსუალური გაუკუღმართებას“ მიაწერდა, რუსული მხარე იმავეს ცდილობდა და ნარატივის დამკვიდრება ორივე შემთხვევაში წარმატებით მოხდა.
„პროპაგანდის მანქანისთვის შავის თეთრად სახელდებაა მიზანი და აღნიშნულის მიღწევა მით უფრო მარტივია, რაც მეტად ჩაკეტილია საზოგადოება, რაც მეტია ინფორმაციაზე კონტროლი. შეიძლება ძნელად წარმოსადგენი იყოს, როგორ მოხერხდა ჰომოსექსუალობისა და დასავლეთის დაკავშირება 30-იან წლებში — მაშინ, როცა ადამიანის უფლებების კუთხით დასავლეთშიც სავალალო მდგომარეობა იყო. თუმცა, პროპაგანდის მანქანისთვის ინფორმაციის გაყალბება, ფაქტების ისე ინტერპრეტირებაა მნიშვნელოვანი, რომ ამბის მეორე მხარე ნაკლებად წონიანი ჩანს. მაგალითად, მეორე მსოფლიო ომის საწყის ეტაპზე, გერმანიასა და საბჭოთა კავშირს შორის არსებული შეთანხმების შესახებ ინფორმაციაზე წვდომა გვიან გახდა შესაძლებელი, რაც კონტროლმა განაპირობა“, — აღნიშნავს თამარ თოლორდავა.
საბჭოთა სოციალისტური სისტემისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობის იყო ერთგვაროვანი საზოგადოების შექმნა, რომლის თითოეული წევრი აღიქმებოდა არა ინდივიდად, არამედ საბჭოთა “დიადი რეალობის” შენების მექანიზმად. წარმატებით შედგა 30-იან წლებში დაწყებული მცდელობა, რომ ერთმანეთისგან გამიჯნულიყვნენ „კარგი საბჭოთა მოქალაქეები“ და „სხვები“, კავშირისთვის საშიში „წარმონაქმნები“.
საბჭოთა დევნის პირობებში, ქვიარ კავშირები სრულად დახურულ კარს მიღმა იყო, ამიტომ, გამოცდილებების შესახებ სრული სურათის დანახვა შეუძლებელია. თუმცა, რაც დადასტურებით ვიცით, ისაა, რომ საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში გეი კაცების თავშეყრის მთავარ საშუალებად, ე.წ. „პლეშკა“ — სხვადასხვა შემთხვევითი ლოკაცია იქცა, სადაც ჰომოსექსუალ კაცებს შეკრება და სოციალიზება შეეძლოთ.
უსაფრთხოების სამსახურები ამ ლოკაციებს არბევდნენ, ინფორმაციის მოპოვებას ცდილობდნენ, რისთვისაც აგენტურას იყენებდნენ და აღრიცხავდნენ ჰომოსექსუალურ კავშირებში შემჩნეულ ადამიანებს. თუმცა, არც ამ მიმართულებით არსებობს სრული ცოდნა. ყველაზე პოპულარული საქმე, რომელიც საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომია, 80-იანი წლების პოლონეთის ჰიაცინტის (სუმბული) საქმეა.
ჰიაცინტის საქმე ცხადყოფს, რომ უსაფრთხოების სამსახურები ჰომოსექსუალურ ურთიერთობებში შემჩნეული კაცების სიებს აწარმოებდნენ, რომელში აღმოჩენილ ადამიანებს შანტაჟის გზით აგენტებად იყენებდნენ. გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, აღნიშნულ სიაში დაახლოებით 11 ათასი ჰომოსექსუალი კაცი და მათთან დაკავშირებული პირები იყვნენ აღრიცხული. პოსტ-საბჭოთა ქვეყნების უმეტესობაში მსგავსი საქმეების შესახებ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა არ არსებობს, რაც საბჭოთა გამოცდილებების კვლევას ართულებს.
მკვლევრები, რომლებიც საბჭოთა კავშირის პერიოდში ლგბტქი ადამიანების გამოცდილებებს იკვლევენ, ერთხმად აღნიშნავენ, რომ რიგი მიზეზების გამო, ჩვენი ცოდნა ფრაგმენტულია. ირა როლდუგინას თქმით, კვლევითი მუშაობის დროს აღმოაჩინა, რომ არქივების ნაწილზე წვდომა უბრალოდ შეუძლებელია. ამას ემატება ჰომოფობიური განწყობები რუსეთსა და პოსტ-საბჭოთა ქვეყნებში, რაც ართულებს იმ ადამიანების მოძებნას, რომლებიც პირველი პირის მოწმეები არიან და ჰომოფობიური სისტემის მარწუხები საკუთარ თავზე გამოცადეს.
დენ ჰილი კი აღნიშნავს, რომ ჰომოსექსუალობის ბრალდებით დაკავებულთა რიცხვი დაახლოებით 250 ათასი უნდა იყოს, თუმცა ზუსტი რაოდენობა შეიძლება ბევრად მეტია.
რაც შეეხება ლესბოსელ ქალებს, რომლებიც ფსიქიატრიულ დაწესებულებებში აღმოჩნდნენ, ირა როლდუგინას თქმით, მკვლევრებს სამედიცინო დოკუმენტაციაზე წვდომა არ აქვთ. უფრო მარტივად საკვლევია ჰომოსექსუალი კაცების შესახებ ინფორმაცია, თუმცა ფრაგმენტული.
„საბჭოთა ქვიარ ქალების გამოცდილებების გასაგებად გასაღები შეიძლება მათივე მონათხრობი იყოს — რა გზებს მიმართავდნენ სოციალიზებისთვის, როგორი იყო მათი ქცევითი სტრატეგია, მაგრამ ფესვგადგმული ჰომოფობია და საკუთარ სექსუალობაზე საუბრის შიში იმ დროის მომსწრე ლესბოსელების მოძებნას შეუძლებელს ხდის“, — აღნიშნავს როლდუგინა.
ჰომოსექსუალობის ბრალდებით დაკავებების შესახებ ერთეული შემთხვევები თუ ვიცით, ისიც — საზოგადოებისთვის ცნობილი ადამიანების. მაგალითად, რეჟისორ სერგეი ფარაჯანოვის. თუმცა, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სტალინის შემდეგი პერიოდის საბჭოთა ხელისუფლებისთვის ჰომოსექსუალობის ბრალდება სისტემისთვის საზიანო ინდივიდების გაჩუმების, სტიგმატიზების იარაღი იყო. ამიტომ, შესაძლოა, ამ საქმეების უმეტესობას არავითარი კავშირი არ ჰქონდეს ჰომოსექსუალობასთან.
საბჭოთა კავშირის დაშლამ გათავისუფლებულ ქვეყნებს თვითგამორკვევის შესაძლებლობა მისცა, მაგრამ მრავალწლიანი სისტემის ნარჩენებისგან გათავისუფლება მარტივი, რა თქმა უნდა, არ აღმოჩნდა. ამას დაემატა ახალი ლიდერების მცდელობა, რომ ჰომო სოვიეტიკუსი, რომელიც გაურკვეველ, მისთვის უცნობ რეალობაში აღმოჩნდა, წარსულის სენტიმენტებით გამოეკვება. ამიტომ, მათ შორის, სექსუალობასთან, გენდერთან დაკავშირებული საკითხების აღქმა ისევ საბჭოთა წრეზე დატრიალდა.
ისტორიკოსი, ვლასი ვაწაძე წერს, რომ ახალ რეალობაში კაცმა თავი უფუნქციოდ იგრძნო და იმ იდეალებს მიუბრუნდა, რომლითაც საბჭოთა სისტემამ აღზარდა.
„კაცმა თავი უფუნქციოდ, შევიწროებულად იგრძნო. საბჭოთა კავშირმა მას ასწავლა იარაღის ხელში ჭერა, რაც მხოლოდ ფასადურად უსვამდა ხაზს მის კაცურობას და ქალის ხარჯზე ანებივრებდა. დაბნეული და განებივრებული საბჭოთა კაცი კი ვერ აღმოჩნდა მზად რეალურ ცხოვრებისეულ პრობლემებთან შესაჭიდებლად, შესაბამისად, გახდა აგრესიული და შეუდგა იმ საქმეს, რაც ყველაზე უკეთ გამოსდიოდა – მისთვის განსხვავებული, არასტერეოტიპული იდენტობის მქონე ადამიანების მიმართ აგრესიის ფრქვევას“, — წერს ვლასი ვაწაძე.
თამარ თოლორდავას თქმით, ახალი რეალობით იმედგაცრუებამ წარსულის სენტიმენტები ახალი ძალით გააცოცხლა, რაც რუსეთის ხელში იარაღად იქცა.
„კრემლმა პოსტ-საბჭოთა იმედგაცრუებით ნასაზრდოები სენტიმენტები ძალიან კარგად გამოიყენა. 70-წლიანი ჩაკეტილობის შემდეგ, თავისუფალ, ბევრად ღია რეალობაში არსებობა, გადარჩენა უნდა ისწავლო. იმედი, რომ ყველაფერი უკეთ იქნება ან ამიერიდან დასავლეთი გადაგარჩენს, ფუჭია. მთავარი თვითგამორკვევის პროცესია, რომელიც მრავალწლიანი, დამქანცველი პროცესია. ახალი რეალობით იმედგაცრუება წარსულის სენტიმენტებს აცოცხლებს. ამიტომ, ქალების უფლებებზე საუბარი საბჭოთა მშრომელი ადამიანის, ამ შრომაში “თანასწორობის” იდეით გადაიფარა, ლგბტქი უფლებები კი დასავლეთს მიეწერა. ყველაფერი ახალი, უცხო ან გაუცხოებული ტოტალიტარული სისტემისთვის იარაღად, ულტრა-მემარჯვენე ჯგუფებისთვის კი სასარგებლო მოცემულობად იქცა. ამას დაემატა ქრისტიანული ღირებულებების დაცვა, ტრადიციული საზოგადოების შენების იდეა”, — გვეუბნება თამარ თოლორდავა.
პუტინის, როგორც ახალი მხსნელის დაბადების ფენომენის უკეთ გასაგებად რამდენიმე ფაქტორი გამოდგება. ცივი ომის მრავალწლიანი პერიოდი საბჭოთა კავშირის დამარცხებით და დაშლით დასრულდა. საბჭოთა ხალხი, რომელიც ჯერ კიდევ „დიდ სამამულო ომში“ საბჭოთა კავშირის დიადი როლით იყო მონუსხული, თავს საყრდენგამოცლილად გრძნობდა. რუსეთის ხელისუფლებაში მოვიდა კომუნისტური პარტიის ყოფილი წევრი, ბორის ელცინი, თუმცა ის ვერ იქცა ლიდერად, რომელიც ახალ რეალობაში რუსეთის როლს გასაგებს გახდიდა. ალკოჰოლდამოკიდებული, წარუმატებელი, რუსეთის იმპერიალისტური მიზნებისთვის შეუსაბამო (ამას მოწმობს რუსეთ-ჩეჩნეთის პირველ ომში, მცირერიცხოვან, სათანადო შეიარაღების არმქონე ქვეყანასთან დამარცხება) პრეზიდენტი გაურკვევლობით გამოწვეულ სასოწარკვეთას კიდევ უფრო ამძაფრებდა.
სწორედ ამ დროს გამოჩნდა ჰომო სოვიეტიკუსის კლასიკური მაგალითი, სუკ-ის (საბჭოთა უშიშროების კომიტეტი) ყოფილი აგენტი, ვლადიმირ პუტინი. ლიდერი, რომელიც არ სვამდა, საბჭოთა „დიდების“ დღეებს პატივს მიაგებდა, გამოირჩეოდა ფიზიკური სიძლიერით, მისდევდა ძიუდოს, ცხოვრობდა ჯანსაღი ცხოვრების წესით, საკუთარ პოლიტიკურ პოზიციაში და სათქმელში ხისტი და პირდაპირი იყო.
საბჭოთა ათწლეულებს მიჩვეული ადამიანებისთვის, რომლებსაც ხსნა ლიდერებში ესახებოდათ, პუტინი სათაყვანებელ ფიგურად იქცა. ამას ხელი იმანაც შეუწყო, რომ თავად პუტინს საბჭოთა იდეის დღემდე სჯერა და სრულად უგულებელყოფს ახალი დროის გამოწვევებს.
კრისტოფ ნაიდჰარტი, შვეიცარიელი ჟურნალისტი, რომელიც 80-იანი წლებიდან მუშაობდა საბჭოთა კავშირის საკითხებზე, შემდგომ კი რუსეთში კორესპონდენტი იყო, 2006 წელს წერდა: „პუტინი საბჭოთა გადმონაშთია, ყავლგასული დროის კარგად შემონახული ნიმუში, ძველი საბჭოთა ტვინი 50-ს გადაცილებულ ჯანსაღ სხეულში. მისი მეტყველებაც კი საბჭოთა დროის გამოძახილია — როცა კომუნიკაცია მიმართული იყო ძალაუფლების ფასადის შენარჩუნებისკენ და არა სიმართლის, ფაქტების, განზრახვების გამოაშკარავებისკენ“.
პუტინმა ერთმანეთის მიყოლებით დაიწყო საბჭოთა მეთოდების, ნარატივების, იდეალების გაცოცხლება, „თაროდან გადმოღება“. აღნიშნული მიდგომა განსაკუთრებით გააქტიურდა მისი პრეზიდენტობის მეორე პერიოდში, როცა მის ხელახალ არჩევას საბჭოთა კავშირის შემდეგ ყველაზე დიდი საპროტესტო ტალღა მოჰყვა. სუკ-ის ყოფილმა აგენტმა ჯერ „უცხოეთის აგენტების“ კანონი განაახლა, ბავშვებში “ლგბტ პროპაგანდის” ამკრძალავი კანონი მიიღო, ახლახან კი აღნიშნული კანონი ჩასწორდა და “პროპაგანდა” ყველა ასაკს მოიცავს. პუტინმა ნაბიჯ-ნაბიჯ უფრო აშკარა მარწუხებში მოაქცია თავისუფალი მედია, სამოქალაქო საზოგადოება და ქვეყანაში ინფორმაციული ვაკუუმი შექმნა. შედეგად, ჟღერდება მხოლოდ ის სათქმელი, რაც ხელისუფალს აწყობს.
თამარ თოლორდავას თქმით, პუტინის ხელისუფლების მთავარი დასაყრდენი ისევ ქვიარ ადამიანებისგან „მტრის ხატის“ შექმნაა, რაც რთული სულაც არ იყო, რადგან „ეს მეხსიერება“ საბჭოთა კავშირში გაზრდილი ადამიანებისთვის კიდევ ცოცხალია.
„ანტი-ლგბტქი პროპაგანდა ორი მიმართულებით მუშაობს — ერთი მხრივ, დასავლეთისგან დაცვის, ოჯახის სიწმინდის იდეის გატარება, ტრადიციული, ქრისტიანული ღირებულებებისადმი ერთგულების ნარატივების განმტკიცება ხდება, მეორე მხრივ, შეიძლება გამოყენებული იყოს, როგორც რეალურად არარსებული პრობლემა, ყურადღების გამოგონილი მტრებისკენ მიმართვა, რათა გადაიფაროს ისეთი საკანონმდებლო თუ პოლიტიკური ცვლილებები, რომელიც ავტორიტარულ რეჟიმს გააძლიერებს“, — ამბობს თამარ თოლორდავა.
რუსეთის ლგბტ ქსელის პრესსპიკერის თქმით, „რუსეთში ისევ არსებობს „ნორმალური“ ადამიანების უფლებებისა და ლგბტ უფლებების“ გამიჯვნა, რაც პროპაგანდის მიზნებისთვის ნოყიერ ნიადაგს ქმნის. იგივე განწყობები სხვა პოსტ-საბჭოთა ქვეყნებშიც გვხვდება და ლგბტქი ადამიანების თანასწორი უფლებებისთვის ბრძოლა „პრივილეგიებისთვის“ ბრძოლად არის აღქმული.
რუსეთი სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებში არსებული საომარი მოქმედებების შიშებს, მუდმივად თავდაცვის მდგომარეობაში ყოფნის აუცილებლობას, ერთიანობის დაკარგვის საფრთხესა და ეროვნული იდენტობის გადარჩენის მისწრაფებას იყენებს. საქართველოსთვის განსაკუთრებით მტკივნეული აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს დაკარგვის მეხსიერებაა, რასაც 2008 წლის აგვისტოს ომის ახალი გამოცდილებაც ემატება. სომხეთ-აზერბაიჯანისთვის კი, ეს მტკივნეული თემა მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტია.
ამასთან, იმაში დასარწმუნებლად, რომ ომის ჭრილობები არ მოშუშდება, ეროვნული იდენტობის დაკარგვის შიში არ გაფერმკრთალდება, პუტინის რუსეთს „მეგობრები“ ყველა საბჭოთა ქვეყანაში ჰყავს — პოლიტიკური ფიგურები, პარტიები, ძალადობრივი, რადიკალური დაჯგუფებები თუ საეკლესიო პირები, რომლებიც პირდაპირ თუ ირიბად რუსულ საქმეს აკეთებენ, ხალხის ყურადღების გატანას რეალური პრობლემებიდან გამოგონილისკენ ცდილობენ და ევროპისა და ამერიკის მისამართით მტრული დამოკიდებულების განმტკიცებაზე მუშაობენ.
თამარ თოლორდავას შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ პირდაპირი კავშირების დადასტურებით გამოვლენა რთულია, არსებობს ნიშნები, რომლებიც აღნიშნული აქტორების რუსულ სივრცესთან ბმას ცხადყოფს.
„ჰომოფობიურად განწყობილი აქტორების რუსულ გავლენებთან ბმა ბევრი დეტალით ხდება საცნაური. მათ შორის, აღსანიშნავია ლინგვისტური ბმა. მაგალითად, სიტყვა “ლიბერასტი”, რომელსაც რატომღაც არ ვაკავშირებდი რუსეთთან, დამკვიდრებულია სწორედ რუსული სივრციდან. იგივე შეიძლება ითქვას ჰომოფობიურ ტერმინებზე, რომლებსაც ქვეყანაში იყენებენ — მათი უმეტესობის გამოყენება იწყება რუსეთში და შემდეგ მკვიდრდება ჩვენთანაც. ალტ-ინფოზე [ულტრა-მემარჯვენე, ძალადობრივი დაჯგუფება საქართველოში, რომელსაც საკუთარი პარტია და მედია აქვს და რომელიც იყო 2021 წლის 5 ივლისს ლგბტქი აქტივისტებსა და ჟურნალისტებზე ძალადობის შემსრულებელი] თუ ვისაუბრებთ, ისინი სტუმრობენ რუსეთს, ხვდებიან პოლიტიკოსებს, ილია მეორეს [საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქი] აქვთ კავშირები რუსულ სივრცესთან, შეხვედრებს მართავენ. შეიძლება 100%-ით დადასტურება გაგვიჭირდეს, თუმცა ქმედებები, ტერმინები, იდეები, რომლების გავრცელებასაც ცდილობენ, ერთი ერთში იმეორებს რუსულ ნარატივს, რაც მიანიშნებს, რომ ისინი არიან ინსტრუმენტი პუტინის ხელში“, — აღნიშნავს თამარ თოლორდავა და ამბობს იმასაც, რომ რუსულ და ქართულ ეკლესიებს შორის მაინც არსებობს სხვაობა — „რუსეთში ეკლესია არ არის დამოუკიდებელი აქტორი, ის ზუსტად იმეორებს პუტინისთვის ხელსაყრელ იდეებს, ეს პუტინის მართვის ერთ-ერთი ელემენტია. საქართველოში კი, ეკლესიას მუდმივად აქვს ამბიცია, რომ იყოს დამოუკიდებელი აქტორი, რომელიც პოლიტიკურ პროცესებზე გავლენას ახდენს. შეიძლება ვთქვათ ის, რომ ქართული ეკლესია რუსულის კარნახით მოქმედებს, თუმცა ის როლი, რაც ქვეყნის შიგნით აქვთ, განსხვავებულია“.
სომხეთში, ხელისუფლების უმოქმედობა იმ დროს, როცა სიძულვილით მოტივირებული დანაშაული ხდება, რუსეთის წისქვილზე ასხამს წყალს და საზოგადოებაში ძალმომრეობას ლეგიტიმაცია ეძლევა. ხელისუფლების უმოქმედობის, მეტიც, ჰომოფობიური განწყობების ერთ-ერთი მაგალითი 2018 წლის აგვისტოში, აქტივისტებზე თავდასხმის შემთხვევაა. აქტივისტებს 30-მდე კაცი დაუპირისპირდა, იყენებდნენ ჰომოფობიურ ტერმინებს და აჟღერებდნენ მუქარებს, ადგილი ჰქონდა ფიზიკურ შეურაცხყოფას, რა დროსაც სულ მცირე 6 ადამიანი დაშავდა.
პოლიციამ თავდამსხმელები დაკითხა, მაგრამ იმავე წლის ნოემბერში ნაწილს ამნისტია შეეხო, ნაწილი კი საერთოდ არ დასჯილა.
ჰომოფობიური ნარატივების გავრცელების მთავარი საშუალება კი ულტრა-მემარჯვენე, რადიკალური ჯგუფები არიან, მათ შორის გამორჩეულია დაჯგუფება „ადეკვატი“. დაჯგუფებამ აქტიურობა ფეისბუკ ჯგუფიდან დაიწყო და იმ დღიდან დღემდე, როცა უკვე პოლიტიკური პარტია ჩამოაყალიბეს, ავრცელებენ ევროპისა და ამერიკის საწინააღმდეგო დეზინფორმაციას, კონსპირაციის თეორიებს და მხარდამჭერების მობილიზებას „გეი პროპაგანდის“ შესახებ განცხადებებით, ქრისტიანობისა და ტრადიციული ღირებულებების დაცვის იდეებით ცდილობენ.
აზერბაიჯანში მდგომარეობა განსხვავებულია — პოლიტიკური პირები, მათ შორის, ქვეყნის პრეზიდენტი, ილჰამ ალიევი გენდერულ სტერეოტიპებსა და ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებულ საკითხებს ევროპის დემონიზებისთვის იყენებს.
„სად გვინდა ინტეგრაცია — მათთან, ვინც კაცსა და ქალს შორის განსხვავებას ვერ ხედავს? არ მინდა უფრო ღრმად საუბარი. ჩვენ სულაც არ გვინდა იქ ინტეგრაცია“, — განაცხადა ალიევმა 2019 წელს.
ამასთან, OC Media-ს ონლაინ მოკვლევის შედეგად ჩანს, რომ სიძულვილის ენის გამოყენების შემთხვევების 88% პრო-სახელისუფლებო მედია გამოცემებზე მოდის.
საქართველოში ჰომოფობიური, პოპულისტური განცხადებები მეტწილად ხელისუფლების წარმომადგენლების ხელწერაა. 2021 წელს, პრაიდის კვირეულისას რადიკალური დაჯგუფებების წევრები ჟურნალისტებს ფიზიკურად გაუსწორდნენ, თავს დაესხნენ არასამთავრობო ორგანიზაციების ოფისებს, იქამდე ხალხის მობილიზებას ალტ-ინფოს ეთერით ცდილობდნენ და ძალადობრივ მოწოდებებს აჟღერებდნენ. აღნიშნულის გაკრიტიკების და მარშის დაცვის გარანტიების ნაცვლად, ღარიბაშვილმა გააჟღერა, რომ უმცირესობის ძალადობრივი ხელწერით გადაწყვეტილებების მიღება წარსულს ჩაბარდა და “ქართული ოცნების” ხელისუფლება ანგარიშს უმრავლესობას გაუწევდა.
„როდესაც ჩვენი მოსახლეობის 95% არის წინააღმდეგი დემონსტრაციულად პროპაგანდისტული მარშის თუ აღლუმის ჩატარების, ამას ყველანი უნდა დავემორჩილოთ… ამას ყოველთვის გავუწევთ ანგარიშს. ისე აღარ იქნება, როგორც უმცირესობა წყვეტდა ყოველთვის უმრავლესობის ბედს, როდესაც მათი ძალადობრივი ხელწერით ნებისმიერ გადაწყვეტილებას იღებდნენ საქართველოში“, – განაცხადა ირაკლი ღარიბაშვილმა.
მიუხედავად იმისა, რომ 2021 წლის ძალადობრივი მოწოდებების შესახებ არაერთი ვიდეომტკიცებულება არსებობს, თავდასხმის არცერთი ორგანიზატორი დღემდე არ დასჯილა. მეტიც, ხელისუფლების სამოქალაქო საზოგადოების საწინააღმდეგო განწყობები კიდევ უფრო აშკარად გამოიკვეთა მაშინ, როცა ქართულმა ოცნებამ „უცხოური გავლენის აგენტების“ შესახებ რუსეთისთვის ხელსაყრელი კანონის მიღება სცადა, რომელიც პუტინის რუსეთის მიერ განვლილი გზის ანალოგია. აღნიშნულ პროცესს მრავალათასიანი საპროტესტო გამოსვლები მოჰყვა, რომლის ჩახშობა წყლის ჭავლით, გაზითა და წიწაკის სპრეით სცადეს. თუმცა, საბოლოოდ გაუნელებელი პროტესტის გამო, კანონის გაწვევა მოუწიათ.
აღსანიშნავია ისიც, რომ ძალადობრივი, პრორუსული ალტ-ინფოს წევრებმა საქართველოს პარლამენტში სიტყვის თავისუფლების საწინააღმდეგო კანონპროექტი წარადგინეს, რომელიც ლგბტქი საჯარო ღონისძიებებისა და მანიფესტაციების აკრძალვას გულისხმობს.
ახლახან, სახელისუფლებო ტელევიზიის, იმედის ეთერში Gallup-ის კვლევის შესახებ სიუჟეტი უჩვენეს, რომლის მიხედვით, აშშ-ში სულ უფრო მზარდია იმ ახალგაზრდების რიცხვი, რომლებიც ლგბტქი თემის წევრად იდენტიფიცირდება. სიუჟეტში მოცემულობა, რომელიც ადამიანის უფლებების განმტკიცებამ განაპირობა, წარმოჩენილია როგორც გეი პროპაგანდის შედეგი. ამასთან, სიუჟეტში გამოყენებულია მმართველი პარტიის აღმასრულებელი მდივნის, მამუკა მდინარაძის კომენტარი, რომელიც ამბობს, რომ „გეი პროპაგანდა“ იწვევს ამ რიცხვის ზრდას.
„უნდა გავმიჯნოთ ლგბტ პროპაგანდა და ლგბტ ადამიანების უფლებების დაცვა… როგორც გამოჩნდა ძალიან ავტორიტეტული ორგანიზაციის კვლევის შედეგებში, პროპაგანდას მოაქვს ასეთი შედეგები, რომ რაოდენობა შეიძლება იზრდებოდეს ამის გამო“, — განაცხადა ქართული ოცნების აღმასრულებელმა მდივანმა.
რუსეთი სამხრეთ კავკასიას ჰომოგენურ სივრცედ აღიქვამს და ცალკეულ ქვეყნებში არსებული ინფორმაციული დასაყრდენის გარდა, ერთიან პროპაგანდის ქსელსაც იყენებს, რომელში შემავალი მედია საშუალებები თუ „კვლევითი ორგანიზაციები“ სომხურ, ქართულ და აზერბაიჯანულ ენაზე ერთი და იმავე შინაარსის მასალებს ავრცელებენ.
არასამთავრობო ორგანიზაცია ISFED-მა პრორუსული ინფორმაციის გავრცელების ხერხები და ფორმები იკვლია. ვრცელი ანალიტიკური მასალიდან სამაგალითოდ სამხრეთ კავკასიის ინსტიტუტი შეიძლება გამოდგეს.
„დაკვირვებამ აჩვენა, რომ რუსული პროპაგანდის ქსელი, მათ შორის, სამხრეთ კავკასიის ინსტიტუტის დაქვემდებარებაში არსებულ ორ საიტს იყენებს. სამხრეთ კავკასიის ინსტიტუტი კვლევით ცენტრად პოზიციონირებს, თუმცა მის შესახებ ინფორმაცია არ იძებნება, რაც წარმომავლობას საეჭვოს ხდის. ორი საიტიდან ერთი ქართულ და სომხურ ენებზეა, ხოლო მეორე ქართულ და აზერბაიჯანულ ენებზე… პოლიტიკური სტატიები, რომლებიც ქართულენოვან საიტზე ქვეყნდება ანტი-ამერიკულია, სომხური და აზერბაიჯანული მასალები კი, ძირითადად, პრო-რუსული“, — ვკითხულობთ ISFED-ის კვლევაში.
მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთი სამხრეთ კავკასიაში ძირითადად ერთი და იმავე, თანამკვეთი მეთოდებით შრომობს, ILGA Europe-ის ყოველწლიურ ლგბტქი უფლებრივ რუკაზე განსხვავებული შედეგები გვხვდება, რაც ადგილობრივი ლგბტქი ორგანიზაციების მუშაობით, საკანონმდებლო განსხვავებებით, დანაშაულების გამოძიების კოეფიციენტით თუ რელიგიური განწყობებით უნდა იყოს ნასაზრდოები.
მაგალითისთვის, 2022 წლის ევროპის რუკაზე, ლგბტქი უფლებების დაცვის მიმართულებით აზერბაიჯანი ბოლო 49-ე ადგილს იკავებს, 47-ე ადგილზეა სომხეთი, საქართველო კი 34-ეზე. რუსეთი აღნიშნულ რუკაზე 46-ე ადგილზეა.
საბჭოთა არქივების გახსნა, ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა, საბჭოთა კავშირის დროს მცხოვრები ქვიარ ადამიანების გამოცდილებების საზოგადოებამდე მიტანა კიდევ უფრო ნათლად გააშიშვლებს, როგორ შეიქმნა მტრის ხატი და პუტინის რუსეთის საბჭოთა წრეზე ტრიალიც უფრო ცხადად აღქმადი გახდება.
თამარ თოლორდავას თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთის მომავალი ჯერ კიდევ გაურკვეველია, უკრაინის მაგალითზე შეიძლება ითქვას, რომ რუსული პროპაგანდა ვეღარ მუშაობს.
„თითქოს, არარსებულ მტერთან ბრძოლის მეთოდი გაცვდა. გამოიყენა ერთხელ — გაუმართლა, გამოიყენა მეორედ — ისევ გაამართლა, მაგრამ ახლა, უკრაინის შემთხვევაში, ეს მეთოდი უკვე აღარ ამართლებს“, — ამბობს საუბრის დასასრულს თამარ თოლორდავა.
აღნიშნული მასალა მომზადდა ლგბტქი+ საკითხებზე მომუშავე ჟურნალისტებისა და აქტივისტების ქსელ Unit-ის მხარდაჭერით.
გამოყენებული წყაროები:
Gay life in Stalin’s Gulag — openDemocracy
The inner lives of queer comrades in early Soviet Russia — openDemocracy
ტესტი — რამდენად კარგად იცნობ საქართველოს უახლეს ლგბტქი ისტორიას?
ინტერსექსი არის ქოლგა-ტერმინი და აღნიშნავს იმ ადამიანებს, რომლებსაც თავიანთ სექსუალურ-რეპროდუქციულ ანატომიაში აქვთ ისეთი ვარიაციები, რომლებიც განსხვავდება იმისგან, რაც ტრადიციულად „ქალად“ ან „კაცად“ მიიჩნევა.
ინტერსექს ადამიანს შეიძლება ერთი ტიპის გენიტალია (სასქესო ორგანო) ჰქონდეს გარეთ და მეორე ტიპის — შიგნით. მათ შეიძლება ჰქონდეთ განსხვავებული ქრომოსომათა ნაკრები, შეიძლება ჰქონდეთ ან არ ჰქონდეთ არაერთგვაროვანი გენიტალიები. ეს ვარიაციები მათთვის შეიძლება დაბადებიდანვე იყოს ცნობილი ან მოგვიანებით აღმოაჩინონ.
ინტერსექსობა არ აღნიშნავს ადამიანის გენდერულ იდენტობას. ისევე, როგორც ენდოსექსი (არაინტერსექსი) ადამიანები, ინტერსექსი ადამიანიც შეიძლება ნებისმიერი გენდერის იყოს. გარდა ამისა, ინტერსექსი არ აღნიშნავს ადამიანის სექსუალურ ორიენტაციას.
ზუსტი მონაცემების დადგენა რთულია, თუმცა დაახლოებით დათვლილია, რომ ყოველი 100 დაბადებული ადამიანიდან 1-2 არის ინტერსექსი, რის გამოც ინტერსექსობა იმაზე უფრო ხშირია, ვიდრე ჟღალთმიანობა, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი მას უკიდურესად იშვიათ რამედ მიიჩნევს. აქტივისტების თქმით, წარმომადგენლობისა და ამ თემაზე ცნობიერების არსებობის ასეთი სიმცირე პირდაპირაა დაკავშირებული ისტორიულ სამედიცინო ძალადობასთან, რომელიც გამოუვლიათ ინტერსექს ადამიანებს.
ინტერსექსული ნიშან-თვისებების კომბინაციების აღსანიშნავად 30-ზე მეტი სამედიცინო ტერმინი არსებობს.
ოქსფორდის ინგლისური ენის ლექსიკონის მიხედვით, ტერმინი „ინტერსექსი“ გვიანი 1700-იანი წლებიდან არსებობს. მე-20 საუკუნემდე ეს ტერმინი საკმაოდ იშვიათად გამოიყენებოდა და აღნიშნავდა ურთიერთობებს „სქესებს შორის“. თუმცა, თანამედროვე გაგებით, ეს ტერმინი პირველად 1917 წელს, გერმანელმა გენეტიკოსმა, რიხარდ გოლდშმიდტმა გამოიყენა.
სანამ ტერმინი „ინტერსექსი“ გახდებოდა პოპულარული, მე-18 და მე-19 საუკუნეებში ინტერსექსი ადამიანების აღსაწერად სამედიცინო ლიტერატურაში იყენებდნენ ტერმინ „ჰერმაფროდიტს“. ეს ტერმინი, რომელიც ახლა დამამცირებლად მიიჩნევა, ასოცირდებოდა მითოლოგიურ არსებასა და ისეთი სხეულისკენ ლტოლვასთან, რომელიც ქალისა და კაცის რეპროდუქციულ ანატომიას გააერთიანებდა.
1900-იან წლებში ექიმებმა ტერმინ „ინტერსექსით“ დაიწყეს ბიოლოგიური სქესის შესახებ არსებული ბინარული (ორობითი) წარმოდგენებისგან განსხვავებული ანატომიის მქონე ადამიანების აღნიშვნა. შემდეგი საუკუნის განმავლობაში, ინტერსექსი ადამიანები სამედიცინო საზოგადოების სტიგმის ქვეშ ექცეოდნენ — მათ აიძულებდნენ, არასაჭირო ქირურგიული ოპერაციები გაეკეთებინათ, რათა „გამოსწორებულიყო“ ის, რასაც ექიმები ადამიანის სხეულის ნორმებიდან გადახრად მიიჩნევდნენ.
მხოლოდ მას შემდეგ, რაც 1917 წელს, გენეტიკოსმა რიხარდ გოლდშმიტმა გამოიყენა ეს ტერმინი თავის ნაშრომში „ინტერსექსუალობა და სქესის ენდოკრინული ასპექტი“, „ინტერსექსი“ და „ჰერმაფროდიტი“ სტატიებში სინონიმებად გამოიყენებოდა 1920-იან, 30-იან და 40-იან წლებში. 1950-იანები ტერმინისთვის გარდამტეხი პერიოდი იყო. ამ დროს ფსიქოლოგმა, დოქტორმა ჯონ მანიმ დაიწყო იმაზე საუბარი, რომ ინტერსექსი ადამიანები ფსიქოლოგიურად ჯანმრთელები იყვნენ, თუმცა, ის ამბობდა იმასაც, რომ უმჯობესი იყო, ბავშვები იმ გენდერს “დაემსგავსებინათ”, რომლადაც მათ ზრდიდნენ. ამ პერიოდიდან განსაკუთრებით ხშირი გახდა ბავშვების ანატომიის ცვლილების პრაქტიკა, რათა ის „კაცისას“ ან „ქალისას“ მორგებოდა. ზოგ ბავშვს საერთოდ არაფერს ეუბნებოდნენ იმაზე, რომ ასეთი პროცედურა ჩატარდა და ისინი მხოლოდ ზრდასრულობაში იგებდნენ, რომ ინტერსექსები იყვნენ.
1970-იანი წლებიდან აქტივისტებმა და ინტერსექსი თემის წარმომადგენლებმა დაიწყეს კამპანია, რათა ტერმინი დაებრუნებინათ როგორც იდენტობისა და თემის აღმნიშვნელი და არა — სამედიცინო დიაგნოზის. ამის მიზანი იყო, ხელი შესწყობოდა ინტერსექსად ყოფნის ნორმალიზებას და ადამიანებისთვის უფრო მარტივი ყოფილიყო იმის გაგება, თუ რას ნიშნავს ეს. დღეს აქტივისტები ეწინააღმდეგებიან არასაჭირო ქირურგიულ ოპერაციებს, განსაკუთრებით ინტერსექსი ბავშვების წინააღმდეგ.
1993 წელს დაფუძნდა ჩრდილოეთ ამერიკის ინტერსექსთა საზოგადოება (ISNA). ადვოკატირების ჯგუფებმა ხელი შეუწყვეს ინტერსექს ადამიანებთან მიმართებით არსებული ეთიკური პრობლემების დღის წესრიგში დაყენებას. მათ ხაზი გაუსვეს იმის მნიშვნელობას, რომ ქირურგიული ოპერაციები უნდა გადაიდოს, თუკი ისინი სამედიცინო თვალსაზრისით აუცილებელი არ არის, რათა მოგვიანებით ბავშვები თავად იღებდნენ მონაწილეობას ამ გადაწყვეტილების მიღებაში.
1990-იან წლებში უფრო მეტმა ადამიანმა დაიწყო საუბარი საკუთარ ინტერსექსობაზე და გამოცდილებაზე, ადრეულ 2000-იანებში კი გაიზარდა ინტერსექსი ადამიანების ხილვადობა მედიასა და წიგნებში.
სანამ ტერმინი „ინტერსექსი“ უპირისპირდებოდა იდეას, რომ ინტერსექსი ადამიანების სხეულში არაფერი იყო „გამოსასწორებელი“, 2005 წელს სამედიცინო სფეროში „ინტერსექსის“ აღსანიშნავად ახალი ტერმინოლოგია შემოვიდა — „სქესობრივი განვითარების აშლილობები“ (ინგლ. „Disorders of sex development“, იგივე DSD). ამ ფორმულირებით, ინტერსექსობა იყო არა ბიოლოგიური ვარიაცია, არამედ აშლილობა, რომელსაც სჭირდებოდა მკურნალობა. აქტივისტები შიშობენ, რომ ინტერსექსი ბავშვების მშობლები ვერ მოახერხებენ ოპერაციაზე ინფორმირებული გადაწყვეტილების მიღებას, თუკი მათ ეტყვიან, რომ ბავშვს „სქესობრივი განვითარების აშლილობა“ აქვს. მათი თქმით, ინტერსექსობის აღსანიშნავად „აშლილობის“ გამოყენება იმაზე მიუთითებს, რომ ის რაღაც არაჯანსაღი ან ჯანმრთელობისთვის საზიანოა.
დღესდღეობით ინტერსექსი ადამიანები ჯერ კიდევ იბრძვიან არაინფორმირებული და თანხმობის გარეშე ჩატარებული ქირურგიული ოპერაციების წინააღმდეგ, ასევე, ცდილობენ კანონმდებლობის შეცვლას, რათა დაიცვან ინტერსექსი ბავშვები ამ პროცედურებისგან და მოიპოვონ დამოუკიდებლობა საკუთარ სხეულზე.
წყარო: Them.us, Verywellhealth.com
გენდერის დადასტურების ოპერაცია არ არის აუცილებლობა ან ვალდებულება, ეს ინდივიდუალური გადაწყვეტილებაა. ბევრ ტრანსგენდერ და არაბინარულ ადამიანს არ სურს ამ პროცედურის ჩატარება და ეს აბსოლუტურად ნორმალურია.
როდესაც ტრანსგენდერთა ისტორიის გარდამტეხ მომენტებს განიხილავენ, ხშირად ახსენებენ „გენდერის დადასტურების“ პირველ ქირურგიულ ოპერაციებს. ზოგი ახსენებს კრისტინ იორგენსონს, რომელიც გახდა პირველი ტრანს* ცნობილი ადამიანი დასავლეთში. მან ვაგინოპლასტიკა გაიკეთა 1950-იან წლებში. კიდევ უფრო შორეული წარსულიდან კი იხსენებენ ლილი ელბეს, რომელმაც 1932 წელს საშვილოსნო გადაინერგა.
თუმცა, რეალურად, ამ ცნობილი სახეებიდან არცერთი არ იყო პირველი, ვინც გენდერის დადასტურების ოპერაცია გაიკეთა. ამით, დიდი ალბათობით, სხვა ქალი გამოირჩევა — დორა რიხტერი — რომლის სახელიც ისტორიას არ შემორჩებოდა, მისი მკვლელების ნება რომ ყოფილიყო.
დორა რიხტერი 1891 წელს, მადნის მთებში, იგივე ერცგებირგეში არსებულ ერთ-ერთ ფერმაში დაიბადა — დღევანდელი გერმანიისა და ჩეხეთის საზღვარზე. მისი ბავშვობის შესახებ ცოტა რამაა ცნობილი, გარდა იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მისი გენდერული დისფორია საკმაოდ ინტენსიური იყო და ადრეულ ასაკში დაიწყო. ის იმდენად კატეგორიულად აცხადებდა საკუთარ ფემინურობას, რომ მშობლებმა უფლება მისცეს, ისე ეცხოვრა, როგორც გოგოს. შემორჩენილი სამედიცინო ჩანაწერების მიხედვით, დორამ მინიმუმ ერთხელ მაინც სცადა საკუთარი პენისის თვითნებურად მოშორება, როდესაც ის 6 წლის იყო.
ზრდასრულობის მიღწევის შემდეგ, რიხტერმა, რომელიც იმ დროისთვის უკვე სახელ „დორხენს“, შემოკლებით „დორას“ იყენებდა, დატოვა თავისი სახლი და 200 კილომეტრის მოშორებით, ბერლინისკენ გაემგზავრა, სადაც მან სეზონური სამსახური დაიწყო როგორც „კაცმა“ მიმტანმა სხვადასხვა ძვირადღირებულ სასტუმროში, სეზონს გარეთ კი დორა საკუთარი, რეალური იდენტობით ცხოვრობდა. მიუხედავად ამისა, ასეთი ორმაგი ცხოვრება საფრთხის შემცველი იყო: დორა რამდენჯერმე დააკავეს საჯარო ადგილებში კაბის ტარების გამო, რის შემდეგაც მას კაცების საპატიმროში უწევდა ყოფნა.
ბოლოს, მორიგი ასეთი დაკავების შემდეგ, დაახლოებით 1920 წელს, უფრო მეტად გულისხმიერმა მოსამართლემ რიხტერი გაათავისუფლა დოქტორი მაგნუს ჰირშფელდის ზედამხედველობის ქვეშ, რომელიც მას დაჰპირდა სექსუალური მეცნიერების ინსტიტუტში დასაქმებას — ქვიარების და ტრანსგენდერების ჯანმრთელობის პირველ თანამედროვე კვლევით ინსტიტუტში, რომელიც ბერლინის ტირგარტენის პარკში მდებარეობდა. ჰირშფელდმა, რომელიც თავად ებრაელი გეი კაცი იყო, წინა ორ ათწლეულში დაიმკვიდრა თავი, როგორც ერთ-ერთმა მოწინავე მკვლევარმა გეი და ტრანსგენდერული იდენტობების საკითხებზე. ის უძღვებოდა ნოვატორულ კვლევებს ქირურგებსა და ფსიქოლოგებთან, მაგალითად, ოიგენ შტაინახთან და არტურ კრონფელდთან ერთად, რომელთაგან მრავალი დაარსების შემდეგ ინსტიტუტში რეზიდენტად ან მოწვეულ სპეციალისტად მუშაობდა.
ინსტიტუტში დორა, რომელსაც ამჯერად ოფიციალურად ჰქონდა იმის უფლება, რომ საჯაროდ გამოჩენილიყო, როგორც ქალი, დამლაგებლად მუშაობდა, სამედიცინო გუნდი კი აფასებდა მის საჭიროებებს, რომელთაგანაც ყველაზე სასწრაფო იყო ორქიექტომია — სათესლის ამოკვეთის ოპერაცია. ეს ოპერაცია მას ქირურგმა ერვინ ჰორბანდტმა გაუკეთა 1922 წელს. შტაინახის 1910-იანი წლების ნაშრომი სათესლეებსა და ტესტოსტერონზე, რომელმაც იმის ამოცნობას შეუწყო ხელი, თუ რა გავლენას ახდენს ჰორმონები სექსუალობასა და ადამიანის სხეულზე, ჰირშფელდს დაეხმარა, განევითარებინა თავისი თეორიები იმის თაობაზე, თუ როგორ შეიძლება ტესტოსტერონის ნაკლებობამ „კაცის“ სხეულში ცხიმის განაწილება შეცვალოს. დორას ოპერაციამ ამის ეფექტების შესწავლის შესაძლებლობა გააჩინა. და მართლაც, როგორც მოგვიანებით ინსტიტუტის სასამართლო სექსოლოგმა, ფელიქს აბრაჰამმა დაწერა, დორას პირველი ოპერაციიდან წლების შემდეგ მისი „სხეული გახდა უფრო სავსე, წვერის ზრდა შემცირდა, შესამჩნევი გახდა მკერდის ზომაში ზრდა, ასევე მენჯის ცხიმოვანმა ქსოვილმა… უფრო ფემინური ფორმები შეიძინა“.
მომდევნო ათწლეულის განმავლობაში, ჰირშფელდის ქირურგიულმა გუნდმა უფრო დახვეწა თეორიები და ტექნიკები, სანამ დორა ტრანს* ქალების გუნდის წევრად იმკვიდრებდა თავს — იმ ტრანს* ქალებისა, რომლებიც მომსახურე პერსონალის ძირითად ნაწილს შეადგენდნენ. მათ შორის იყვნენ ისეთი ქალები, როგორებიც არიან მხატვარი ტონი ებელი და მისი პარტნიორი შარლოტ შარლაქი, რომელიც ინსტიტუტის მიმღებში მუშაობდა. ერთად ისინი თანამედროვე ვაგინოპლასტიკის ოპერაციის პირველ ცდებში მონაწილეობდნენ. 1930-იანი წლების დასაწყისში ქალების მოთმინებამ შედეგი გამოიღო და დაიწყო სრული გენდერის დადასტურების პირველი ოპერაციები. მართალია, უცნობია, ზუსტად როდის ჩატარდა თითოეული პროცედურა, თუმცა მიიჩნევა, რომ სწორედ დორას უნდა გაეკეთებინა ინსტიტუტის ერთ-ერთი პირველი სრული გენდერის დადასტურების ოპერაცია 1931 წელს, როდესაც ის 40 წლის იყო.
პენისის ინვერსიის ტექნიკას, რომელიც დღეს გამოიყენება, ჯერ კიდევ ათწლეულები აკლდა შემუშავებამდე. დორას ოპერაცია იყო მარტივი, ორნაწილიანი საქმე: პენექტომია — პენისის მოშორება დოქტორი ლევი-ლენცის მიერ, რასაც მოსდევდა ნეოვაგინის აგება დოქტორი ჰორბანდტის მიერ. მიუხედავად ამისა, რიხტერისა და მისი მეგობრების ვაგინოპლასტიკა წარმოუდგენელი წარმატება იყო, რამაც სხვა ევროპელი ტრანს* ქალები მიიზიდა ბერლინში, მათ შორის, ლილი ელბე.
1931 წელი ასევე იყო ის წელი, როდესაც მაგნუს ჰირშფელდმა დატოვა ინსტიტუტი აზიისა და ჩრდილოეთ ამერიკის ლექციების ტურის გამო, რის შემდეგაც ის გერმანიაში აღარ დაბრუნებულა. იმ ათწლეულში, როდესაც დორა ახალი ცხოვრების დაწყებას ელოდა, ვაიმარის რესპუბლიკაში ნაციზმმა მოიკიდა ფეხი, ხოლო 1932 წლის რაიხსტაგის არჩევნებით ჰიტლერის ხელისუფლებაში მოსვლა ინსტიტუტის დასასრულის დასაწყისი იყო. ჰირშფელდი „გერმანიაში ყველაზე სახიფათო ებრაელად“ გამოცხადდა და მას ქუჩებში რამდენჯერმე დაესხნენ თავს — ნაცისტური რეჟიმისთვის დაუშვებელი იყო, რომ გეი სოციალისტი ებრაელის საქმიანობა გადარჩენილიყო.
1933 წლის 6 მაისს ნაცისტები და ნაციონალისტი სტუდენტების ჯგუფი შევარდნენ ტირგარტენში და შეიჭრნენ ინსტიტუტში. შენობის ბინადრები ქუჩაში გამოყარეს და დახვრიტეს, წიგნები და საბუთები კი გაანადგურეს (თუმცა, ტონიმ და შარლოტმა ჩეხოსლოვაკიაში გაქცევა მოახერხეს). უცნობია, ზუსტად რა ბედი ეწია დორას — ის ადგილზევე მოკლეს თუ ჯერ ბანაკში გაგზავნეს და შემდეგ მოკლეს. შესაძლოა, რამდენიმე დღის შემდეგ მან იხილა კიდეც იოზეფ გებელსის სიტყვით გამოსვლა, სანამ ფაშისტები ებრაულ და კომუნისტურ ლიტერატურასთან ერთად ინსიტუტის კვლევების დანარჩენ ნაწილს წვავდნენ. როგორც არ უნდა ყოფილიყო, დორას სიცოცხლის ისტორიული ცნობები ინსტიტუტის სიკვდილთან ერთად წყდება.
ინსტიტუტზე თავდასხმისას ნაცისტებმა არამხოლოდ ის ხალხი დახოცეს, ვისთვისაც ეს ადგილი სახლი იყო, არამედ ასევე გაანადგურეს ფიზიკური მტკიცებულებები, რომლებიც აჩვენებდა, თუ ვინ და როგორ ცხოვრობდა აქ; აბრაჰამის ლექციების ჩანაწერები და ლევი-ლენცის სამედიცინო ჩანაწერები; დორას, მისი ოპერაციებისა და მისი ღიმილის ფოტოები — ყველაფერი, რაც შეიძლებოდა ღირებული ყოფილიყო მომდევნო ქვიარ თაობისთვის და ყველა მტკიცებულება იმისა, რომ არსებობდა ადგილი ტრანს* ქალებისთვის, სადაც ისინი უსაფრთხოდ და მშვიდად ცხოვრობდნენ. ბოლოს და ბოლოს, მიზანი ხომ ის იყო, რომ ქვიარების ეს თაობა უკანასკნელი ყოფილიყო.
ჰირშფელდი და მისი თანამედროვეები ემიგრაციაში ცხოვრობდნენ და რამდენადაც შეეძლოთ, თავიანთ ცოდნას მომავალ თაობებს გადასცემდნენ. მათმა ცნობებმა საბოლოოდ ტრანსქირურგიულ მეცნიერებაში ახალ აღმოჩენებს ჩაუყარა საფუძველი, მაგალითად, ჰარი ბენჯამინის სამედიცინო პროცედურებს აშშ-ში 40-იან, 50-იან და 60-იან წლებში. თუმცა, სამწუხაროდ, ეს მხოლოდ პატარა ჩრდილია იმისა, თუ რა შეიძლებოდა ყოფილიყო, რომ არა ნაცისტური რეჟიმი, რომელმაც უამრავი ადამიანი დახოცა და მათი ამბები სამყაროს ათწლეულების განმავლობაში დაუმალა.
ლილი ელბესგან განსხვავებით, რომლის დღიურიც დღემდე შემორჩა, დორაზე ძალიან ცოტა რამაა ცნობილი, გარდა იმისა, რაც მისმა ექიმებმა დაწერეს მასზე სამედიცინო ჟურნალებში. 1999 წლის გერმანულ ფილმში ჰირშფელდის ცხოვრების შესახებ, Der Einstein des Sex (ქართ. „სექსის აინშტაინი“), სიუჟეტთან შესაბამისობისთვის მნიშვნელოვნადაა შეცვლილი რიხტერის ცხოვრების დეტალები. ლგბტქი ისტორიკოსების ათწლეულების განმავლობაში შრომის შედეგად, შეგვიძლია, ვივარაუდოთ, რომ ვიცით მისი ცხოვრების მსვლელობის ხაზი, თუმცა ჩვენ არ ვიცნობთ დორას, რადგან ზოგ ადამიანს არ სურდა, რომ მას ეცოცხლა და საკუთარი ამბავი მოეთხრო. მათთვის დორა და ყველა, ვინც მას ჰგავდა, იყო „ურჩხული“, მისი სურვილები კი — „საზოგადოებისთვის მომწამვლელი“.
თუმცა, საბოლოოდ, ვერავინ მოახერხა, გაენადგურებინა პატარა დორხენის ამბავი — მთიელი გოგონასი, რომლის ოცნებაც უკეთეს ცხოვრებაზე ამდენ ადამიანს თავიანთი ოცნებების ახდენაში დაეხმარა.
წყარო: Them.us
12 სექტემბერს, სერბეთის დედაქალაქ ბელგრადში ევროპრაიდი დაიწყო. ეს იქცა იმ გარდამტეხ მომენტად, როცა სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყანაში, რომელიც ევროპის ეკონომიკური ზონის წევრიც არ არის, ყველაზე მასშტაბური, პანევროპული ღონისძიება იმართება — 2019 წელს გამართულ კენჭისყრისას მასპინძლის სტატუსის მოპოვებას ორი ევროპული ქალაქი, ბარსელონა და ბელგრადი ცდილობდა. სერბეთზე არჩევანის შეჩერება, მათ შორის, ქვეყნის ისტორიაში პირველი ღიად ლესბოსელი პოლიტიკური ლიდერის, პრემიერმინისტრ ანა ბრნაბიჩის დამსახურება იყო, რომელმაც პირობა დადო, რომ კვირეულის მშვიდობიანად ჩატარებისთვის ძალისხმევას არ დაიშურებდა. ამ პროცესების შედეგად, ევროპული პრაიდის ორგანიზატორთა ასოციაციამ სარისკო გადაწყვეტილება მიიღო და იმ ქვეყნის დედაქალაქი, რომელიც პროგრესისკენ მიმავალ გზაზე ეკლესიისა და პრორუსული ჯგუფების მუდმივ წინააღმდეგობას აწყდება, 2022 წლის მასპინძელ ქალაქად გამოაცხადა. თანაც, სერბეთის ლგბტქი უფლებადაცვითი ისტორია არაერთი, მათ შორის, ხელისუფლების მხრიდან მომავალი ჩაგვრისა და შეზღუდვების ფაქტებით არის სავსე.
დღეს სრულიად ევროპის ყურადღება სერბეთისკენ არის მიმართული, თუმცა ვერ ვიტყვით, რომ პოზიტიური მიზეზების გამო.
ევროპრაიდისთვის მზადების ბოლო, გადამწყვეტ თვეებში არაერთი სამწუხარო ფაქტი ვიხილეთ: ულტრამემარჯვენე ჯგუფების პროტესტი, რომელთაც ეკლესია მფარველობს და განსაკუთრებით უკრაინაში მიმდინარე ტრაგიკული მოვლენების ფონზე ყურადსაღები ფაქტი — ევროპული ქვეყნის დედაქალაქის ქუჩებში რუსული დროშების ხილვა. ამას სერბეთის პრეზიდენტის, ალექსანდარ ვუჩიჩის განცხადება მოჰყვა, რა დროსაც ქვეყნის პირველმა პირმა ევროპრაიდის გაუქმება თვითნებურად, ორგანიზატორებთან დიალოგის გარეშე დააანონსა, თანაც, მაშინ, როცა აღნიშნული ღონისძიების ლობირება ქვეყნის პრემიერმინისტრმა ითავა.
ევროპრაიდის ორგანიზატორებმა საპასუხოდ განაცხადეს, რომ ერთადერთი, რასაც აუქმებდნენ, სიძულვილი იყო და 12 სექტემბერს კვირეული ლგბტქი დროშის აღმართვის ცერემონიით დაიწყო. 13 სექტემბერს, პოლიციამ 17 სექტემბერს დაგეგმილი მარში აკრძალა, რის მიზეზადაც პრორუსული ჯგუფების ძალადობრივი მუქარები დაასახელა. გადაწყვეტილების ადმინისტრაციულ სასამართლოში გასაჩივრების, ევროპელი ლიდერების, ევროსაბჭოს, ევროპარლამენტისა და პარლამენტარების, ასევე ლგბტქი ორგანიზაციებისგან ევროპრაიდის მხარდამჭერი განცხადებების შემდეგ, აკრძალვა გაუქმდა.
ევროპრაიდის მარში შეცვლილი, შემცირებული მარშრუტით ჩატარდება. პარალელურად, ულტრამემარჯვენე ჯგუფები პროტესტს გეგმავენ. ახლა ყველას გვაქვს ერთი კითხვა: სერბეთის ხელისუფლება შეძლებს თუ არა ღონისძიების სათანადოდ დაცვას. ამ კონტექსტში კი განსაკუთრებით საინტერესოა ლგბტქი უფლებების დაცვის მიმართულებით ქვეყანაში მიღწეული პროგრესი და ყველა კრახი, რომელიც სერბეთის ხელისუფლებებმა მშვიდობიანი პროტესტების დაცვისას აქამდე განიცადეს. აღსანიშნავია, რომ ხშირად მოძალადის როლში სწორედ ოფიციალური უწყებები იყვნენ.
სერბეთში ჰომოსექსუალობის დეკრიმინალიზება 1994 წელს მოხდა, 2001 წლის 30 ივნისს კი ბელგრადში პირველი პრაიდი გაიმართა. ღონისძიების სლოგანი იყო — სივრცე ყველა ჩვენგანისთვის საკმარისია. მცირერიცხოვანი შეკრება რესპუბლიკის მოედანზე მოეწყო, რომელთაც ულტრამემარჯვენე ჯგუფები და სპორტის გულშემატკივრები დაესხნენ თავს. პოლიციამ მშვიდობიანი მარშის მონაწილეთა უსაფრთხოება სათანადოდ ვერ დაიცვა და ძალადობრივ მოვლენებზე ადეკვატური რეაქცია არ ჰქონიათ. 40-ზე მეტი ადამიანი დაშავდა და ხელისუფლებასაც არ დაუფიქსირებია მკაფიო პოზიცია, რომლითაც ძალადობას გაემიჯნებოდა.
2004 წელს, აქტივისტების ჯგუფი პრაიდის ორგანიზების მიზნით შეიკრიბა. მოსამზადებელმა სამუშაოებმა რამდენიმე თვე გასტანა, თუმცა ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკურად მწვავე მოვლენების, მათ შორის, ბელგრადში მეჩეთების გადაწვის გამო, პროცესი შეწყდა და პრაიდი გაუქმდა.
ამის შემდეგ, 5 წლის განმავლობაში, ხილვადობის მიმართულებით არსებითი არაფერი მომხდარა. 2009 წელს, გეებისა და ჰეტეროსექსუალების ალიანსის პრესკონფერენცია აიკრძალა, რამაც ლგბტქი აქტივისტების სპონტანური პროტესტი გამოიწვია.
იმავე წელს ლგბტქი უფლებადაცვით ისტორიაში კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ძვრა მოხდა — დიდი რელიგიური და პოლიტიკური წინააღმდეგობის მიუხედავად, ქვეყანამ ანტიდისკრიმინაციული კანონი მიიღო.
იგეგმებოდა ღირსების მარშის ჩატარებაც სლოგანით — თანასწორობის დროა. ღონისძიებას ცნობილი პირები, საერთაშორისო ორგანიზაციები, ხელისუფლების წარმომადგენლები უჭერდნენ მხარს. სპორტის გულშემატკივრებისა და რადიკალური ჯგუფების მხრიდან მომავალი საფრთხის, მუქარის გამო ოფიციალურმა უწყებებმა ორგანიზატორებს ღონისძიების უფრო დაცულ ადგილას, პარკში გადატანა ურჩიეს, მაგრამ შს მინისტრმა მარშის ჩატარებამდე რამდენიმე დღით ადრე ღონისძიება აკრძალა. აღნიშნულ აკრძალვა 2011 წელს ქვეყნის საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო.
2002 წელს, ქვეყანამ მიიღო კანონი, რომლითაც მედიასაშუალებებს სიძულვილის ენის გამოყენება აეკრძალათ.
2003 წელს, სერბეთმა საჯარო ინფორმაციის შესახებ კანონი მიიღო, რომლითაც, მათ შორის, სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით სიძულვილის ენის გამოყენება აიკრძალა.
2005 წელს, შრომის კანონში შევიდა ცვლილება, რომელმაც სამსახურებრივ გარემოში სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით დისკრიმინაცია აკრძალა.
2006 წელს, უმაღლესი განათლების შესახებ კანონში შევიდა ჩანაწერი, რომ განათლება ყველასთვის თანაბრად ხელმისაწვდომი უნდა იყოს, მათ შორის, მიუხედავად მათი სექსუალური ორიენტაციისა.
2007 წელს, სისხლის დონაციის ინსტიტუტმა შეცვალა ჩანაწერი, რომლის მიხედვითაც, ჰომოსექსუალური კავშირები განსაკუთრებით სარისკო ქცევად განისაზღვრებოდა.
2008 წელს, პერსონალური მონაცემების დაცვის შესახებ კანონში შევიდა ჩანაწერი, რომ, მათ შორის, პირადი სქესობრივი ცხოვრება განსაკუთრებით სენსიტიური ინფორმაციაა და მის შესახებ ინფორმაციის შეგროვება მხოლოდ განსაკუთრებული სამართლებრივი საფუძვლით შეიძლება. იმავე წელს, სერბეთის სამედიცინო საზოგადოებამ ჰომოსექსუალობა დაავადებათა სიიდან ამოიღო.
მნიშვნელოვანი სამართლებრივი ცვლილებების მიუხედავად, ხილვადობის პოლიტიკის მიმართულებით 2001-დან 2010 წლამდე პროგრესი არ მიღწეულა. ეს ცხადად გამოჩნდა განსაკუთრებით მძიმე ღირსების მარშის დროს, რომლის სლოგანი იყო — ერთად ამას შევძლებთ. 2010 წელს, მანიეჟ პარკში 500-ზე მეტი ლგბტქი ადამიანი და აქტივისტი შეიკრიბა. მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალური უწყებების მხრიდან დაცვის გარანტიები გაიცა, განხორციელება სათანადო არ ყოფილა — პოლიციასა და ძალადობრივ ჯგუფებს შორის მასობრივი დაპირისპირებები მოხდა. სავარაუდო მონაცემებით, ბელგრადის ქუჩებში 6 ათასამდე პოლიციელი იყო მობილიზებული და იმავე რაოდენობის რადიკალურად განწყობილი ადამიანი. შეტაკებებისას 132 პოლიციელი და 25 მოქალაქე დაშავდა, დაახლოებით 250 ადამიანი კი დააკავეს. იმავე წელს, ქვეყნის ისტორიაში პირველი პრაიდ კვირეული მოეწყო, რომელსაც უსაფრთხოების დაცვის კუთხით ხარვეზები არ ჰქონია.
2011 წელი სერბი ლგბტქი ადამიანებისთვის თითქოს იმედისმომცემი მოვლენებით მიდიოდა — როგორც 2009 წლის მოვლენების კითხვისას გაიგეთ, ამ წელს პრაიდის აკრძალვა არაკონსტიტუციურად ჩაითვალა. გარდა ამის, პოლიტიკოს დრაგან მარკოვიჩ პალმას წინააღმდეგ სასამართლომ ლგბტქი ადამიანების დისკრიმინაციის ფაქტი დაადგინა. ასევე, სოციალური კეთილდღეობის კანონში სექსუალური ორიენტაციის ნიშნით დისკრიმინაციის აკრძალვის შესახებ ჩანაწერი შევიდა.
შესაბამისად, დაიწყო მზადება ღირსების მარშისთვის, რომლის სლოგანი იყო — პრაიდი. ნორმა. სახელმწიფომ გააჟღერა პოზიცია, რომ უსაფრთხოების გარანტიების გაცემა არ შეეძლოთ, ამიტომ ღონისძიება აკრძალეს. აქტივისტებმა საპასუხოდ ბელგრადის მედია ცენტრში მოაწყვეს პრაიდი დახურულ სივრცეში, რომელმაც ბელგრადის მთავარ ქუჩაზე გადაინაცვლა. გზები ცისარტყელას ფერებით შეღებეს, მოძრაობა გადაკეტეს და ბანერები გაშალეს წარწერით — უბრალოდ სიყვარული. შედეგად, პრაიდმა მშვიდობიანად ჩაიარა და ქვეყნის შიგნით თუ სხვა ქვეყნების დიდი მხარდაჭერა მოიპოვა.
2012 წელს, სისხლის სამართლის კოდექსში შევიდა ცვლილებები, რომლითაც სიძულვილის მოტივი დამამძიმებელ გარემოებად განისაზღვრა. ულტრამემარჯვენე ნაციონალისტური მოძრაობა Obraz საკონსტიტუციო სასამართლომ აკრძალა — აღნიშნული ჯგუფის წევრები 2010 წლის მოვლენების მთავარი დამნაშავეები იყვნენ.
მაგრამ კიდევ ერთხელ აიკრძალა ბელგრად პრაიდი, რომლის სლოგანიც იყო — სიყვარული, რწმენა, იმედი. გადაწყვეტილების მიზეზად ისევ დაცვის გარანტიებზე პასუხისმგებლობის ვერ აღება დასახელდა. ამ წელს კიდევ ერთხელ ჩატარდა პრაიდი დახურულ სივრცეში, რომლის დროსაც მომდევნო წლის ბელგრად პრაიდის თარიღი ოფიციალურად გამოაცხადეს. პრაიდ კვირეული, მცირე პროტესტის მიუხედავად, მშვიდობიანად დასრულდა.
2013 წელს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2011 წლის პრაიდის აკრძალვა არაკონსტიტუციურად ცნო. მიუხედავად ამისა, ხელისუფლებამ ამავე წლის პრაიდიც აკრძალა. გადაწყვეტილების გამოცხადების შემდეგ, აქტივისტებმა შუაღამის პრაიდი დაგეგმეს, რომელიც ეროვნული ასამბლეის შენობის წინ ჩატარდა. ღონისძიებას აქტივისტები, ლგბტქი ადამიანები და მხარდამჭერები მრავლად ესწრებოდნენ. საერთაშორისო მედიამ აღნიშნულ პრაიდს აღმოსავლეთ ევროპის სტოუნვოლი უწოდა.
ამავე წელს, ჯანმრთელობის დაზღვევის კანონში შევიდა ჩასწორება, რომ ტრანსგენდერი ადამიანებისთვის ქირურგიული ოპერაციის მინიმუმ 65% ჯანმრთელობის დაზღვევის ეროვნული ფონდიდან უნდა დაფინანსებულიყო.
2014 წლის 28 სექტემბერს სერბეთის ისტორიაში ჩატარდა პირველი ბელგრად პრაიდი ინციდენტების გარეშე. ორგანიზებულ თავდასხმებს პოლიცია წარმატებით გაუმკლავდა. აღნიშნული პრაიდის სლოგანი იყო — პრაიდი ყველასთვის.
2015 წელს ბელგრად პრაიდი ისევ ჩატარდა, სლოგანით — ჩემი უფლებები, ჩემი მოთხოვნები. მარშმაც და კვირეულმაც მშვიდობიანად ჩაიარა. აღსანიშნავია, რომ ხელისუფლებამ მარშის ჩატარებას მხარი პირველად დაუჭირა, ადგილზე კი შედარებით ნაკლები პოლიციელი იყო მობილიზებული. იმავე წელს, ბელგრად პრაიდი ევროპული პრაიდის ორგანიზატორთა ასოციაციისა და საერთაშორისო პრაიდის ორგანიზატორთა ასოციაციის წევრი გახდა.
2016 წლის პრაიდი გაიმართა სლოგანით — სიყვარული მსოფლიოს ცვლის. კვირეულმა ინციდენტების გარეშე ჩაიარა და ღონისძიების დაცვისთვის წინა წელთან შედარებით კიდევ უფრო ნაკლები პოლიციელის მობილიზება გახდა საჭირო. იმავე წელს, პრემიერმინისტრმა საზოგადოებას ამცნო, რომ სახელმწიფო ადმინისტრაციისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ახალი მინისტრი, ანა ბრნაბიჩი, ლესბოსელი იყო.
2017 წელს, ანა ბრნაბიჩი ქვეყნის პრემიერმინისტრი გახდა. დაგიგეგმა პრაიდი სლოგანით — ცვლილებებისთვის. ამ წელს, ქვეყნის ისტორიაში პირველად, ხელისუფლებისგან ერთი და იმავე სქესის ადამიანების პარტნიორობის აღიარებას მოითხოვეს. ღირსების მარშს პირველად დაესწრო ქვეყნის პრემიერმინისტრი.
2018 წლის პრაიდი სლოგანით — თქვი, დიახ! დაიგეგმა და ორგანიზატორებმა ხელისუფლების მისამართით ორი მოთხოვნა გააჟღერეს: ერთი და იმავე სქესის ადამიანების პარტნიორობის აღიარება და გენდერული იდენტობის შესახებ კანონის მიღება. პრაიდ კვირეულმა და მარშმა ისევ უსაფრთხოდ ჩაიარა.
2019 წელს კანონით გარანტირებული გახდა ტრანსგენდერი ადამიანებისთვის ოფიციალურ დოკუმენტებში გენდერის მარკერის ცვლილების შესაძლებლობა ქირურგიული ჩარევის მიუხედავად. პრაიდის მსვლელობები დაიგეგმა სერბეთის სხვა ქალაქებში, სადაც ლგბტქი ხილვადობა ფაქტობრივად არ არსებობდა — 11 ქალაქში დაგეგმილი ღონისძიებიდან ორი უსაფრთხოების მიზნებიდან გამომდინარე გაუქმდა.
პრაიდ ღონისძიებები არც კოვიდ პანდემიის დროს შეწყვეტილა, თუმცა შეიცვალა ფორმა. ამჯერად კვირეულის სლოგანი იყო — სოლიდარობა 4 კედელშიც კი. დაინტერესებულ ადამიანებს ლგბტქი ადამიანების გამოცდილებების გაგება, სხვადასხვა შემეცნებითი თუ სახელოვნებო მასალის ხილვა ონლაინ სივრცეში შეეძლოთ.
2021 წელს დასრულდა ერთი და იმავე სქესის ადამიანების პარტნიორობის შესახებ კანონის განხილვა, რომელშიც მრავალი ინსტიტუცია და ორგანიზაცია მონაწილეობდა. შეიმუშავეს შენიშვნები, შესწორებები, თუმცა პრეზიდენტმა, ალექსანდარ ვუჩიჩმა საბოლოო დოკუმენტის ხელმოწერაზე უარი განაცხადა. მან ამის მიზეზადა ქორწინების შესახებ უკვე არსებულ კანონთან წინააღმდეგობა დაასახელა. ამ გადაწყვეტილების შემდეგ განხილვა შეწყდა და დაიწყო მუშაობა კანონპროექტის საბოლოო ჩასწორებებზე, რაც დღემდე არ არის დასრულებული.
2021 წელს, კიდევ ერთი ღირსების მარში ჩატარდა მშვიდობიანად, რომლის სლოგანი იყო — სიყვარული კანონია.
ლგბტქი უფლებებისთვის ბრძოლაში გავლილი ათწლეულების შემდეგ, სერბეთი დღეს ისევ გამოცდის წინაშეა — შეძლებს თუ არა წარსულის სამწუხარო გამოცდილებების გადაფასებას და შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლების დაცვას.
წყარო: Belgrad Prajd
დაახლოებით 50 წლის წინ, ამერიკელმა ლგბტქი აქტივისტებმა მიაღწიეს იმას, რასაც იმდროინდელი “ყველაზე დიდი გეი გამარჯვება” ეწოდა — მათ შეძლეს, ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის წევრები ეიძულებინათ, ჰომოსექსუალობა ფსიქიკური დაავადებების ოფიციალური კლასიფიკაციიდან და ფსიქიკური აშლილობების დიაგნოსტიკური და სტატისტიკური სახელმძღვანელოდან ამოეღოთ.
ჰომოსექსუალობის, როგორც ფსიქიკური დაავადების მოხსენიებით, ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაცია და მისი წევრები ლგბტქი ადამიანების სტიგმატიზაციას ახდენდნენ და ჩრდილს აყენებდნენ მათ სექსუალობასა და გენდერულ გამოხატვას. დეკლასიფიკაციამ, რომელსაც მრავალწლიანი ძალისხმევა დასჭირდა, კულმინაციას 1973 წლის მაისში მიაღწია, როდესაც ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის ყოველწლიურ კონფერენციაზე ლგბტქი აქტივისტებმა ხმა აიმაღლეს.
მოგვიანებით, ასოციაციის სამეურვეო საბჭომ მხარი დაუჭირა ჰომოსექსუალობის ფსიქიკურ აშლილობათა სიიდან ამოღებას. ამ ცვლილებამ ყველას მიანიშნა, რომ ფსიქიკურ დაავადებასა და ჰომოსექსუალობას შორის თანდაყოლილი კავშირი არ არსებობდა.
ბევრისთვის შეიძლება რთული გასაგები იყოს, რამდენად დიდი პროგრესია მიღწეული ლგბტქი ადამიანების სოციოკულტურული მიმღებლობის მიმართულებით — ამერიკულ სამართლებრივ სისტემაში ჰომოსექსუალური ქცევა კრიმინალიზებული იყო; ფედერალურ და შტატის მთავრობებს ჯერ კიდევ არ ჰქონდათ შემუშავებული და მოწესრიგებული კანონმდებლობა იმ ლგბტქი ადამიანებისთვის, რომლებიც სამუშაოსა და საცხოვრებელს ეძებდნენ; ჰეტერონორმატიულობაზე დაჟინებით აკეთებდნენ აქცენტს და ამის გამო ყველას სტიგმატიზაცია ხდებოდა, ვინც ამ ჩარჩოში არ ექცეოდა.
ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაცია 1844 წელს, აშშ-ის დაწესებულებების 13 ზედამხედველის მიერ ფსიქიკური დაავადებების მქონე ადამიანებისთვის დაარსდა. ორგანიზაციამ წევრების მიღება მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ დაიწყო, სავარაუდოდ, იმ კანონპროექტის გამო, რომელიც ათასობით ახალგაზრდა კაცს (ძირითადად თეთრკანიანებს) კოლეჯში სწავლის საშუალებას აძლევდა. დეკლასიფიკაციის მცდელობის პერიოდში ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაცია ძირითადად კაცების მიერ დომინირებულ ორგანიზაციას წარმოადგენდა, რადგან მე-20 საუკუნის შუა ხანებამდე აშშ-ის უნივერსიტეტების უმეტესობა ქალებს თავიანთ რიგებში არ იღებდა.
ფსიქიკური აშლილობების პირველი დიაგნოსტიკური და სტატისტიკური სახელმძღვანელო 1952 წელს შეიქმნა. გზამკვლევმა სექსუალური “გადახრების” იერარქია ჩამოაყალიბა, რითაც ჰეტეროსექსუალობა და ჰეტეროსექსუალური ქცევა ამერიკულ კულტურაში იდეალიზებულ ადგილას დააყენა. ჰეტეროსექსუალობის “ნორმად” მიღებისას, ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციამ ჰომოსექსუალობა აქცია მიუღებლად, “სხვად”. ასოციაციის ოფიციალური პირები დაჟინებით მოითხოვდნენ “ბუნებრივი” ან “ჯანსაღი” ქცევის კოდიფიკაციას და მის დიფერენცირებას “არაბუნებრივისგან”, რაც “არაჯანსაღ” ქცევასთან იყო ასოცირებული. ორგანიზაცია მიიჩნევდა, რომ არაპროკრეაციული სექსი არაბუნებრივი იყო, რადგან არ შეიძლებოდა დასრულებულიყო ბავშვის გაჩენით.
ჰომოსექსუალობის, როგორც დიაგნოზის ფსიქიკური აშლილობების დიაგნოსტიკური და სტატისტიკური სახელმძღვანელოდან ამოღების კამპანიას 1960-იან წლებში სერიოზული სახე მიეცა, რომელსაც მხარს უჭერდნენ სამოქალაქო, ქალთა და ლგბტქი უფლებადამცველი მოძრაობები მთელი ქვეყნის მასშტაბით.
“ჰომოფილურ” მოძრაობად წოდებულმა გეებისა და ლესბოსელების უფლებების დამცველმა ორგანიზაციებმა დიდ ქალაქებში, როგორიცაა ნიუ-იორკი, სან-ფრანცისკო და ფილადელფია, არჩეულ ოფიციალურ პირებთან დაპირისპირება და ლგბტქი ხილვადობისა და უფლებებისათვის საჯარო კამპანიების გამართვა დაიწყეს. გეი უფლებებისთვის ბრძოლა სხვადასხვა ფრონტზე მიმდინარეობდა და ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის დეკლასიფიკაციის მცდელობა თანასწორობისა და მიმღებლობის გასაზრდელად ბრძოლის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო.
მრავალწლიანი პროტესტის შემდეგ, აქტივისტებმა ძალისხმევის გააძლიერეს. მათ გადაწყვიტეს, ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის კონფერენციებზე ევლოთ, რომელშიც პრაქტიკოსები ფსიქიატრიისა და ფსიქოლოგიის პანელებსა და დისკუსიებს ესწრებოდნენ. ისინი მსგავს შეხვედრებზე შეძლებდნენ ჰომოსექსუალობის დეკლასიფიცირების მოთხოვნას.
ლესბოსელი აქტივისტი, კარლა ჯეი მონაწილეობას იღებდა პანელურ დისკუსიაში “სექსის პრობლემებზე”, რომელიც ჰომოსექსუალობის “განკურნების” მიზნით შოკურ მკურნალობას უჭერდა მხარს. კარლას თქმით, აქტივისტებმა ასოციაციის წევრებს ყვირილი დაუწყეს, რათა დაეტოვებინათ საკუთარი სკამები და ქუჩაში გამოსულიყვნენ.
მიუხედავად შეუჩერებელი წინააღმდეგობისა, აქტივისტებს მრავალი დაბრკოლების წინააღმდეგ უწევდათ ბრძოლა. იყო იმის საშიშროებაც, რომ ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციას იარლიყი “ფსიქიკურად დაავადებული” ქვიარ ადამიანების წინააღმდეგ გამოეყენებინა, რათა მათთვის საკუთარ გამოცდილებებზე ხელისუფლებასთან საუბარი არალეგიტიმური გაეხადათ. მათი მოწოდებები არანაირ ეთიკურ ჩარჩოში არ ჯდებოდა.
“სან-ფრანცისკოში ჩატარებული კონფერენციის წევრებმა აქციის მონაწილეები მანიაკებად და შიზოფრენიით დაავადებულებად შერაცხეს”, — წერს მეცნიერი აბრაამ ჯ. ლუისი ჟურნალში სექსუალობის ისტორიის შესახებ.
ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციაზე გამარჯვებისთვის, აქტივისტებს ორგანიზაციის წევრების სენსიტიურობა უნდა გამოეყენებინათ. მათი მიზანი ასოციაციის წევრების დამოკიდებულების შეცვლა იყო. 1972 წელს, დალასში ჩატარებულ პირველ კონფერენციაზე, რომელზეც ჰომოსექსუალობის შესახებ დისკუსია გაიმართა და რომელსაც ასოციაციაში მყოფი ლგბტქი ადამიანები ხელმძღვანელობდნენ, გეი პრაქტიკოსმა, ჯონ ფრაიერმა დეკლასიფიკაციის კამპანიის სახელით განცხადება გააკეთა. გეი ფსიქიატრად იდენტიფიცირებასთან დაკავშირებული რისკის გამო, ფრაიერმა თავი წარმოადგინა, როგორც “ექიმი ჰენრი ანონიმი”, საკუთარი ვინაობა კი ნიღბითა და ხმის შემცვლელი მიკროფონის საშუალებით დამალა.
“გამოაჩინეთ გამბედაობა და აღმოაჩინეთ გზები, რომლითაც თქვენ, ჰომოსექსუალ ფსიქიატრებს შეგიძლიათ მოძრაობებში ჩართვა, რომლებიც ჰომოსექსუალების მიმართ დამოკიდებულის შეცვლას ცდილობენ. ყველა ჩვენგანს გვაქვს რაღაც დასაკარგი”, — განაცხადა კონფერენციაზე ფრაიერმა.
მისი ჩვენება ასოციაციის წევრებისათვის დამარწმუნებელი არ აღმოჩნდა, ამიტომ კლასიფიკაცია იმ წელს არ შეუცვლიათ. ამის მიუხედავად, ამ ინციდენტმა მნიშვნელოვან ცვლილებას ჩაუყარა საძირკველი.
1973 წელს ლგბტქი აქტივისტებმა დასახულ მიზანს მიაღწიეს. წინა წლების მსგავსად, მათ ჩაშალეს დაგეგმილი კონფერენციები და სიტყვით გამოვიდნენ. ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი გამოსვლა 1973 წლის მაისის კონფერენციაზე, ჰონოლულუში შედგა. გეი აქტივისტი, რონალდ გოლდი სიტყვით გამოვიდა და ასოციაციის წევრებს მიმართა:
„შეწყვიტეთ, თქვენ მაავადებთ!“
ეს სიტყვები ორაზროვანი იყო: ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის წევრები ამტკიცებდნენ, რომ გოლდი საკუთარი სექსუალური ორიენტაციის გამო ავად იყო, რაც გულისხმობდა, რომ “მედიცინის პროფესიონალები” თავად ქმნიდნენ ავადმყოფობას, რომელიც არ არსებობდა, ასევე, სტიგმატიზაციით ასოციაცია ხელს უწყობდა იმ მძიმე სოციალური პირობების გაღრმავებას, რომელიც გოლდის მსგავს ადამიანებს აზიანებდა.
გარდა იმისა, რომ აქტივისტებმა ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის არგუმენტებში არსებული ხარვეზების ჩვენება შეძლეს, ასევე დაამტკიცეს, რომ საზოგადოების პროდუქტიული წევრები იყვნენ. მათი აზრით, იმის დემონსტრირებით, რომ ხელსაყრელი სამსახურის პოვნა, ურთიერთობების შენარჩუნება და ჰეტერონორმატიულ კულტურაში ასიმილირება შეეძლოთ, დაამტკიცებდნენ ჰომოსექსუალობის ბუნებრიობას — იმას, რომ მასში დამამცირებელი და არანორმალური არაფერია.
1973 წლის დეკლარაციის კენჭისყრიდან რამდენიმე დღეში, The New York Times-თან ინტერვიუში, ნომენკლატურის კომიტეტის წევრმა, რობერტ ლ. სპიცერმა თქვა, რომ ფსიქიკური მდგომარეობა შეიძლება განისაზღვროს, როგორც ის, რაც იწვევს დისტრესს ან არღვევს სოციალურ ფუნქციონირებას, როგორც სამსახურის ან ურთიერთობის დაწყება და შენარჩუნება.
“ცხადია, რომ ჰომოსექსუალობა ამ მოთხოვნებს არ აკმაყოფილებს. ბევრი ჰომოსექსუალი არ ავლენს განზოგადებულ დაქვეითებას და კმაყოფილია საკუთარი სექსუალური ორიენტაციით”, — განაცხადა სპიცერმა.
მოგვიანებით, ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის ოფიციალურ განცხადებაში სპიცერის სიტყვებიც გამოჩნდა:
“ჰომოსექსუალობა არ გულისხმობს განსჯის, სტაბილურობის, სანდოობისა ან ზოგადად, სოციალური ან პროფესიული შესაძლებლობების დარღვევას”.
იმ დროს ბევრი ლგბტქი ადამიანისთვის ფსიქიკური კლასიფიკაციის შეცვლა ძალიან გვიანი აღმოჩნდა. ჰომოსექსუალობა აღარ ითვლებოდა ავადმყოფობად, მაგრამ სტიგმა კვლავ რჩებოდა. თუმცა, დაავადებათა სიიდან ამოღება მეცნიერებისთვის ამ თემის შესწავლის სტიმული გახდა.
“თუ ჰომოსექსუალობა არ აკმაყოფილებს ფსიქიკური აშლილობის კრიტერიუმებს, მაშინ რა არის ის?” — კითხულობდა სპიცერი.
მისი აზრით, აღწერილობით ის შეიძლებოდა სექსუალური ქცევის ერთ-ერთ ფორმად ჩაგვეთვალა. თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ ჰომოსექსუალობას ფსიქიკურ აშლილობად აღარ განიხილავდნენ, სპიცერს არ შეეძლო იმის თქმა, რომ ეს “ნორმალური”, ან ისეთივე ღირებული იყო, როგორც ჰეტეროსექსუალობა.
ლგბტქი აქტივისტების კამპანია წარმატებული აღმოჩნდა, თუმცა მას გაუთვალისწინებელი შედეგებიც მოჰყვა. საკუთარი მიზნის მიღწევის დროს, აქტივისტები დისტანცირდებოდნენ იმ პირებისგან, რომლებსაც ფსიქიკური დაავადებები ჰქონდათ, რაც აძლიერებდა სტიგმას არანეიროტიპული ქცევისა და მახასიათებლების შესახებ. უფრო მეტიც — ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციამ, ფსიქიკური დაავადების განსაზღვრის მიზნით, ზეწოლას უფრო მეტი პოტენციური დიაგნოზის შექმნით უპასუხა. საბოლოოდ, დეკლასიფიკაციის კამპანიამ ხელი შეუწყო იმ ავტორიტეტების ძალაუფლების გაძლიერებას, რომლებსაც თავდაპირველად გეი აქტივისტები აკრიტიკებდნენ.
მოგვიანებით, ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის შემდეგ, 1990 წლის 17 მაისს ჰომოსექსუალობა მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამაც (WHO) ამოიღო საერთაშორისო დაავადებათა კლასიფიკაციიდან. ჰომოფობიასთან, ტრანსფობიასთან და ბიფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღე 2004 წლიდან ყოველ 17 მაისს სწორედ ამიტომ აღინიშნება.
1969 წლის 28 ივნისს, გამთენიისას, პოლიციამ Stonewall Inn-ის, ნიუ-იორკში მდებარე გეი ბარის დარბევა დაიწყო, რასაც ადგილზე მყოფი ქვიარ ადამიანების წინააღმდეგობა მოჰყვა. ლგბტქი უფლებებისთვის ბრძოლის ისტორიის ეს ყველასთვის კარგად ნაცნობი მომენტი ერთგვარი შემობრუნების წერტილია, რომელმაც გავლენა იქონია არამხოლოდ გასული საუკუნის აშშ-ის ლგბტქი გამათავისუფლებელ მოძრაობაზე ან მსოფლიოს სხვა ქვეყნებზე, არამედ საერთოდ შეუძლებელია, წარმოვიდგინოთ, როგორი იქნებოდა ქვიარ ადამიანების ყოველდღიურობა დღეს, რომ არა სტოუნვოლის აჯანყება თუ წინააღმდეგობა.
ხშირად, მშვიდობიანი პროტესტით დაწყებულ ამ აჯანყებას სპონტანურ შემთხვევას უწოდებენ, რომელმაც აშშ-ში გეი უფლებებისთვის ბრძოლის მოძრაობას ჩაუყარა საფუძველი. გარდა იმისა, რომ ეს მოსაზრება ფაქტობრივად არასწორია, ამის მტკიცება 1969 წლამდე, ამერიკის შეერთებულ შტატებში არსებული წინააღმდეგობების, ქვიარ ადამიანების პროტესტის, მოძრაობების უგულებელყოფაც არის.
მსგავსი დარბევა პოლიციის სისასტიკისა და დამამცირებელი მოპყრობის პირველი შემთხვევა არ ყოფილა და არც ეს იყო ქვიარ წინააღმდეგობის საწყისი. სტოუნვოლის აჯანყება, ასე ვთქვათ, კულმინაციაა, რომელსაც ლგბტქი ადამიანების ხანგრძლივი, შეთანხმებული, ზოგიერთ შემთხვევაში კი სპონტანური ამბოხი უძღოდა წინ.
ლგბტქი მოძრაობების ისტორია მე-19 საუკუნის მიწურულიდან იწყება, თუმცა ქვიარ წინააღმდეგობის ჩანასახოვან ეტაპზე თვალის მიდევნება საკმაოდ რთულია. ერთი კი ცალსახაა — აშშ-ში სტოუნვოლამდე განვლილი ათწლეული მზარდი შეუგუებლობის, ბრაზის მომწიფების, სულ უფრო ხილული ბრძოლის პერიოდია, რომელიც მუდმივი ჩაგვრის, დამცირების, სიცოცხლისთვის საშიში მოპყრობის დაგმობის აუცილებლობამ განაპირობა.
Cooper Do-nuts ლოს ანჯელესში, გეი ბარებს შორის მოქცეული სადონატე იყო, რომელსაც ტრანსგენდერი ქალები, დრეგ ქვინები, ლესბოსელი ქალები თუ გეი კაცები ხშირად სტუმრობდნენ. ინკლუზიური ადგილი ქვიარების, სექს-მუშაკებისა და ფერადკანიანი ტრანსგენდერი ადამიანების თავშეყრის ადგილი იყო. ლოს ანჯელესის პოლიციის დეპარტამენტის თანამშრომლები ადგილზე შეკრებილებს გამუდმებით შეურაცხმყოფლად ექცეოდნენ, უსაფუძვლოდ აჩერებდნენ და ოფიციალურ დოკუმენტებს უმოწმებდნენ, რათა საბუთებში აღნიშნული გენდერის და ვიზუალური მახასიათებლების თანხვედრა გადაემოწმებინათ.
1959 წელს, მწერალი ჯონ რეჩი და მისი მეგობრები პოლიციამ გააჩერა, დოკუმენტების წარდგენა მოსთხოვა და უსაფუძვლოდ დააკავა. ადგილზე მყოფებმა პროტესტი წამოიწყეს და პოლიციას დონატები და ყავის ფინჯნები დაუნიშნეს. პოლიციამ დამხმარე ძალა გამოიძახა და ამბოხის არაერთი მონაწილე დააკავა. აღნიშნული ისტორია მეტწილად ჯონ რეჩის მონათხრობს ეყრდნობა — მწერალმა ჯერ 1963 წლის ნაწარმოებში – „ღამის ქალაქი“ გააკეთა მინიშნება რამდენიმე წლით ადრე მომხდარ აჯანყებაზე, 2005 წელს კი ინტერვიუში უფრო მეტი დეტალი გაიხსენა. ისტორიკოსთა ნაწილი Cooper Do-nuts-ის აჯანყების შესახებ არსებული ფაქტების სიმწირისა და რეჩის მიერ მოთხრობილი ფაქტების უზუსტობათა გამო მიიჩნევს, რომ, სავარაუდოდ, იმ პერიოდში წინააღმდეგობას მართლაც ჰქონდა ადგილი, თუმცა 46 წლის დაგვიანებით მოყოლილ ამბის ნდობა ბოლომდე არ შეიძლება. ისტორიკოსთა მეორე ნაწილის აზრით კი, აღნიშნული მოვლენა აშშ-ის ლგბტქი ისტორიაში პირველი თანამედროვე აჯანყებაა.
გეი ბარი Black Nite ქვიარ ადამიანების თავშეყრის ადგილად 1959 წელს, მას შემდეგ იქცა, რაც მისი მართვა მილოუკიში მცხოვრებმა ფინანსისტმა, ჰარი კამინსკიმ დაიწყო. ამ ადგილას არსებული ტავერნის მეპატრონე მეზობელი გართობის ადგილებიდან ქვიარ მომხმარებლების შემოდინების წინააღმდეგი იყო, მაგრამ კამინსკი იმ ადამიანებისთვის მომსახურების შეთავაზების ფინანსურმა სარგებელმა მოხიბლა, რომელთაც წასასვლელი არსად ჰქონდათ, ამიტომ ტავერნის მფლობელს განუცხადა — „თუ ვერ დავამარცხებთ, შევუერთდეთ“. ამ დღიდან ტავერნა ქვიარ ადამიანების თავისუფალი გამოხატვის სივრცედ იქცა — ეწყობოდა დრეგ შოუები, კარი ღია იყო ნებისმიერი სექსუალური და გენდერული გამოხატვის ადამიანისთვის.
1961 წელს, 5 აგვისტოს ღამეს, მეზობელი ბარიდან გამოსულმა საზღვაო ფლოტის მსახურმა ოთხმა კაცმა გეი ბარში შესვლა გადაწყვიტა, რაზეც უარი მიიღო. ფლოტის მსახურები დრეგ შემსრულებლის, ჯოსი კარტერის ქმარს ლუდის ბოთლებით დაესხნენ თავს. კარტერმა წინააღმდეგობის გაწევა დაიწყო, შედეგად თავდამსხმელთაგან 2 კაცი საავადმყოფოშიც გადაიყვანეს. მალევე ადგილზე საზღვაო ფლოტის სხვა ჯარისკაცებიც მოვიდნენ, რასაც საპასუხო შეტევა მოჰყვა. 70-ზე მეტი ლგბტქი ადამიანი მოძალადეების წინააღმდეგ გამოვიდა. ბარის ინტერიერი მნიშვნელოვნად დაზიანდა, სამი ადამიანი კლინიკაში გადაიყვანეს. აღსანიშნავია, რომ პოლიციამ ადგილზე მყოფი ლგბტქი ადამიანები არ დააკავა, რაც იმდროინდელი სამართალდამცავების მხრიდან იშვიათობა იყო და საპატიმროში მხოლოდ ბარზე თავდამსხმელები გადაიყვანა. 1961 წლის 5 აგვისტო — დღე, როცა ერთ-ერთი ყველაზე დიდი წინააღმდეგობა ვიხილეთ ლგბტქი ისტორიაში, Black Nite-ის აურზაურით არის ცნობილი.
60-იან წლებში, უფრო ზუსტად კი 1964 წლიდან, ოფიციალური უწყებების, სამედიცინო და საგანმანათლებლო დაწესებულებების პიკეტირებების პერიოდი იწყება. ორგანიზებული წინააღმდეგობა, რომელიც მეტწილად ახალგაზრდებისგან შედგებოდა, ლგბტქი ადამიანებთან დაკავშირებულ საკითხებზე ხელისუფლების პოზიციას აპროტესტებდა.
1964 წელს, აქტივისტმა რენდი უიკერმა აშშ-ის სამხედრო ძალების მხრიდან გეი ადამიანების მიმართ უთანასწორო მოპყრობის გასაპროტესტებლად ვაითჰოლ სთრითზე მდებარე ახალწვეულთა ცენტრის პიკეტირების ორგანიზება გადაწყვიტა. ეს მომენტი აშშ-ში გეი უფლებების დაცვის პირველ დემონსტრაციად ითვლება. იმავე წლის დეკემბერში აქტივისტებმა ფსიქოანალიტიკოსის ლექცია ჩაშალეს, რომელიც ჰომოსექსუალობას განიხილავდა, როგორც მენტალურ აშლილობას. 1965 წელს კი თეთრი სახლისა და გაეროს შენობების პიკეტირება მოხდა — აქტივისტები კუბაში ჰომოსექსუალების შრომით ბანაკებში გაგზავნას აპროტესტებდნენ.
1965 წელს დაიწყო ECHO-ს მიერ ორგანიზებული პიკეტების სერია. აქტივისტები ლგბტქი უფლებრივი უთანასწორობის გასაპროტესტებლად სახელმწიფო უწყებებს აქცევდნენ ალყაში. პიკეტირებების სერია 1969 წლამდე გაგრძელდა.
The Mattachine Society-ის, აშშ-ის ერთ-ერთი პირველი ლგბტქი უფლებადაცვითი ჯგუფის წევრები დიკ ლიჩი, კრეიგ როდველი და ჯონ ტიმონსი ნიუ იორკის რეგულაციას ეწინააღმდეგებოდნენ, რომლის მიხედვითაც, გაცხადებული ჰომოსექსუალებისთვის ალკოჰოლის მიყიდვა იკრძალებოდა. ამიტომ, აქტივისტებმა ბარების შემოვლა, საკუთარი ორიენტაციის გაჟღერება და ალკოჰოლის მოთხოვნა გადაწყვიტეს.
The Mattachine Society-ის წევრებს ბარ Julius-ში მომსახურებაზე უარი უთხრეს. ლიჩმა ადგილობრივ ალკოჰოლის კონტროლის სამსახურს საჩივარი გაუგზავნა, რასაც შედეგი არ მოჰყოლია, თუმცა დიდი გამარჯვება იყო ქალაქის ადამიანის უფლებათა კომისიის განკარგულება, რომლის თანახმადაც, მსგავსი დისკრიმინაცია დაუშვებელია და არ უნდა გაგრძელდეს.
1970 წლის 28 ივნისს, სტოუნვოლის აჯანყებიდან ერთი წლის თავზე, ლოს ანჯელესში და ჩიკაგოში მსვლელობა, კრისტოფერ სთრითის გამათავისუფლებელი დღე მოეწყო და ეს თარიღი პირველ ლგბტქი ღირსების მარშად ითვლება. ამ გარდამტეხ დღემდე 4 წლით ადრე, 1966 წელს, ლგბტქი ადამიანების მხარდამჭერი ორგანიზაციების კოალიციამ შეიარაღებული ძალების დღესთან დაკავშირებით რამდენიმე ერთდროული დემონსტრაცია დაგეგმა. ლოს ანჯელესის ჯგუფმა მოტოების კოლონით ჩამოიარა, სხვა ქალაქებში კი პიკეტირებები მოეწყო. მცირე მასშტაბის დემონსტრაცია, შესაძლოა, აშშ-ის ისტორიაში პირველ ქვიარ მარშად ჩაითვალოს.
გასული საუკუნის სამოციან წლებში, აშშ-ში „ქალის განსახიერებისთვის“ დაპატიმრებები გავრცელებული იყო. ხშირად, კაფეებისა და ბარების მეპატრონეები ქვიარ მომხმარებლების თავიდან მოშორების მიზნით პოლიციას ურეკავდნენ და „მართლსაწინააღმდეგო ქმედების“ შესახებ ატყობინებდნენ.
1966 წელს, კომპტონის კაფეტერიის თანამშრომელმა პოლიციაში დარეკა და დაწესებულებაში მყოფი ტრანსგენდერი ქალის მხრიდან წესრიგის დარღვევის შესახებ განაცხადა. ადგილზე მისულმა პოლიციელმა ტრანსგენდერი ქალის დაპატიმრება სცადა. ქალმა პოლიციელს ყავის ფინჯანი ესროლა. მოწმეების მონათხრობის მიხედვით, ადგილზე შეკრებილები ფანჯრებსა და პოლიციელებს ჭურჭელს ესროდნენ, მაგიდებს აყირავებდნენ. პოლიციელებმა დამხმარე ძალის გამოძახება სცადეს, რასაც ქუჩაში დაპირისპირება მოჰყვა. აჯანყებულებმა სამართალდამცავი უწყებების მხრიდან განსაკუთრებული სისასტიკის საპასუხოდ პოლიციის მანქანა დააზიანეს და ახალი ამბების ჯიხურს ცეცხლი წაუკიდეს.
მომდევნო დღეს პროტესტს კიდევ უფრო მეტი ტრანსგენდერი ადამიანი, სექს-მუშაკი, ქუჩის მაცხოვრებელი შეუერთდა. მათ კომპტონის კაფეტერია ალყაში მოაქციეს. ახლა ეს ადგილი სან ფრანცისკოელი ტრანსგენდერი ადამიანების წინააღმდეგობის საწყის წერტილად ითვლება.
1966 წელს, ლოს ანჯელესში The Black Cat ტავერნა გაიხსნა და თავიდანვე ქვიარ ადამიანების სოციალიზაციის ადგილად ითვლებოდა, რაც, უკვე ნახსენები წინააღმდეგობების ისტორიას თუ გავიხსენებთ, უსაფრთხო არ იყო. იმავე წელს, ახალი წლის წინა დღეს, პოლიციელები ბარში ფორმის გარეშე შეიპარნენ, შუაღამემდე მოიცადეს და დამხმარე ძალები დაწესებულებას თავს დაესხნენ. უამრავი ქვიარ ადამიანი სასტიკად სცემეს. დაპირისპირება და ძალადობა მეზობელ ბარებშიც გაგრძელდა, რაც სიახლე არ იყო.
თუმცა, ახალი წლის ღამეს დაწყებული წინააღმდეგობა ბევრად მძლავრი აღმოჩნდა – ბარის ერთგულმა სტუმრებმა, ახალდაარსებული ჯგუფის, PRIDE-ის წევრებმა, 1967 წლის თებერვალში საპროტესტო ტალღა წამოიწყეს, რომელსაც ასობით ადამიანი ესწრებოდა. მიზანი „პოლიციის უკანონობის“ დაგმობა იყო. მშვიდობიანი პროტესტის საპასუხოდ პოლიციის შეიარაღებული ოფიცრების ბატალიონი გამოვიდა. წინააღმდეგობამ მშვიდობიანად ჩაიარა, მაგრამ 2 კაცი საჯარო სივრცეში კოცნისთვის დააპატიმრეს.
ლგბტქი ისტორიაზე ერთი თვალის გადავლებით მხოლოდ განსაკუთრებით მძლავრი, გარდამტეხი მომენტების მოხელთება შეგვიძლია, მაგრამ ლგბტქი უფლებებისთვის ბრძოლის ნებისმიერი ქვაკუთხედი მრავალწლიანი წინააღმდეგობის, ორგანიზებული პროტესტის — თუნდაც იმ სოციალურ სივრცეებზე უფლების ჩამორთმევის საპასუხოდ არდანებების შედეგია, რაც საბოლოოდ ბევრად ძლიერი მოძრაობების ფორმირებას უწყობს ხელს.
ამერიკელი პოეტი, ესეისტი, სამოქალაქო აქტივისტი და ფემინისტი ოდრე ჯერალდინ ლორდი 1934 წლის 18 თებერვალს, ნიუ-იორკში დაიბადა. მისი მშობლები ინდოელი ემიგრანტები იყვნენ. სამი დიდან ყველაზე უმცროსი ოდრე მანჰეტენში გაიზარდა. ჰანტერის საშუალო სკოლის დამთავრებამდე სხვადასხვა კათოლიკურ სკოლაში სწავლობდა. ჯერ კიდევ სტუდენტობის პერიოდში ჟურნალ Seventeen-ში გამოქვეყნდა მისი პირველი ლექსი.
