ფემიციდი

საქართველოს მოქმედ სახალხო დამცველს, ნინო ლომჯარიას 2022 წლის 8 დეკემბერს უფლებამოსილების ვადა ეწურება და პარლამენტმა ახალი სახალხო დამცველი 1 დეკემბრამდე, კენჭისყრის გზით უნდა შეარჩიოს.

სახალხო დამცველობის კანდიდატების სია 19 ადამიანისგან შედგება, რომელთა შორის სამი ადამიანი — ანა აბაშიძე, ნაზი ჯანეზაშვილი და გიორგი ბურჯანაძე არასამთავრობო ორგანიზაციებმა წარადგინეს.

ქვიარმა სახალხო დამცველობის კანდიდატებს ერთი და იმავე სტრუქტურის კითხვებით მიმართა და ლგბტქი უფლებებთან დაკავშირებით მათი ხედვა და შეფასებები უკვე გაგიზიარათ. ამ სტატიაში კი წაიკითხავთ მათ მოსაზრებებს ფემიციდთან და უსახლკარობის პრობლემასთან დაკავშირებით.

19 კანდიდატიდან ორმა, ქეთევან ჩაჩავამ და თინათინ ერქვანიამ ჩვენს შეკითხვებს წერილობით უპასუხეს, 16-თან სატელეფონო ინტერვიუები შედგა. ერთ-ერთ კანდიდატს, ნიკოლოზ ნიკოლაძეს ქვიარი მთელი კვირის განმავლობაში ეკონტაქტებოდა, თუმცა ინტერვიუს არაერთხელ გადადების შემდეგ, ნიკოლაძემ გვითხრა, რომ ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო გასაუბრებას ვერ შეძლებდა და ზოგადი შეფასებით შემოიფარგლა, ამიტომ მის პასუხები სტატიაში არ ასახულა. გარდა ამისა, სტატიაზე მუშაობის პერიოდში კიდევ ერთმა კანდიდატმა, ჯემალ ნათელაშვილმა საკუთარი კანდიდატურის მოხსნა მოითხოვა, ამიტომ მისი პასუხები მასალაში ასევე არ აისახა.

მითითება: სტატიაში გაჟღერებული სექსისტური, სტერეოტიპული შეხედულებები არ გამოხატავს ქვიარის პოზიციას, თუმცა იქიდან გამომდინარე, რომ აღნიშნულ საკითხებზე სახალხო დამცველობის კანდიდატების აზრი არის საჯარო ინტერესის საგანი, მათ უცვლელად გთავაზობთ.

როგორია თქვენი ხედვა ფემიციდის შემთხვევებზე რეაგირების მიმართულებით, ქალთა მიმართ ძალადობის შემცირებისთვის რა სახის ძალისხმევაა საჭირო?

ანა აბაშიძე: ჩვენ ბევრი წელია არასწორ მეთოდს მივმართავთ უთანასწორობასთან საბრძოლველად და უთანასწორობის ყველაზე მწვავე გამოხატულება არის ფემიციდი. ჩვენი ქვეყანა ძირითადად ორიენტირებულია სისხლის სამართლის პოლიტიკის გამკაცრებაზე, დასჯაზე, რაც მნიშვნელოვანია, მაგრამ თუ მხოლოდ ეს არის შენი გამოსავალი, გარანტირებულად წარუმატებელი ხარ. შენ შეიძლება დასაჯო ადამიანი, რომელმაც უკვე გაანადგურა სიცოცხლე, მაგრამ ვერასდროს იქნები მშვიდად და ვერ იფიქრებ, რომ ამის გამო სხვა ადამიანი თავს შეიკავებს დანაშაულის ჩადენისგან. თეორია ამის შესახებ კარგად შესწავლილია, არსებობს პრევენციის სხვადასხვა დონე, სულ მცირე სამი, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავდება. სისხლის სამართლის პრაქტიკა არის ბოლო, მესამე დონე, რომელიც, მათ შორის, პრევენციისთვისაც გამოიყენება, მაგრამ მასზე უფრო მნიშვნელოვანი არის პირველი და მეორე დონის პრევენცია. პირველი, ეს არის პერიოდულად ვიკვლიოთ საზოგადოებრივი განწყობები, რათა შევხედოთ, პროგრესი არსებობს? რა შეიცვალა? რა კუთხით შეიცვალა? სად არის უფრო მეტი სამუშაო და ა.შ., ამაზე უნდა იყოს დაფუძნებული ნებისმიერი სამსახურის სამუშაო. მეორე დონე, რომელიც გადამწყვეტად მნიშვნელოვანია, არის ადრეული პრევენცია. ვგულისხმობ იმას, რომ როდესაც სახელმწიფოსთვის არის ცნობილი, რომ არსებობს გარკვეული დისფუნქციური ურთიერთობები, ადამიანი იმყოფება საშიშ გარემოში, რომელიც არ აღწევს იმ დონეს, რომ პირობითად ფიზიკური ძალადობის ან ფემიციდის რისკი იყოს, მაგრამ არის ძალადობრივი ნიშნები და ეს სახელმწიფომ ძალიან კარგად იცის, სად და როგორ არის. მოქალაქემ უნდა იცოდეს, რომ ამ შემთხვევაშიც შეუძლია სახელმწიფოსგან მიიღოს მხარდაჭერა და გაეცალოს იმ გარემოს, რომელიც მისთვის სარისკოა. არა მძიმე შემთხვევებზე, არამედ სარისკო შემთხვევებზე უნდა ჰქონდეს სახელმწიფოს ყველაზე მეტი რესურსი, რომელსაც დაახარჯავს მოქალაქეს, ვინც არ უნდა იყოს ის. ამ ნაწილში გვიჭირს ყველაზე მეტად, რადგან პრაქტიკულად არ არსებობს ხარისხიანი და არსებითი მხარდამჭერი მომსახურებები, ვგულისხმობ ფინანსურსაც, ფსიქო-ემოციურს, უსაფრთხოების თვალსაზრისით და სოციალურს. ჩვენ გვაქვს ის, რაც გვაქვს და ძირითადად ვიყენებთ მძიმე შემთხვევებში, როდესაც უკვე ადამიანი თუ გადარჩა, მიმართავს სახელმწიფოს და სამწუხაროდ ძალიან ბევრია, ვინც ვერ გადარჩა და უბრალოდ ვერასდროს ისარგებლა სახელმწიფოს მხარდაჭერით. გამოსავალი პრობლემის ჰოლისტური მიდგომით გადაჭრაა. ასევე, ფემიციდი არ არის ჰომოგენური, ქალები ყველა ერთნაირები არ არიან. არ არის გამორიცხული, რომ ისინი კვლას დაექვემდებარონ მათი იდენტობის გამო, ორიენტაციის გამო, ესეც უნდა იცოდეს სახელმწიფომ. ოჯახში ძალადობა მხოლოდ სქესის გამო არ ხდება, ეს საკმაოდ რთული შემთხვევაა და შესაძლოა ადამიანს რამდენიმე იდენტობა ჰქონდეს, რის გამოც ის დასაჯონ. სწორი პოლიტიკის განსახორციელებლად სახელმწიფომ ეს უნდა იცოდეს და შესატყვისი მხარდამჭერი სერვისები, რაც მას აქვს, ასევე უნდა იყოს ორიენტირებული ყველა ქალზე, რომლებიც შეიძლება წარმოადგენდნენ სხვადასხვა ჯგუფს.

მარიკა არევაძე: ფემიციდი ნამდვილად დიდი პრობლემაა, ამ კუთხით მნიშვნელოვანია, ერთი მხრივ, ის საკანონმდებლო რეგულაციები, რომლებიც არსებობს, ჯანსაღად აღსრულდეს. მაგალითად, არსებობს შესაძლებლობა, რომ მოძალადის მიმართ იქნეს გამოყენებული ელექტრონული სამაჯური, რომელიც ჩემი ინფორმაციით, პრაქტიკაში არ არის დანერგილი. ეს იქნება კარგი პრევენცია, რომელიც ქალებს მეტად დაიცავს. მეორე მხრივ, სამუშაოა იმ საკანონმდებლო რეგულაციებზე, რომლის მიმართულებითაც შესაბამისი არასამთავრობო ორგანიზაციები მუშაობენ, მაგრამ დღემდე არ არის კანონმდებლობაში ასახული, ამასთან, ის კანონი, რაც უკვე გვაქვს, სათანადოდ უნდა აღსრულდეს. ასევე, საგამოძიებო ორგანოების, პოლიციის მხრიდან რეაგირება იყოს ადეკვატური, რომელიც გამოიხატება ყველა სტანდარტის დაცვაში, რაც ამ მიმართულებით არსებობს.

გიორგი ბურჯანაძე: სახალხო დამცველის უმთავრესი როლი ისაა, რომ მუდმივად მტკიცებულებებზე დაფუძნებული ფაქტები მიაწოდოს საზოგადოებას, აჩვენოს მდგომარეობა, რა გამოწვევები, რა ხარვეზებია, შეისწავლოს განაჩენები, წარმოაჩინოს პრობლემები. ძალიან მნიშვნელოვანია, საზოგადოებამ დაინახოს, რომ ქალთა მიმართ ძალადობა ცალკე შესწავლის, სპეციალური მოპყრობის, მიდგომის საგანია. ბევრს აქვს განცდა, ვგულისხმობ კაცებს, რომ ქალზე ძალადობის უფლება აქვს, რადგან მან ის “შეარცხვინა”, “სუსტის” დაჩაგვრის უფლება აქვს და ეს მენტალობაში იმდენად გამჯდარია, რომ აუცილებელია ცნობიერების ამაღლება, რომ კაცებიც და ქალებიც ვართ სუსტები თუ ძლიერები და ძლიერმა სუსტი არ უნდა ჩაგროს. მთავარი არის სოციალური და საგანმანათლებლო პროგრამები, ბავშვებს უნდა ავუხსნათ და 10 წლის მერე ბევრად მცირე პრობლემა გვექნება. ასევე, როგორც კი ძალადობის შემთხვევა დაფიქსირდება, აქტიურად უნდა მოხდეს საკითხის შესწავლა, ვგულისხმობ იმას, რომ, მაგალითად, ქალმა დააფიქსირა, რომ ძალადობის მსხვერპლია, კარგად უნდა ამოქმედდეს მექანიზმები, მაგალითისთვის, ელექტრონული სამაჯური ძალიან მცირე შემთხვევებისას გამოიყენება ჩვენთან, არადა, ძალიან კარგი მექანიზმია, მაგრამ წინა წელს მხოლოდ 20-მდე შემთხვევაში გვაქვს გამოყენებული. შსს ამბობს, რომ ქალები თანხმობას არ გამოხატავენ ხოლმეო. ვფიქრობ, აქ სათანადოდ ახსნის პრობლემაა, პრევენციული ღონისძიებები აუცილებელია. ასევე, ასეთი შემთხვევების დროს ადამიანის მკაცრ პასუხისგებაში მიცემა — მკაფიოდ უნდა ჩანდეს, რომ ამას მკაცრი რეაგირება მოჰყვება და ნულოვანი ტოლერანტობა.

ლელა გაფრინდაშვილი: ჩემი აზრით, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მთელი საქართველოს მასშტაბით ზუსტი მონაცემები გვქონდეს, ეს, რა თქმა უნდა, იმას არ ნიშნავს, რომ ერთი ქალიც რომ კვდებოდეს მისი გენდერის ნიშნით, ამაზე არ უნდა რეაგირებდეს სახალხო დამცველი. საბედნიეროდ, ადამიანის სიცოცხლის კალკულაცია რაოდენობით არ შეიძლება და სახალხო დამცველი მხოლოდ ციფრებს არ უნდა იშველიებდეს, როდესაც ფემიციდზე საუბრობს, მაგრამ ციფრები მნიშვნელოვანია იმისთვის, რომ ჩვენ პრობლემის სიღრმე, პრობლემის სერიოზულობა შევიტანოთ პოლიტიკურ დღის წესრიგში. ვგულისხმობ, თუნდაც საკანონმდებლო ცვლილებებს ამ მიმართულებით. ოჯახში ძალადობის კანონი თუ არ მუშაობს და მაინც ფემიციდის საშინელი მდგომარეობა გვაქვს ქვეყანაში, მაშინ უნდა გამკაცრდეს ან დამატებით რაღაც მუხლები დაემატოს ან სპეციალური კანონი შეიქმნას. ამიტომ, ძალიან მნიშვნელოვანია ზოგადი სურათის ჩვენება. ამ სურათზე იმიტომ ვამახვილებ ყურადღებას, რომ არის შემთხვევები, რომლებიც საერთოდ არ ხვდება არავითარ სტატისტიკაში. კვლევებზე როცა ვსაუბრობ, მხოლოდ რაოდენობრივს არ ვგულისხმობ, მე ვსაუბრობ თვისებრივ კვლევებზე და სახალხო დამცველი პირადად უნდა აღმოაჩენდეს, პირადად უნდა იყოს დაინტერესებული იმ შემთხვევებით, რომლებიც საგანგებოდ იმალება, უნდა ტეხდეს განგაშს და პოლიტიკურ დღის წესრიგში ამ თემების შემოტანაზე უნდა ზრუნავდეს.

სოფიო დემეტრაშვილი: სახალხო დამცველს 6-წლიანი ვადა აქვს და პირველი, რასაც გავაკეთებ, არის საზოგადოებრივი საბჭოების, გაერთიანებების შექმნა, რადგან უმნიშვნელოვანესია, რომ ხალხმა გაიგოს, მათი თანამონაწილეობა იქნება აუცილებელი. უნდა მოხდეს მყისიერად ინფორმაციის მოპოვება და შემდეგ, როცა საზოგადოება იქნება მართვაში ჩართული და გარკვეული პრობლემების მოგვარებაში, რა თქმა უნდა, ეს პრობლემები ძალიან სწრაფად, ოპერატიულად აღმოიფხვრება. ხალხი უნდა იღებდეს ყველა მნიშვნელოვან საკითხზე გადაწყვეტილებას, მათ შორის, ამ გაერთიანებებში ჩართული უნდა იყვნენ სხვადასხვა მიმართულების სპეციალისტები. ყველა მიმართულებით უნდა შეიქმნას ეს საბჭოები. 

თინათინ ერქვანია: ძალიან რთული საკითხია და უმძიმესი პრობლემაა, რაც განპირობებულია ალბათ კვლავ ქალის უფლებრივი სტატუსის გაუთვითცნობიერებლობით და მისი ჩაგვრით… ამის მიზეზი კვლავ გაუნათლებლობაა… უპირველესად, ალბათ მოქმედი კანონმდებლობა უნდა დაიხვეწოს და შემდეგ თუ ამავდროულად, მენტალიტეტიც. ზოგადად, ამ მიმართულებით მუშაობა უკვე მიმდინარეობს საკანონმდებლო დონეზე და წლიდან წლამდე იცვლება მოქმედი კანონმდებლობა. მიუხედავად ამისა, არის საკითხები, რომლებიც გადახედვას და დამატებით რეგულაციას საჭიროებს. ეს მიმართულებაც ერთ-ერთი უმთავრესი პრიორიტეტი იქნება იმ შემთხვევაში, თუკი ჩემზე გაკეთდება არჩევანი და გავხდები სახალხო დამცველი.

ევგენია თავაძე: პრობლემის გადაჭრა ისევ ისე, ადამიანზეა დამოკიდებული, რომელიც არის ჩაგრული, დევნილი, შევიწროებული, უფლებებჩამორთმეული. შედეგი, პირველ რიგში, ადამიანის ძალისხმევაზეა დამოკიდებული, შემდეგ ძალოვანი სტრუქტურების კოორდინირებულად ჩარევაზე. თუ ამას შედეგი არ მოაქვს, შემდეგ უკვე ომბუდსმენი, პარლამენტი ქმნიან საბჭოებს, სადაც ადამიანები ხსნიან უფრო დეტალებში თავიანთ შესახებ. რადგან სასამართლო ამას ყოველთვის ვერ პასუხობს, ესე იგი ადამიანმა ეს უნდა გაიაროს, ეს ეტაპები, რათა ფემიციდს ებრძოლოს. რა თქმა უნდა, ისიც არის გასათვალისწინებელი, რაც ევროკომისიამ გამოგზავნა, ის პუნქტები, ეს ადვილი შესასრულებელია, ამაზე დაიწყეს მუშაობა, მაგრამ ეს თავად ადამიანის ძალისხმევაზეა, როგორ აზროვნებს, საჩივარს როგორ აყალიბებს, როგორ კოორდინირებულად ერთვება ამაში, აი, ეს არის. რა თქმა უნდა, აქ მედიაც არის, აქ არის ურთიერთობები უფრო ქვედა რგოლში და სამართალდამცავებთან ურთიერთობა, რომ სწორი გზავნილები იყოს, რა მოუვიდა, ამას აქვს მნიშვნელობა, ჩამოყალიბებას.

ალექსანდრე კობაიძე: ფემიციდი არის ძალიან ტრაგიკული ჩვენს ქვეყანაში, ალბათ ეს იმით არის განპირობებული, რომ სახელმწიფო სათანადოდ არ ზრუნავს მოქალაქეებზე. სახელმწიფო რომ ზრუნავდეს, აღარ იქნებოდა გენდერის ნიშნით დანაშაულები თუნდაც ოჯახში იმიტომ, რომ მეტი პროპაგანდა, რომ ქალსა და კაცს აქვთ ერთი და იგივე უფლებები და სამართალდამცავი ორგანოების მხრიდან მეტი ჩართულობა მოწყვლად ჯგუფებთან შედეგს გამოიღებს. სახელმწიფო მხოლოდ და მხოლოდ სჯის, ეს არის ტრაგედია, რადგან ამ შემთხვევაში ხშირად ისჯება თავად მსხვერპლიც და რატომ — თითქმის არ გადის დღე, რომ არ შემომივიდეს საქმე, რომელიც ეხება ოჯახში ძალადობას, რომელიც გენდერთან არის კავშირში, გამოძიების შედეგად, კაცი მიდის ციხეში და ქალი იცით რას აკეთებს? ცდილობს ყველანაირად, რომ გამოიყვანოს მეუღლე, ასეთი უკიდურესი მდგომარეობა არსებობს ჩვენს რეალობაში. ამიტომ, ჩემი შეფასებით, სახელმწიფომ უნდა ითამაშოს გადამწყვეტი როლი პრევენციის მიმართულებით, მოწყვლად ჯგუფებთან, ოჯახებთან, რომლებიც არიან შედარებით დაბალი სოციალური სტატუსის მქონე, რადგან ხშირად ძალადობის შემთხვევები ასეთ ოჯახებში უფრო ხშირია და შესაბამისად, აქ მეტად უნდა იმუშაონ, რათა პრობლემის წინაშე არ დადგეს როგორც მსხვერპლი, ასევე ე.წ. მოძალადე. პრევენციისთვის სახელმწიფო უფრო აქტიურად უნდა ჩაერიოს, ეს იქნება სხვადასხვა პროპაგანდით, მისვლით და საუბრებით და ათასი მექანიზმი არსებობს, რომლებსაც სახელმწიფო არ იყენებს, არადა ჩვენი პირდაპირი, ასოცირების შეთანხმებით ნაკისრი ვალდებულებაა. ასეთი მიდგომა აქვს პროკურატურას, რომ ყველანი ციხეში, აი, არ არსებობს ქალი რომ იძახის, რომ ეგრე იყო, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში არსებული სტანდარტი ქრება ეგრევე და ყველას იჭერენ. ეფექტიანად კი ხდება ეს პროცესი, მაგრამ შედეგზე ვერ გავდივართ, რადგან სახელმწიფო დასჯის მეტს არაფერს აკეთებს, არც ქალთან, არც კაცთან არ მუშაობს. არსებობს შემთხვევები, როცა კაცი გამოდის ციხიდან და კლავს ქალს. სახელმწიფომ მეტად უნდა იმუშაოს თუნდაც სოციალური მუშაკების, ფსიქოლოგების, სხვა ბერკეტების გააქტიურებით.

ლევან კოკორაშვილი: ეგ უმთავრესი პრობლემაა, აქ საზოგადოების განათლებაშია საქმე, საზოგადოება არ არის იმ დონეზე განვითარებული, ვგულისხმობ მამაკაცებს, რომ გააცნობიერონ, რომ ქალები იგივე უფლებებით უნდა სარგებლობდნენ საზოგადოებაში და ოჯახშიც, სხვათა შორის. მოკლედ, ერთ-ერთი მიმართულება არის საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება ამ მიმართულებით.

ნუგზარ კოხრეიძე: მე გაწერილი მაქვს გეგმა და ვთვლი, რომ ფემიციდთან დაკავშირებით კანონმდებლობა უნდა გამკაცრდეს და მიუხედავად იმისა, რომ ამ მიმართულებით წინგადადგმული ნაბიჯები გვაქვს, რადგან საზოგადოებაში მაინც არ ხდება გააზრება, ასე ვთქვათ, აპათიურია, ჩვენ უნდა ავამაღლოთ ცნობიერება, რას ნიშნავს ფემიციდი, რა განსხვავებები არსებობს. ორივე მიმართულებით — სისხლის სამართლის და საგანმანათლებლო მიმართულებით უნდა გააქტიურდეს მუშაობა.

გიორგი მარიამიძე: იურიდიულად რომ მივუდგეთ, ტერმინი ფემიციდი იმ ფორმით, რა ფორმითაც ჩვენთან გამოიყენება, არის არასწორი. თქვენ მე დამისახელებთ შემთხვევას, როცა ქუჩაში მიმავალი უცხო მამაკაცი უცხო ქალს მივარდა და სცემა, გალახა თუ სიცოცხლე მოუსპო? ასეთი შემთხვევა ძირითადად არ არსებობს ქართულ რეალობაში. ჩვენ თუ რაღაცა სიტყვას “-ციდს” ვუმატებთ, მაგალითად, გენოციდი, ეს არის ორგანიზებული, მიზანმიმართული ძალადობრივი კამპანია რაღაც ჯგუფის მიმართ, როგორიც იყო ებრაელების გენოციდი, რაც შეეხება ფემიციდს, ფემიციდში უნდა ვიგულისხმოთ ქალების მიზანმიმართული, ორგანიზებული მკვლელობები კაცების მიერ. ეს არა გვაქვს ჩვენ. ეს არის ოჯახური ძალადობის თანმდევი მოვლენები, ჩვენ პრობლემა გვაქვს ოჯახის შიგნით, გარკვეული ნათესაობის მქონე ადამიანებს შორის, ამიტომ ეს ვერ იქნება ფემიციდი, არსშივე არასწორია მიდგომა. თუ ასე გავყვებით, გამოგვდის რომ ყველა კაცი არის მოძალადე. დამკვიდრებულია, რომ კაცები საშიშები არიან, ქალები კი ცოდოები. ასეთი მიდგომა სადამდე მიგვიყვანს, არ ვიცი. მაშინ ქალაქი უნდა გავყოთ შუაში, გავავლოთ დიდი მესერი და ვთქვათ, რომ რადგან საქართველოში ფემიციდი მძვინვარებს, როგორც პანდემია იყო, მოდი, ავაშენოთ ეს კედელი, უფრო სწორად კედლის აშენება არ გვინდა, აი, მტკვარი, ბუნებრივი საზღვარი, კაცები გადავრეკოთ იქით, ქალები გადმოვრეკოთ აქეთ და შუაში ჩავაყენოთ პოლიცია, ქალების მხარეს იდგეს ქალი პოლიცია და კაცების მხარეს კაცი პოლიცია და ალბათ შუაში პიტბულის ძაღლები და ასე ვიცხოვროთ?! ჩვენ გვესმის მეზობლებისგან წივილი, ყვირილი, გამოვარდნილები ცოლი ქმარს მისდევს, ქმარი ცოლს მისდევს, ასე შემდეგ, ამაზე რეაგირებას არავინ ახდენს, რატომ? ან ერთი მხარის ეშინიათ ან მეორე მხარის ან პოლიციის, რომ ყველას დაიჭერს ან უნდა აყურყუტონ საათობით. ადამიანები ისეთი გადაღლილები არიან, რომ ეს დამატებითი ტვირთი აღარ უნდათ. მოქალაქეები კი არა, ჩემს პრაქტიკაში მქონია შემთხვევა, რომ პოლიციელი არ წერს ახსნა-განმარტებას მარტო იმიტომ, რომ „ოჰ, მერე ახლა მატარე სასამართლოში”. ჩვენ ოჯახის ინსტიტუტს კი არ უნდა ვებრძოლოთ, რაც ასე ჩანს აი, ამ ფემიციდზე მოსაუბრე, ქალთა უფლებებზე მოსაუბრე ადამიანებისგან, სხვადასხვა ორგანიზაციებისგან, ასეთი შთაბეჭდილება იქმნება საზოგადოებაში, რომ ეს ადამიანები ებრძვიან ქორწინებას, ოჯახის ინსტიტუტს და უნდათ, რომ ეს დაინგრეს, სხვა ვერაფრით აიხსნება. აი, არის ასეთი ორგანიზაცია, იმეებით ყვირიან, რომ ჩემი ფუჩუ მე უნდა მეკუთვნოდეს, ჩემი სხეული ჩემი საკუთრებაა, აი, რა არის ასეთი რადიკალური მიდგომა, რომ მოუწოდებ საზოგადოებას არ გათხოვდეთ, არ გახდეთ ქმრების მონები, ამით დავიცავთ თავს?! პირიქით, ეს ხომ უფრო პროვოკაციაა, ადამიანებს აქეზებ. ყველას ხომ არ ეყოფა ახლა, ყველა, მაგალითად, გიორგი მარიამიძე ხომ არ არის, რომელიც დაფიქრდება ამ ყველაფერზე და იტყვის, რომ არა, ხალხო, მიუხედავად მაგ ყველაფრისა, ასე ვთქვათ, დავფიქრდეთ, ხომ. ყველა მოწყალე სამარიტელის პრინციპით ხომ არ მიუდგება, რომ მტერი შენი მოყვარეა და რაც არ უნდა მტერი იყოს, განსხვავებული რელიგიის და ასე შემდეგ, დავრდომილს რომ ნახავ მაინც უნდა მიეხმარო. ასე რომ იყოს, სალაპარაკოც არ გვექნებოდა, ასე რომ, ისე უნდა ვიცხოვროთ საზოგადოებაში, რომ ერთმანეთი არ გავაღიზიანოთ, ასე ვთქვათ, დავიცვათ ერთმანეთი. […] ვთავაზობ საზოგადოებასაც, იქნებ უნდა ვიფიქროთ, რომ რაღაც ნორმები თავიდანვე დავარეგულიროთ, უნდა გავარკვიოთ, რა იწვევს კონფლიქტს ოჯახში და მერე ასეთ მიზეზებს დავაჯგუფებთ და საქორწინო კონტრაქტშიც ჩაიწერება, რომ შენ რომ გინდა, ექიმი ცოლი გყავდეს, შესაბამისად უნდა შეეგუო ფაქტს, რომ იმას მოუწევს ღამის მორიგეობები, ოპერაციებზე ყოფნა. მეორე საკითხი, თუ შენ მოგყავს დასაქმებული ქალბატონი, რომელიც რაიმე დაწესებულებას უძღვება, მაგალითად, ესთეტიკურ ცენტრს, ეს მოითხოვს, რომ მომზიდველად გამოიყურებოდეს, რათა მიიზიდოს კლიენტურა, იმ ქალბატონმა ცოტა მოკლეც უნდა ჩაიცვას, ცოტა უფრო მეტად გაიპრანჭოს და ასე შემდეგ, ეს მისი სამსახურის ნაწილია, მაშინ რაღა აუცილებელია ამ კაცმა ასეთი ქალბატონი მოიყვანოს, მაშინ წავიდეს და უფრო რაღაცა ტრადიციული ოჯახიდან მოიყვანოს, რომელიც რაღაც თავწაკრული იქნება, ასე ვთქვათ, წინსაფრიანი იქნება და 24 საათი იფიქრებს, რა გემრიელი გაუკეთოს ქმარს. ამიტომ, კონტრაქტშიც ჩაიწერება, რომ აი, მე ეს მისწრაფება მაქვს, ეს სისუსტე, ძლიერი მხარე, აი, მოიყვანენ ანგელოზივით გოგოს და მერე არ ზრუნავენ, რომ იმას ჩაცმა უნდა, გავლა უნდა, მოდელს რომ მოიყვან ცოლად ან ძალიან კარგი შეხედულების გოგოს ან, ასე ვთქვათ, გარკვეული ამბიციების ადამიანს, იმას სხვანაირი ჩაცმა უნდა და შენ თუ ვერ აძლევ, მაშინ იმას უწევს მუშაობა და შენ გაკლდება, ამ ყველაფერს ხომ უნდა შეთანხმება. კონტრაქტის დადება სავალდებულო გავხადოთ.

ბევრი ოჯახური დავის მომსწრე ვყოფილვარ და მაქსიმალურად ვცდილობ, რომ დავა მოგვარდეს სასამართლოს გარეშე, აყალმაყალის გარეშე. კაცები უფრო ერიდებიან კონფლიქტური სიტუაციის სასამართლოში გადატანას, ქალები უფრო ძალაობენ ხოლმე, რომ ეს დაკანონდება და გადაწყვეტილებას რომ ავიღებ, ხელში რომ მეჭირება, მერე ყურებით ვატარებ და არ არის ასე, ყურებით კი არ ატარებ, შეიძლება მოგიხტეს სახლში და ყელი გამოგჭრას, იმას კანონი ვერ დაიჭერს. 

სერგო მახარაძე: ფემიციდის შემცირების ერთ-ერთ გზად ცნობიერების ამაღლება მიმაჩნია ამ და დაკავშირებულ საკითხებზე. ხალხთან ურთიერთობა, სოციალური პრობლემების აღმოფხვრაზე ზრუნვაა საჭირო, რადგან ეს ისეთი ურთიერთდაკავშირებული ყოფითი თემებია, რომ ჩემი აზრით, განცალკევება და მხოლოდ ერთ საკითხზე მსჯელობა მიზანშეწონილი არ არის. ამიტომ, უნდა მოხდეს კომპლექსურად და სათანადო გამოკვლევის საფუძველზე.

მაკა მინდიაშვილი: ეს არის ქალების მკვლელობა, ხომ? აი, მანდ ვარ ზუსტად, პრევენცია უნდა მოხდეს ყველა პრობლემის, ანუ ძირფესვიანად შესწავლა უნდა მოხდეს. ფემიციდი რის საფუძველზე ხდება? როცა ადამიანები შეყვარებულები არიან, ფემიციდი არ მოხდება, ხომ ასეა? ანუ სიძულვილის ნიადაგზე ხდება, ალკოჰოლური თრობის ნიადაგზე ხდება, ნარკოლოგიური და ნებისმიერი სხვა გარე ფაქტორის ზემოქმედების შემდეგ ხდება ფემიციდი, ხომ ასეა? თუნდაც ეჭვიანობის, ეჭვიანობის განსაკუთრებით, დღეს საზოგადოებაში, სამწუხაროდ, ქალებს ჰგონიათ, რომ მამაკაცზე მეტი უფლებები აქვთ, ზოგჯერ ისეთ რაღაცებს აკეთებენ, ნუ მოკლედ, გათხოვილი ქალები, ნუ არ ვიცი ახლა, არ არის სალაპარაკო თემა, მაგრამ სუსტი ნებისყოფის თუ თავშეუკავებლობის პრობლემაა, ვერ ვხვდები, ნუ, როცა ქალი თუ მამაკაცი გადაწყვეტს, რომ ოჯახი შექმნას, მას გარკვეულწილად რაღაცა უფლებამოვალეობები აკისრია, ხომ ასეა? საკუთარ თავთან პირველ რიგში და შემდეგ საზოგადოებასთან და შვილებთან. ამიტომ, თუ დავუშვათ, ეჭვიანობის ნიადაგზე მოხდა ფემიციდი, ამ შემთხვევაში აუცილებლად უნდა გამოირკვეს ბრალეულობა. ახლა თქვენ რომ გღალატობდეთ მეუღლე, დავუშვათ, რას იზამთ? შეიძლება არ მოკლათ, მაგრამ ხომ ძალიან გაბრაზდებით? და შეიძლება გაიფიქროთ კიდეც [იცინის] ხომ ასეა? ძალიან მტკივნეული თემაა, მე მესმის ყველა იმ ადამიანის, ქალი იქნება ეს თუ კაცი. ნუ, ღალატი დაუშვებელია ჩემთვის. ძალიან ბევრი პრობლემა გვაქვს რა. როგორ არის იცით? თითოეულ ოჯახთან არის სამუშაო, ეს მარტო გლობალური პრობლემა არ არის.

ქეთევან ჩაჩავა: ფემიციდი იმდენად კომპლექსურ პრობლემას წარმოადგენს, მას ერთი უწყება დამოუკიდებლად ნამდვილად ვერ გაუმკლავდება. ამისთვის საჭიროა ერთიანი, კონსტრუქციული სახელმწიფო პოლიტიკა, რომელიც აქტიურად იქნება ორიენტირებული არსებითი გენდერული თანასწორობის მისაღწევად. საჭიროა მრავალმხრივი და ერთდროული მუშაობა გენდერულად სენსიტიური მართლმსაჯულების სისტემის ჩამოყალიბებაზე, არსებული დანაშაულების ეფექტიანი გამოძიებისა და სწორი კვალიფიკაციის მიცემაზე, ისევე, როგორც უკვე სასჯელის შეფარდების ეტაპზე პროპორციული სასჯელის განსაზღვრაზე. ამავდროულად, ძალისხმევა უნდა მივმართოთ საზოგადოებაში გენდერული სტერეოტიპების მსხვრევისა და ქალთა ეკონომიკური და პოლიტიკური გაძლიერების მიმართულებითაც. 

გიორგი ცობეხია: ფემიციდის პრობლემის გადასაჭრელად, პირველ რიგში, სასკოლო განათლებაა მნიშვნელოვანი, აქედან უნდა დავიწყოთ. პრევენციისთვის კი ამ საკითხების აქტუალიზაცია, მაგრამ ჟურნალისტებს აქვთ დიდი პასუხისმგებლობა, რადგან, მათ შორის, გაშუქებამ შეიძლება წამახალისებელი ეფექტი იქონიოს, მაგრამ რთულია განსაზღვრა, სად გადის ზღვარი. ასე რომ, ეს არ არის მარტივი საკითხი და სიღრმისეულ შესწავლას საჭიროებს, ვგულისხმობ იმას, რომ ზოგადად სახელმწიფო პოლიტიკა უნდა შეიცვალოს, ეს პოლიტიკა უნდა შემუშავდეს ხელახლა. 

იაგო ხვიჩია: ზოგადად, ნებისმიერი ტიპის დანაშაულს, იქნება ეს ძალადობა თუ ორგანიზებული ყაჩაღობა, სჭირდება დაფიქრება და ეს არ არის დაკავშირებული, რა ტიპის არის. ფემიციდთან დაკავშირებით რასაც მეკითხებით, ზოგადად ადამიანები ერთმანეთს კლავენ ბევრი სხვადასხვა მოტივით, მარტო ქალებს არ კლავენ, მამაკაცებსაც კლავენ, მოხუცებსაც, ძირითადად მამაკაცები კლავენ ერთმანეთს, როგორც წესი. არსებობს მეცნიერება, რომელიც ამის გამომწვევ მიზეზებს სწავლობს, რა შეიძლება იყოს, როგორ შეიძლება ეს შემცირდეს, არის კრიმინალისტიკა, კრიმინოლოგია, რომელიც ამ ყველაფერს სწავლობს, მაგრამ უფლებრივად ცალკე გამოყოფა, რომ ქალების მკვლელობის შემთხვევაში სხვა რამე უნდა ვაკეთოთ, კაცების შემთხვევაში სხვა და ბავშვების თუ მოხუცების შემთხვევაში სხვა რამე, სხვადასხვა პროფესიების მიხედვით კიდევ, ვთქვათ, პოლიციელის მკვლელობის შემთხვევაში ან ინჟინრის შემთხვევაში სხვანაირად, ეს მგონი საერთოდ სხვაგან წაგვიყვანს. ჩემი აზრით, ჩვენ უნდა შევქმნათ საზოგადოება, სადაც ძალადობა არ არის წახალისებული და გარდაუვალად ისჯება. ასეთი წესრიგი სჭირდება იმას, რომ ნაკლები ფემიციდი მოხდეს, კაცებს შორის ნაკლები დაპირისპირება მოხდეს, მოხუცებს თუ ახალგაზრდებს შორის. ჩვენ ერთი ჯგუფისთვის განსაკუთრებით ზრუნვა რომ დავიწყოთ, მაშინ რა დააშავა დანარჩენმა, ეს ხომ სამართლის ლოგიკას ეწინააღმდეგება. ჩემი აზრით, ადამიანებზე უნდა ვიზრუნოთ თანაბრად, თანასწორად და უნდა ვეცადოთ, რომ არცერთი ადამიანის მკვლელობა არ დავუშვათ. ცხადია, ეს იდეალისტური მიზანია და მკვლელობები საზოგადოებაში ყოველთვის მოხდება, მაგრამ ჩვენი სისტემის მოწყობა უნდა იყოს ისეთი, რომ მკვლელობა მოხდეს ნაკლებად.

ნაზი ჯანეზაშვილი: ქალთა მიმართ ძალადობის პრობლემას აქვს ძალიან ბევრი შრე. სახალხო დამცველის როლი ამ შემთხვევაშიც მართლმსაჯულებას უკავშირდება და ასეა ნებისმიერი უფლების რეალიზებისთვის. დიდი როლი და მნიშვნელობა სასამართლო ხელისუფლებას და ზოგადად მართლმსაჯულებას ენიჭება, ასევე, იქნებ ზედაპირულადაც ჩანდეს, მაგრამ აუცილებელია მჭიდრო თანამშრომლობა შესაბამის ორგანიზაციებთან. ის გზები, ის ნაბიჯები, რომლებიც აქამდე გადაიდგა, უნდა შეფასდეს, არის თუ არა ეფექტური, არის თუ არა მეტი სამუშაოები საჭირო. სახალხო დამცველმა სახელმწიფო უნდა გახადოს მეტად სენსიტიური ამ თემებზე. ფემიციდის რისკი შეიძლება დაუდგეს ნებისმიერ ქალს, დიასახლისს თუ კარიერულად შემდგარს, მაღალი თანამდებობის პირს თუ — არა, რადგან დღეს საქართველოში მძიმე ვითარებაა ამ მხრივ. ყველამ ერთად უნდა ვიმუშაოთ ამ პრობლემის გადაჭრისთვის, სახელმწიფოს ჩართულობა უზრუნველყოფილი, პროვოცირებული უნდა იყოს სახალხო დამცველის მიერ. აქაც, ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ოჯახში ძალადობის საქმეებთან დაკავშირებით სასამართლო ხელისუფლების სათანადო მზაობაა, რათა მიმდინარე პროცესები წახალისების საფუძველი არ გახდეს. მუშაობა საჭიროა როგორც რეაგირების, ისე პრევენციის დონეზე, მოკლედ, ყველა მიმართულებით. სისტემური მუშაობით, ერთობლივი ძალისხმევით შეიძლება რაღაც მიიღწეს.

როგორ უნდა ზრუნავდეს სახელმწიფო უსახლკარობის პრობლემის გადასაჭრელად, როგორ გესახებათ ამ პროცესში სახალხო დამცველის თანამონაწილეობა?

ანა აბაშიძე: მე ყოველთვის ვამბობ, რომ სოციალური საკითხები და ადამიანების ყოველდღიური გამოწვევა უნდა იყოს ის დღის წესრიგი, რომლითაც უნდა იმუშაოს სახალხო დამცველმა და ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე არის ღირსეული საცხოვრისის უფლების დარღვევა ჩვენს ქვეყანაში. ეს ხდება ძირითადად იმიტომ, რომ ზოგადად სოციალური პოლიტიკა ჩვენთან არ არის ორიენტირებული ადამიანზე და ის სრულყოფილად არ იძლევა გარანტიას, რომ ნებისმიერი მოქალაქე მეტ-ნაკლებად ღირსეულად ცხოვრობდეს. ბევრი ადამიანია, რომელსაც შია, რაღაცა აწუხებს, სტკივა და ელემენტარული მომსახურების მიღება არ შეუძლია. მათ რიგებში არიან ადამიანები, რომლებიც კარგავენ სამსახურს სხვადასხვა გამოწვევის გამო და რჩებიან სახლების გარეშე, ქუჩაში. ღირსეული საცხოვრისი არის ადამიანის უფლების საბაზისო ნაწილი, რომლის გარეშე და რომელზე საუბრის გარეშე შეუძლებელია სხვა თემებზე საუბარი, ამიტომ ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი აქცენტი უნდა იყოს იმ საბაზისო უფლებებზე, რომლებიც ადამიანს გადარჩენისთვის სჭირდება, როგორიც არის საცხოვრისი, განათლება, ჯანდაცვა და ა.შ. სახალხო დამცველი უნდა მუშაობდეს სოციალური პოლიტიკის კრიტიკაზე, უნდა სთავაზობდეს თავის გამოცდილებას, უნდა მუშაობდეს სახელმწიფოსთან ერთად ამ პროცესის გაუმჯობესებაზე და ამასთან, უნდა მუშაობდეს იმ ინდივიდუალურ შემთხვევებზე, რომლებიც ადამიანებს აწუხებთ, არიან ისინი თავშესაფარში თუ თავშესაფრის მაძიებლები. აქაც კიდევ ერთხელ ვიტყვი, რომ უნდა იყოს ინტერსექციური მიდგომა, რადგან თავშესაფრის მაძიებლები არ არიან ერთგვაროვანი, მათ აქვთ მრავალფეროვანი გამოცდილება, საჭიროება და სახალხო დამცველიც ზუსტად ამ თვალით უნდა უყურებდეს.

მარიკა არევაძე: აუცილებელია ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება და ამის ფარგლებში უსახლკარობის თუ სხვა ეკონომიკური პრობლემები, რომლებიც მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს, მათ შორის, ქალებსა და ლგბტქ ადამიანებს, იქნას დაძლეული ეტაპობრივად, თუმცა სწრაფი ტემპით, ამ მხრივაც ვგეგმავ, რომ აქტიურად ვიყო ჩართული შესაბამის სტრუქტურებთან თანამშრომლობაში, ურთიერთობაში, რომ პოლიტიკა შემუშავდეს და აღსრულდეს.

გიორგი ბურჯანაძე: სპეციფიკურად შეიძლება რომელიმე ჯგუფთან მიმართებით არსებულ მდგომარეობას არ ვიცნობ, თუმცა ზოგადად უსახლკარობასთან დაკავშირებით ვიტყვი, რომ ეს ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პრობლემაა და წლების განმავლობაში ჩვენ ვხედავთ, რომ დეფინიცია არის პრობლემური. საქართველოში კანონი გვაქვს, რომელიც გაუგებარ დეფინიციას შეიცავს. მუნიციპალიტეტებს აქვთ ვალდებულება უსახლკარო პირებზე ზრუნვის და ყველა მუნიციპალიტეტს თავისებურად აქვს და რაც საერთაშორისო სამართლით განსაზღვრული სტანდარტია, რომ ადამიანი უსახლკაროდ ჩაითვალოს, საქართველოში არსებულ მიდგომასთან შესაბამისობაში არ არის. უსახლკარო პირების რეალური საჭიროებების დაკმაყოფილება არ ხდება კანონმდებლობით და შესაძლოა, რეალურად საცხოვრისის საჭიროება გქონდეს, მაგრამ კანონი ვერ ფარავდეს ამ მიმართულებას. ამიტომ დავიწყეთ საკონსტიტუციო სასამართლოში დავა და გავასაჩივრეთ ბევრი მუნიციპალიტეტის კანონქვემდებარე აქტი და კანონი, რომელიც პარლამენტს აქვს მიღებული და ვდავობთ ღირსებასთან დაკავშირებით. ჩვენ ვამბობთ, რომ ადამიანის ღირსება ილახება მაშინ, როცა უსახლკაროდ არის და სახელმწიფო დისკრიმინაციულად მოქმედებს, როცა ერთ კატეგორიას აძლევს სტატუსს და მეორეს — არა. საქმის განხილვა ჯერ არ დაწყებულა, მიუხედავად იმისა, რომ წლებია გასაჩივრებულია.

ლელა გაფრინდაშვილი: საცხოვრისის უფლება არის ფუნდამენტური. მეც მწერენ ამ საკითხებზე. სახალხო დამცველს ბევრი მექანიზმი აქვს, ყოველ შემთხვევაში ამ საკითხის აქტუალურად ქცევაში ძალიან მნიშვნელოვანი წვლილის შეტანა შეუძლია და ისევ და ისევ გავიმეორებ, ზოგადი სურათი არის ძალიან მნიშვნელოვანი, რადგან, სამწუხაროდ, პოლიტიკოსებს საკუთარი შეხედულების შეცვლის და პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მიღების თვალსაზრისით უნდა დავანახოთ, რომ დიახ, ეს არის მნიშვნელოვანი პრობლემა, რადგან აი, ასეთი სურათია და სახელმწიფომ უნდა გააუმჯობესოს.

სოფიო დემეტრაშვილი: სწორედ ამ პრობლემებს ვაწყდებოდი 10 და მეტი წელი, როცა საჯარო სამსახურში ვმუშაობდი და ყოველდღიურადაც, არა მარტო უსახლკარობის, არამედ სოციალურ ზღვარს მიღმა მყოფი ადამიანების მიმართულებითაც, რომლებიც ქუჩაში არიან დარჩენილი ან ერთმანეთს შეფარებული ან შეფარებულები არიან ერთი მხრივ, ეკონომიკის სამინისტროს ბალანსზე არსებულ ქონებას ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ბალანსზე არსებულ ქონებას, შეჭრილები არიან უკანონოდ. ანალოგიური პრობლემა გვაქვს იძულებით გადაადგილებულ პირთა მიმართებით, ამ შემთხვევაში ჯერ კიდევ შევარდნაძისდროინდელი პოლიტიკის არარსებობის გამო გვქონდა. სახელმწიფო, ფაქტობრივად, არ იყო მზად ამდენი ადამიანის შემოდინებისთვის, სიდუხჭირე 90-იანი წლებიდან მოგვყვება. იმ პირებს, რომელთაც დაკავებული აქვთ ქონება და ფლობენ ამ ქონებას წლების განმავლობაში, ეს ქონება უნდა დაუმტკიცდეთ საკუთრებაში. კანონი გვეუბნება, რომ თუ მიწის ნაკვეთზე შენობა 2007 წლამდე იდგა, მხოლოდ ამ შემთხვევაში ექვემდებარება რეგისტრაციას. არასწორია, 2022 წელია და ეს თარიღი უნდა გადმოიწიოს აქეთ. ტერიტორია განვითარდა, ქალაქი გაფართოვდა. ადამიანებს, რომლებსაც საკუთრება არ გააჩნიათ და შეფარებულნი არიან სხვის საკუთრებაში არსებულ ქონებას, ელემენტარული საცხოვრებელი პირობებიც არ აქვთ, როგორიცაა ბუნებრივი აირი, ელექტროენერგია, წყალი, კომუნიკაციები, არაფერი გააჩნიათ. 21-ე საუკუნეში როგორ შეიძლება სახელმწიფოში იდგეს ეს პრობლემა. სასიცოცხლო მნიშვნელობის არის ეს ყველაფერი. საშინელი მდგომარეობაა რეგიონებში და კიდევ უფრო მეტი სიმძიმით. სახელმწიფოს პოლიტიკა, სტრატეგია უნდა ჰქონდეს, მცდელობა არის, მაგრამ არასათანადო.

თინათინ ერქვანია: უსახლკაროთა და განსაკუთრებით, ხანდაზმულთა სოციალური სტატუსი და უფლებები ჩემთვის მეცნიერული კვლევის საგანია. ზოგადად, ჩემი კვლევის საგანია სოციალური სახელმწიფოს პრინციპი (2017 წლიდან უკვე აღიარებულია საქართველოს კონსტიტუციით) და მისი განხორციელების სტანდარტები საქართველოში. საერთოდ, რთულია განისაზღვროს, თუ რამდენად სოციალური უნდა იყოს სახელმწიფო. არის სოციალური დახმარებების სისტემა სახელმწიფოს მიერ გამოხატული მხოლოდ კეთილი ნება თუ იმ პოზიტიური ვალდებულების განხორციელება, რომელსაც სოციალური სახელმწიფოს პრინციპი მოიცავს? და ა.შ. კიდევ არის ბევრი სამართლებრივი ნიუანსი, რაზე საუბარიც შორს წაგვიყვანს. ზოგადად, ხანდაზმულთა თავშესაფრები უნდა არსებობდეს და  საერთოდ, ხანდაზმულთა თავშესაფრით უზრუნველყოფის საკითხი თვითმმართველობის კომპეტენციაა სადღეისოდ საქართველოში, რაც შეიძლება პრობლემური იყოს. ჩემი უშუალო პრიორიტეტი იქნება, ამ თვალსაზრისით ზრუნვა ხანდაზმულთა თავშესაფრით უზრუნველყოფის საკითხის მოსაგვარებლად.   

ევგენია თავაძე:  რა თქმა უნდა, აუცილებელია სტატისტიკის შეგროვება ინდივიდუალური შემთხვევების, რასაც ჩვენ სტუდქალაქის ტერიტორიაზე ვხედავთ და არის რამდენიმე ასეთი ტერიტორია, რადგან შეიძლება გაორებაც მოხდეს და არის ესე, სქემა ყალიბდება, გაყალბებაც ხდება და ასევე კორუფციულ გარიგებაში ერთვებიან გარკვეული სტრუქტურები. აი, ამის გაკონტროლებაა საჭირო, რომ ის ადამიანი, რომელიც უბინაოდ არის, ერთი ბინის ფასი შესაძლებლობა ეძლეოდეს ესეთ ადამიანს, გაკონტროლდეს და დაცული იყოს. სწორედ ეს არის, უნდა იყოს ჯანდაცვის სამინისტროსთან და დევნილთა სამინისტროსთან ურთიერთობა, კულტურის სამინისტროსთან, ე.ი ეს არის ომბუდსმენის კოორდინირებული მუშაობა — სტატისტიკის შეგროვება, გადამოწმება და უზრუნველყოფაში მონაწილეობა მათი უფლებების აღდგენაში ბინის ფართთან და შრომის უფლებებთან. აი, ეს არის სახელმწიფო, ამაზე დგას სახელმწიფო. აქტიური მუშაობაა საჭირო, მაგრამ ვინც ფართის გარეშეა, იმის ძალისხმევაც.

ალექსანდრე კობაიძე: ჩვენი ქვეყნის ტრაგედია ისაა, რომ ყველა — ახალგაზრდა თუ ძველგაზრდა გარბის ქვეყნიდან. სამეგობროში რომ გავიხედოთ, ყველგან არის ეს პრობლემა. ამის მიზეზი ისაა, რომ პირველ რიგში, თავს გრძნობენ უღირსად და დაუცველად. უღირსად სამსახურში, მაგალითად, რადგან სათანადო ხელფასს ვერ იღებენ, საკუთარი თავის რეალიზებას ვერ ახდენენ, რადგან შერჩევითი სამართალია, ბანკების პრობლემაა, ოდნავ თუ გადაგიცდა, მთელი ცხოვრება ბანკზე ხარ დამოკიდებული და მთელი ცხოვრება იმას ემსახურები, რომ ბანკი არ დაგეწიოს, რათა არ დაგემუქროს უსახლკარობა. ათასი სხვა სოციალური პრობლემაა, ამიტომ ამ ყოველივეში სახალხო დამცველს აქვს გადამწყვეტი როლი. აუცილებელია ისეთი საკანონმდებლო აქტების შემუშავება, რომ, მაგალითად, არ ხდებოდეს გამოსახლებები, როდესაც მას აქვს ერთი საცხოვრებელი სახლი, ასევე, უნდა არსებობდეს შესაბამისი სარეაბილიტაციო ცენტრები. ამაზე არავინ ზრუნავს, არავინ ზრუნავს ნარკოდამოკიდებულებზე, ძალადობის მსხვერპლ ქალებზე. უნდა იყოს შესაბამისი პროგრამები, რეაბილიტაცია უნდა ხდებოდეს ხალხის, ეს არ არის უტოპია, ნორმალურ ქვეყნებში ასე ხდება, მაგრამ არა ჩვენთან.

ლევან კოკორაშვილი:  ერთ-ერთი საქველმოქმედო ორგანიზაციის ხელმძღვანელი ვიყავი, სადაც აღნიშნული საკითხი იყო წინა პლანზე. გვაკითხავდა უამრავი ადამიანი თბილისიდან უბინაობის პრობლემაზე, მაგრამ ბევრი იყო რაიონებიდან, რომელთაც თბილისში უნდოდათ საცხოვრებელი ფართი, მაგრამ შესწავლის გარეშე ხელს არ ვკიდებდით არაფერს და ვადგენდით, რომ ნაწილს ჰქონდა უძრავი ქონება. იყო შემთხვევები, როდესაც მართლა ჰქონდათ პრობლემა და მივმართავდით სახელმწიფოს. სახელმწიფომ უნდა შეიმუშაოს სტრატეგია, რომ უსახლკარო ადამიანები დააკმაყოფილონ, მაგრამ აუცილებელია სათანადო შესწავლა.

ნუგზარ კოხრეიძე: უსახლკარობის პრობლემასთან დაკავშირებით მოქმედ სახალხო დამცველსაც აქვს გარკვეული რეკომენდაციები. პირველ რიგში, მან აღნიშნა, რომ უნდა შეიქმნას სამუშაო ჯგუფი, რომელიც შეიმუშავებს პოლიტიკას, რადგან ანგარიშის მიხედვით, სახელმწიფო პოლიტიკა არათანმიმდევრულია, მათ შორის, ლგბტქი ადამიანების მიმართ. ერთიანი პოლიტიკური ხედვის არქონა უნდა აღმოფხვრას სამუშაო ჯგუფმა, რაც მოგვცემს სამოქმედო ჩარჩოს. ამასთან, ჩვენ უნდა შევაღწიოთ ყველა უწყებაში, რათა მათ მიიღონ ობიექტური გადაწყვეტილებები, რათა სუბიექტურმა განწყობებმა არ შეაფერხოს პრობლემის გადაჭრა. უნდა გაიზარდოს საზოგადოების ჩართულობაც.

გიორგი მარიამიძე: არ ვიცი, ცალსახად როგორ ვუპასუხო. ერთი — ქალაქის ცენტრში გვაქვს კაზინოები, ეს მაცდური დაწესებულებები, რაც შეიძლება სახლის გაყიდვითაც დასრულდეს. მეორე — ნარკოდამოკიდებულება, ალკოჰოლდამოკიდებულება, რაც ყველაფრის დაკარგვამდე მიდის. ასევე, არის ჯგუფი, რომელსაც არც ადრე ჰქონიათ რამე, არც ახლა, ამიტომაც ამასაც ცოტა კომპლექსურად უნდა მივხედოთ. თუ ვიტყვით, რომ აზარტული თამაშები, სესხები იწვევს სიდუხჭირეს, ბევრი პრობლემაა სამართლებრივი თუ ყოფითი, რომელიც საჭიროებს მიხედვას, იქიდან უნდა დავიწყოთ, რომ ჩვენ განათლების, გამოცდილების, ინფორმაციის ნაკლებობის პრობლემა გვაქვს და შემდეგ მოდის პასუხისმგებლობის, ჩვენ კატასტროფული მდგომარეობა გვაქვს. იმისათვის რომ უსახლკარობის პრობლემა გადაიჭრას, უნდა მოვიძიოთ მაქსიმალურად ინფორმაცია და შემდეგ ვიმოქმედოთ, უნდა აღმოვფხვრათ მიზეზები, რომლებიც იწვევს უსახლკარობას.

სერგო მახარაძე: სოციალური საკითხები ჩემი პრიორიტეტი იქნება. სხვა კანდიდატებისგან განსხვავებით, ჩემთვის ეს მიმართულება იქნება უმთავრესი, ანუ ის პრობლემა, რომელიც რეალურად ადამიანებს ადარდებთ. მათ შორის, ჩემი ერთ-ერთი შეთავაზება არის უმუშევრობის დაზღვევასთან დაკავშირებით. უმძიმესი ფონია მაგ მხრივ და მნიშვნელოვანი იქნება დაზღვევა. მოსმენაზე შევეხე საბანკო პროცენტებს, საცხოვრისის პრობლემას, მნიშვნელოვანია მოწყვლადი ჯგუფების საცხოვრისით უზრუნველყოფაც. განსაკუთრებულ აქცენტს გავაკეთებ, მათ შორის, სტუდენტების საცხოვრებლით უზრუნველყოფაზე, რადგან უმრავლესობა სტუდენტების არის რეგიონებიდან ჩამოსული ადამიანები, რომელთაც სჭირდებათ მნიშვნელოვანი ხელშეწყობა და ვფიქრობ, რომ ამ მიმართულებით ჩემი ჩართულობა იქნება გადამწყვეტი.

მაკა მინდიაშვილი: მე დღემდე მიკვირს, როგორ ვერ მოახერხა ნებისმიერმა მთავრობამ. ამდენი ცარიელი ტერიტორია გვაქვს, თუნდაც თბილისის შემოგარენში რომ ჩადგან რამდენიმე კორპუსი, რომ მისცენ უსახლკარო ადამიანებს ეს ბინები და ნუ, ლტოლვილებს. ნუ, ჩემთვის ეს არის ორჯერ ორი, ძალიან მარტივი საკითხი, ამას სჭირდება სახელმწიფო ნება, მეტი არაფერი. ამდენი ფული იკარგება ბიუჯეტიდან ტყუილ უბრალოდ, როგორ ვერ მოახერხეს რამდენიმე კორპუსის ჩადგმა, სად მიდის ჩვენი გადახდილი გადასახადები, ესე უპრაგუნოდ იხარჯება ყველა სფეროში. მე აუცილებლად დავაყენებ ამ საკითხს, რომ თუნდაც ტენდერი გამოცხადდეს და რამდენიმე კორპუსი ჩაიდგას ამ უსახლკარო, ადამიანებისთვის და ლტოლვილებისთვის, მაგრამ ეს თუ ნეპოტიზმით გაგრძელდა ისევ, მაშინ ამას აზრი არ აქვს. ეს უნდა იყოს ობიექტური.

ქეთევან ჩაჩავა: სათანადო საცხოვრებლის უფლება სოციალური უფლებებიდან ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან უფლებას წარმოადგენს. სახალხო დამცველის როლი ადამიანის უფლებებზე მორგებული სოციალური სისტემის შექმნაში ძალიან მნიშვნელოვანია. სათანადო საცხოვრებლის უფლებასთან დაკავშირებული პრობლემები განსაკუთრებით მწვავედ გამოიკვეთა პანდემიის ფონზე, რომელმაც მდგომარეობა კიდევ უფრო გააუარესა. აღნიშნული პრობლემის გადასაჭრელად საჭიროა ერთიანი, ეფექტიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება და შემდეგ ეფექტიანი იმპლემენტაცია როგორც ეროვნულ, ისე ადგილობრივ დონეზე. ამისთვის საჭიროა, რომ უსახლკაროთა საკითხი იყოს პრიორიტეტული და უფრო აქტიურად იდგეს დღის წესრიგში. 

გიორგი ცობეხია: სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება სახალხო დამცველი კომპეტენციის ფარგლებში არაა, თუმცა პოლიტიკის შემუშავებისა და განხორციელების პროცესში ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტებზე რეაგირების ნაწილში შეიძლება შემოვიდეს დამცველის როლი.

იაგო ხვიჩია: გადაჭრის გზა არის, რომ გავმდიდრდეთ, ღარიბი ქვეყანა ვართ. უსახლკარობის პრობლემა სულ არსებობს, მდიდარ საზოგადოებაშიც არსებობს. როდესაც ღატაკი საზოგადოება ვართ, ერთ ადგილას ვართ გაჩერებული, წინ არ მივდივართ. სახალხო დამცველმა რა უნდა გააკეთოს პრობლემის მოსაგვარებლად, გარდა იმისა, რომ ეკონომიკის განვითარებაზე პოზიციები ჰქონდეს. თქვენ თუ იმას მეკითხებით, სახლი უნდა ჰქონდეს თუ არა უსახლკაროებს, ეგ ფული, რომლითაც უნდა ააშენო, უნდა წაართვა ვიღაცას, ფულის წართმევაზე ხარ პასუხისმგებელი და მე სახალხო დამცველი ვარ, ფულის წამრთმევი ხომ არ ვარ. [ჟურნალისტი კითხულობს, რას ეუბნება სახელმწიფო ადამიანებს, რომლებსაც რიგი გამოწვევების გამო ამჟამად უდგათ უბინაოდ დარჩენის რისკი] რისი მონიტორინგი, რა უნდა გააკეთოს, მაგალითად, ქალბატონი ლომჯარია რას აკეთებდა, რომ უსახლკარო ადამიანებისთვის სახლი მიეცა, როგორ შეიძლება ეს სახალხო დამცველის კომპეტენცია იყოს ან მე რა უნდა გიპასუხოთ მაგაზე [ჟურნალისტი აზუსტებს, რომ, მაგალითად, სახელმწიფოს ყურადღება უკვე არსებულ საცხოვრისებში არსებულ მდგომარეობაზე შეუძლია მიმართოს] ვინმე არის ვალდებული, რომ მე სახლი ამიშენოს, სახლი უყიდოს კაცო, სახლი უყიდოს? სისულელეებს მეკითხებით [ჟურნალისტი აზუსტებს, რომ საუბარი არაა სახლის ყიდვაზე, არამედ დროებით საცხოვრისებზე, სივრცეზე, სადაც ადამიანი მოძლიერებას შეძლებს] თქვენ მგონი სერიოზულად არ მელაპარაკებით და გეხვეწებით თავი დამანებეთ, სახელმწიფო არ არის ვალდებული გინდა ქალი იყოს, გინდა ბავშვი, გინდა დიდი, სახლი აუშენოს, სახელმწიფომ შეიძლება იზრუნოს იმ ადამიანებზე, რომლებიც ვერ დაიცვა და მიწა-წყალი დაკარგა და თქვენ თუ მეუბნებით, რომ ქალი ძალადობაში ცხოვრობს, წასასვლელი არა აქვს, სახელმწიფო ვალდებული არაა სახლი უყიდოს. თქვენ გადაიხდიდით ამ ფულს თქვენი ჯიბიდან? [ისევ დაზუსტება, რომ საუბარი არაა ყიდვაზე, შესაძლოა ეს ალტერნატივა დროებითი საცხოვრისი იყოს] ერთადერთი, სახელმწიფო თუ ვინმეზეა ვალდებული, ეს არის გაჭირვებული ადამიანი ქუჩაში რომ კვდება, პურის ფული არა აქვს, წამლის ფული არა აქვს, შეიძლება პირველადი დახმარება აღმოუჩინოს, რომ მათი სიცოცხლე გადაარჩინოს, მაგრამ ქალების დაცვის მიზნით, ქმართან ნაჩხუბარ ქალებს სახლი უქირავოს, ეს არაფერში არ წერია.

ნაზი ჯანეზაშვილი: საცხოვრისის თემაზე სასაუბროდ სათანადო მზაობა არ მაქვს. პრობლემაზე მიფიქრია, მაგრამ არა გადაჭრის გზებზე. ამ შემთხვევაში რაც შემიძლია ვთქვა, ისაა, რომ სახალხო დამცველობის შემთხვევაში მონიტორინგის მექანიზმებს გავაძლიერებდი. ასევე, მნიშვნელოვანია, გადაიხედოს ადვოკატირების მექანიზმები, შეფასდეს, რა მუშაობს და რა — არა. ადვოკატირება შეიძლება იყოს სხვადასხვა ფორმის, როგორც განცხადებების წარდგენა, ისე მეტი საუბარი. ამ ნაწილში ფინანსური უზრუნველყოფაა პრობლემური, თუმცა აუცილებელია ადამიანის უფლებების გათვალისწინებით მოხდეს სხვადასხვა უწყებას შორის დიალოგის წარმართვა. არაა მარტივად მოგვარებადი პრობლემა, თუმცა სისტემური მუშაობით შეიძლება, რომ რაღაცნაირად მოგვარდეს.