2020 წელი განსაკუთრებით რთული აღმოჩნდა დამოუკიდებელი კინოსთვის, კოვიდ პანდემიის დაწყებიდან თითქმის ორი წლის შემდეგ, მივიღეთ უამრავი დახურული კინოთეატრი, შეჩერებული წარმოება და ონლაინ სტრიმინგ სერვისების აღზევება. თუმცა, ამის მიუხედავად, ბოლო ორი წლის განმავლობაში
ნობელის პრემია 1985 წელს, შვედი ქიმიკოსის, ინჟინრისა და ინდუსტრიალისტის, ალფრედ ნობელის ანდერძით დაარსდა და 1901 წლიდან გაიცემა ქიმიაში, ფიზიკაში, მედიცინაში, ლიტერატურაში, მშვიდობისა და ეკონომიკის დარგში. 2017 წლის მონაცემებით, ნობელის პრემიის 116-წლიან ისტორიაში, ნობელის პრემია გადაეცა 923 ადამიანს და ორგანიზაციას. მათ
20 ნოემბერი ტრანსგენდერთა ხსოვნის საერთაშორისო დღეა, ამ დღეს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში ადამიანები პატივს მიაგებენ იმ ტრანსგენდერ ადამიანებს, რომლებიც ტრანსფობიას/ჰომოფობიას ემსხვერპლნენ. გთავაზობთ 7 ფილმს, რომელიც
უკანასკნელ ათწლეულში კინოსამყარომ გენდერულ უთანასწორობაზე აქტიურად დაიწყო საუბარი. ქალი რეჟისორების რაოდენობა დიდწილად ჩამორჩება კაცი რეჟისორებისას, ხშირ შემთხვევაში, ქალი მსახიობების ანაზღაურებაც იმაზე ნაკლებია, ვიდრე მამაკაცი
ლილი კოულმა, თავისი წიგნის წარდგენასთან ერთად, ქამინგაუთი გააკეთა. წიგნის სათაურია – „ვინც ზრუნავს, ის იმარჯვებს: როგორ უნდა დაიცვათ პლანეტა, რომელიც გიყვართ“. წიგნში ის აღწერს თავის ქვიარ ცხოვრებასა და ურთიერთობას შვილთან.
„მე რომ ჩემს შვილთან ერთად სხვა ქვეყანაში ვცხოვრობდე, შეიძლება, ჩემი ქვიარობა დანაშაული ყოფილიყო. ძალიან მიყვარს ეს სიტყვა [ქვიარი] მისი ღიაობის გამო, რადგან არ აწესებს მკაცრ საზღვრებს“ – ამბობს კოული.
წყარო: advocate.com
ცნობილი მსახიობი ედ ასნერი, რომლის შოუ „ლუ გრანტი“ სოციალურ პრობლემებს, მათ შორის, ქვიარ უფლებებსაც ეხებოდა, 91 წლის ასაკში გარდაიცვალა. მსახიობს ემის 7 ჯილდო აქვს მიღებული და არაერთ ცნობილ შოუსა თუ TV გადაცემაში მონაწილეობდა.
ედ ასნერი სოციალური აქტივისტი იყო. ის იყო მსახიობთა გილდიის პრეზიდენტი 1981-1983 წლებში, სადაც ხშირად უპირისპირდებოდა მის წინამორბედს, კონსერვატორ ჩარლტონ ჰესტონს. ასევე, ჩართული იყო აუტისტური სპექტრის შესახებ ცნობიერების ამაღლების კამპანიებში.
წყარო: advocate.com
კანის ფესტივალის ბრწყინვალება წელს სრული ანშლაგით დაბრუნდა მას მერე, რაც 2020 წელს პანდემიის გამო გაუქმდა. სასიამოვნო იყო იმის ნახვაც, რომ გენდერული პარიტეტი გაუმჯობესდა და წელს უფრო მეტმა ნომინანტმა ქალმა მიიღო ჯილდო. კონკურსში ქალი რეჟისორების იმაზე მეტი ფილმი იღებდა მონაწილეობას, ვიდრე ოდესმე, ხოლო კონკურსის მთავარი ჯილდო, ოქროს პალმის რტო, ფრანგ რეჟისორს – ჟულია დიუკურნოს გადაეცა ფილმისთვის „ტიტანი“.
გამარჯვებული ქალების რიცხვი იზრდება, თუმცა ჯერ კიდევ არსებობს ფესვგამდგარი მოსაზრებები ქალი რეჟისორების შესახებ. იმისთვის, რომ გავარკვიოთ, რატომ იყვნენ იგნორირებული წლების მანძილზე ქალი რეჟისორები და რა ფაქტორებმა შეუწყო ხელი ცვლილებებს, მოდით, თვალი გადავავლოთ კინოინდუსტრიის წარსულს.
შეუმჩნეველი ქალი რეჟისორები
ჟულია დიუკურნოს მოპოვებული ”ოქროს პალმის რტო” მეორე შემთხვევაა კანის ისტორიაში, როდესაც მთავარი ჯილდო ქალს ხვდა წილად. მანამდე ის ახალზელანდიელმა ჯეინ კემპიონმა მოიპოვა 1992 წელს, ფილმისთვის – „ფორტეპიანო“.
კანის ფესტივალის ერთ-ერთი პირველი გამარჯვებული, 1946 წელს, დანიელი რეჟისორი ბოდილ იფსენი იყო. მან კარიერა მსახიობობით დაიწყო და რეჟისორობით გააგრძელა. იფსენმა ათეულობით ფილმი გადაიღო, კანის ფესტივალზე მასთან ერთად გამარჯვებულებს შორის მოხვდნენ – დევიდ ლინი, ბილი უაილდერი და რობერტო როსელინი. ბოდილ იფსენისგან განსხვავებით, როსელინი და სხვა კაცი რეჟისორები საზოგადოებისთვის დღესაც კარგად არიან ცნობილი. კონკრეტული ტენდენციების გამო, ქალების მიღწევები თანდათან იშლება კინოს ისტორიიდან, ქალებს იშვიათად ახსენებენ.
ბოდილ იფსენი
აგნეს ვარდა (1928-2019) ლეგენდარული ფიგურაა კინოს ისტორიაში. მას ხშირად “ფრანგული ახალი ტალღის ნათლიას” უწოდებენ. თუმცა აგნეს ვარდამ მხოლოდ ერთხელ, 1962 წელს მიიღო მონაწილეობა კანის კონკურსში.
აგნეს ვარდა
კლერ დენისი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ფრანგი რეჟისორია. მისი ერთადერთი ფილმი, რომელიც კანის კონკურსში მონაწილეობდა, ”შოკოლადი” იყო (1988). დენისის ყველაზე ცნობილი ფილმია „Beau Travail“, რომელიც კრიზისში მყოფი მამაკაცის იდენტობაზეა. ფილმი აღიარებულია, როგორც ყველა დროის ერთ-ერთი საუკეთესო, მაგრამ, მიუხედავად წარმატებისა, ის კანისთვის არ შეარჩიეს.
კლერ დენისი
კატრინ ბრეიატის ფილმები ქალების სექსუალურ სურვილზე ფოკუსირებული. თუმცა თავიდან საფრანგეთში მის ფილმებს როგორც პორნოგრაფიას, ისე განიხილავდნენ და ხშირად ცენზურას ექვემდებარებოდა. მისი შემოქმედება ბოლო წლებში აღიარეს და მისმა მხოლოდ ერთა ფილმმა მიიღო კანის კონკურსში მონაწილეობა 2007 წელს.
კატრინ ბრეიატი
ქალები გამორჩეული სტილით
ერთ-ერთი გავრცელებული მოსაზრება, რომლითაც ხშირად ცდილობენ გაამართლონ ქალების ნაკლებობა კინოფესტივალებზე, არის ის, რომ თითქოს ქალი კინორეჟისორები ცოტანი არიან – შესაბამისად, ცოტაა ფილმიც. სინამდვილეში, ეს ასე არ არის. მაგალითად, საფრანგეთში 1970 წლიდან, ყოველწლიურად იმართება კინოფესტივალი, სადაც 100-ზე მეტი ქალი რეჟისორის ფილმს აჩვენებენ და ბოლო 20 წლის განმავლობაში 50 ფესტივალი ჩატარდა, რომელიც ქალ რეჟისორებს მიეძღვნა. ამ ფესტივალში მონაწილე ფილმებს „ქალების კინოს“ იარლიყი უკვე მიეკრა, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ ფართო ასპარეზზე ნაკლებად ვიხილავთ.
მაშინაც კი, როდესაც ქალი რეჟისორები აღიარებულები არიან და მათ კინოშემოქმედებას განუმეორებელი სტილი აქვს, მათ მაინც იშვიათად ექცევიან როგორც “auteurs”-ს. ეს ტერმინი ენიჭება რეჟისორებს, რომლებსაც აქვთ ცნობადი და უნიკალური სტილი და მსოფლმხედველობა, რაც მათ ფილმებში ჩანს. რეჟისორმა ფრანსუა ტრიუფომ ეს კონცეფცია შეიმუშავა 1954 წლის ესეში Une certaine tendance du cinéma français (ფრანგული კინოს გარკვეული ტენდენცია). „ავტორობის“ იდეა მნიშვნელოვანია კანში, ის ერთგვარი ტიტულია ისეთი რეჟისორების აღსანიშნავად, რომლებსაც „კანის მუდმივ კლიენტებს“ ეძახიან. სამწუხაროდ, აღნიშნულ ტიტულს მამრობითი სქესი აქვს.
ძალიან სასიხარულოა ქალების წლევანდელი გამარჯვება, თუმცა ახლა მთავარია, რამდენი კინოთეატრი აჩვენებს მათ ფილმებს და რამდენჯერ ახსენებენ კინოკრიტიკოსები მათ. იმედია, წლევანდელ გამარჯვებულ ქალებს, მათი წინამორბედებისგან გასხვავებით, ხშირად გაიხსენებენ და ისინი გააგრძელებენ სხვადასხვა კონკურსებში მონაწილეობას.
წყარო: theconversation. com
უკანასკნელ ათწლეულში კინოსამყარომ გენდერულ უთანასწორობაზე აქტიურად დაიწყო საუბარი. ქალი რეჟისორების რაოდენობა დიდწილად ჩამორჩება კაცი რეჟისორებისას, ხშირ შემთხვევაში, ქალი მსახიობების ანაზღაურებაც იმაზე ნაკლებია, ვიდრე მამაკაცი მსახიობების. ქალები იბრძვიან იმისთვის, რომ მამაკაცების მიერ მართულ სამყაროში თავიანთი ადგილი დაიმკვიდრონ და დაასრულონ ის უთანასწორობა, რაც კინოინდუსტრიაშია გაბატონებული.
გთავაზობთ ათი რეჟისორი ქალის 10 ფილმს ძლიერი ფემინისტური მესიჯებით. ფილმები სხვადასხვა ეროვნების, რასის, სექსუალური ორიენტაციისა მქონე ქალების მიერაა გადაღებული, თუმცა მათ ერთი საერთო აქვთ – ფილმების მიზანი ქალების გაძლიერება და ფემინისტური საკითხების წინ წამოწევაა.
ყველა ადამიანი, ვისაც დიდ და მრავალთაობიან ოჯახში უცხოვრია, ალბათ, ძალიან კარგად გაიგებს ჩინური წარმოშობის ამერიკელი რეჟისორის, ლულუ ვანგის 2019 წლის ფილმს – „დამშვიდობება“. ფილმი ახალგაზრდა მწერლის გარშემო ვითარდება, რომელიც გაიგებს, რომ თავის საყვარელ ბებიას სულ რამდენიმე თვის სიცოცხლე დარჩა და იძულებული ხდება, დაბრუნდეს მშობლიურ ჩინეთში.
ფილმში მთავარ როლს ცნობილი ჰიპ-ჰოპ შემსრულებელი და მსახიობი, ნორა ლუმი, იგივე Awkwafina ასრულებს. ერთი შეხედვით, კომედიისა და დრამის ეს საოცარი ნაზავი ქართული რეალობისგან შორს დგას, თუმცა დაკვირვებული თვალი ძალიან ბევრ მსგავსებას აღმოაჩენს ჩინურ და ქართულ ოჯახებს შორის.
ელიზა ჰიტმანი თანამედროვეობის კიდევ ერთი გამორჩეული კინორეჟისორია, რომელიც მტკივნეულ თემებს არ ერიდება და მისი ფილმები უნიკალური ხელწერით გამოირჩევა. „არასდროს, იშვიათად, ზოგჯერ, ყოველთვის“ რეჟისორის სხვა ფილმების მსგავსად, ამერიკელი ახალგაზრდების ცხოვრებაზე გვიამბობს, ფილმის მთავარი გმირები 16 წლის სკაილერი და ოთემი არიან. ფილმის დასაწყისში ოთემი აღმოაჩენს, რომ ის 10 თვის ორსულია და მას თავის შტატში აბორტის გაკეთება ეკრძალება, სწორედ ამიტომ, გოგონას ბიძაშვილთან ერთად უწევს ნიუ-იორკისკენ წასვლა, სამედიცინო მომსახურების მიღება რომ შეძლოს.
ელზა ჰიტმანი უარს ამბობს კაშკაშა ვარსკლავების გადაღებაზე, ყოველთვის ახალ სახეებს ეძებს და მათ გზის გაკაფვაში ეხმარება, 2020 წლის ეს ფილმი კი იდეალურად ასახავს ახალგაზრდების რთულ და წინააღმდეგობრივ გზას მოზარდობიდან ზრდასრულობამდე.
უკანასკნელი 13 წლის განმავლობაში სელინ სიამამ მოახერხა თანამედროვე ფრანგული კინოსთვის განსაკუთრებული თემებისა და ხმების დამატება. მისი გმირები ახალგაზრდა ქალები არიან და მათი ისტორიები განსხვავდება იმ ისტორიებისგან, აქამდე რომ გვინახავს.
სიამას 2019 წლის ფილმი „ალმოდებული ქალის პორტრეტი“ 18 საუკუნის საფრანგეთში გვამოგზაურებს და გვიამბობს ორი ქალის, მხატვარი მარიანასა და მდიდარი ელოიზის რთულ და ჩახლართულ რომანტიკულ ისტორიას. პოეტური კინოს ეს შესანიშნავი ნიმუში კანის კინოფესტივალზე Queer Palm-ით დაჯილდოვდა.
ლუიზა მეი ოლკოტის 1869 წელს გამოცემული „პატარა ქალები“ კლასიკად არის აღიარებული და მასზე უამრავი თაობა გაიზარდა. ამერიკელი ავტორის ეს ნახევრად ბიოგრაფიული წიგნი მარჩების ოჯახზე გვიამბობს ამერიკის სამოქალაქო ომის დროს. ოთხი და, მეგი, ჯო, ბეტი და ემი – უკიდურესი გაჭირვების დროს ცდილობენ, არ დაკარგონ მხნეობა, შეინარჩუნონ სამყაროს მიმართ ნდობა და სიყვარული ადამიანების მიმართ.
ფემინისტურ ბიბლიად მონათლული წიგნი იდეალურად აღწერს ქალების ცხოვრებას გასულ საუკუნეებში და გვაჩვენებს, როგორ აისახება ომები იმ ქალებზე, რომლებიც, მართალია, არ იბრძვიან ბრძოლის ველზე, თუმცა მათი ყოველდღიურობა არაფრით განსხვავდება ქვემეხების გრუხუნისგან გამოწვეული საზარელი ხმებისგან. და, რაც მთავარია, გრეტა გერვიგი თავისი ოსტატობის საშუალებით ახერხებს, ახალი სიცოცხლე შემატოს ადაპტაციას და თან, არ დაკარგოს ის, რაც გამოარჩევს რომანს სხვა უამრავი საყმაწვილო წიგნისგან.
გასული საუკუნის 80-იანმა წლებმა სამყარო ბევრი რამით დააჯილდოვა, ერთ-ერთ ასეთ ჯილდოდ, თამამად შეგვიძლია, სიუზელ საიდელმანის საკულტო ფილმი „სიუზენის უიმედო ძებნა“ მივიჩნიოთ. კომედიური ჟანრის ფილმი ორი ქალის, ნიუ ჯერსელი დიასახლისის, რობერტასა და ამერიკელი ბოჰემური საზოგადოების წევრის, სიუზენის მეგობრობის ისტორიას გვიამბობს. ფილმში სატიტულო როლს ლეგენდარული მადონა ასრულებს.
1985 წელს გადაღებული ფილმი კარგად ასახავს ორი განსხვავებული ქალის ცხოვრებას, ერთი ნიუ-ჯერსელი დიასახლისია, რომელსაც აღარ შეუძლია ყოველდღიური, მომაბეზრებელი რუტინის ატანა და მთლიანად მიენდობა ნიუ-იორკში მცხოვრებ წვეულებების დედოფალ სიუზენს (მადონა).
„ცამეტი“ კიდევ ერთი რეჟისორი ქალის, კეტრინ ჰარდვიკის ფილმია, რომელიც 13 წლის მელანის ისტორიას გვიამბობს, გოგონა საშუალო კლასის მოსწავლეა, რომელიც კარგი მანერებითა და მაღალი აკადემიური მოსწრებით გამოირჩევა, თუმცა ყველაფერი მას შემდეგ იცვლება, როცა მელანი სკოლის ყველაზე პოპულარულ გოგონას, ტრეისის დაუმეგობრდება და თავით გადაეშვება ნარკოტიკებსა და წვეულებებში.
კეტრინ ჰარდვიკმა ფილმის სცენარი სულ რაღაც 6 დღეში დაწერა, ფილმი ლოს ანჯელესში, ხელის კამერითაა გადაღებული. ახალგაზრდა რეჟისორმა ქალმა Sundance-ის კინო ფესტივალზე საუკეთესო რეჟისორის ჯილდო დაიმსახურა
„შენ აქ არასდროს ყოფილხარ“ შოტლანდიელი კინორეჟისორის, ლინ რემსის უკანასკნელი ფილმია, რომელშიც მთავარ როლებს ხოაკინ ფენიქსი და ეკატერინა სამსონოვა ასრულებენ. ფილმი ომის ვეტერანი და ფედერალური საგამოძიებო სისტემის აგენტის, ჯოსა და პროსტიტუციაში იძულებით ჩართული არასრულწოვანი ნინას ისტორიას გვიამბობს.
„კევინზე უნდა დაგელაპარაკოს“ რეჟისორის, ლინ რემსის 2018 წლის ფილმმა კანის კინოფესტივალზე საუკეთესო სცენარისა და საუკეთესო მსახიობი მამაკაცის (ხოაკინ ფენიქსი) პრიზი აიღო. მრავალი კრიტიკოსის შეფასებით, ფილმი ერთ-ერთი ყველაზე ძალადობრივია, რაც ბოლო ათწლეულში გადაღებულა.
სარა გომეზი პირველი კუბელი რეჟისორი ქალია, რომელმაც კუბური რევოლუციის შემდეგ გადაიღო დოკუმენტურ-მხატვრული ფილმი – „ასე თუ ისე“. ფილმი ფემინისტი ქალის, იოლანდასა და მაჩო მამაკაცის, მარიოს სიყვარულის ისტორიას გვაჩვენებს. ფილმში მოქმედება ჰავანაში ვითარდება და გარდა რომანტიკული ისტორიისა, კუბური მარგინალიზებული ჯგუფების ცხოვრებასა და იმ სოციალურ პრობლემებს აღწერს, რის წინაშეც მოსახლეობა რევოლუციის შემდეგ აღმოჩნდა.
სარა გომეზი ფილმის გადაღების შემდეგ მალევე გარდაიცვალა და დღემდე რჩება აფრო-კუბელი ქალი რეჟისორების იმ მცირერიცხოვან ჩამონათვალში, რომლებმაც სრულმეტრაჟიანი ფილმის გადაღება შეძლეს. რეჟისორი არ ერიდებოდა ფემინისტური თემების წარმოჩენას და ამ ფილმშიც იოლანდას სახით ცდილობს, კუბელ ქალებს ემანსიპაციისკენ გზა აჩვენოს.
„სულელი“ კიდევ ერთი საკულტო ფილმია, რომელიც 1995 წელს გამოვიდა ეკრანებზე და იდეალურად ასახავს 90-იანი წლების ესთეტიკასა და სულისკვეთებას. ფილმი ჯეინ ოსტინის ცნობილ რომანს, „ემას“ ეფუძნება, რეჟისორის ჩანაფიქრი იყო, გაეცოცხლებინა კლასიკოსი ბრიტანელი ავტორის პერსონაჟი და ეჩვენებინა, როგორი იქნებოდა მისი ცხოვრება 90-იანი წლების ბევერლი ჰილსში.
ფილმი coming-of-age ჟანრისაა და ფემინისტურ სატირას განეკუთვნება, ფილმის გავლენა იმდენად დიდია, რომ მის მიხედვით გადაიღეს სატელევიზიო ადაპტაცია, დაიდგა ბროდვეის სცენაზე და გამოვიდა უამრავი კომიქსი, ხოლო სულ რამდენიმე წლის წინ Paramount Pictures-მა დაანონსა, რომ ეკრანებზე სულ მალე ვიხილავთ ფილმის რიმეიქს.
ვერა ჰიტილოვას 1966 წელს გამოსული გროტესკული და ინოვაციური ფილმი მრავალი წლის განმავლობაში ახერხებს მაყურებლის გონებაში სხვადასხვა ემოციის აღძვრას. ფილმი ორი გოგონას გარშემო ვითარდება. გოგონები გადაწყვეტენ, რომ ზუსტად იმ მეთოდებით იმოქმედონ, რა მეთოდებითაც სამყარო მუშაობს. ფილმში სიუჟეტი დანაწევრებული და ფრაგმენტულია, ჩეხი რეჟისორი ამბის თხრობის ტრადიციულ მეთოდებზე უარს ამბობს, გამუდმებით იცვლება გამოსახულების ფერი, ხარისხი და ამ გზით გადმოგვცემს გოგონების მცდელობას, დატკბნენ ცხოვრებით, პატივი მიაგონ ახალგაზრდობის, სიყვარულისა და სიხარულის ძალას.
მიუხედავად იმისა, რომ დღეს ფილმი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მონაპოვარია კინემატოგრაფიისთვის, მრავალი წლის განმავლობაში ის აკრძალული იყო ჩეხეთში.
ავტორი: ანამარია
ბოლო წლებში ქვიარ პოპკულტურა მაღალი ხარისხის სერიალების დანაკლისს ნამდვილად არ განიცდის. ამ არც ისე მოკლე სიაში BBC ONE-ისა და HBO-ს ერთობლივი შოუ ,,ჯენტლმენი ჯეკი’’ უდავოდ ერთ-ერთი გამორჩეულია. სერიალის პრემიერა 2019 წლის აპრილში შედგა და ჯერჯერობით მხოლოდ ერთი სეზონით (8 ეპიზოდით) შემოიფარგლება.
მოქმედება 1832 წელს, ჩრდილოეთ ინგლისში, იორკშირის საგრაფოში ვითარდება (კონტექსტისთვის, იმ წელს, როდესაც ქართველებმა რუსეთის იმპერიის წინააღმდეგ შეთქმულების მოწყობა სცადეს). მთავარ პერსონაჟს, ენ ლისტერს, ერთგვარი კავშირი აქვს საქართველოსთან, სადაც მან 1940 წელს იმოგზაურა. სერიალი ინგლისელი მიწათმფლობელისა და მოგზაურის, ენ ლისტერის დღიურებზეა დაფუძნებული და ხუთ მილიონზე მეტ სიტყვას მოიცავს. 1832 წელს, ევროპული მოგზაურობიდან დასავლეთ იორკშირში დაბრუნებული ენი, ოჯახის ბიზნესსა და პირად ცხოვრებაზე ზრუნვას ერთდროულად იწყებს. მაყურებლისთვისაც ,,ჯენტლმენი ჯეკი’’ საინტერესო ისტორიულ დრამასთან ერთად, ქვიარ ურთიერთობის ულამაზესი ამბავია.
,,ჯენტლმენი ჯეკი’’ – სეზონი1, ეპიზოდი 3
,,ჯენტლმენი ჯეკი’’ ენ ლისტერის ცხოვრების ერთადერთი ეკრანიზაცია არ არის, 2010 წელს BBC-მ გამოუშვა სრულმეტრაჟიანი ფილმი ,,მის ენ ლისტერის საიდუმლო დღიურები’’, რომელიც ენის შედარებით ადრეულ სასიყვარულო ურთიერთობებზეა კონცენტრირებული. ფილმიც და სერიალიც გადაღებულია იორკშირში, ენ ლისტერის მამულში, შიბდენ-ჰოლში, რომელიც დღესდღეობით სახლ-მუზეუმია და დამთვალიერებლებს 1934 წლიდან მასპინძლობს.
შიბდენ-ჰოლი, მუზეუმი
ენ ლისტერი 1791 წელს იორკშირის საგრაფოში დაიბადა, განათლება ჯერ სახლში, შემდეგ კი ქალთა სკოლაში, იორკში მიიღო. იღბლისა და თავად ენის ფართო ინტერესებიდან გამომდინარე, ენის განათლების დონე ბევრად აღემატებოდა ვიქტორიანულ ეპოქაში მცხოვრები ქალების განათლებას. 1826 წლიდან ბიძისაგან განსაკარგავად მიღებული მამული, შიბდენ-ჰოლი, ენისთვის ეკონომიკური დამოუკიდებლობის გარანტი აღმოჩნდა.
ენის მასკულინური გარეგნობა, რაც შავ კაბასა და არაორდინალურ ცილინდრში გამოიხატებოდა, იმ პერიოდში ნამდვილი სენსაცია იყო. ცნობილია, რომ ენის ერთ-ერთი პარტნიორი, მარიანა ბელკომბი, საზოგადოებაში ენთან ერთად გამოჩენას სწორედ მისი ,,უცნაური’’ გარეგნობის გამო ერიდებოდა. შიბდენ-ჰოლის მმართველობის გადაბარების შემდეგ, ენი ფლობდა და განაგებდა ნახშირის მომპოვებელ მაღაროს, რაც მის ,,უცნაურობას’’ კიდევ უფრო თვალშისაცემს ხდიდა საზოგადოებისთვის. ენის ზედმეტსახელი (და სერიალის სათაური) ,,ჯენტლმენი ჯეკიც’’ სწორედ მისი გარეგნობისა (,,ჯენტლმენი) და სექსუალური იდენტობის გაშარჟებაა, ვინაიდან ,,ჯეკი’’ ერთგვარი სლენგს წარმოადგენდა და ქვიარ ქალებს მიემართებოდა. სხვათა შორის, მეცხრამეტე საუკუნეში ქვიარ ქალებთან მიმართებაში ასევე ცნობილი სლენგი იყო ,,რომში გამოზამთრება’’, რომლის წარმოშობის მიზეზებსაც, სამწუხაროდ, ვერ მივაკვლიე.
ენ ლისტერის პორტრეტი, 1830
ენ ლისტერის ცხოვრების კვლევის საშუალებას მის მიერ ნაწარმოები დღიურები იძლევა, რომლებიც, როგორც აღვნიშნეთ, ხუთ მილიონზე მეტ სიტყვას მოიცავს. ქეროლაინ ვოლქერი, ელიზაბეთ ვადსფორტი, ენ ვოლქერი (ენ ლისტერის ერთ-ერთი პარტნიორი) – ეს იმ ქალთა სიაა, რომელთა დღიურებიც ასევე ძალიან საინტერესო დოკუმენტაცია აღმოჩნდა ეპოქის განსხვავებული პერსპექტივიდან დანახვისთვის. თავის დღიურში კი, ენი დეტალურად აღწერს მიმდინარე სოციალურ, კულტურულ თუ პოლიტიკურ მოვლენებსა და თავის მოსაზრებებს, რაც საინტერესო მასალას იძლევა სხვადასხვა კვლევისთვის. ამას გარდა, დღიურის ნაწილი ენის სექსუალურ ცხოვრებას ეხება, რომელიც ქალთა სკოლაში სწავლის პერიოდიდან, ანუ ენის პირველი სასიყვარულო ურთიერთობიდან იწყება. დღიურების ნაწილი, რომელიც ენის სექსუალურ ცხოვრებას აღწერს, დაშიფრულია. შიფრისათვის ენი ძველ ბერძნულ დამწერლობას, მათემატიკურ და ზოდიაქოს სიმბოლოებს, პუნქტუაციის ნიშნებს იყენებდა.
დღიურის ამ ნაწილის დეკოდირებას ძალიან საინტერესო ისტორია აქვს: ენის გარდაცვალების შემდეგ, 1940 წელს, დღიურები შიბდენ-ჰოლში ინახებოდა 1887 წლამდე, სანამ ენის შთამომავალმა ჯონ ლისტერმა და მისმა მეგობარმა, არტურ ბურელმა, კოდირებული ნაწილი დაშიფრეს. გაერთიანებულ სამეფოში 1967 წლამდე ჰომოსექსუალობა არაკანონიერად ითვლებოდა, შესაბამისად, ბურელმა ჯონ ლისტერს (რომელიც თავადაც ქვიარი იყო) დღიურის განადგურება ურჩია, თუმცა, საბედნიეროდ, ლისტერმა დღიურები განადგურების ნაცვლად, გადამალა. 1933 წელს, ჯონ ლისტერის გარდაცვალების შემდეგ, შიბდენ-ჰოლი მუზეუმად გადაკეთდა. არტურ ბურელმა, დაშიფრული ნაწილის კოდი მუზეუმს გადასცა, რომელიც შემდეგ ათწლეულების განმავლობაში შიბდენ-ჰოლის ბიბლიოთეკაში ინახებოდა. 1980-იან წლებამდე ენ ლისტერის ცხოვრების ვერც ერთმა მკვლევარმა დაშიფრული ნაწილის გამოქვეყნება ვერ გაბედა. 1988 წელს მკვლევარმა და მწერალმა, ჰელენა უიტბერდმა, გამოაქვეყნა პირველი წიგნი ენ ლისტერის შესახებ, რომელშიც ავტორი ენის სექსუალობაზე ღიად წერდა. 2011 წლიდან დღიურები იუნესკოს მსოფლიო მეხსიერების საერთაშორისო რეესტრშია შეტანილი.
დღიურში გამოყენებული ზოგიერთი სიმბოლოს შიფრი
ენის სასიყვარულო ურთიერთობები ქალებთან 15 წლის ასაკში ქალთა პანსიონში იწყება. ენი ოთახს იზიარებდა ინდოელ-ინგლისელ ელაიზა რეინთან, რომელიც მისი პირველი სიყვარული აღმოჩნდა. ურთიერთობის აღსანიშნავად ენი და ელაიზა თავიანთ დღიურებში სიტყვა ,,Felix’’-ს იყენებდნენ, რაც ლათინურად ბედნიერს, იღბლიანს ნიშნავს. სხვა დეტალების დაწერის მიზნით, სწორედ ამ პერიოდში, ენმა შიფრის განვითარება დაიწყო – ზედაპირული აღწერის გარდა, ენი წერდა მის გრძნობებზე, ფიქრებსა და განცდებზე. დროთა განმავლობაში ენი მის სექსუალობასთან (რომელსაც თავად ,,უცნაურობას’’/,,oddity’’ უწოდებდა) ბევრად კომფორტული გახდა და სხვა ქალებთან ურთიერთობა დაიწყო. ამან ელაიზას მენტალურ ჯანმრთელობაზე საგრძნობლად იმოქმედა, ამ ტრავმიდან თავის დაღწევა ვერასდროს მოახერხა და დარჩენილი ცხოვრება ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში გაატარა, სადაც პერიოდულად ენი სტუმრობდა ხოლმე.
დღიურებში ენი ხშირად აღნიშნავდა, რომ უნდოდა, პარტნიორი, ცოლი ეპოვნა, რომელთაც ერთადაც შიბდენ-ჰოლში იცხოვრებდა და გაუძღვებოდა ბიზნესს. 1810 წელს ენი შეხვდა იზაბელა ნორკლიფს (ზედმეტსახელად ,,ტიბი’’), რომელიც მზად იყო, მთელი ცხოვრება ენთან გაეტარებინა, თუმცა სხვადასხვა მიზეზით, მათ შორის ტიბის სასმელთან დამოკიდებულების გამო, ენმა იზაბელასთან ურთიერთობაც გაწყვიტა.
ენ ლისტერი და მარიანა ბელკომბი ფილმიდან, ,,მის ენ ლისტერის საიდუმლო დღიურები’’, 2010
ენის თავისუფალი სექსუალური ცხოვრება პარტნიორების ხშირ ცვლასა და მათთან არც ისე ღრმა ემოციურ კავშირსაც გულისხმობდა, თუმცა მარიანა ბელკომბი გამონაკლისი აღმოჩნდა. მარიანა და ენი ერთმანეთს იზაბელამ გააცნო და მათი თავბრუდამხვევი ურთიერთობა მარიანას დაოჯახების შემდეგაც გაგრძელდა. 2010 წელს გადაღებული ფილმი ,,მის ენ ლისტერის საიდუმლო დღიურები’’ ენის ცხოვრების ამ ეტაპს ეხება. მარიანასა და ენის სიახლოვე საეჭვოდ არ აღიქმებოდა, ვინაიდან მეცხრამეტე საუკუნეში ახალგაზრდა ქალებს შორის ახლო ურთიერთობა საკმაოდ ნორმალური იყო. 1815 წელს მარიანა ქვრივ მემამულეს, ბევრად უფროს ჩარლზ ლოუტონს გაჰყვა ცოლად, სასოწარკვეთილი ენი დღიურში მარიანას ამ გადაწყვეტილებას ,,კანონიერ პროსტიტუციას’’ უწოდებს, ქორწილის შემდეგ კი, გლოვის ნიშნად, სიცოცხლის ბოლომდე შავი კაბის ტარებას იწყებს. მიუხედავად ყველაფრისა, ენისა და მარიანას ურთიერთობა გაგრძელდა – მათ გაცვალეს ბეჭდები, პერიოდულად ხვდებოდნენ ერთმანეთს, ღამეებს ერთ ოთახში ატარებდნენ და გეგმავდნენ, რომ ჩარლზის სიკვდილის შემდეგ, მარიანა, როგორც ქვრივი, საცხოვრებლად სამუდამოდ ენთან გადავიდოდა. უცნობია, იცოდა თუ არა მარიანას ქმარმა მათი ურთიერთობის შესახებ. ფაქტია, რომ ქალების ურთიერთობა ძალიან საეჭვოდ არასდროს აღიქმებოდა. დროთა განმავლობაში ყველაფერი შეიცვალა, მარიანას არ უნდოდა ,,უცნაური’’ გარეგნობის ენთან ერთად საზოგადოებაში გამოჩენა, რითაც ენს გულს სასტიკად სტკენდა. 1923 წლის აგვისტოში, ენი დღიურში წერს, რომ მარიანა შიბდენ-ჰოლში აპირებდა სტუმრობას. ამით გახარებულმა ენმა გადაწყვიტა, შეყვარებულს გზაში შეხვედროდა, მარიანას ეტლს შუა გზაზე დახვდა და აღელვებულმა დაიწყო მოყოლა, თუ როგორ გამოიარა თხუთმეტი კილომეტრი ფეხით, საშინელი წვიმის მიუხედავად. მარიანა ეტლში რამდენიმე ადამიანთან ერთად იჯდა და ჭორებისა და ეჭვების შიშმა, რაც შესაძლოა ენის იმპულსურ საქციელს გამოეწვია, გააცოფა. ამ ინციდენტის შემდეგ ენისა და მარიანას ურთიერთობა საბოლოოდ შეიცვალა.
მარიანა ბალკომბი სერიალიდან ,,ჯენტლმენი ჯეკი’’, 2019
ენის თავისუფალი სექსუალური ცხოვრება ხშირად მონოგამიას სულაც არ გულისხმობდა. 1924-26 წლებში, პარიზში მოგზაურობისას, ენი შეხვდა ფრანგ ქვრივს, მარია ბარლოუს, რომელიც ასევე მზად იყო ენის ცხოვრების პარტნიორი გამხდარიყო. ენს ამ დროისთვის კონკრეტული მიზანი ამოძრავებდა, ეპოვა ქალი, რომელიც ფინანსურადაც დაეხმარებოდა და ხელს შეუწყობდა, უფრო მაღალ სოციალურ ფენაში გადაენაცვლა. მარიას არც ისე ძლიერი ეკონომიკური მდგომარეობა ჰქონდა, სოციალურად კი, დაახლოებით იმავე ფენას მიეკუთვნებოდა, რომელსაც ენი, ამიტომ მათი ურთიერთობა 1926 წლისთვის დასრულდა. ენისა და მარიას ურთიერთობას ეძღვნება ჰელენა უიტბერდის 2020 წელს გამოცემული წიგნი ,,No Priest But Love’’.
ენ ლისტერი და ენ ვოლქერი სერიალიდან ,,ჯენტლმენი ჯეკი’’, 2019
1826-32 წლებში დასავლეთ ევროპაში მოგზაურობით გართულმა ენმა, შიბდენ-ჰოლში სულ რამდენიმე კვირა გაატარა, თუმცა 1932 წელს გადაწყვიტა, საბოლოოდ დაბრუნებულიყო სახლში. სერიალი ,,ჯენლტმენი ჯეკი’’ ენის ცხოვრების სწორედ ამ პერიოდს ეხება. მალევე ის აღმოაჩენს, რომ მის მამულთან ახლოს ჩრდილოეთ ინგლისიდან ჩამოსული ენ ვოლქერი დასახლდა. ფინანსურად საკმაოდ ძლიერი ენ ვოლქერი მაღალ სოციალურ ფენას მიეკუთვნებოდა და როგორც ცნობილია, პერიოდულად მენტალური პრობლემები აწუხებდა. მათი დინამიური ურთიერთობა სერიალში ძალიან კარგადაა გადმოცემული. წყვილმა 1834 წელს იორკში ერთ-ერთ ტაძარში დაიწერა ჯვარი, რა თქმა უნდა, ყველასგან მალულად. 2018 წლიდან ამ ტაძარში მათი ქორწინების აღსანიშნავი დაფა არსებობს.
ენ ლისტერისა და ენ ვოლქერის მემორიალური დაფა იორკშირში
ენ ლისტერისა და ვოლქერის ურთიერთობა არასდროს ყოფილა ღია, თუმცა არც ბოლომდე დაფარული იყო. ქორწინების შემდეგ წყვილმა ადგილი ეკლესიაში, წინა სკამებზე იქირავა, სადაც სხვადასხვა ეკლესიურ ცერემონიას ესწრებოდა ხოლმე. თანაცხოვრების დაწყებიდან მალევე, ადგილობრივ გაზეთში დაიწერა ერთგვარი ხუმრობა, თითქოს ვინმე ტომ ლისტერმა ცოლად ენ ვოლქერი მოიყვანა. თუ დავაკვირდებით ინგლისური სიტყვის, Tomboy-ის მნიშვნელობას, რომელიც მასკულინური გენდერული გამოხატვის მქონე ახალგაზრდა გოგოს მიემართება და ხშირად ქვიარ სექსუალურ იდენტობასაც გულისხმობს, შევამჩნევთ, რომ ამ ხუმრობის მიღმა კონკრეტული მესიჯი იმალება. დღიურში ენი აღწერს არაერთ შემთხვევას, როცა მისი გარეგნობა თავდასხმის და ერთხელ, გაუპატიურების მცდელობის მიზეზიც გამხდარა. ყველაფრის მიუხედავად, ენ ლისტერისა და ენ ვოლქერის თანაცხოვრება საინტერესოდ გაგრძელდა ჯერ დასავლეთ ევროპაში, მოგვიანებით კი, რუსეთსა და კავკასიაში მოგზაურობით.
რუსეთის იმპერიაში მოგზაურობა ენ ლისტერის დიდი ხნის სურვილი იყო, რომელსაც 1939 წელს საბოლოოდ მოაბა თავი და დანიისა და შვედეთის გავლით, სანკტ-პეტერბურგში გაემგზავრა. მოგვიანებით, მოსკოვში გადაინაცვლა, სადაც 1940 წლის ზამთარი გაატარა და თებერვალში გაყინული ვოლგის გავლით სტეფანწმინდაში ჩამოვიდა. მოსკოვიდან საქართველომდე გზა განსაკუთრებულად რთული აღმოჩნდა გაუსაძლისი სიცივისა და რთული პირობების გამო, ამიტომ თბილისში ჩამოსულმა წყვილმა დედაქალაქში რამდენიმე კვირა დაჰყო. 1940 წლისთვის თბილისი სულაც არ წარმოადგენდა ტურისტულ ადგილს – აქ არ იყო სასტუმროები, არც რესტორნები ან სხვა ტურისტული ადგილები. რუსეთში გაცნობილი ხალხის რჩევით, ენი ესტუმრა თბილისის მაშინდელ მთავრობას, რომელთა დახმარებითაც, ენ ვოლქერთან ერთად სპეციალურ, უცხოელებისთვის განკუთვნილ სასტუმროში დაბინავდა. თბილისში ენი შეხვდა დებ ჭავჭავაძეებს, მათ შორის ეკატერინე ჭავჭავაძეს, რომელმაც წყვილი ზუგდიდში, დადიანების სასახლეში დაპატიჟა. რამდენიმე კვირაში წყვილი აზერბაიჯანისკენ გაემზავრა და როგორც ენი დღიურში წერს, ბაქოში ენ ვოლქერთან ერთად ჰარამხანას არაერთხელ ესტუმრა. ბაქოდან თბილისში დაბრუნებულმა ენ ლისტერმა ქუთაისში, მოგვიანებით კი რაჭა-ლეჩხუმში, საკმაოდ რთულ მოგზაურობაში წასვლა გადაწყვიტა.
ქუთაისი, 1870
რაჭიდან ქუთაისში დაბრუნებული წყვილი ზუგდიდში გაემგზავრა, სადაც დადიანების სასახლეში განსაკუთრებული დახვედრა მოუწყვეს, რომლის მსგავსიც, როგორც ენი აღნიშნავს, მოსკოვიდან წამოსვლის შემდეგ არ ღირსებია. მეორე დღეს, მასპინძლებთან შეხვედრის შემდეგ, აღმოჩნდა, რომ სასახლეში მყოფი ადამიანების უმეტესობა თავს შეუძლოდ გრძნობდა. ეკატერინე და მისი ახალდაბადებული შვილიც ავად იყვნენ და სამკურნალოდ ქუთაისიდან გერმანელი ექიმი ჩამოიყვანეს. რამდენიმე დღეში ენ ლისტერი და ვოლქერი მიხვდნენ, რომ დადიანების სასახლე იმ დროისთვის არ წარმოადგენდა უსაფრთხო ადგილს, ამიტომ ზუგდიდი სწრაფად დატოვეს და ქუთაისში დაბრუნდნენ.
ეკატერინე ჭავჭავაძე, 1816-1882
ქუთაისში დაბრუნებიდან მალევე, ენ ლისტერი გარდაიცვალა, თუმცა გარდაცვალების მიზეზი უცნობია. ვარაუდობენ, რომ, შესაძლოა, ენს დაავადება დადიანების სასახლეში, ზუგდიდში გადაედო და ბევრი მოგზაურობისა და დასუსტებული ჯანმრთელობის გამო, ვერ გადაიტანა. ენ ლისტერის სხეული ენ ვოლქერმა დასავლეთ იორკშირში დააბრუნა და 1941 წლის აპრილში იქვე დაკრძალეს.
ამ ურთულესი მოგზაურობიდან დაბრუნებული ენ ვოლქერის მენტალური მდგომარეობა, რა თქმა უნდა, შედარებით დამძიმდა. ამით მისმა ნათესავებმა ისარგებლეს და ორი წლის შემდეგ სპეციალურ დაწესებულებაში გადაიყვანეს, სადაც რამდენიმე წელიწადში გარდაიცვალა.
ფოტოსურათი ,,ჯენტლმენი ჯეკის’’ მეორე სეზონის გადაღებებიდან
რაც შეეხება სერიალს, მომდევნო სეზონის გადაღებები უკვე დაწყებულია, პრემიერის თარიღად კი 2022 წელი არის ნავარაუდები. მეორე სეზონი ენ ლისტერისა და ენ ვოლქერის თანაცხოვრებაზე იქნება კონცენტრირებული და ვინ იცის, იქნებ წყვილის საქართველოში მოგზაურობაც ვიხილოთ. ბოლოს კი, ,,ჯენტლმენი ჯეკის’’ საუნდტრეკი, იმავე სახელწოდების სიმღერა, რომელიც 2012 წელს ინგლისელმა ქვიარ წყვილმა ,,ო’ჰული & თიდოუმ’’ გამოაქვეყნა:
წყაროები:
POSE ცნობილი ამერიკული დრამატული სერიალი, რომელიც ნიუ-იორკის 80-იანი წლების დრეგ კულტურას ნათლად ასახავს და დიდი პოპულარობით სარგებლობს ქვიარ თემში. POSE- ში პერსონაჟები მოცეკვავეები და მოდელები არიან, რომლებიც დრეგ კულტურაში ტიტულებისა და აღიარებისთვის იბრძვიან.
სერიალში მონაწილე ვარსკვლავებიდან განსაკუთრებით აღსანიშნავია Mj Rodriguez, რომელიც დრამაში მთავარი როლის შესრულებისთვის ემიზეა ნომინირებული. როდრიგესი ისტორიაში შევიდა, როგორც პირველი ტრანს ადამიანი, რომელიც ემიზე მთავარ კატეგორიაშია ნომინირებული. ეს ისტორიული ნომინაცია კიდევ ერთი წინგადადგმული ნაბიჯია ამ ინდუსტრიაში, რომელიც პატივს სცემს ტრანს ხელოვანებს.
როდრიგესმა რამდენიმე თვის წინ გამოუშვა თავისი სადებიუტო სინგლი ‘’Something to Thor’’ და ემის ნომინაციას მიუძღვნა. კლიპში ჩანს, როგორ პოზირებს როდრიგესი ევანგელისტას სახლიდან გამარჯვებისთვის, რაც სერიალის ფინალითაა ინსპირირებული. მიუხედავად იმისა, რომ სერიალი POSE დასრულდა, როდრიგესი ახალ სერიალ “Loot” ში გააგრძელებს თავის სამსახიობო კარიერას.
”ჩემი მიზანია, რომ ჩემმა არტისტულობამ, იქნება ეს მსახიობობა თუ მუსიკა, შეცვალოს აზრი იმ ადამიანების მიმართ, ვინც სძულთ ან მათი არ ესმით”, – თქვა მან ცოტა ხნის წინ ჟურნალ Shape-თან. ”მსოფლიოში ბევრი ცრურწმენა, უთანხმოება და დაყოფაა, როდესაც საქმე ტრანს ქალებს ეხება, რომ აღარაფერი ვთქვათ ქვიარ საზოგადოებაზე. ჩემი შემოქმედებით მსურს, ხალხმა დაინახოს, რომ ჩვენ უფრო მეტი საერთო გვაქვს, ვიდრე წარმოგვიდგენია.’’
წყარო: them.us
Netflix– ის ახალი დოკუმენტური ფილმი Pray Away ანტი-ლგბტქ+ ორაგანიზაცია Exodus International-ის შესახებ, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი კონვერსიული თერაპიის ცენტრი იყო მსოფლიოში, სანამ ამავე ორგანიზაციის თანამშრომლის, რენდი ტომასის ძალისხმევით, 2013 წელს ეს ორგანიზაცია არ დაიხურა. დახურვიდან 2 წლის შემდეგ, ტომასმა საჯარო ქამინგაუთი გააკეთა და განაცხადა რომ გეია.
Pray Away-ის რეჟისორი ქრისტინ სტოლაკისია, აღმასრულებელი პროდიუსერები კი – ჯეისონ ბლუმი და რაიან მერფი. მერფი ასევე არის რეჟისორი ისეთი გახმაურებული სერიალებისა, როგორიცაა ‘’Ratched’’, ‘’American Horror Stories’’ და ქვიარ თემატიკის შემცველი სხვა ფილმები.
Pray Away მოგვითხრობს, თუ რა არის რეალურად კონვერსიული თერაპია და გვიჩვენებს, რომ ეს არ არის მხოლოდ კონკრეტული ქვიარ და ტრანს პირებზე მიმართული დისკრიმინაციული პრაქტიკა, არამედ ზედმიწევნით კარგად შემუშავებული ათწლეულების წინანდელი პოლიტიკური მოძრაობაა, რომელიც ღრმად არის დაფარული ამერიკულ ფუნდამენტალიზმში. Pray Away-ში ნათლადაა გაცხადებული, რომ ადამიანებმა, რომლებმაც კონვერსიული თერაპიის პოპულარიზაცია მოახდინეს, ზუსტად იცოდნენ, რას აკეთებდნენ. მათ ახლა თავიანთი ქმედებების სიმძიმე უნდა შეაფასონ.
კადრი ფილმიდან
ფილმში დეტალურადაა ასახული, როგორ დაფუძნდა Exodus International-ი. ორგანიზაციის დაფუძნების იდეა ხუთ გეი კაცს მოუვიდა. 1970-იანი წლების დასაწყისში ამ ადამიანებს არ შეეძლოთ თავიანთი შინაგანი გრძნობების შეჯერება რელიგიურ განწყობებთან. მათ რელიგია ეუბნებოდა, რომ მათი გრძნობები მათთვისვე იყო საზიანო, ამიტომ შექმნეს ქრისტიანული ჯგუფი, სადაც შეეძლოთ, ღიად ესაუბრათ გრძნობებზე, რათა გათავისუფლებულიყვნენ მისგან. ხუთკაციანმა ჯგუფმა, მათდა გასაკვირად, აღმოაჩინა, მთელს ქვეყანაში ქვიარ ქრისტიანების სხვა ჯგუფები გამოჩნდნენ. მათ მოაწყვეს კონფერენცია ყველა მცირე ჯგუფისთვის და ამ კონფერენციიდან დაიბადა Exodus International და თანამედროვე კონვერსიული თერაპიის მოძრაობა. ორგანიზაციამ წამოაყენა იდეა, რომ კონვერსიული თერაპია ეფექტური და აუცილებელი იყო ლგბტქ+ ადამიანებისთვის. ისინი სამოთხეში მოხვდებოდნენ, თუ Exodus-ის მსგავს ჯგუფებს მისცემდნენ საშუალებას, გაეკონტროლებინათ მათი სექსუალური მიზიდულობა და გენდერული იდენტობა. 1980-იან წლებსა და 90-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც ქვიარ ადამიანები შიდსის კრიზისის შედეგად იხოცებოდნენ, მოძრაობის განვითარების ტემპები საგრძნობლად დაჩქარდა. მათ შიდსი გამოიყენეს იმის მტკიცებულებად, რომ ქვიარობა იყო არაბუნებრივი და არაწმინდა მდგომარეობა.
ამ ფონზე გამოჩნდა ქალი, სახელად ივეტ შნაიდერი, რომელმაც “უარყო” ქვიარობა და შეუერთდა კონვერსიული თერაპიით ქვიარ ადამიანების განკურნების იდეას და საჯარო გამოსვლებით მოიარა მთელი ქვეყანა. ფილმში ივეტ შნაიდერის პერსონაჟი აღიარებს, რომ მიუხედავად მისი კამპანიებისა, მისივე სქესის მიმართ მიზუდულობა არ გაქრობია.
კადრი ფილმიდან
Pray Away ძირითადად მოიცავს სიღრმისეულ ინტერვიუებს კონვერსიული თერაპიის აქტივისტებთან, რომლებსაც ახლა “ყოფილ გეებს” ეძახიან. ფილმში ასახულია, როგორ შეიწოვა ისინი მოძრაობამ, დაღეჭა და ამოაფურთხა. “ყოფილი გეი” გამომსვლელების კადრები გაერთიანებულია დღევანდელ ინტერვიუებთან. ძველ ვიდეოებში ისინი გაბრაზებულები და სასტიკები არიან.
ამერიკის 22 შტატში ჯერ კიდევ ლეგალურია კონვერსიული თერაპია. Pray Away–მ, შეიძლება ვერ წარმოადგინოს კონვერსიული თერაპიის პრობლემის ზუსტი გადაწყვეტა, მაგრამ მისი ყველაზე დიდი მიღწევა შეიძლება იყოს ის, რომ შექმნას პლატფორმა იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც გადაურჩნენ ამ სასტიკ პრაქტიკას.
წყარო: them.us
ქართული ქვიარ კინო (ან, უფრო სწორად, ქვიარ ადამიანების რეპრეზენტაცია ქართულ კინოში) ცოცხალი ადამიანივით ვითარდება. ის ძალიან ჰგავს რეპრესირებული სექსუალობის მქონე ახალგაზრდას. მოზარდობაში საკუთარი თავის მიმართ გაუცხოება რომ სტანჯავდა. მოგვიანებით საკუთარი თავის ნაცვლად გარემოს რომ გაუუცხოვდა. ახლა კი თანდათან ამ გარემოს შიშზე გამარჯვებასა და მასთან საერთო ენის გამონახვას ცდილობს.
2019 წელი გარკვეული თვალსაზრისით ქართული ქვიარ კინოსთვის თვითგამორკვევის ახალ ფაზადაც შეიძლება მივიჩნიოთ. მაყურებელმა ქართულ კინოთეატრებში სამი ისეთი ფილმი იხილა, რომელშიც ცენტრალური ჰომოსექსუალური ურთიერთობაა („და ჩვენ ვიცეკვეთ“, „კომეტები“, „ტრადიცია“). გარდა ამისა, თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალზე გამარჯვებული ფილმის („ჩაისუნთქე-ამოისუნთქე“) ერთ-ერთი საკვანძო პერსონაჟი ტრანგენდერი ქალია. მეტიც, მაყურებელთა და კინოკრიტიკოსთა ნაწილმა გიგა ლიკლიკაძის „ღორშიც“ამოიკითხა ჰომოეროტიკული ნიშნები.
რამ განაპირობა ამგვარი ტენდენცია ქართულ კინოში? საფესტივალო კონიუნქტურამ, საბაზრო მოთხოვნამ თუ ქვეყანაში არსებულმა სოციოკულტურულმა და პოლიტიკურმა ვითარებამ? ქვიარ კინოს განვითარების დრამატურგია თითქმის ყველა დასავლურ ქვეყანაში ერთნაირია. იგი ყოველთვის იწყება სტერეოტიპული და კარიკატურული რეპრეზენტაციით.
ამ მხრივ საქართველოც არ არის გამონაკლისი. მაგალითად, 21-ე საუკუნის ერთ-ერთი პირველი ჰომოსექსუალი პერსონაჟის ეკრანული სახე 2004 წლის მინისერიალ „მტვრის გემოში“ გამოჩნდა – ეგზოტიკური გარეგნობის მქონე მოძალადე პედოფილი. სერიული მკვლელი მას წლების წინ ჩადენილი დანაშაულის გამო საკვდილით დასჯის. ალბათ ეს მოკლე სიუჟეტური აღწერა თავად მეტყველებს, თუ რა ფაზაში იყო იმდროინდელი ქვიარ რეპრეზენტაცია. თუმცა გარკვეული ადამიანებისთვის ჰომოსექსუალობა და პედოფილია დღემდე სინონიმებია ან ცდილობენ, ასეთად აქციონ.
2008-09 წლებში კინოეკრანებზე გამოდის ე. წ. კომერციული, „უპრეტენზიო”ფილმები – „რაც ყველაზე ძალიან გიყვარს“ და „გოგონა სლაიდიდან“. გიორგი ლიფონავასა და გიგა აგლაძის ამ ფილმებს კინოსთან და რეალობასთან იმდენივე აქვს საერთო, რამდენიც კომერციული ბანკის რეკლამებს. თუმცა საინტერესოა, რომ გაზრდილ ხილვადობამდეც ქვიარ საზოგადოების რეპრეზენტაცია კარიკატურული, ზედაპირული და სტრეოტიპული იყო: ლიფონავას ფილმში მდიდრულ სახლში უდარდელი გეები ბუმბულებითა და საახალწლო წვიმებით გაფორმებულ წვეულებას მართავენ, უხერხულად ცეკვავენ კედელზე გაკრული ელტონ ჯონის უზარმაზარი პოსტერის ფონზე, ყველას ერთნაირი სტილი, მოძრაობისა და საუბრის ერთნაირი მანერა აქვს. უცერემონიოდ ექაჩებიან უცნობ სტუმრებს საძინებელში. ეს „სანახაობა” კი მთლიანად ორი გაოგნებული და შეშინებული ჰეტეროსექსუალის პერსპექტივიდან არის ნაჩვენები.
ჰეტეროცენტრისტული მზერა გრძელდება ზაზა ურუშაძის „სამ სახლშიც“, სადაც სექსუალური ორიენტაცია დრამატურგიული ჩანაფიქრის ნაწილია – მდიდრულ აპარტამენტში ჟანრი ლოლაშვილისა და ვასილ ბახტაძის პერსონაჟების საწოლში ერთად ხილვამ მაყურებელს მოულოდნელობის განცდა უნდა შეუქმნას, შოკი მოჰგვაროს. ამ „ეგზოტიკურ სანახაობას” თორნიკე ბზიავას გაკვირვებული პერსონაჟი ადევნებს თვალს. თუმცა წინამორბედი ფილმებისგან განსხვავებით, აქ პერსონაჟების გაადამიანურების მცდელობა მაინც იგრძნობა (ჟანრი ლოლაშვილის პერსონაჟის მიერ სიყვარულის სადღეგრძელოს შესმამ მაყურებელში ემპათია უნდა გააჩინოს). მაგრამ 2000-იანი წლების ამ ტენდენციის, სანახაობების, ვითომდა პრივილეგირებული გეების უკან გაყალბებული ისტორია დგას. თითოეული ფილმის ავტორი მათ კომიკურ ორნამენტად იყენებს.
2013 წელს კი საქართველოს პროკურატურამ საზოგადოებას შეატყობინა, რომ სამხედრო პოლიციის დეპარტამენტის მაღალჩინოსნები ფარულ ვიდეოჩანაწერებს აგროვებდნენ „სექსუალურ უმცირესობას მიკუთვნებულ მამაკაცებზე”; მათ ასე აშანტაჟებდნენ და სპეციალურ სამსახურებთან ფარულ თანამშრომლობას აიძულებდნენ. პირადი ცხოვრებისა და სექსუალური ორიენტაციის იარაღად გამოყენება არც იმ პერიოდში დაწყებულა და არც ახლაა დასრულებული. ის ძალაუფლების ხელში ყოველთვის გადაიქცევა ინსტრუმენტად, სანამ სისტემას ძალა შესწევს, საზოგადოებას თავს მოახვიოს დაყოფაზე, უთანასწორობაზე დაფუძნებული პოლიტიკა.
სწორედ ამ პერიოდში, 2013 წელს, კინოეკრანებზე გამოდის ზაზა რუსაძის „ჩემი საბნის ნაკეცი“. ფილმის მოქმედება დისტოპიულ მომავალში, ტოტალიტარულ სახელმწიფოში ვითარდება. რეჟისორი ტოტალური კონტროლის ფონზე იგავურად გვიყვება ორი ახალგაზრდა კაცის ენიგმატურ ურთიერთობაზე. ნახევრად მოყოლილ ამბავში მაინც შესაძლებელი ხდება მთავარი გმირების რეპრესირებული ჰომოეროტიკული ვნებების ამოკითხვა. ჩემი საბნის ნაკეცი თითქოს კინოდარბაზშივე დარჩა და მისმა ხმამ გარეთ ვერ გამოაღწია, რადგან სათქმელი სადღაც მეტაფორებს შორის დაიკარგა. ავტორის გადაჭარბებულმა სიფრთხილემ (?), ფაქტია, ნამუშევარს ავნო.
მომდევნო წლის ფილმში „მე ვარ ბესო“ (2014) ლაშა ცქვიტინიძის კამერა საქართველოს პერიფერიაში მცხოვრები კაცების მასკულინობის ბუნებას იკვლევს. ცქვიტინიძის პერსონაჟებში ეს ბუნება ყველა თავისი კლასიკური მახასიათებლით იჩენს თავს – ქალების რუტინული ჩაგვრიდან დაწყებული, ჰომოფობიით დასრულებული. მთავარი პერსონაჟები – მოზარდები – ერთგვარი ფილტრის ფუნქციას ასრულებენ. ცქვიტინიძე საშუალებას გვაძლევს, დავაკვირდეთ, რა თვისება/ქცევა გააქვთ ოჯახიდან გარეთ, საკუთარ სივრცეში, რას უარყოფენ და რას უცვლიან ფორმას ბავშვები. ერთ-ერთ სცენაში ისინი შავლეგოს (ბესოს ძმის) ორიენტაციას განიხილავენ. მაყურებელი მომსწრე ხდება, ორი მოზარდი სრულიად ავთენტური ენით როგორ ეხება სექსუალობის მიშელ ფუკოსეულ მოსაზრებას. ბავშვები (რომელთა გონებაც ჯერ კიდევ „სუფთაა” სექსუალობის შესახებ დაგროვილი ცოდნისგან და რომელთა აზროვნებაშიც მორალური ნორმების სისტემა ჯერ კიდევ ღრმად ფესვგადგმული არ არის) იწყებენ სექსუალობის, როგორც ქცევის, და მათთვის ნაცნობი შეურაცხმყოფელი სახელდების – „პიდარასტის” – ერთმანეთისგან გამიჯვნას, რადგან არ სურთ შავლეგოს დამცირება. ისინი ძალაუფლებრივი ურთიერთობების ლოგიკის მიღმა ცდილობენ დარჩენას.
დღევანდელ სამყაროში ზოგიერთი იდეოლოგიური ჯგუფისთვის პაციფიზმი და თანასწორობის იდეა „რადიკალურია”. სწორედ ამ რადიკალურ იდეებს ეხება ალექსანდრე კობერიძის „ნეტავ აღარასდროს მოვიდეს ზაფხული“ (2017). ავტორი ითვალისწინებს იმასაც, რომ რადიკალური იდეა რადიკალურ ფორმას მოითხოვს: 3-საათიანი ფილმი 3-მეგაპიქსელიანი Sony ericsson-ით არის გადაღებული. პიკსელების დანაკლისს თხრობა სხვა განზომილებაში გადაჰყავს და პოსტსაბჭოთა ქალაქს არა ტურისტულ ატრაქციონად, არამედ კვლევის ობიექტად წარმოაჩენს. კამერა მიკროსკოპულად იკვლევს თბილისს, აკვირდება ცხოველებს, ადამიანებს, წარწერებს, ხეებსა და ფოთლებს. იშლება ზღვარი მხატვრულსა და დოკუმენტურს შორის. გამოსახულების კონტურებიც პიქსელებად არის დაშლილი. აქ ადამიანების ტრავმების ერთმანეთისგან განცალკევებაც კი რთულია. ორი კაცის სიყვარული ქალაქის საერთო პორტრეტის, ქუჩებში გაფანტული ათასობით ნარატივის ერთ პატარა ნაწილად იქცევა. ოფიცრისა და ახალგაზრდა მოცეკვავის სიყვარულის ისტორიას დაასრულებს ომი, რომელსაც ვერ ვხედავთ. რეჟისორი ოსტატურად ახერხებს რეპრესიული სახელმწიფო აპარატები მათი პირდაპირი ჩვენების გარეშე ამხილოს. აქ ომი სიყვარულს მტრობს, ხანდახან კი სიყვარული ემსგავსება ომს, ომით თუ სიყვარულით გამოწვეული ტრავმა კი ზაფხულის მოსვლასავით გარდაუვალია.
დავუბრუნდეთ 2019 წელს. ფილმების რაოდენობა ხარისხს რომ არ განსაზღვრავს, ამაზე მეტყველებდა თბილისის კინოფესტივალზე „ჩაისუნთქე-ამოისუნთქეს“საუკეთესო ფილმად დასახელებით სამართლიანად უკმაყოფილო მაყურებლის შეძახილებიც. დიტო ცინცაძის ამ ფილმში (სხვა ნაკლოვანებების გარდა) საინტერესოა ტრანსგენდერი ქალის რეპრეზენტაცია. ალექსანდრე კობერიძის ფილმისგან განსხვავებით, აქ ფორმაც და სიუჟეტიც საკუთარ თავსა და ერთმანეთზე ძალადობს; სქემატური სცენარი ერთბაშად იმდენ პრობლემურ თემას ეჭიდება, რომ მათთან გამკლავებას ვეღარ ახერხებს. შედეგად, ზედაპირულ გარემოსა და პერსონაჟებს ვხედავთ. აქ ქალაქიც და მისი ბინადარი მაღაროელებიც, ისევე როგორც ტრანსგენდერი პერსონაჟი, მხოლოდ უცხოელის მზერისთვის განკუთვნილი დეკორაციაა, პოსტსაბჭოთა კინემატოგრაფიული კლიშეა. ტრანსგენდერი ქალის სიკვდილმა თითქოს ემპათია უნდა გამოიწვიოს მაყურებელში, თუმცა საბოლოოდ ფილმში მისი არსებობაც და სიკვდილიც მხოლოდ თვითმიზნად რჩება.
თბილისის შარშანდელ კინოფესტივალზე საპროტესტო აქციის ფონზე უჩვენეს თამარ შავგულიძის „კომეტებიც“, რომელიც ორი ქალის 80-იან წლებში დაწყებული და დაუსრულებელი სიყვარულის ისტორიაზე მოგვითხრობს. რადგან ხშირად ლესბოსელი ქალები კინოში კაცური ფანტაზიების დასაკმაყოფილებლად, სექსუალურ ობიექტებად არიან წარმოდგენილნი, რეჟისორმა ფილმი ისე გადაიღო, რომ ფეტიშისტური კაცური მზერა სიამოვნებას ვერ მიიღებს. თამარ შავგულიძე ქალების სექსუალობის ექსპლუატაციას არ ეწევა, თუმცა, მეორე მხრივ, სტერილურობაში გადაზრდილი მინიმალიზმი ფილმის ნაკლად რჩება. ორი მთავარი პერსონაჟის ურთიერთობა ისეთივე უფერულია, როგორც ფილმში გამოყენებული ჭიქები და ისეთივე მონოქრომულია, როგორც პერსონაჟების ტანსაცმელი.
იოსებ ბლიაძის მოკლემეტრაჟიანი ფილმი „ტრადიცია“ (2019) კი მთლიანად ორიენტალისტურ მზერაზეა აგებული. ენ კაპლანი თავის წიგნში ფემინიზმი, კინო და იმპერიალისტური მზერა აღნიშნავს, რომ დასავლურ პატრიარქალურ კულტურაში „კაცური” და „იმპერიალისტური” მზერა ერთმანეთისგან განუყოფელია. იმპერიალისტური მზერა არათეთრ, არადასავლელ ობიექტს „სხვად” განსაზღვრავს და მას წარმოაჩენს როგორც ინფანტილურს, ცხოველურს და ვნებიანს. „სხვები” სწორსა და არასწორს ერთმანეთისგან ვერ განარჩევენ ან უბრალოდ ბოროტები არიან. ტრადიცია ორი გერმანელი ქვიარ ტურისტის ქართულ სოფელში მოგზაურობაზე მოგვითხრობს. ისინი შემთხვევით მოხვდებიან ქორწილში, რომელიც „უხერხულობის ფესტივალად” გადაიქცევა. კარიკატურული თანასოფლელები დათვის ტყავით გაფორმებულ საქორწინო დარბაზში ცეკვავენ, შეექცევიან ხინკალს, დაუსრულებელად სვამენ და ლაპარაკობენ. როგორც კი ტურისტები ხვევნა-კოცნას დაიწყებენ, ადგილობრივების „სექსუალური ჩამორჩენილობის” მომსწრენიც ვხდებით, თუმცა „სექსუალური განმანათლებლობა” უკვალოდ არ ჩაივლის და ქორწილის ერთ სტუმარს ლტოლვა გაუჩნდება ერთერთი ტურისტის მიმართ.
შვედეთში დაბადებული ლევან აკინი კი, რომელსაც საქართველოში არ უცხოვრია, რთულ ამოცანას შეეჭიდა – გადაეღო ფილმი საქართველოში ისე, რომ ის არ დამსგავსებოდა ზედაპირულ ეგზოტიზაციას. სოციალური საკითხებით დატვირთული ფილმის გადაღების უმნიშვნელოვანეს წინაპირობად რეჟისორმა გარემოს საფუძვლიანი შესწავლა დაისახა. აკინი მთელი ფილმის განმავლობაში ცდილობს მაყურებლის ფართო წრესთან საერთო ენის გამონახვას, ფეხბურთის თუ მიაძაკის სიყვარულით დაწყებული, მასკულინობისა თუ ფემინურობის მრავალფეროვანი გრადაციის ჩვენებით დამთავრებული. ამ საერთო ენის ძიების ნაწილია ხაზგასმულად „ქართული”, „თბილისური” პეიზაჟებიც, კარგად ნაცნობი ძველი თუ ახალი ქართული სიმღერებიც. ფილმში ნელ-ნელა იგება ძალიან ავთენტური, მშობლიური გარემო, სადაც ისტორიის აქამდე მოუყოლელმა შრემ უნდა გაიელვოს. ამ გამოუმზეურებელ შრეს ყველაზე ინტიმურ სცენებში ზემოდან ხან თამადის პათეტიკური სადღეგრძელო ადევს (ქვევრთან სექსის სცენა), ხანაც ცანგალა და გოგონა (ქორწილიდან გაქცევა). მსგავსი რეჟისორული გადაწყვეტა, ერთი მხრივ, ქმნის კონფლიქტს, მეორე მხრივ კი, ცდილობს „მხარეთა” გაერთიანებას, ერთ სივრცეში მოქცევას.
ფილმის მთავარ გმირებს, ირაკლისა (ბაჩი ვალიშვილი) და მერაბს (ლევან გელბახიანი), გარემო კონკურენციას სთავაზობს. სანატრელი ხელფასი და კეთილდღეობა პოტენციურ შეყვარებულებსა და მეგობრებს მეტოქეებად, კონკურენტებად აქცევს. თუმცა ფილმი არ თმობს თავის მელოდრამატულ ბუნებას და ახალგაზრდები ამ კულტურულ და ეკონომიკურ ბარიერებს მალევე გადალახავენ. ირაკლიზე შეყვარებული მერაბის მზერა და ქმედებები იმდენად უნივერსალური ხდება, რომ შეუძლებელია, ფილმს უბრალოდ „გეიდრამა” უწოდო. ნებისმიერი ორიენტაციის მაყურებელი გელბახიანის გმირის ეიფორიაში საკუთარ თავს აუცილებლად ამოიცნობს.
ფინალურ სცენაში ძმისა და მეგობრის უპირობო მხარდაჭერით გაძლიერებული მერაბი ახალ განზომილებას სძენს ქართულ ცეკვას, აცოცხლებს და აახლებს მას. ფილმის დასრულების შემდეგ ტიტრებს ფონად გასდევს ერთი წლის წინ რენტგენის ფირფიტაზე შემთხვევით ნაპოვნი „კინტოს სიმღერა”, რომელიც ჰომოსექსუალურ სიყვარულს ეხება. ეს ერთგვარი შეპირისპირებაა ფილმის პირველ წამებში ნაჩვენები ქართული ხალხური ცეკვის დოკუმენტურ ქრონიკასთან, ერთგვარი მცდელობაა ისტორიის ახლებური გააზრებისა.
ვფიქრობ, სერგო ფარაჯანოვის უნიკალური ესთეტიკური მემკვიდრეობის ფონზე, ქვიარ კინოს რევოლუციური პოტენციალი საქართველოში სრულიად აუთვისებელია. მისი ათვისება ალექსანდრე კობერიძისნაირი „თავგასულობით”, კინოენის უკომპრომისო ძიებით არის შესაძლებელი. თუმცა ვნახოთ, ქართულმა ქვიარ კინომ ჩაკეტილი კარადიდან ჯერ მხოლოდ გუშინ გადმოაბიჯა.
სტატია პირველად გამოქვეყნდა ეროვნული კინოცენტრის ჟურნალ „კინ-O-ს“ პირველ ნომერში.
ავტორი – ბასტი მგალობლიშვილი, ჟურნალისტი, გამოცემა “პუბლიკას” დამფუძნებელი
რაინერ ვერნერ ფასბინდერის „პეტრა ფონ კანტის ცხარე ცრემლების“ დასაწყისში კიბის სხვადასხვა საფეხურზე მოკალათებული ორი კატა მეტაფორული შემზადებაა ამბისათვის, რომელიც იერარქიულ ურთიერთობებზე მოგვითხრობს.
სახელგანთქმული დიზაინერის, პეტრა ფონ კანტის დილის რუტინა: ხელოვნურ ქურქში გახვევა, პარიკის მორგება, მაკიაჟის კეთების დაუსრულებელი პროცესი თეატრის საგრიმიოროს მოგვაგონებს. თითქოს, მთავარი გმირი დიდი ამბის თანამონაწილეობისათვის ემზადება. სარკე დახურულ, ლამის კლაუსტროფობიურ გარემოში ახალ სივრცით განზომილებას ქმნის და პეტრას ერთდროულად მრავალმხრივი პერსპექტივიდან გვიჩვენებს.
სარკე ფასბინდერის შემოქმედებაში უმნიშვნელოვანესი საგანია. შინაარსობრივი თვალსაზრისით ის „ბურჟუაზიულ ფანტაზიებს“ აირეკლავს და პერსონაჟის იდენტიფიკაციის პროცესს გვაზიარებს, ხოლო ტექნიკური თვალსაზრისით, საგანი ერთგვარი ფოკუსის, მნიშვნელოვანი ელემენტების ხაზგასმის ინსტრუმენტია – ამ შემთხვევაში პეტრას სახის, რომელიც ფილმში მრავალჯერ გარდაიქმნება. მარგიტ კარტენსენის გმირის მრავალჯერად გარდასახვას იდნეტობის კრიზისი განაპირობებს.
მუდმივი თვითდაკვირვება და წუხილი, როგორ დაინახავენ სხვები, პარიკები და ბუმბულები საკუთარ თავზე ილუზორული წარმოდგენის შესაქმნელად, ასოციაციას ბადებს ანიეს ვარდას ფილმთან „კლეო 5-დან 7-მდე“. პეტრას მსგავსად საკუთარ პროფესიაში წარმატებული კლეო პატრიარქალური კულტურის დაკვეთას პირნათლად ასრულებს, თუმცა ფასბინდერის გმირისგან განსხვავებით, ის ემანსიპირდება, მის ირგვლივ პირდაპირი გაგებით ყველა სარკე ისმხვრევა და თავად ხდება მზერის სუბიექტი.
თუ ჯოზეფ მანკიევიჩის ფილმში „ყველაფერი ევას შესახებ“ თეატრის გასახდელი, სცენა თუ სახლი ერთმანეთისგან გამიჯნული სივრცეებია და ერთმანეთისგან გასხვავებული მოქმედებების ასპარეზი, „პეტრა ფონ კანტში“ ეს ყველაფერი ერთ სახლში, ერთ ოთახში იხლართება. ეს არის თეატრიც და სახლიც. ფასბინდერი არც არასდროს უარყოფდა ბრეხტის გავლენას და ფილმის ესთეტიკაც – დეკორაციები, სამოსი, ქორეოგრაფია თუ დრამატურგია თეატრთან არის მიახლოებული. გამოუსადეგარი დეკორატიული ნივთებით გადავსებული ინტერიერი პეტრას ხასიათის თავისებურებებს გვაცნობენ – თოჯინები და მანეკენები მისი ბურჟუაზიული ვნებების რეპრეზენტაციაა: ფლობდეს და მართავდეს სხვებს, როგორც მარიონეტებს. პეტრასა და მისი მეგობრის, სიდონის სამოსის ფერთა სიმკვეთრე, მათი აქსესუარების გროტესკულობა ისეთივე ყალბია, როგორც რეალობა, რომელშიც ისინი ცხოვრობენ. ეს სიჭრელე გარკვეულ კონტრასტს ქმნის პეტრას მსახურ და თანაშემწე მარლენეს სადა, შავ კაბასთან. მარლენე თავისი უჩვეულობის მიუხედავად უფრო ბუნებრივია, ვიდრე დანარჩენი პერსონაჟები. ის მთელი ფილმის მანძილზე ერთ სიტყვასაც არ ამბობს, მაგრამ რეჟისორი სწორედ მასთან აკავშირებს ხმას უაღრესად საინტერესო ფორმით: მარლენე იმ დროს იწყებს საბეჭდი მანქანის გამოყენებას, როდესაც ახალგაზრდა, ღარიბი კარინი და მისით მოხიბლული პეტრა ერთმანეთთან დაახლოებას იწყებენ. საბეჭდი მანქანის ხმა რამდენიმე წუთის განმავლობაში ფონად მიჰყვება დიალოგს. მექანიკური ხმა ზოგჯერ გმირების საუბარსაც ფარავს. თითქოს კარინი და პეტრა იმას იმეორებენ, რასაც მარლენე წერს. ფლირტით გართული ქალები უფრო და უფრო ემსგავსებიან ფიქციას.
ბრეხტისეული გაუცხოების ეფექტი ნაცნობის უცხოდ წარმოჩენას გულისხმობს, რაც თავის მხრივ გამორიცხავს ემპათიას, წარმოშობს დისტანციას მაყურებელსა და პერსონაჟებს შორის. ბრეხტი კლასიკურ თეატრში აკრიტიკებდა რეალობის ილუზიას, ავტორის პრეტენზიას, რომ ის სიცოცხლის ნამდვილ სურათს სთავაზობდა მაყურებელს. ეს ხელს უშლიდა ისტორიის კრიტიკულ და მეცნიერულ გააზრებას. ფასბინდერი კი სწორედ იმ დროსა და საზოგადოებაში ცხოვრობდა, რომელიც წარსულის შეცდომებს არ აღიარებდა და ისტორიას უარყოფდა. იგი ერთი მხრივ, ცდილობდა, მაყურებლისთვის დაკვირვებისა და თვითრეფლექსირების საშუალება სწორედ გაუცხოების ეფექტის მეშვეობით მიეცა, ხოლო მეორე მხრივ, ბრეხტის მიდგომებისგან განსხვავებით, თავს არ არიდებდა ემოციური იმპულსების აღძვრას.
ფასბინდერი ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობს, რომ „პეტრა ფონ კანტის ცხარე ცრემლებზე“ მუშაობის პერიოდში განიცდიდა ჰეგელის გავლენას, რომელიც ამბობს: ნაცნობი იმიტომ არ არის ჯერ კიდევ შეცნობილი, რადგან იგი ნაცნობია – ანუ ის, რაც ჩვენი ყოფის ნაწილია, რასაც პირისპირ ყოველდღიურად ვხვდებით, ჩვენივე ყურადღებისა და დაკვირვების მიღმა რჩება. იმისათვის, რომ მაყურებელს „ნაცნობი“ შეეცნო, ფასბინდერმა გამოიყენა ჰომოსექსუალური ურთიერთობა როგორც იმ დროისთვის შედარებით „უცხო“, „უცნაური“ კავშირი, რათა ნაცნობი ანუ ჰეტეროსექსუალური ურთიერთობებისთვისაც დამახასიათებელი ნიშნების გაანალიზება შესაძლებელი გამხდარიყო.
საგულისხმოა, რომ ჰანა შიგულასა და მარგიტ კარსტენსენის გმირები ბისექსუალები არიან. მიუხედავად იმისა, რომ „უმამო თაობის“ წარმომადგენლის ფილმში საერთოდ არ ჩანს კაცი, პეტრას ნაამბობიდან ვიგებთ, რომ მისი ჰეტეროსექსუალური ურთიერთობა ძალადობრივი იყო, ისეთივე სასტიკი როგორიც მისი დამოკიდებულებაა მარლენეს მიმართ და როგორი ურთიერთობაც მომავალში ჩამოუყალიბდება კარინთან. ბისექსუალ ქალთა გამოცდილებები ცხადყოფს, რომ ჰომო და ჰეტეროსექსუალური ურთიერთობები ერთმანეთს ჰგავს და აქ სექსუალობა ბევრს არაფერს განსაზღვრავს. მსაზღვრელი ძალაუფლებრივი ურთიერთმიმართებებია. მიშელ ფუკოს მოსაზრებით, (მის გავლენას ასევე განიცდის ფასბინდერი) ძალაუფლება სწორედ ისეთი მცირე ელემენტების მეშვეობით მოქმედებს, როგორიცაა ოჯახი, სექსუალური ურთიერთობები, ცხოვრების პირობები და ა.შ.
„პეტრა ფონ კანტის ცხარე ცრემლებში“ ძალაუფლება და ძალადობა ერთგვარი სინონიმებია. მარლენეს მუდმივი დამცირებისა და ექსპლუატაციის ატანა უწევს, მაყურებელი კი ელოდება, როდის იხილავს დიდ აფეთქებას ეკრანზე. საბოლოოდ სადისტ ქალბატონზე შეყვარებული მარლენე პეტრას დაგვიანებული გულისხმიერებით თავისუფლდება. ის იწყებს ბარგის ჩალაგებას და ნივთებს შორის გაიელვებს რევოლვერი, რომელმაც არ გაისროლა. რევოლვერი კიდევ ერთხელ ადასტურებს მარლენეს ნებაყოფლობით მონაწილეობას სადომაზოხისტურ ურთიერთობაში. სწორედ ისე, როგორც კარინის სადიზმს ვერ ელევა პეტრა. მარტო დარჩენილი პეტრას სიმდიდრე და ძალაუფლება ისეთივე ამაოა, როგორც მის კედელზე გამოკრული მეფე მიდასის „ოქროს შეხება“.
ფასბინდერის ორმა ყოფილმა პარტნიორმა სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა. „ყველა ადამიანს სურს ვინმესთან ყოფნა, მაგრამ არ იციან ეს როგორ გააკეთონ“ – ბუნებრივია, რომ სწორედ ეს საკითხი ხდება ავტორის კვლევის საგანი. იგი ეკრანზე ქმნის კრიზისს, სრულ უიმედობას სწორედ იმისთვის, რომ მაყურებელში ფიქრის, იმედის ძიებისა და კრიზისიდან გამოსვლის სურვილი აღძრას, ამდენად „პეტრა ფონ კანტის ცხარე ცრემლები“ უფრო ოპტიმისტურ ამოცანაზე დგას, ვიდრე პირიქით.
ტექსტი პირველად გამოქვეყნდა კინომცოდნეობის საერთაშორისო სამეცნიერო საზაფხულო სკოლის კრებულში.
ავტორი – ბასტი მგალობლიშვილი, ჟურნალისტი, გამოცემა “პუბლიკას” დამფუძნებელი
