კანის ფესტივალის ბრწყინვალება წელს სრული ანშლაგით დაბრუნდა მას მერე, რაც 2020 წელს პანდემიის გამო გაუქმდა. სასიამოვნო იყო იმის ნახვაც, რომ გენდერული პარიტეტი გაუმჯობესდა და წელს უფრო მეტმა ნომინანტმა ქალმა მიიღო ჯილდო. კონკურსში ქალი რეჟისორების იმაზე მეტი ფილმი იღებდა მონაწილეობას, ვიდრე ოდესმე, ხოლო კონკურსის მთავარი ჯილდო, ოქროს პალმის რტო, ფრანგ რეჟისორს – ჟულია დიუკურნოს გადაეცა ფილმისთვის „ტიტანი“.
გამარჯვებული ქალების რიცხვი იზრდება, თუმცა ჯერ კიდევ არსებობს ფესვგამდგარი მოსაზრებები ქალი რეჟისორების შესახებ. იმისთვის, რომ გავარკვიოთ, რატომ იყვნენ იგნორირებული წლების მანძილზე ქალი რეჟისორები და რა ფაქტორებმა შეუწყო ხელი ცვლილებებს, მოდით, თვალი გადავავლოთ კინოინდუსტრიის წარსულს.
შეუმჩნეველი ქალი რეჟისორები
ჟულია დიუკურნოს მოპოვებული ”ოქროს პალმის რტო” მეორე შემთხვევაა კანის ისტორიაში, როდესაც მთავარი ჯილდო ქალს ხვდა წილად. მანამდე ის ახალზელანდიელმა ჯეინ კემპიონმა მოიპოვა 1992 წელს, ფილმისთვის – „ფორტეპიანო“.
კანის ფესტივალის ერთ-ერთი პირველი გამარჯვებული, 1946 წელს, დანიელი რეჟისორი ბოდილ იფსენი იყო. მან კარიერა მსახიობობით დაიწყო და რეჟისორობით გააგრძელა. იფსენმა ათეულობით ფილმი გადაიღო, კანის ფესტივალზე მასთან ერთად გამარჯვებულებს შორის მოხვდნენ – დევიდ ლინი, ბილი უაილდერი და რობერტო როსელინი. ბოდილ იფსენისგან განსხვავებით, როსელინი და სხვა კაცი რეჟისორები საზოგადოებისთვის დღესაც კარგად არიან ცნობილი. კონკრეტული ტენდენციების გამო, ქალების მიღწევები თანდათან იშლება კინოს ისტორიიდან, ქალებს იშვიათად ახსენებენ.
ბოდილ იფსენი
აგნეს ვარდა (1928-2019) ლეგენდარული ფიგურაა კინოს ისტორიაში. მას ხშირად “ფრანგული ახალი ტალღის ნათლიას” უწოდებენ. თუმცა აგნეს ვარდამ მხოლოდ ერთხელ, 1962 წელს მიიღო მონაწილეობა კანის კონკურსში.
აგნეს ვარდა
კლერ დენისი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ფრანგი რეჟისორია. მისი ერთადერთი ფილმი, რომელიც კანის კონკურსში მონაწილეობდა, ”შოკოლადი” იყო (1988). დენისის ყველაზე ცნობილი ფილმია „Beau Travail“, რომელიც კრიზისში მყოფი მამაკაცის იდენტობაზეა. ფილმი აღიარებულია, როგორც ყველა დროის ერთ-ერთი საუკეთესო, მაგრამ, მიუხედავად წარმატებისა, ის კანისთვის არ შეარჩიეს.
კლერ დენისი
კატრინ ბრეიატის ფილმები ქალების სექსუალურ სურვილზე ფოკუსირებული. თუმცა თავიდან საფრანგეთში მის ფილმებს როგორც პორნოგრაფიას, ისე განიხილავდნენ და ხშირად ცენზურას ექვემდებარებოდა. მისი შემოქმედება ბოლო წლებში აღიარეს და მისმა მხოლოდ ერთა ფილმმა მიიღო კანის კონკურსში მონაწილეობა 2007 წელს.
კატრინ ბრეიატი
ქალები გამორჩეული სტილით
ერთ-ერთი გავრცელებული მოსაზრება, რომლითაც ხშირად ცდილობენ გაამართლონ ქალების ნაკლებობა კინოფესტივალებზე, არის ის, რომ თითქოს ქალი კინორეჟისორები ცოტანი არიან – შესაბამისად, ცოტაა ფილმიც. სინამდვილეში, ეს ასე არ არის. მაგალითად, საფრანგეთში 1970 წლიდან, ყოველწლიურად იმართება კინოფესტივალი, სადაც 100-ზე მეტი ქალი რეჟისორის ფილმს აჩვენებენ და ბოლო 20 წლის განმავლობაში 50 ფესტივალი ჩატარდა, რომელიც ქალ რეჟისორებს მიეძღვნა. ამ ფესტივალში მონაწილე ფილმებს „ქალების კინოს“ იარლიყი უკვე მიეკრა, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ ფართო ასპარეზზე ნაკლებად ვიხილავთ.
მაშინაც კი, როდესაც ქალი რეჟისორები აღიარებულები არიან და მათ კინოშემოქმედებას განუმეორებელი სტილი აქვს, მათ მაინც იშვიათად ექცევიან როგორც “auteurs”-ს. ეს ტერმინი ენიჭება რეჟისორებს, რომლებსაც აქვთ ცნობადი და უნიკალური სტილი და მსოფლმხედველობა, რაც მათ ფილმებში ჩანს. რეჟისორმა ფრანსუა ტრიუფომ ეს კონცეფცია შეიმუშავა 1954 წლის ესეში Une certaine tendance du cinéma français (ფრანგული კინოს გარკვეული ტენდენცია). „ავტორობის“ იდეა მნიშვნელოვანია კანში, ის ერთგვარი ტიტულია ისეთი რეჟისორების აღსანიშნავად, რომლებსაც „კანის მუდმივ კლიენტებს“ ეძახიან. სამწუხაროდ, აღნიშნულ ტიტულს მამრობითი სქესი აქვს.
ძალიან სასიხარულოა ქალების წლევანდელი გამარჯვება, თუმცა ახლა მთავარია, რამდენი კინოთეატრი აჩვენებს მათ ფილმებს და რამდენჯერ ახსენებენ კინოკრიტიკოსები მათ. იმედია, წლევანდელ გამარჯვებულ ქალებს, მათი წინამორბედებისგან გასხვავებით, ხშირად გაიხსენებენ და ისინი გააგრძელებენ სხვადასხვა კონკურსებში მონაწილეობას.
წყარო: theconversation. com
