ქვიარ ლექსიკონი — ლგბტქი ტერმინების განმარტებები

Published on თებერვალი 13, 2023

გახსოვდეთ, რომ ტერმინები მუდმივად იცვლება და მნიშვნელოვანია, ადამიანებთან მიმართებით მათ იდენტობაზე საუბრისას ჰკითხოთ ამ ადამიანს, რომელი ტერმინის გამოყენება ურჩევნია მას, თუკი თავად არ ხართ დარწმუნებული. შესაძლოა, ზოგი სიტყვა დამაბნეველი იყოს, მაგრამ ისეთი ტერმინების გამოყენება, რომლებიც ადასტურებს და შეესაბამება ადამიანის გენდერულ, სექსუალურ თუ სხვა იდენტობას, გამოხატავს პატივისცემასა და იმას, რომ მზად ხართ და ღია ხართ იმის მიმართ, რომ დაინახოთ სამყარო სხვისი პერსპექტივიდან.

ამ სტატიაში მოცემულია ქვიარ თემთან (და არამხოლოდ) დაკავშირებული ტერმინების სია ანბანის მიხედვით.

ქვიარ ტერმინების სია

„აუთინგი“ (ინგლ. Outing) — ვინმეს „აუთინგი“ გულისხმობს სხვისი გენდერული იდენტობისა თუ სექსუალური ორიენტაციის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებას, როცა ის ადამიანი ჯერ კიდევ არ არის „დაქამინგაუთებული“. „აუთინგი“ შეიძლება ძალიან საზიანო იყოს ადამიანისთვის, რადგან ის შეიძლება არ იყოს უსაფრთხო გარემოში, რომელშიც თავად გაამხელდა საკუთარ იდენტობას.

აგენდერი — ის, ვინც არ აიდენტიფიცირებს საკუთარ თავს ერთ კონკრეტულ გენდერთან, ან ის, ვისაც საერთოდ არ აქვს გენდერი.

ანდროგინი — ის, ვისი გენდერიც ან ერთდროულადაა ფემინური და მასკულინური ან ფემინურობასა და მასკულინურობას შორისაა.

არაბინარული — ის, ვისი გენდერული იდენტობაც სცდება გენდერული ბინარულობის ფარგლებს. გენდერული ბინარულობა არის გენდერის ის კლასიფიკაცია, რომელიც მხოლოდ ორ გენდერს აღიარებს: კაცს და ქალს. თუკი ადამიანი არაბინარულია, ეს ნიშნავს, რომ ის არ აიდენტიფიცირებს საკუთარ თავს ამ კატეგორიებიდან მხოლოდ ერთთან ან საერთოდ რომელიმესთან.

არომანტიკული — ის, ვინც ნაკლებად ან საერთოდ არ გრძნობს რომანტიკულ მიზიდულობას სხვების მიმართ.

ასექსუალი — ის, ვისაც სხვების მიმართ სექსუალური მიზიდულობა ნაკლებად ან საერთოდ არ აქვს.

ბიგენდერი — ის, ვისაც ორი გენდერი აქვს. ბიგენდერი ადამიანები ხშირად წარმოაჩენენ საკუთარ თავს როლებში, რომლებსაც საზოგადოება ფემინურად და მასკულინურად მიიჩნევს.

ბისექსუალი — ის, ვისაც ემოციური, რომანტიკული და/ან სექსუალური მიზიდულობა აქვს როგორც ქალების, ისე კაცების მიმართ, ან ერთზე მეტი გენდერის მიმართ.

ბიფობია — არაკეთილგანწყობა ბისექსუალობისა და ბისექსუალი ადამიანების მიმართ. ჰომოფობიის მსგავსად, ის აღნიშნავს უარყოფით წინასწარგანწყობას და ზიზღს მათ მიმართ, ვინც ბისექსუალთა თემის ნაწილად მოიაზრებს თავს. ის შეიძლება მოიცავდეს იმის უარყოფას, რომ ბისექსუალობა გულწრფელი სექსუალური ორიენტაციაა, ან უარყოფით სტერეოტიპებს ბისექსუალი ადამიანების მიმართ (მაგალითად, წარმოდგენებს, თითქოს მათ მრავალი ხანმოკლე სექსუალური ურთიერთობები ახასიათებდეთ ან არიან არაგულწრფელები).

ბი-ცნობისმოყვარეობა (ინგლ. Bi-curiosity) — ბი-ცნობისმოყვარე (ინგლ. Bi-curious) არის ადამიანი, როგორც წესი, ჰეტეროსექსუალი, რომელსაც აინტერესებს მისი ჩვეული სექსუალური პარტნიორებისგან განსხვავებული სქესისა თუ გენდერის მქონე ადამიანთან სექსუალურ აქტივობებში ჩართვა ან ღიაა ამის მიმართ. ამ ტერმინით ხშირად აღინიშნება ჰეტეროსექსუალობასა და ბისექსუალობას შორის არსებული სექსუალური ორიენტაციის ვრცელი სპექტრი, რომელიც მოიცავს დიდწილად ჰეტეროსექსუალ ან დიდწილად ჰომოსექსუალ ადამიანებს.

გეი — თანამედროვე მეტყველებაში „გეი“ გამოიყენება როგორც ზედსართავი სახელი ან არსებითი სახელი, რომელიც აღნიშნავს ჰომოსექსუალობასთან დაკავშირებულ თემს, პრაქტიკებსა და კულტურებს. 1960-იან წლებში ჰომოსექსუალი კაცები საკუთარი სექსუალური ორიენტაციის აღსანიშნავად ამ ტერმინს ანიჭებდნენ უპირატესობას. ტერმინი უფრო ხშირად აღნიშნავს კაცს, რომლებსაც იზიდავს მხოლოდ კაცები (განურჩევლად იმისა, სისგენდერია ის თუ ტრანსგენდერი), თუმცა ის ასევე გამოიყენება „ქვიარის“ სინონიმად ყველა იმ ადამიანის აღსანიშნავად, ვინც არ არის ჰეტეროსექსუალი.

გენდერინკლუზიური ნაცვალსახელები — უცხო ენებში, მაგალითად, ინგლისურში, გენდერულად ნეიტრალური ნაცვალსახელები (მაგალითად: they, them, their).

გენდერი — სოციალური და სამართლებრივი სტატუსი, საზოგადოების მხრიდან ადამიანის მიმართ არსებული მოლოდინების ერთობლიობა, რომლებიც მოიცავს ქცევებს, მახასიათებლებსა და ფიქრებს. თითოეულ კულტურას თავისი ნორმები აქვს, თუ როგორ უნდა მოიქცნენ ადამიანები მათი გენდერის მიხედვით. კულტურების უმეტესობაში გენდერი ბინარულია, ანუ იყოფა ორ კატეგორიად — ქალად და კაცად. თუმცა, დაბადებისას მინიჭებული სქესისგან განსხვავებით, გენდერის შემთხვევაში მთავარი აქცენტი კეთდება არა სხეულის ნაწილებზე, არამედ იმაზე, თუ რას ელიან ადამიანისგან მისი გენდერის გამო.

გენდერის დადასტურების ოპერაცია — ქირურგიული ოპერაცია, რომელიც მოიცავს ინდივიდის პირველადი ან მეორეული სქესობრივი ნიშნების შეცვლას მისი გენდერული იდენტობის შესაბამისად. ეს შეიძლება საჭირო იყოს გენდერული დისფორიის შესამსუბუქებლად.

გენდერულად აპათიური — ადამიანი, რომელსაც არ ადარდებს არც საკუთარი გენდერი და არც ის, თუ როგორ აღიქვამენ სხვები გენდერის თვალსაზრისით.

გენდერულად არაკონფორმული — ის, ვისი ქცევაც და გენდერული ექსპრესიაც საზოგადოების მასკულინურ ან ფემინურ გენდერულ ნორმებსა თუ სოციალურ მოლოდინებს არ შეესაბამება. მათ შორის არიან ანდროგინული ადამიანები, ფემინური კაცები, მასკულინური ქალები და სხვა. გენდერულად არაკონფორმული შეიძლება იყოს ნებისმიერი გენდერის ადამიანი (მაგ., სისგენდერი, არაბინარული, ტრანსი).

გენდერულად კონფორმული — ადამიანი, რომელიც მისდევს საზოგადოების წესებს იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა იქცეოდნენ და გამოიყურებოდნენ სხვადასხვა გენდერის ადამიანები.

გენდერული ბინარულობა — გენდერის ბინარული (ორობითი) დაყოფა მხოლოდ ორ ტიპად (ქალი ან კაცი). ამ მოდელში ხშირ შემთხვევაში ნაგულისხმევია, რომ ადამიანის გენდერი მისთვის დაბადებისას მინიჭებულ სქესს უნდა შეესაბამებოდეს. ეს სისტემა ზღუდავს იმ ადამიანებს, რომლებიც ბინარული სისტემის გარეთ არსებულ გენდერულ იდენტობებთან აიდენტიფიცირებენ საკუთარ თავს.

გენდერული დისფორია — გენდერული დისფორია აღნიშნავს იმ დისკომფორტისა და ცუდად ყოფნის შეგრძნებას, რომელსაც განიცდის ადამიანი, როდესაც მისთვის დაბადებისას მინიჭებული სქესი არ ემთხვევა მის გენდერულ იდენტობას. გენდერული დისფორიის მქონე ადამიანი შეიძლება არაკომფორტულად გრძნობდეს თავს საკუთარი სხეულის სქესობრივ მახასიათებლებსა და საკუთარ რეალურ იდენტობას შორის არსებული კონფლიქტის გამო.

გენდერული ექსპრესია / გამოხატვა — ის, თუ როგორ გამოხატავს ადამიანი საჯაროდ საკუთარ გენდერს (იქნება ეს მასკულინური, ფემინური, ანდროგინული თუ სხვა). მაგალითად, გენდერი შეიძლება გამოიხატოს ჩაცმულობით, ვარცხნილობით, მაკიაჟით, სხეულის ენით, არჩეული სახელით, ნაცვალსახელებით, მანერებით, ინტერესებით და ა.შ.

გენდერული იდენტობა: ის, თუ როგორ გრძნობს და აღიქვამს ადამიანი საკუთარ გენდერს შინაგანად — იქნება ეს ქალი, კაცი თუ არაბინარული გენდერული იდენტობა — და როგორ გამოხატავს ის ამ გრძნობებს (ჩაცმულობით, გარეგნობით, ქცევებით და ა.შ.). ადამიანის გენდერული იდენტობა ყოველთვის არ შეესაბამება მისთვის დაბადებისას მინიჭებულ სქესს. ის შეიძლება განვითარდეს და შეიცვალოს დროთა განმავლობაში.

გენდერული როლები — კულტურული და სოციალური როლები, რომლებიც ზოგადად მიიჩნევა მისაღებად, შესაფერისად და სასურველად ადამიანის სქესის მიხედვით. გენდერული როლები გავლენას ახდენს ცხოვრების მრავალ ასპექტზე, მათ შორის, ჩაცმულობასა და გარეგნობაზე, პროფესიაზე, ურთიერთობებზე, ქცევებზე და ა.შ.

გენდერფლუიდი — ის, ვისი გენდერული იდენტობაც არ არის ფიქსირებული და იცვლება დროთა განმავლობაში.

გენდერქვიარი — ის, ვისი გენდერული იდენტობაც არ ჯდება ტრადიციულ გენდერულ ნორმებში, მათ შორის, გენდერულ იდენტობებში, ექსპრესიაში, გენდერულ როლებსა თუ მოლოდინებში. გენდერქვიარი ზოგადი, გამაერთიანებელი ტერმინია და მას ხშირად „არაბინარულის“ სინონიმად იყენებენ.

გრეიგენდერი — აღნიშნავს ადამიანს, რომელიც არ გრძნობს ძლიერ მიკუთვნებულობას რომელიმე კონკრეტული გენდერული იდენტობისა თუ ექსპრესიის მიმართ და ნაწილობრივ მაინც არის გენდერული ბინარულობის ფარგლებს გარეთ.

დაბადებისას მინიჭებული სქესი — სამედიცინო შეფასება, რომელიც კეთდება დაბადებისას სხეულის ფიზიკური მახასიათებლების მიხედვით. სქესი შეიძლება იყოს კაცი, ქალი ან ინტერსექსი.

დრეგი — განზრახ გაზვიადებული მასკულინურობის, ფემინურობის ან გენდერული ექსპრესიის სხვა ფორმების გამომხატველი ჩაცმულობა და პერფორმანსი. „დრეგ-ქვინი“ არის ის (როგორც წესი, კაცი), ვინც განასახიერებს/ასრულებს ფემინურობას, ხოლო „დრეგ-ქინგი“ არის ის (როგორც წესი, ქალი), ვინც განასახიერებს/ასრულებს მასკულინურობას. პერფორმანსებში ხშირადაა კომედია, სოციალური სატირა და პოლიტიკური კომენტარები. დრეგ-შოუს დროს ხშირად დრეგში ჩაცმული ადამიანები მღერიან ან პირის მოძრაობით ჰყვებიან სიმღერას წინასწარ მომზადებული მოძრაობებისა თუ ცეკვის თანხლებით.

ინტერგენდერი — ის, ვისი გენდერული იდენტობაც ქალსა და კაცს შორისაა.

ინტერნალიზებული ტრანსფობია / ჰომოფობია: ჰომოსექსუალობისა, ტრანსგენდერობის და ლგბტქი ადამიანების მიმართ არსებული უარყოფითი სტერეოტიპები, რწმენები, სტიგმები და წინასწარგანწყობები, რომლებსაც გრძნობს ტრანსგენდერი / ჰომოსექსუალი ადამიანი. იგი მიმართავს ამ გრძნობებს საკუთარი თავისკენ, განურჩევლად იმისა, იდენტიფიცირდება თუ არა ქვიარად. ინტერნალიზებული ტრანსფობია / ჰომოფობია ასევე მოქმედებს ცნობიერ თუ ქვეცნობიერ ქცევებზე, რომელთა შესრულების საჭიროებასაც გრძნობს ადამიანი მათ შორის იმის გამოც, რომ მეტად მოერგოს ჰეტერონორმატიულობისა და ჰეტეროსექსიზმის კულტურულ მოლოდინებს.

ინტერსექსი — ინტერსექსი არის ქოლგა-ტერმინი და აღნიშნავს იმ ადამიანებს, რომლებსაც თავიანთ სექსუალურ-რეპროდუქციულ ანატომიაში აქვთ ისეთი ვარიაციები (მაგ., რეპროდუქციული ორგანოები, ქრომოსომები, ჰორმონები), რომლებიც განსხვავდება იმისგან, რაც ტრადიციულად „ქალად“ ან „კაცად“ მიიჩნევა. ზუსტი მონაცემების დადგენა რთულია, თუმცა დაახლოებით დათვლილია, რომ ყოველი 100 დაბადებული ადამიანიდან 1-2 არის ინტერსექსი, რის გამოც ინტერსექსობა იმაზე უფრო ხშირია, ვიდრე ჟღალთმიანობა, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი მას უკიდურესად იშვიათ რამედ მიიჩნევს. თუმცა, დაბადებისას ინტერსექს ადამიანებს ხშირ შემთხვევაში ანიჭებენ სქესს „ქალი“ ან „კაცი“. ინტერსექსი ადამიანი შეიძლება საკუთარ თავს აიდენტიფიცირებდეს მისთვის დაბადებისას მინიჭებულ სქესთან, მის საპირისპირო სქესთან ან იდენტიფიცირდებოდეს ინტერსექსად.

კაცი — ის, ვინც საკუთარ თავს აიდენტიფიცირებს კაცად, განურჩევლად იმისა, სისგენდერია ის თუ ტრანსგენდერი (შეესაბამება თუ არა მისი გენდერული იდენტობა მისთვის დაბადებისას მინიჭებულ სქესს).

ლგბტქია — აკრონიმი, რომელშიც ასახულია ლესბოსელი, გეი, ბისექსუალი, ტრანსგენდერი, ინტერსექსი და ასექსუალი ადამიანები. არსებობს აკრონიმის სხვა ვარიანტებიც, მაგალითად, ლგბტ, ლგბტქ, ლგბტქი და ა.შ. ზოგჯერ მათ ასევე დაერთვის „+“ ნიშანი, რომელიც ასახავს იმ ადამიანებს, ვინც ქვიარ თემის ნაწილია, მაგრამ ვისთვისაც აკრონიმის სხვა ასოები ზუსტად არ გამოხატავს მათ იდენტობას, ასევე ინკლუზიურობას იმისა, რომ ქვიარ თემი ღიაა ყველასთვის, ვინც მის ნაწილად მიიჩნევს თავს.

ლესბოსელი — ქალი, რომელსაც იზიდავს მხოლოდ ქალები (განურჩევლად იმისა, სისგენდერია ის თუ ტრანსგენდერი).

მესამე გენდერი — ტერმინი „მესამე გენდერი“ მომდინარეობს ადგილობრივი ამერიკული და არადასავლური კულტურებიდან და ის აღნიშნავს გენდერის იმ კატეგორიას, რომელიც „ქალისა“ და „კაცის“ ფარგლებს გარეთაა.

მოკავშირე / მხარდამჭერი (ინგლ. Ally) — ადამიანი, რომელიც აქტიურად და სრულად უჭერს მხარს ლგბტქი თემს.

ორბუნებოვანი (ასევე „ორი სულის მქონე“; ინგლ. Two-spirit) — ქოლგა-ტერმინი, რომელიც მოიცავს ბევრ სხვადასხვა სექსუალობასა და გენდერს ადგილობრივი ამერიკელების თემებში. ამ კულტურებში ისინი ტრადიციული მესამე გენდერის (ან სხვა გენდერული ვარიანტის) ცერემონიულ და სოციალურ როლებს ასრულებენ.

პანგენდერი (ასევე პოლიგენდერი ან ომნიგენდერი) — ის, ვისი გენდერული იდენტობაც არ არის შეზღუდული მხოლოდ ერთით და შეიძლება მოიცავდეს ერთდროულად რამდენიმე ან ყველა გენდერს.

პანსექსუალი — ის, ვისაც რომანტიკული, სექსუალური ან ემოციური მიზიდულობა აქვს სხვა ადამიანების მიმართ, განურჩევლად მათი გენდერული იდენტობისა თუ სქესისა.

„როლი“ — აღნიშნავს ადამიანის სექსუალურ პრეფერენციების გეი-სექსში. გეი-სექსში ტრადიციულ როლებს შორისაა: „აქტი“, „პასი“, „უნი“ და „საიდი“:

„აქტი“ — „აქტით“ („აქტიური“, იგივე „ტოპი“; ინგლ. Top), როგორც წესი, აღიწერება ის ადამიანი, რომელსაც სექსის დროს სურს, თავად აკონტროლებდეს სიტუაციას ან/და იყოს გამცემი ანალურ სექსში.
„პასი“ — „პასი“ („პასიური“, იგივე „ბოთომი“; ინგლ. Bottom) არის ის, ვისაც, ჩვეულებრივ, სექსში ძალაუფლების და კონტროლის გაცემა სურს. როგორც წესი, პასები ანალურ სექსში „მიმღების“ როლს ასრულებენ.
„უნი“ — „უნი“ („უნივერსალი“), იგივე „ვერსი“ (ინგლ. Verse/Versatile) ან „სვიჩი“ (ინგლ. Switch), არის ადამიანი, რომელსაც აქტობაც მოსწონს და პასობაც.
„საიდი“ — აღნიშნავს ისეთ ადამიანს, რომელსაც საერთოდ არ მოსწონს ან არ უნდა ანალური პენეტრაცია — არც მიღება და არც გაცემა — და რომელიც უპირატესობას ანიჭებს სხვა სექსუალურ აქტივობებს.

საკუთარ იდენტობაში დაეჭვება ან თვითგამორკვევის პროცესი (ინგლ. Questioning) — საკუთარ სექსუალურ ორიენტაციაში, სექსუალურ იდენტობაში, გენდერულ იდენტობასა თუ სამივეში ერთად დაეჭვება არის თვითგამორკვევის პროცესი, რომელსაც გადის ადამიანი, რომელიც შეიძლება არ იყოს დარწმუნებული, ჯერ კიდევ იკვლევდეს, რომელი სოციალური იარლიყი შეეფერება მას სხვადასხვა მიზეზით. ლგბტქი აკრონიმში (და სხვა აკრონიმებში, რომლებშიც Q არის გამოყენებული), ასო „Q“ ხშირად აღნიშნავს როგორც „ქვიარს“, ისე ამ თვითგამორკვევის პროცესში მყოფ ადამიანებსაც (Questioning).

სექსუალური ორიენტაცია — ის, თუ რომელი გენდერ(ებ)ის მიმართ აქვს ადამიანს ემოციური, რომანტიკული და სექსუალური მიზიდულობა. სექსუალურ ორიენტაციებში გამოიყოფა ჰომოსექსუალობა, ჰეტეროსექსუალობა, ბისექსუალობა და ასექსუალობა (და მათში შემავალი ქვეკატეგორიები).

სისგენდერი — ის, ვინც საკუთარ თავს აიდენტიფიცირებს იმ სქესთან, რომელიც დაბადებისას მიენიჭა. მაგალითად, სისგენდერი კაცი არის ადამიანი, რომელიც საკუთარ თავს აიდენტიფიცირებს კაცად და მისთვის დაბადებისას მინიჭებული სქესიც კაცია.

ტრანზიცია — საკუთარი გენდერული გამოხატვის (მაგალითად, ჩაცმულობის, ნაცვალსახელების, სახელის და ა.შ.) ან სასქესო ნიშნების შეცვლა საკუთარი შინაგანი გენდერული იდენტობის შესაბამისად (იქნება ეს ქალი, კაცი თუ არაბინარული გენდერული იდენტობა). ტრანსგენდერი ადამიანებისთვის ეს პროცესი, როგორც წესი, მოიცავს ჰორმონალურ თერაპიას ან გენდერის დადასტურების ოპერაციას. ტრანზიცია შეიძლება მოიცავდეს სამედიცინო ჩარევას, თუმცა არა ყოველთვის. ის ასევე შეიძლება მოიცავდეს სოციალურ ტრანზიციას (მაგალითად, სახელისა და ნაცვალსახელების ცვლილებას), ასევე, სამართლებრივ ცვლილებებს (სახელისა თუ სქესი სამართლებრივად შეცვლას). ეს პროცესი განსხვავებულია ყველა ადამიანისთვის მისი სურვილებისა და საჭიროებების შესაბამისად და მასში შემავალი აქტივობები არ არის უნივერსალური.

ტრანსგენდერი — ის, ვისი გენდერული იდენტობაც არ ემთხვევა მისთვის დაბადებისას მინიჭებულ სქესს. „ტრანსგენდერი“ არის ქოლგა-ტერმინი, რომელიც მოიცავს როგორც ქალსა და კაცს, ისე არაბინარულ ადამიანებს.

ტრანსი ან ტრანს* — უფრო ინკლუზიური ტერმინი, რომელიც უგენდერო ადამიანებსაც მოიცავს.

ტრანს კაცი ან ტრანსგენდერი კაცი — ტრანსი ან ტრანსგენდერი კაცი არის ადამიანი, რომელსაც დაბადებისას სქესად მიენიჭა „ქალი“, თუმცა ახლა იდენტიფიცირდება კაცად.

ტრანს ქალი ან ტრანსგენდერი ქალი — ტრანსი ან ტრანსგენდერი კაცი არის ადამიანი, რომელსაც დაბადებისას სქესად მიენიჭა “კაცი“, თუმცა ახლა იდენტიფიცირდება ქალად.

ტრანსმასკულინური — ის, ვისაც მასკულინური გენდერული იდენტობა აქვს, თუმცა დაბადებისას სხვა სქესი მიენიჭა.

ტრანსფემინური — ის, ვისაც ფემინური გენდერული იდენტობა აქვს, თუმცა დაბადებისას სხვა სქესი მიენიჭა.

ტრანსფობია— ტრანს* ადამიანებისა და ტრანს* თემის მიმართ არსებული არატოლერანტულობა, შიში, ზიზღი, უარყოფითი წინასწარგანწყობა, დისკრიმინაცია და ძალადობა სტერეოტიპებისა და მცდარი წარმოდგენების გამო.

ტრიგენდერი — ის, ვისაც ერთდროულად სამი გენდერი აქვს.

ქალი — ის, ვინც საკუთარ თავს აიდენტიფიცირებს ქალად, განურჩევლად იმისა, სისგენდერია ის თუ ტრანსგენდერი (შეესაბამება თუ არა მისი გენდერული იდენტობა მისთვის დაბადებისას მინიჭებულ სქესს).

„ქამინგ აუთი“ ან „დაქამინგაუთება“— საკუთარი გენდერული იდენტობის ან სექსუალური ორიენტაციის გაცხადება სხვებისთვის (მაგალითად, მეგობრებისთვის, ოჯახის წევრებისთვის და ა.შ.).

ქვიარი — ქოლგა-ტერმინი იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც არ არიან ჰეტეროსექსუალები ან სისგენდერები. თავდაპირველად ტერმინი ნიშნავდა „უცნაურს“ ან „თავისებურს“ და გამოიყენებოდა დამამცირებელი ფორმით იმ ადამიანების მიმართ, ვისაც თავისი სქესის ადამიანების მიმართ ჰქონდა მიზიდულობა ან ურთიერთობა, ჯერ კიდევ გვიან მე-19 საუკუნეში. თუმცა, 1980-იანი წლებიდან დაწყებული ქვიარ აქტივისტებმა ტერმინი „დაიბრუნეს“ და ის ახლა ლგბტ ადამიანის სინონიმურად გამოიყენება.

ქროსდრესერი (ინგლ. Crossdresser) — ადამიანი, რომელიც იცვამს ისეთ ტანსაცმელს, რომელიც, საზოგადოებაში არსებული შეხედულებების მიხედვით, მისი გენდერისთვის არ არის დამახასიათებელი. როგორც წესი, ამ ტერმინით აღნიშნავენ კაცებს, რომლებსაც ქალის სამოსის ჩაცმა მოსწონთ. ეს შეიძლება იყოს თვითგამოხატვისთვის ან რამე სხვა მიზნით. ქროსდრესერობა იმას არ ნიშნავს, რომ ადამიანი ტრანსგენდერია.

ჰეტეროსექსიზმი — წინასწარგანწყობების, დამოკიდებულებებისა და დისკრიმინაციის სისტემა ქალსა და კაცს შორის ურთიერთობების (ჰეტეროსექსუალობის) სასარგებლოდ. ის შეიძლება მოიცავდეს რწმენას, რომ ყველა ადამიანი ჰეტეროსექსუალი უნდა იყოს და რომ მხოლოდ ჰეტეროსექსუალური ურთიერთობებია ბუნებრივი და, შესაბამისად, უზენაესი.

ჰეტერონორმატიულობა — ჰეტეროსექსისტური წარმოდგენებისა და ქცევების ნორმალიზაცია ჩვენს ყოველდღიურობაში ინსტიტუციურ, ინტერპერსონალურ და პერსონალურ დონეზე. ეს კონცეფცია მოქცეულია გენდერული ბინარულობის (მხოლოდ ორი საპირისპირო გენდერის არსებობის) ჩარჩოებში და გულისხმობს, რომ სექსუალური ურთიერთობები და ქორწინება ყველაზე შესაფერისი საპირისპირო სქესის ადამიანებს შორის.

ჰეტეროსექსუალი — ის, ვისაც ემოციური, რომანტიკული და/ან სექსუალური მიზიდულობა აქვს საპირისპირო სქესის ან გენდერის ადამიანების მიმართ. ამ ცნების აღსანიშნავად ასევე იყენებენ ინგლისურენოვან ჟარგონს „სთრეითი“ (ინგლ. Straight).

ჰომოსექსუალი — ის, ვისაც ემოციური, რომანტიკული და/ან სექსუალური მიზიდულობა აქვს თავისი სქესის ან გენდერის ადამიანების მიმართ. მე-20 საუკუნის მიწურულიდან ეს ტერმინი უფრო ნაკლებად გამოიყენება და ზოგჯერ შეურაცხმყოფლად მიიჩნევა, რადგან ის უკავშირდება უარყოფით სტერეოტიპებსა და მოძველებულ კლინიკურ წარმოდგენებს ჯერ კიდევ იმ დროიდან, როდესაც ჰომოსექსუალობა ფსიქიკურ აშლილობად მიიჩნეოდა. დღეს ტერმინი დიდწილად ჩანაცვლებულია ტერმინებით „გეი“, „ლესბოსელი“ ან ინკლუზიური აბრევიატურებით, მაგალითად, „ლგბტ“ (ლესბოსელი, გეი, ბისექსუალი, ტრანსგენდერი).

ჰომოფობია: უარყოფითი მიმართებები, შეგრძნებები, ზიზღი თუ ანტიპათია ჰომოსექსუალობის ან იმ ადამიანების მიმართ, ვინც იდენტიფიცირდებიან ლესბოსელად, გეიდ ან ბისექსუალად.

წყარო: Verywell Mind, WISG, Femea.ge

რას ნიშნავს „აქტი“, „პასი“, „უნი“ და „საიდი“?

Published on დეკემბერი 16, 2022

ქვიარ ზრუნვა

ალბათ, Tinder-ზე, Grindr-ზე ან ონლაინ გაცნობის სხვა აპლიკაციებში ხშირად შეგიმჩნევიათ პროფილში მითითებული ფრაზა „აქტი ვარ“ ან „პასი ვარ“. შესაძლოა, იცოდეთ, რომ ეს რაღაცნაირად სექსუალურ პრეფერენციებს უკავშირდება, თუმცა ზუსტად რას ნიშნავს, იყო „აქტი“, „პასი“ ან „უნი“ სექსის დროს?

„აქტი“, „პასი“ და „უნი“ არის ტერმინები, რომლებითაც ადამიანის სექსუალური პრეფერენციები აღიწერება. ყველაზე პირდაპირი და მარტივი განმარტებაა, რომ „აქტს“, ანუ „ტოპს“, მოსწონს, როდესაც თვითონ აკონტროლებს სიტუაციას, რაც ხშირად გულისხმობს პენეტრაციულ (შემღწევ) სექსში აქტიურობას და გამცემობას, ხოლო „პასს“, ანუ „ბოთომს“, უნდა, რომ კონტროლის სადავეები რაღაც დონეზე სხვას დაუთმოს, რაც ხშირად გულისხმობს პენეტრაციულ სექსში პასიურობას და მიმღებობას. მათთვის, ვინც „უნი“, ანუ „ვერსია“, ორივე პოზიცია და ძალაუფლების დინამიკა თანაბრად სასურველია. ცხადია, ეს მხოლოდ გამარტივებული (და ცოტა მოძველებული) პასუხია, რადგან ყველა ადამიანს თავისი პირადი საზღვრები და პრეფერენციები აქვს.

ზოგი თეორიის თანახმად, ქვიარ თემმა სექსუალური პრეფერენციების აღსაწერად „ტოპისა“ და „ბოთომის“ გამოყენება 1960-იან და 1970-იან წლებში დაიწყო, როდესაც ქვიარებმა შეიმუშავეს „საიდუმლო ენა“ — ერთგვარი მანიშნებლები, მაგალითად, სხვადასხვა ფერის ცხვირსახოცები და ბენდენები — საკუთარი სექსუალური პრეფერენციების გასამჟღავნებლად ყველა დაინტერესებული პირისთვის. ეს დაახლოებით იმავე დროს მოხდა, როდესაც ტერმინი „ვერსი“ ქვიარ-ლექსიკონის ნაწილი გახდა.

გავრცელებული მოსაზრების მიუხედავად, ტერმინები „ტოპი“, „ბოთომი“ და „ვერსი“ ექსკლუზიურად ქვიარ კაცებისთვის არ არის და ისინი შეიძლება ნებისმიერ სექსუალურ ურთიერთობაში გამოიყენოთ — ზოგჯერ სისგენდერ ჰეტეროსექსუალ კაცებსაც მოსწონთ სტრაპონი. გახსოვდეთ, რომ ბევრი ადამიანი „აქტობს“ და „პასობს“ პენეტრაციის გარეშე და არცერთი კატეგორიზაცია თუ ტერმინი არ არის ყოვლისმომცველი. იმ ადამიანების აღსანიშნავად, ვისაც პენეტრაცია საერთოდ არ მოსწონს ან არ უნდა, ასევე გამოიყენება ტერმინი „საიდი“, რომელზეც ამ სტატიაში მოგვიანებით ვისაუბრებთ.

ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, ამ სტატიაში წარმოგიდგენთ საბაზისო ინფორმაციას, თუ რას ნიშნავს, იყო „აქტი“, „პასი“, „უნი“ და „საიდი“.

რას ნიშნავს „აქტი“, ანუ „ტოპი“?

„აქტით“ („აქტიური“, იგივე „ტოპი“; ინგლ. Top), როგორც წესი, აღიწერება ის ადამიანი, რომელსაც სექსის დროს სურს, თვითონ აკონტროლებდეს სიტუაციას.

Carly S.-ის, Spectrum Boutique-ის სიამოვნების პედაგოგის თანახმად, აქტობას შეიძლება ბევრი სხვადასხვა ფორმა ჰქონდეს, მათ შორის, ე.წ. „თითაობა“ („ფინგერინგი“; ინგლ. Fingering), ორალური სექსის გაცემა ან მიღება, პენისით ან სტრაპონით პენეტრაცია (შეღწევა) პარტნიორის სხეულში და სხვა აქტები, რომლებშიც ადამიანი ფლობს კონტროლს პარტნიორის სიამოვნებაზე.

„აქტობა აუცილებლად იმის მექანიკას არ გულისხმობს, თუ როგორ აქვს ვიღაცას სექსი, არამედ ძალაუფლების ისეთ დინამიკას, სადაც ერთი ადამიანი „უძღვება“ სექსს და უფრო მეტად განსაზღვრავს იმას, თუ რა აქტივობები მოხდება სექსში“, — ამბობს Carly S.

მართალია, სექსში კონტროლის ქონის იდეა „აქტობის“ ზოგადი გააზრებისთვის ხელშემწყობია, მაგრამ Spectrum Boutique-ის დამაარსებელი, ზოი ლიგონი ამბობს, რომ „აქტობის“ სტანდარტული განმარტებები არასაკმარისია სექსუალური იდენტობების ნიუანსების აღსაწერად.

ასეთ განმარტებებს, მისი თქმით, „აკლია ისეთი ნიუანსები, როგორიცაა, მაგალითად, ე.წ. „Power bottom“, რომელიც სექსუალური აქტების მიმღებია, მაგრამ სიტუაციას აკონტროლებს, ან ე.წ. „Service top“, რომელიც ასრულებს ამ აქტებს, მაგრამ იღებს ბრძანებებს. ზოგჯერ, სულაც არ ხდება არავითარი „ძალაუფლების მიმოცვლა“ და სექსი, უბრალოდ, სექსია, ან ზოგჯერ სქესობრივი აქტი არ ხდება და არის მხოლოდ ძალაუფლების მიმოცვლა“.

საბოლოოდ, „აქტობა“ არის სპექტრი, რომელიც სექსუალური იდენტობების დიდ დიაპაზონს მოიცავს. მაგალითად, „Stone top“ არის ისეთი აქტი, რომელიც ასრულებს მოქმედებებს და „გასცემს“, მაგრამ არ სურს საპასუხოდ რაიმეს მიღება. განურჩევლად იმისა, თუ რა არის თქვენი პარტნიორის როლი და პრეფერენცია, მნიშვნელოვანია, რომ ნებისმიერი ფორმის სექსამდე ისაუბროთ და განსაზღვროთ ზუსტი საზღვრები.

როგორ ვიყოთ „აქტი“ სექსის დროს

არ არსებობს „აქტობის“ სწორი გზა — ყველას განსხვავებული სურვილები აქვს და მთავარი, რის გაკეთებაც შეგიძლიათ, არის პარტნიორთან კომუნიკაცია. თუკი სექსში კონტროლის ქონა გსურთ, ჰკითხეთ პარტნიორს, რა აინტერესებს და რა არის მისი საზღვრები.

მნიშვნელოვანია, რომ სექსში „აქტად“ ყოფნის დროს ხშირად გადაამოწმოთ პარტნიორთან, როგორ გრძნობს თავს, რადგან პენეტრაცია შეიძლება მტკივნეული იყოს. დაიწყეთ ნელა და პატივი ეცით პარტნიორის ტკივილის ამტანობას, მოდუნებულობისა და კომფორტის დონეს.

„მხოლოდ იმის თქმა, რომ „აქტი ვარ“, საკმარის ინფორმაციას არ იძლევა საიმისოდ, რომ გაიგო, რა მოსწონს და არ მოსწონს ადამიანს სექსში. სწორედ ამაშია კარგი სექსის საიდუმლო — საუბარში“, — ამბობს ლიგონი.

კიდევ ერთი რამ, რაც უნდა გახსოვდეთ, ისაა, რომ არსებობს „აქტობის“ უამრავი სხვადასხვა გზა. პერფორმანსზე შფოთვა და დარდი აბსოლუტურად ბუნებრივია, მაგრამ გახსოვდეთ, რომ ერექციის ქონა ან დომინანტობა „აქტობისთვის“ აუცილებელი არ არის.

რას ნიშნავს „პასი“, ანუ „ბოთომი“?

აქტობის საპირისპიროდ, „პასი“ („პასიური“, იგივე „ბოთომი“; ინგლ. Bottom) არის ის, ვისაც, ჩვეულებრივ, სექსში ძალაუფლების და კონტროლის გაცემა სურს. როგორც წესი, პასები სექსში „მიმღების“ როლს ასრულებენ. ეს საკმაოდ ზოგადი დეფინიციაა და ბუნდოვანია, მაგალითად, ორალურის დროს, ვინ შეიძლება იყოს „პასი“ და ვინ „აქტი“.

„როდესაც პასზე ვფიქრობ, უფრო ისეთ ადამიანს წარმოვიდგენ, რომელსაც სურს, იყოს მეტად მორჩილი და/ან მიიღოს მითითებები“, — ამბობს ჯიმანეკია ებორნი, ტრავმების სპეციალისტი და სექსუალობის პედაგოგი.

მიუხედავად ამისა, Carly S. განმარტავს, რომ ზოგი „პასი“ მაინც შეიძლება იყოს უფრო დომინანტური და ჰქონდეს კონტროლი სექსში. აქტობის მსგავსად, პასობაც სპექტრია. მაგალითად, ე.წ. „Power bottom“ არის ისეთი „პასი“, რომელიც სექსის დროს პარტნიორს ეუბნება, რა გააკეთოს. ე.წ. „Bratty bottom-ებს“, როგორც წესი, მოსწონთ სექსის დროს აქტების „წვალება“ და მათი დაკნინება. პასობის სხვა ქვეკატეგორიებს შორისაა ე.წ. „Stone bottom-ები“, იგივე „ბალიშის პრინცესები“ (ინგლ. Pillow Princess), რომლებსაც, როგორც წესი, სექსის დროს მხოლოდ სიამოვნების მიღება სურთ და გაცემით არ არიან დაინტერესებულები.

მიუხედავად ამისა, როგორც ყოველთვის, ადამიანის სექსუალური იდენტობისგან განურჩევლად, საკვანძო ასპექტია კომუნიკაცია და იმაში გარკვევა, თუ რა მოსწონს და რა არ მოსწონს პარტნიორს სექსის დროს, რაც იმის წინაპირობაა, რომ სექსში ყველამ დაცულად და კომფორტულად იგრძნოს თავი.

როგორ ვიყოთ „პასი“ სექსის დროს

ლიგონის თქმით, ისევე, როგორც ყველა სხვა ფორმის სექსის შემთხვევაში, პარტნიორთან სექსამდე და სექსის დროს კომუნიკაცია აუცილებელია. დარწმუნდით, რომ ყველა საჭირო საზღვარი დაადგინეთ და ესაუბრეთ პარტნიორს იმაზე, თუ რა გსიამოვნებთ და პროცესის დროსაც გააგრძელეთ ამაზე კომუნიკაცია. იმისთვის, რომ კომფორტულად იგრძნოთ თავი და სიამოვნება მიიღოთ, აუცილებელი არაა, სექსში კონტროლს თქვენ ფლობდეთ.

ლიგონის თქმით, არცერთ კატეგორიასა თუ „იარლიყს“ არ შეუძლია ადამიანის იდეალურად აღწერა და სწორედ ამიტომაა კომუნიკაცია საკვანძო, განურჩევლად სექსუალური იდენტობისგან.

„ადამიანებს ვურჩევ, თავად განსაზღვრონ, რას ნიშნავს ეს ტერმინები მათთვის, რათა პარტნიორებს უფრო დაწვრილებით მიაწოდონ ინფორმაცია საკუთარი საჭიროებებისა და სურვილების შესახებ, რადგან ფიქრების წაკითხვა არავის შეუძლია. ეს ტერმინები კარგი საწყისი წერტილია დისკუსიის დასაწყებად, მაგრამ არასწორია რაღაც დასკვნების გამოტანა იმაზე, თუ რას ნიშნავს ეს ტერმინი ვიღაცისთვის, თუკი ამას არ კითხავთ“, — ამბობს ის.

თუკი ჯერ კარგად არ იცით, რა საზღვრები გაქვთ სექსში, კარლი გთავაზობთ, გამოიკვლიოთ საკუთარი სხეული მასტურბაციის მეშვეობით. პენეტრაცია, შესაძლოა, თავიდან მტკივნეული იყოს, ამიტომაც თუკი ეს ისეთი რამაა, რაც გინდათ სცადოთ, როგორც პასმა, შეიძლება წინასწარ სექს-სათამაშოების გამოყენება და ვარჯიში დაგეხმაროთ.

„თავიდან მარტომ გამოიკვლიეთ საკუთარი სხეული, იქნება ეს თითებისა თუ სექს-სათამაშოების დახმარებით, ან, უბრალოდ, ამ თემაზე წიგნების კითხვით. სექსამდე გარკვეული ცოდნის ქონა საშუალებას მოგცემთ, უფრო თავდაჯერებული იყოთ და უკეთ გამოთქვათ თქვენი საზღვრები, სურვილები, საჭიროებები“ — ამბობს კარლი.

რას ნიშნავს „უნი“, ანუ „ვერსი“?

„უნი“ („უნივერსალი“), იგივე „ვერსი“ (ინგლ. Verse/Versatile) ან „სვიჩი“ (ინგლ. Switch), არის ადამიანი, რომელსაც აქტობაც მოსწონს და პასობაც. „უნის“ ასევე შეიძლება მოსწონდეს აქტობის კონკრეტული ნაწილები და პასობის კონკრეტული ნაწილები, მაგრამ არ სურდეს „აქტის“ ან „პასის“ როლის სრულად შესრულება.

„უნი არის ადამიანი, რომელსაც ორივე როლს შორის მონაცვლეობა შეუძლია, რადგან ის უნივერსალურია. უნივერსალები ბევრი მიზეზით ცვლიან თავიანთ როლს, იქნება ეს აქტივობა, პარტნიორი, კვირის დღე თუ თავიანთი საცვლის ფერი. მათთვის, შესაძლოა, მოტივაცია იყო საკუთარი თავისა და პარტნიორისთვის ყველაზე დიდი სიამოვნების მინიჭება“, — ამბობს შანაი ადამსი, სექსუალობის პროფესიონალი.

როგორ ვიყოთ „უნი“ სექსის დროს

ადამსის რეკომენდაციაა, რომ იფიქროთ იმაზე, თუ როგორ განასახიერებთ აქტობისა და პასობის ენერგიას სექსს მიღმა და ეს სექსში შემოიტანოთ უნივერსალობის დროს.

„თუკი გინდათ, რომ „აქტი“ იყოთ, და ყველაზე დომინანტური რამ, რასაც აკეთებთ, Starbuck-ის შეკვეთაა, ეს ენერგია სექსში შემოიტანეთ. ესაუბრეთ პარტნიორს ბრძანებების მიცემაზე ან იმის თქმაზე, თუ რა გააკეთოს. თუკი გინდათ, რომ უფრო მორჩილი იყოთ და გიყვართ ის შეგრძნება, როდესაც სხვების სიამოვნებაზე ფოკუსირდებით და არა — თქვენსაზე, შემოიტანეთ ეს ენერგია სექსში. ფოკუსირდით თქვენს პარტნიორზე“, — ამბობს ადამსი.

Carly S.-ის თქმით, სექსის დროს უნივერსალობისთვის ფლუიდურობა და კომუნიკაცია საკვანძოა.

„იყავით მოქნილი და ღია იმის მიხედვით, თუ როგორ გრძნობთ თავს და როგორია დინამიკა სხვა ადამიანთან“, — ამბობს ის.

საბოლოოდ, „აქტი“, „პასი“ და „უნი“ არის სპექტრი, რომლის ზუსტი დეფინიციებიც ყველასთვის სხვადასხვაგვარია. თუკი არ მიგაჩნიათ, რომ რომელიმე ტერმინი შეგეფერებათ, ნუ იფიქრებთ, რომ აუცილებლად მათგან რომელიმეს უნდა მოერგოთ, რათა სრულფასოვანი სექსი გქონდეთ.

„ზედმეტად ნუ მიეჯაჭვებით სახელსა თუ იარლიყს. საერთოდაც არ არის საჭირო, ის გქონდეთ, ამიტომ ჩამოაშორეთ ეს ტვირთი საკუთარ თავს. ეს ტერმინები შეიძლება გამოგადგეთ, როდესაც გამოხატავთ, თუ როგორ გსურთ სექსუალურ აქტივობაში ჩართვა, მაგრამ თუკი არცერთი ტერმინი არ მოგწონთ, არ ხართ ვალდებული, ისინი გამოიყენოთ“, — ამბობს ებორნი.

რას ნიშნავს „საიდი“?

რა ხდება, თუკი ადამიანი არც „აქტია“, არც „პასი“ და არც „უნი“ — თუკი მას საერთოდ არ სურს ანალური სექსით დაკავება? სწორედ ამიტომ, ზემოთ ჩამოთვლილი როლების გარდა, 2013 წელს ასევე შეიქმნა ტერმინი „საიდი“ (ინგლ. Side — „გვერდი(თი)“), რომელიც 2022 წლის მაისში ოფიციალურად დაემატა Grindr-ის როლების სიას.

Urban Dictionary-ს განმარტებით, „საიდი“ აღნიშნავს ისეთ ადამიანს, რომელსაც საერთოდ არ მოსწონს ან არ უნდა ანალური პენეტრაცია — არც მიღება და არც გაცემა — და რომელიც უპირატესობას ანიჭებს სხვა სექსუალურ აქტივობებს, მაგალითად, ორალურ სექსს, ორმხრივ მასტურბაციას ან ე.წ. „მშრალად ხახუნს“ (ინგლ. Frottage ან Dry humping).

„საიდებს“, როგორც წესი, სექსის დროს ურჩევნიათ კოცნა, ჩახუტება, ორალური სექსი (მინეტი და ე.წ. „რიმინგი“), ორმხრივი მასტურბაცია და მშრალად ხახუნი — ერთი სიტყვით, ისინი უპირატესობას ანიჭებენ სხვა სექსუალურ აქტივობებს, გარდა ანალური პენეტრაციისა. შესაძლოა, მათ გამოცდილი ჰქონდეთ ანალური სექსი, მაგრამ აღმოაჩინეს, რომ ეს მათთვის არ არის ეროტიკული ან სასურველი. ზოგს ასევე შეიძლება მოსწონდეს ანალური სტიმულაციის მიღება ან გაცემა თითით, მაგრამ არა — ამაზე მეტი.

გახსოვდეთ, რომ პენეტრაციული სექსი არ არის ვალდებულება და აუცილებლობა. სექსი პენეტრაციის გარეშე ისეთივე სრულყოფილი სექსია, როგორიც ნებისმიერი სხვა. ყველა ადამიანი განსხვავებულია და სექსში ყველას თავისი ფანტაზიები, სურვილები და პრეფერენციები აქვს, რაც აბსოლუტურად ნორმალურია.

წყარო: Them.us, Pride.com, Huffpost