ქალთა უფლებები

ფრიდრიხ ნაუმანის ფონდის ყოველწლიური კონფერენცია — ქალები თავისუფლებისთვის საქართველოს პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში აქტიურად ჩართულ ქალებს აერთიანებს. კონფერენციის მიზანი ქალების წინაშე არსებული გამოწვევების შესახებ საუბარი, გადაჭრის გზების ძიება და თანამოაზრეების გაერთიანებაა, რაც გენდერული თანასწორობის მიღწევისთვის უმნიშვნელოვანესია. 

2022 წლის კონფერენციამ პოლიტიკოსი, მეწარმე, ლგბტქი უფლებებზე, ასევე ეთნიკური უმცირესობების უფლებებზე მომუშავე აქტივისტები გააერთიანა, რომელთაც თემატური პანელური დისკუსიის ფორმატში ისაუბრეს იმ ბარიერებზე, რომელთა გადალახვაც პატრიარქალურ საზოგადოებაში ქალებს უწევთ, გენდერულად მგრძნობიარე ბიუჯეტირებაზე, რომლის ათვისებაც სათანადოდ არ ხდება, ასევე იმ საერთო ჩაგვრებზე, რომელიც სხვადასხვა სოციალურ ჯგუფებს აერთიანებს, ასევე იმ გავლენაზე, რაც ეკლესიას ქალთა უფლებებზე აქვს და, რაც ყველაზე მთავარია, აღნიშნულ ღონისძიებაზე შედგა ინიციატივის — ქალთა ქსელი — თავისუფლებისთვის პრეზენტაცია, რომელიც საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებიდან ლიდერ ქალებს გააერთიანებს, რათა ქალთა გაძლიერებისთვის ქმედითი ნაბიჯები გადაიდგას. 

ქალების ჩართულობა პოლიტიკაში — გამოწვევები და გადაჭრის გზები

„დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთი ინდიკატორი გენდერული თანასწორობა და პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ პროცესებში თანაბარი ჩართულობაა, ამიტომ ევროსაბჭოს 12 პუნქტში ერთ-ერთი გენდერული თანასწორობის გაღრმავება და ძალადობის აღმოფხვრაა. არსებობს საერთო მდგომარეობა, როცა კაცები ქალების მიმართ არასწორ მიდგომას გამოხატავენ, თუმცა, უკეთეს შემთხვევაში, ეს ნორმად არ უნდა ჩაითვალოს“, — აღნიშნა კონფერენციის პირველი სესიის ერთ-ერთმა მონაწილემ, პარტია თავისუფალი დემოკრატების თავმჯდომარე თამარ კეკენაძემ. 

თამარ კეკენაძის თქმით, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია რაოდენობრივი ჩართულობის გაზრდა, თუმცა განსაკუთრებით აუცილებელია, „რომ ქალები იყვნენ ისეთ თანამდებობებზე, რომელიც გადაწყვეტილებებზე გავლენას ახდენს. თანამონაწილეობის შინაარსობრივად გაღრმავება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია“. 

პირველი სესიის კიდევ ერთმა მონაწილემ, საქართველოს რესპუბლიკური პარტიის თავმჯდომარე ხათუნა სამნიძემ კი აღნიშნა, რომ აუცილებელია კაცების მხრიდან მიდგომა შეიცვალოს, მათ შორის, ისეთი ტერმინების გამოყენება, რაც ხშირად მხოლოდ ქალების მიმართ, სექსისტურ კონტექსტში ჟღერდება, რადგან ამ მდგომარეობის გამო „პოლიტიკური მოლაპარაკებების, კამათის თუ რაიმე საკითხის განხილვის დროს ქალებს 3-4-ჯერ უფრო მეტი ძალისხმევა გვჭირდება… . პოლიტიკური კულტურაა შესაცვლელი და ამაზე დისკუსიები, მსჯელობა აუცილებელია. ხმამაღალი საუბრით თუ გარკვეული ფრაზების გამოყენებით ქალების გაჩუმება არ უნდა იყოს შესაძლებელი“. 

პარტია სტრატეგია აღმაშენებლის პოლიტსაბჭოს წევრის, ნანა ტოხვაძის თქმით, „ხშირად ხდება ისე, რომ ქალის მიერ გაჟღერებული საკითხს ნაკლებად შეისმენენ და ყურად იღებენ და კაცის მიერ დაყენებული იგივე საკითხი ბევრად დიდი განხილვის საგანი ხდება და ისმენენ. ეს იმ აუდიტორიის, გარემოს პრობლემაა, რომლის ქცევაც შესაცვლელია“.  

პანელური დისკუსიის მონაწილეებმა გენდერული თანასწორობის კუთხით მდგომარეობის უკეთესობისკენ შეცვლის გზებზეც იმსჯელეს და ერთხმად აღნიშნეს, რომ გადაწყვეტილების მიმღები ქალების აქტიურობა და სხვადასხვა პროცესში ჩართული ქალების ურთიერთსოლიდარული დამოკიდებულება პრობლემაზე საპასუხოდ გონივრული გადაწყვეტილებაა, ამასთან მნიშვნელოვანია საკანონმდებლო ჩარჩოს მოწესრიგება და კანონის აღსრულების მიმართულებით არსებული ხარვეზების აღმოფხვრა. 

თამარ კეკენაძის თქმით, მუშაობა ორი მიმართულებით არისგასაძლიერებელი:  

1. უნდა ვიფიქროთ, დამატებით რა შეიძლება გავაკეთოთ, რომ ჩართულობა კიდევ უფრო გავზარდოთ; 
2. აუცილებელია, რომ ის ქალები, რომელთაც უკვე აქვთ გავლენა და გადაწყვეტილებებზე წვდომა მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდონ მათ როლს. 

გენდერული ბიუჯეტირება 

ქალების წინაშე არსებული გამოწვევების საპასუხოდ ეფექტური მექანიზმი შესაძლოა გენდერული ბიუჯეტირებაც იყოს. ბევრმა არ იცის, რომ მუნიციპალიტეტების ბიუჯეტში გათვალისწინებულია გენდერულად მგრძნობიარე საკითხებიც, თუმცა ფრიდრიხ ნაუმანის ფონდის კურსდამთავრებულის, მკვლევარ შორენა კობაიძის თქმით, პრობლემა გამოყოფილი თანხების მიზნობრივი ხარჯვა და ხშირ შემთხვევაში ათვისებაც კი არის. 

„მუნიციპალიტეტებში გენდერულად მგრძნობიარე საკითხების გადასაჭრელად არსებობს ბიუჯეტი, თუმცა ხშირად ვერც კი ითვისებენ ამ ბიუჯეტს და რატომღაც, მხოლოდ დღესასწაულების აღნიშვნისთვის გამოიყენება. მონაცემების ქონაა აუცილებელი, რომელიც რეალურ პრობლემებზე მუშაობას უზრუნველყოფდა“, — ამბობს შორენა და აღნიშნავს იმასაც, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის წევრებს არ აქვთ სათანადო ცოდნა, მეტიც, „ტერმინი გენდერის გამოყენებაც კი ბევრ თანამდებობის პირში ნეგატიურ განწყობებს იწვევს. მთავარი გამოწვევა რეგიონებში მაინც საბაზისო მდგომარეობის განსაზღვრაა, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლებს უნდა ჰქონდეთ ცოდნა“. 

ქალთა ქსელი — თავისუფლებისთვის 

იმისათვის, რომ გენდერულად მგრძნობიარე საკითხებზე, რეგიონებში მცხოვრები ქალების წინაშე არსებულ გამოწვევებზე, ძალადობისა და ჩაგვრის შემთხვევებზე ერთიანი, ორგანიზებული მიდგომა ჩამოყალიბდეს, აქტიურმა, ლიდერმა ქალებმა გადაწყვიტეს, რომ ინიციატივა — ქალთა ქსელი — თავისუფლებისთვის წამოეწყოთ. 

ქალთა ქსელი გააერთიანებს აქტიურ ქალებს სხვადასხვა რეგიონიდან და სხვადასხვა სოციალური ჯგუფიდან, რომლებიც თანამოაზრეებს შემოიკრებენ და ადგილობრივ თუ ეროვნულ დონეზე არსებული პრობლემების მოგვარებისთვის გზების ძიებას დაიწყებენ, დაიცავენ იმ ქალების უფლებებს, რომლებიც ძალადობრივ, უთანასწორო გარემოში ცხოვრობენ, შექმნიან სოციალიზაციის სივრცეებს, რომლებიც ქალებს აზრთა მიმოცვლას გაუადვილებს და ქალების გაძლიერებისთვის ახალ მექანიზმებს გააჩენს. ქალთა ქსელის ლიდერები, რა თქმა უნდა, ლიდერი ქალები იქნებიან, თუმცა თანამონაწილეობა, დისკუსიებში ჩართვა კაცებსაც შეეძლებათ. ეს იქნება წამოწყება, რომელიც გააერთიანებს ყველა იმ ადამიანს, რომელიც თვლის, რომ გენდერული თანასწორობის მიმართულებით არსებობს გამოწვევები და ეს მდგომარეობა საზოგადოების, ქვეყნის კეთილდღეობაზე ნეგატიურად აისახება. 

მეწარმე ქალები, რომლებიც საზოგადოების წარმოდგენებს ცვლიან

ქალთა ქსელის მიზანი საქართველოს რეგიონებში და თბილისში მცხოვრები ლიდერი ქალების ერთი მიზნისთვის გაერთიანებას ისახავს მიზნად. კონფერენციის მეორე სესიაში მონაწილე მეწარმე ქალები სწორედ ის მოქალაქეები არიან, რომლებიც ქვეყნის ეკონომიკურ გაძლიერებაზე ზრუნავენ და ამავდროულად გენდერულ სტერეოტიპებს ამსხვრევენ, თანაც სხვადასხვა სოციალურ ჯგუფებს აძლიერებენ და რაც მთავარია, საკუთარ რესურსს რეგიონების გაძლიერებისთვის იყენებენ. 

კომპანია LAB Technogies დამფუძნებელმა, ანა კაჭიურმა საკუთარი ბიზნესის დაფუძნებამდე გრძელი გზა გაიარა და საკუთარი ძალების მოსინჯვა იმ მიმართულებით გადაწყვიტა, რომლის წამყვან პოზიციებზეც ხშირად კაცები გვხვდებიან. იხსენებს, რომ ერთი და იმავე პოზიციაზე დასაქმებული ქალისა და კაცის ხელფასს შორის დიდი სხვაობა იყო. გარდა ამისა, მოლაპარაკების პროცესში ხშირად კაცებს ენიჭებოდათ უპირატესობა. ამ მდგომარეობას იმით ხსნის, რომ „არ არსებობს არა მხოლოდ პოლიტიკური კულტურა, არამედ ბიზნეს კულტურაც. ამ მდგომარეობის შეცვლისთვის მნიშვნელოვანია როგორც კერძო სექტორის ისე სახელმწიფოს ჩართულობა“.  

ანა კაჭიურის თქმით ტექნოლოგიების მიმართულებით ბიზნესის მფლობელი ქალები მხოლოდ 8%-ს შეადგენენ, მაღალ მენეჯერულ პოზიციებზე კი ქალები სულ რაღაც 20%-ს შეადგენენ, რაც „დიდი სამუშაო ძალის დაკარგვას იწვევს და ყველაზე ცუდად აისახება. ნაკლები ხელფასი, დაწინაურების ნაკლები შესაძლებლობა არის ბარიერი, რის გამოც ქალები ხშირად მუშაობაზე უარს ამბობენ“. 

ანა კაჭიურმა სესიის მიმდინარეობისას აღნიშნა, რომ ინფორმაციული ტექნოლოგიების მიმართულებით დასაქმებული ქალების რაოდენობის შესახებ სტატისტიკის არარსებობა კიდევ ერთი პრობლემაა, რაც ბიზნესის მფლობელებს ზოგადი მდგომარეობის შეფასებაში ხელს უშლის, ამიტომ როცა საკუთარი ბიზნესის დაფუძნება გადაწყვიტა, მიხვდა, რომ მდგომარეობა უნდა შეეცვალა და ორგანიზაციის პოლიტიკა ქალთა გაძლიერებისკენ უნდა მიემართა. 

ხის დეკორატიული დამუშავების საწარმოს — ციცისგან — დამფუძნებელმა, ციცინო შენგელიამ არანაკლებ რთული გზა გაიარა. როცა სამეგრელოში მცხოვრებმა მეწარმემ სადურგლო საქმის შესწავლა გადაწყვიტა, გაუჭირდა ქალი დურგლის მოძებნა, რომელიც გამოცდილებას გაუზიარებდა და იმ გამოწვევების შესახვედრად მოამზადებდა, რაც მასკულინურ პროფესიაში თავის დამკვიდრების გზაზე ელოდა. 

„სამეგრელოში არაერთ სახელოსნოში ვიყავი და ვეუბნებოდი ხელოსნებს, რომ მინდოდა, ხის დამუშავება შემესწავლა, რაზეც მპასუხობდნენ, რომ საფრთხილო საქმე იყო და სჯობდა ნაცნობი კაცი მისულიყო, რომელსაც საქმის სპეციფიკას აუხსნიდნენ. დაახლოებით 3 წელია ამ საქმეში ვარ და ყველაფრის დამოუკიდებლად სწავლა მომიწია. მნიშვნელოვანია, რომ მაგალითები შევქმნათ, პრეცედენტები ბევრ რამეს ცვლის და ერთგვარად გადამდებია“, — აღნიშნა პირველმა ქართველმა დურგალმა ქალმა, რომელიც უკვე რამდენიმე წელია სხვა ქალებისთვის მაგალითის მიმცემია. 

სესიის კიდევ ერთი მონაწილე, ქეთევან წილოსანი გურიიდან არის. ნაადრევი ქორწინების,მომსახურების სფეროში მუშაობის მრავალწლიანი გზა გაიარა და პირველ CV-ში გამოცდილების ველში ერთადერთი რამ ჰქონდა მითითებული — დიასახლისი. მას შემდეგ ხუთმა წელმა გაიარა და ახლა უკვე საკუთარი სოციალური კაფეს მფლობელია, რომელიც ლანჩხუთში შშმ პირებისა და ქალების მიმართ არსებულ სტერეოტიპებს ანგრევს. ქეთევან წილოსანის თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ რეგიონისთვის მნიშვნელოვან საქმეს აკეთებს, ადგილობრივ მაცხოვრებლებს, მათ შორის, შშმ პირებს ასაქმებს და გურიაში სოციალურ ცვლილებებს ხელს უწყობს, სახელმწიფოს მხრიდან ხელშეწყობა ფაქტობრივად არ არსებობს, ამიტომ მინიმალურ მოგებაზე უწევს მუშაობა, რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ცვლილებების მოხდენას ართულებს. 

აქტივისტები, რომლებიც ეთნიკური უმცირესობებისა და ლგბტქი ადამიანების უფლებებისთვის იბრძვიან 

„არ უნდა მოვდუნდეთ, არ უნდა დავიღალოთ, რადგან შეიძლება ერთი აქტიური ადამიანის დაკარგვამ, თუნდაც ერთ ადამიანში ახალდაბადებული იმედი მოკლას“, — აღნიშნავს, კონფერენციის მესამე თემატური სესიის მონაწილე, ეთნიკურად აზერბაიჯანელი საქართველოს მოქალაქეების, ქალების უფლებებისთვის მებრძოლი მარნეულელი აქტივისტი, სამირა ბაირამოვა, რომელიც რეგიონში რუსული გავლენების წინააღმდეგ, ეთნიკური ინტეგრაციისთვისა და უფლებებისთვის იბრძვის. 

სამირა ბაირამოვას თქმით, ხელისუფლების მხრიდან მხარდაჭერის ნაკლებობა და ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონში არსებული კულტურული და სოციალური ჩვეულებები, წარმოდგენები ქალთა უფლებებისთვის ბრძოლას ართულებს. აღნიშნავს, რომ აქტივისტური საქმიანობის დასაწყისში, როცა აქტიურად მუშაობდა ნაადრევი ქორწინების შესახებ ცნობიერების ამაღლებისთვის, დიდ წინააღმდეგობას აწყდებოდა და ტრადიციებთან მებრძოლს უწოდებდნენ, თუმცა ეს დამოკიდებულება მნიშვნელოვნად შეიცვალა. 

მისი თქმით, „საზოგადოებას უნდა ვასწავლოთ, რომ ინდივიდუალური ინციატივით შეუძლია ცვლილებების საწყისი გახდეს, დამოუკიდებლად შეძლოს უკეთესობისკენ მდგომარეობის შეცვლა”. 

ქართველ-სომეხთა კავშირის ხელმძღვანელმა, იურისტმა მარი არაქელოვამ კი აღნიშნა, რომ ხშირად პრობლემა ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელთა პოლიტიკურ პროცესებში აქტიურობაც არის, რაც ცვლილებების მოტანას ართულებს. 

„ეთნიკურ უმცირესობების წარმომადგენლების პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობა გამოწვევაა და ის ადამიანებიც კი, რომლებიც გარკვეული გადაწყვეტილებების მიმღებად გვევლინებიან, აქტიურები არ არიან, არსებული გამოწვევების შესახებ ღიად ვერ საუბრობენ. გარდა ამისა, აუცილებელია ინტეგრაციაზე მუშაობა და არა ასიმილაციაზე“, — აღნიშნავს მარი არაქელოვა და ამბობს, რომ აუცილებელია მედიამ, საზოგადოებამ ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლები „მხოლოდ იმ საკითხებთან დაკავშირებით კი არ ჩართოს პროცესებში, რაც უმცირესობებს პირდაპირ ეხება — მრავალი ადამიანი მოიძებნება, რომელიც სხვადასხვა მიმართულებით პროფესიონალია და აუცილებელია მათი სხვადასხვა თემებზე სასაუბროდ მოწვევა“. 

თანასწორობა 17-ის დამფუძნებელი, ლგბტქი აქტივისტი, ნინო ბოლქვაძე სესიის კიდევ ერთი მონაწილე იყო. მან ლგბტქი ადამიანების ხილვადობისა და უფლებების კუთხით არსებული გამოწვევების შესახებ ისაუბრა. მისი თქმით, „ჰომო, ბი და ტრანსფობიას ერთი საერთო საფუძველი, მიზოგინია აქვს და ადამიანებს დომინანტური, პატრიარქალური საზოგადოების ხისტი წესებისგან გადახვევისთვის სჯიან, რაც დომინანტურ ჯგუფს ძალაუფლების შენარჩუნებაში ეხმარება“. 

ნინო ბოლქვაძემ ლგბტქი ადამიანების წინაშე არსებული გამოწვევების და იმ საშიში მდგომარეობის შესახებაც ისაუბრა, როცა ქვიარ ადამიანების ხილვადობა იზრდება, თუმცა ამას უფლებების დაცვის გარანტიები არ სდევს თან. 

„ბოლო 10 წლის განმავლობაში ხილვადობას მივაღწიეთ, თუმცა უფლებებს ნაკლებად, რაც სახიფათო მდგომარეობაა. ქვიარ ადამიანებთან ასოცირებული ნიშნებით ადამიანების ამოცნობა უფრო მარტივი გახდა, თუმცა დაცვის სათანადო გარანტიები არ არსებობს და არც ნება. მეტიც, 2021 წლის 5 ივლისს, შსს ძალადობრივი თავდასხმების ორგანიზებაში იყო ჩართული. აუცილებელია, თემთან შეთანხმებით მოხდეს იმის განსაზღვრა, რა საჭიროებები არსებობს, არ უნდა ხდებოდეს ინსტრუმენტალიზება,ამასთან, აუცილებელია გამოძიება და არა მხოლოდ კერძო პირებს შორის მომხდარი დანაშაულების. ლგბტქი თემი უნდა იყოს მობილიზებული, ჩართული საკუთარი უფლებების დაცვის პროცესში, ეს განსაკუთრებით პრობლემური რეგიონებშია“, — აღნიშნა ნინო ბოლქვაძემ. 

ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის წარმომადგენელმა, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებულმა პროფესორმა, ბექა მინდიაშვილმა კი ქალთა უფლებრივ მდგომარეობაზე, ზოგადად თანასწორობის კუთხით არსებულ გამოწვევებზე ეკლესიის გავლენა შეაფასა. მისი თქმით, ეკლესიაში მთავარი პრობლემა ქრისტიანული წესების არმოყოლაა და ეკლესია ქრისტიანულ წესრიგს, რომ ემორჩილებოდეს, თანასწორობა ბევრად იოლად მისაღწევი იქნებოდა, მაგრამ „ყველაზე დიდი პატრიარქალური ორგანიზმის, მხოლოდ ქალის კი არა, არამედ ზოგადად ადამიანის სიძულვილისკენ მიმართული ინსტიტუტის მისამართით კრიტიკა ყველაზე ნაკლებად ისმის, მათ შორის, ფემინისტების მხრიდან“. 

კონფერენციის დასკვნითი სესიის მონაწილეებმა აღნიშნეს, რომ სხვადასხვა სოციალურ ჯგუფებს საერთო ჩაგვრები გვაერთიანებს, რომლის სათავეშიც დომინანტური ჯგუფი დგას, ამიტომ ურთიერთსოლიდარობა და გამოწვევების საპასუხოდ გაერთიანება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. 

ქალთა ქსელი — თავისუფლებისთვის შემოდგომიდან აქტიურად ამუშავდება და მისი წევრობა, დისკუსიებში მონაწილეობა, ქალთა უფლებების გაუმჯობესებასთან დაკავშირებული იდეების გაზიარება თუ ადგილობრივ დონეზე ლიდერის როლის შესრულება ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს შეეძლება, რომელიც თვლის, რომ გენდერული თანასწორობის მიღწევა ქვეყნის უკეთეხ მომავალზე პირდაპირ გავლენას ახდენს.

„მინდა, ყველას ვუთხრა, რომ შეუძლებელია ცვლილებების მოტანა და თანასწორობის მიღწევა ადამიანთა აქტიურობის გარეშე, თანაც მაშინ, როცა სახელმწიფოს ამის ნება არ აქვს“, – მეუბნება სამირა ბაირამოვა, ეთნიკურად აზერბაიჯანელი უფლებადამცველი, რომელმაც 2022 წლის თებერვალში, მარნეულში პრორუსული და ძალადობრივი დაჯგუფება ალტ-ინფოს ოფისის გახსნა გააპროტესტა, თუმცა მისი ბრძოლა დესტრუქციულ ძალებთან, თანასწორობისთვის, ეთნიკური ინტეგრაციისთვის, ქალთა უფლებებისთვის და ნაადრევი ქორწინების წინააღმდეგ, ბევრად დიდი ხნის წინ დაიწყო.

უფლებადაცვითი საქმიანობა, რომელიც მისი ბუნების ნაწილია – აქტივიზმის დასაწყისი

რატომ დავიწყე უფლებადაცვითი საქმიანობა? – თითქოს, პასუხი არ მაქვს, ჩემგან დამოუკიდებლად მოხდა, ვხედავდი პრობლემებს, ხმის ამოღება მინდოდა და თითქოს თვალს ვხუჭავდი, მაგრამ ვალდებულებას ვგრძნობდი, რაც ყველა ადამიანს აქვს, ამიტომ მოქმედება გადავწყვიტე.

2009 წელს ჩაერთო აქტივისტურ საქმიანობაში და როგორც მეუბნება, თავიდან მისთვის ნაადრევი, იძულებითი ქორწინების, მოტაცების საკითხები იყო განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი, რასაც ქალთა უფლებებზე ფიქრი, ეთნიკური უთანასწორობის საზიანო გავლენის უკეთ შეფასება და, ზოგადად, ნებისმიერი ადამიანის უფლებებისთვის დაუღალავი მუშაობა მოჰყვა.

„აქტივისტური საქმიანობა 2009 წლიდან დავიწყე, ამის მიზეზიც ის იყო, რომ გარშემო უსამართლობას ვხედავდი, როგორც ჩემ მიმართ, ისე გარშემომყოფების მიმართ და აქედან წამოვიდა სურვილი, რაიმე შემეცვალა. ერთი მიზეზი ეგ იყო და ვფიქრობ, მეორე მიზეზი შინაგანი პროცესების გამოძახილია – შეიძლება ბუნებით იყო ადამიანი, რომელიც უსამართლობას უმოქმედოდ ვერ უყურებს, ამიტომ ეს პროცესი ბუნებრივად დაიწყო და ჩემი ხედვა დროთა განმავლობაში შეიცვალა. პირველი, რამაც ჩემი ყურადღება მიიქცია, ბავშვთა უფლებების დარღვევა: ნაადრევი ქორწინება, ძალადობა, იძულებითი ქორწინება და მოტაცება იყო, ამას მოჰყვა ქალთა უფლებების დარღვევებზე ფიქრი, მერე იმას მივხვდი, რომ მხოლოდ ბავშვთა და ქალთა უფლებები კი არა, ეთნიკური უმცირესობების და სხვა ადამიანთა უფლებები ირღვევა. ეთნიკურად აზერბაიჯანელებით დასახლებულ რეგიონში დავიწყე აქტივისტური საქმიანობა და განათლებამ, გამოცდილებამ უკეთ მიმახვედრა, რამდენად ბევრი პრობლემა იყო ირგვლივ. კითხვაზე: რატომ დავიწყე უფლებადაცვითი საქმიანობა? – თითქოს, პასუხი არ მაქვს, ჩემგან დამოუკიდებლად მოხდა, ვხედავდი პრობლემებს, ხმის ამოღება მინდოდა და თითქოს თვალს ვხუჭავდი, მაგრამ ვალდებულებას ვგრძნობდი, რაც ყველა ადამიანს აქვს, ამიტომ მოქმედება გადავწყვიტე.

ქვემო ქართლში დავიწყე საქმიანობა, სადაც იმ დროს ნაადრევი ქორწინების დამანგრეველ შედეგებზე ღიად ჯერ კიდევ არ საუბრობდნენ, თითქოს სირცხვილად ითვლებოდა. ამიტომ, როცა მსგავს თემებზე ვსაუბრობდი, ხშირად თავს მესხმოდნენ. სვამდნენ რიტორიკულ კითხვებს: შენ ოჯახში არ გაიზარდე? უნივერსიტეტში რომ ჩააბარე, ტრადიციებთან ბრძოლა გასწავლეს? და მრავალ სხვას, თითქოს, ოჯახს უნდა ესწავლებინა, რომ არ მესაუბრა თემებზე, რომელთა განხილვას სირცხვილად თვლიდნენ, ნაადრევი ქორწინება, ფაქტობრივად, კულტურის ნაწილად აღიქმებოდა და ამის წინააღმდეგ წასვლა – ტრადიციებსა თუ პირად ცხოვრებაზე თავდასხმად. ვმუშაობდი ბავშვებთან, მასწავლებლებთან, ქალებთან, კაცებთანაც – ვატარებდი ტრენინგებს, ვაწყობდი შეხვედრებს, დავდიოდი სხვადასხვა სოფლის სკოლაში, შეიძლება ითქვას, რომ რეგიონის ყველა სკოლაში ნამყოფი ვარ, გასული 13-14 წლის განმავლობაში 300-მდე შეხვედრა მაქვს ჩატარებული, რომელთა მიზანიც ცნობიერების ამაღლება იყო. ვხვდებოდი როგორც ეთნიკურად აზერბაიჯანელებს, ისე ქართველებს, რადგან ეს საზოგადო პრობლემაა. 

ვმართავდით შეხვედრებს, ვეუბნებოდით ქალებს, რომ უფრო აქტიურები უნდა იყვნენ და მეტად ჩართულები ცვლილებების პროცესში, მაგრამ ამის რეალური შესაძლებლობა არ არსებობს. გეგმავ შეხვედრას სხვადასხვა სოფელში, სადაც ადამიანები ძირითადად მიწათმოქმედებით არიან დაკავებული, მუშაობენ მინდორში, იღებენ მიზერულ ხელფასს და მათთვის მუშაობა ყველაფერზე მნიშვნელოვანია, ამიტომ ხშირად შეხვედრებს სამუშაო ადგილებში ვმართავდი, რაც სეზონების მიხედვით იცვლებოდა – ზამთარში სათბურებში დავდიოდი, სხვა დროს – ღია სივრცეებში, მინდორში. ეს მათთვის ხელსაყრელი იყო და ხვდებოდნენ, რომ ჩვენ დაინტერესებული ვართ მათი საჭიროებებით, გამოწვევებით, ვცდილობდით, მათ ყოველდღიურობას მოვრგებოდით და მსგავს სიტუაციებში ბევრად უკეთ ხვდებოდნენ, რამდენად საჭიროა მათი ინფორმირება, მათ პრობლემებზე საუბარი, გადაჭრის გზებზე მსჯელობა.

კაცებს აქვთ სოციალიზაციის მეტი სივრცე – ჩაიხანა, სოფლის სხვადასხვა წერტილში შეკრების ადგილი, ბევრად სოციალიზებულები არიან, ამიტომ სხვადასხვა საკითხზე საუბარი მარტივია, მაგრამ ქალები უკეთ ხვდებიან საჭიროებებს და, ძირითადად, გამოსავლის მოძებნის გზებზეც ბევრად არგუმენტირებულად მსჯელობენ, რადგან რიგი პრობლემები მათ პირდაპირ ეხებათ, მათი ყოველდღიურობის ნაწილია, მათი განვლილი გზაა. ქალმა უკეთ იცის, წყალმომარაგების ხარვეზები რა პრობლემებს ქმნის, ისინი საოჯახო საქმეში არიან ჩართული, შესაბამისად, ამ გამოწვევებზე ყოველდღიურად ფიქრობენ“.

აქტივისტური საქმიანობა მარტომ დაიწყო, როგორც იხსენებს, იმ დროს ადამიანებს გენდერის საკითხები საერთოდ არ აინტერესებდათ, ამ სიტყვის მნიშვნელობაც კი არ იცოდნენ, ბევრი თანამოაზრე კი სირთულეებთან შეჯახებისას ჩამოშორდა.

„უფლებადაცვითი საქმიანობა მარტომ დავიწყე, არავის აინტერესებდა გენდერისა და თანასწორობის საკითხები, თანაც, როცა ხედავდნენ, რომ ამას დიდი წინააღმდეგობა ახლდა თან, ვერ იღებდნენ ამ გადაწყვეტილებას. მოგვიანებით, სხვადასხვა სათემო ორგანიზაციასთან თანამშრომლობა დავიწყე, რადგან ინდივიდუალური რესურსი გარკვეული პორბლემების გადაჭრისთვის საკმარისი არ იყო, საჭირო იყო ადვოკატირება, იურიდიული დახმარება, ხშირად ადგილობრივი აქტივისტები იმ დროს შემომეცლებოდნენ ხოლმე, როცა დაპირისპირების საფრთხეს ხედავდნენ და ვრჩებოდი მარტო. ადამიანები ხედავდნენ, რომ როცა აქტივიზმში ხარ ჩართული, ბევრად რთულია სამსახურის ძებნა, კავშირების დამყარება, ამიტომ ბევრმა თავი დაანება უფლებადაცვით საქმიანობას. მიდიოდნენ და მოდიოდნენ სხვები, ბევრი თითქოს ჩართულია საქმიანობაში, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტებში, რომელიც მეტ ენერგიას, ჩართულობას, რისკებისთვის თვალის გასწორებას მოითხოვს – აღარ იყვნენ. Ვაორგანიზებდით შეხვედრას, მოვიხედავდი და შეხვედრის დღეს აღარავინ იყო გვერდით, რასაც მოგვიანებით იმით ამართლებდნენ, რომ შეეშინდათ, პრობლემას ვეღარ ხედავდნენ ან, უბრალოდ, ამბობდნენ, რომ ეს მათთვის რთული იყო. ეს ჩემზე გავლენას მაინც არ ახდენდა, თანაც, მესმოდა, რომ ბევრს არ ჰყოფნიდა ძალა ან პირად პრობლემებსა და სოციალურ პორბლემებს შორის ბალანსს ვერ პოულობდა“.

სახელმწიფო, რომლისთვისაც ადამიანზე ზრუნვა პრიორიტეტად ვერ იქცა

საზოგადოება კაცების პირად ცხოვრებას ღირსებისშემლახავად არ მიიჩნევს, განსხვავებით ქალებისგან, ეს საშიში მდგომარეობაა, რომელიც აქტიურ როლში ყოფნას ართულებს – ქალებს, რომელთაც პირადი ცხოვრება აქვთ, დამნაშავედ თვლიან.

თანასწორობის აუცილებლობაზე საუბრისას წარსულის გამოცდილებასაც შევეხეთ. სამირას თქმით, 90-იანი წლებიდან მოყოლებული, სახელმწიფომ ვერ შეძლო, რომ ადამიანთა სოციალურ საჭიროებებზე მორგებულ სახელმწიფოდ შემდგარიყო, რამაც კიდევ უფრო უარეს მდგომარეობამდე მიგვიყვანა, ახლა კი, როცა ქალებს, რომლებსაც პირადი ცხოვრება აქვთ, დამნაშავეებად თვლიან და, თანაც, საყოველთაო მოსმენების გარემოში გვიწევს არსებობა, ქალების აქიტიურობა კიდევ უფრო რთულია.

„ჩემს გარემოცვაზე დაკვირვებით თუ ვიტყვი, ადრე ადამიანებს საკუთარ სოციუმში ჰქონდათ მეტი თანასწორობა, მაგრამ თავიუსფლება არ ჰქონიათ. 90-იანი წლებიდან მოყოლებული, როცა ეკონომიკურმა კოლაფსმა პრიორიტეტების გადალაგება გამოიწვია, განათლება, თანასწორობა, თვითგანვითარება გახდა მეორეხარისხოვანი, მთავარი თვითგდარჩენა იყო, ამიტომ ვერ შევდექით იმ სახელმწიფოდ, რომლისთვისაც ადამიანის დაცვა, მის ჯანმრთელობაზე ზრუნვა, განვითარების ხელშეწყობა, სათანადო განათლებით უზრუნველყოფა იქნებოდა პრიორიტეტი. ამ მდგომარეობამ თანასწორობასაც ზიანი მიაყენა, რაც თავისუფალ დემოკრატიასთან წინააღმდეგობაში მოდის. ჩვენთან უგულებელყოფილია სოციალური უზრუნველყოფა. უფრო ფართო ჭრილში თუ შევხედავთ, აქტიური ქალები პოლიტიკაშიც არიან, მაგრამ მათი როლი, როგორც გადაწყვეტილებების მიმღების, მაინც ზედაპირულია, ქალების ხმა ბევრად აქტიურად უნდა ისმოდეს, მაგრამ ბევრად მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანები საერთო პოლიტიკის გამტარებლები კი არ იყვნენ, მათი ინდივიდუალური ხმა, აზრი ისმოდეს. თანაც, ახლანდელ მდგომარეობაში, როცა მოსმენებს საყოველთაო ხასიათი აქვს, ქალებს ბევრად მეტი აქვთ დასაკარგი, რადგან ჩვენი პირადი ცხოვრება ბევრად დიდი განხილვის საგანია და საზოგადოება კაცების პირად ცხოვრებას ღირსებისშემლახავად არ მიიჩნევს, განსხვავებით ქალებისგან, ეს საშიში მდგომარეობაა, რომელიც აქტიურ როლში ყოფნას ართულებს – ქალებს, რომელთაც პირადი ცხოვრება აქვთ, დამნაშავედ თვლიან“.

„სამირას თემა“, რომელიც ყველასთვის თანაბრად მნიშვნელოვანია

რადიკალურ ჯგუფებთან წინააღმდეგობაში მოვდიოდი, რადგან ვსაუბრობდი თანასწორობაზე, რელიგიურ უფლებებზე, თავისუფლებაზე, თანაბარი შესაძლებლობების აუცილებლობაზე.

მიუხედავად მუქარებისა, მისი რეპუტაციის შელახვის გამუდმებული მცდელობისა, ადგილობრივ ხელისუფლებასთან დაპირისპირებისა – უფლებადაცვითი საქმიანობა არ შეუწყვეტია, მეტიც, აქტიურად დაიწყო არა მხოლოდ თანასწორობის საკითხებზე მუშაობა, არამედ სხვა სოციალური საჭიროებების გადაჭრის გზების ძიებაც, ალბათ, სწორედ ამან მოიტანა მოსახლეობასთან კავშირი, ხვდებოდნენ, რომ უფლებადამცველსა და ხალხს შორის ბევრად მეტი შეხების წერტილი არსებობს, ვიდრე განმასხვავებელი ნიშანი.

„10 წლის წინ ,,გენდერი’’ ბევრისთვის იყო უცხო სიტყვა, ნაადრევი ქორწინება საერთოდ არ იყო სასაუბრო თემა. უფლებადაცვითი საქმიანობის პირველ პერიოდში ნაადრევ ქორწინებას და გენდერის საკითხებს ,,სამირას თემას’’ ეძახდნენ, სოციალურ ქსელებშიც, სხვადასხვა ამბის გავრცელებისას, ყოველთვის იყენებდნენ ამ სიტყვებს. ეს სამირას თემა არაა, ეს არის ყველას პრობლემა, რომელიც ჩემი იდენტიფიცირებული არაა.

ვამჩნევ, რომ ტენდენცია რაღაცნაირად შეცვალა. მიხვდნენ, რომ ეს არ არის რელიგიის, კულტურის თუ მენტალიტეტის ნაწილი. თავიდან, როცა ოჯახში მივდიოდით პოლიციელთან ერთად, საქმეში ერთვებოდა მთელი სანათესაო, სამეზობლო, რის გამოც ურთიერთობის გაფუჭება მომიწია ნათესავებთან, ნაცნობებთან თუ ადგილობრივ თვითმმართველობასთან, რადგან ხშირად იყო შემთხვევა, როცა ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლების ნათესავებთან ვიკვეთებოდით. ხშირი იყო მუქარაც – მირეკავდნენ, მწერდნენ, ყალბი ანგარიშებიდან მიგზავნიდნენ შეტყობინებებს, სოციალურ ქსელებში პირდაპირ სახელითა და გვარით მლანძღავდნენ, ხალხს მოუწოდებდნენ, რომ სოფელში არ შევეშვი, რადგან ხალხის კულტურის შელახვას ვცდილობდი. როცა სოფლებში მივდიოდი, თვითმმართველობის წარმომადგენლებს არ მოსწონდათ, რადგან ვსაუბრობდი ნაადრევ ქორწინებაზე და ამასთან, ადგილობრივთა სხვა პრობლემებსაც ვააშკარავებდი, იქნებოდა ეს წყალმომარაგება თუ რაიმე სხვა სოციალურად მნიშვნელოვანი საკითხი.

ხალხი მეუბნებოდა, რომ მათი ხმა ცენტრალური ხელისუფლების წარმომადგენლებამდე არ მიდიოდა და დახმარებას გვთხოვდნენ, რაც ადგილობრივ ხელისუფლებას არ მოსწონდა. ხშირად, როცა სოფლებში ჩავდიოდი ადგილობრივების მოთხოვნით, ლაივს ვრთავდით და განვიხილავდით ადგილობრივ პრობლემებს, რაც გაღიზიანებას იწვევდა. თვითმმართველობაში ხშირად ჩემს განაცხადს არც კი განიხილავდნენ, ყურადღებას არ აქცევდნენ, არ რეაგირებდნენ მუქარისშემცველ განცხადებებზე და მეუბნებოდნენ, რომ საფრთხისშემცველს ვერაფერს ხედავდნენ, პოლიცია, ფაქტობრივად, არ გვიცავდა, არადა ფეისბუკის გვერდზე დაწერილი პოსტების გამოც კი გამოძიებაზე მიბარებდნენ და მეკითხებოდნენ, რატომ დავდე ესა თუ ის პოსტი, რა იყო მიზეზი.

აქტიურად ვსაუბრობდი პრობლემებზე და მედიის თუ სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლებიც უფრო მეტად დაინტერესდნენ, ჩამოდიოდნენ და სხვადასხვა საკითხის მოკვლევას ცდილობდნენ, რასაც ისევ ჩემს ორგანიზებულად თვლიდნენ. 

ვსაუბრობდი ადგილობრივი თვითმმართველობის უმოქმედობაზე, რადიკალურ ჯგუფებთან წინააღმდეგობაში მოვდიოდი, რადგან ვსაუბრობდი თანასწორობაზე, რელიგიურ უფლებებზე, თავისუფლებაზე, თანაბარი შესაძლებლობების აუცილებლობაზე, რაც ბევრს აწუხებდა.

მრავალ სხვადასხვა დონეზე მიწევდა საქმის გარკვევა: პოლიციასთან, თვითმმართველობასთან, ხალხთან, რელიგიურ ჯგუფებთან, ასევე ადგილობრივ არასამთავრობო ორგანიზაციასთან, რომლის წევრებიც არ ცნობენ თანასწორობის პოლიტიკას, მუშაობენ შოვინისტურ საკითხებზე. მსგავსი ორგანიზაციები ფინანსდებიან იმ სახელმწიფოებისგან, რომელთა ინტერესების გამტარებლებიც ეს ჯგუფები არიან და ისინი პირდაპირ უპირისპირდებიან შიდა ინტეგრაციის პოლიტიკას, რაც ჩემი და ჩემი თანამოაზრეების მიზანია. თვალთვალი და ადევნება სოფლებში შეხვედრებზე სიარულისას ჩვეულებრივი ამბავი იყო’’.

რას აკეთებს სახელმწიფო ადრეულ ასაკში მარტოდარჩენილი ქალების გასაძლიერებლად?

ცნობიერების ამაღლება კი კარგია, მაგრამ კანონის აღსრულება როცა პრობლემაა და, ფაქტობრივად, უფუნქციო კანონები გვაქვს, ადამიანი რჩება ყოველგვარი დახმარების, ხელშეწყობის გარეშე.

სამირა ბაირამოვა მეუბნება, რომ ერთ-ერთი უმთავრესი გამოწვევა ისევ სახელმწიფოს არასათანადო ჩართულობაა, რაც ხშირად იმის რისკსაც ქმნის, რომ უფლებადამცველთა ძალისხმევა ფუჭი აღმოჩნდება. სამირა სვამს კითხვას, რას აკეთებს სახელმწიფო იმისთვის, რომ ნაადრევი ქორწინების მსხვერპლი ქალების სოციალიზაციას ხელი შეუწყოს? და ამ კითხვაზე პასუხიც აქვს: შეიძლება ითქვას, რომ არაფერს.

„ნაადრევი ქორწინების შემთხვევები ახლაც არის, ისე აღარ, როგორც წლების წინ, მაგრამ ყველაზე მთავარი, რაც შეიცვალა, ისაა, რომ უკვე ხვდებიან, ეს პრობლემაა, კანონით ისჯება, არაა კულტურისა და რელიგიის ნაწილი. მოზარდებიც უკეთ ხვდებიან, ნაადრევი ქორწინება რამდენად დიდი პრობლემაა მათი ფიზიკური თუ მენტალური ჯანმრთელობისთვის, მომავლისთვის. აუცილებელია ამ მიმართულებით არასამთავრობო ორგანიზაციების განგრძობითი მუშაობა, მაგრამ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სახელმწიფოს მეტი ჩართულობა, საკითხით მეტად დაინტერესება. ჩვენ შეიძლება აქტიურად ვიმუშაოთ ცნობიერების ამაღლებაზე ან კონკრეტულ შემთხვევებთან დაკავშირებით სამართალდამცავ უწყებებს მივმართოთ, მაგრამ ისევ მივდივართ სახელმწიფოს როლზე. ეს არის მასშტაბური პრობლემა, რომელიც მოიცავს პოლიციასთან ურთიერთობის ფორმას, სასამართლო პროცესის სწორად წარმართვას, საგანმანათლებლო ინიციატივებს და თუ სახელმწიფოს მონდომება არასათანადო იქნება, არაფერს მოიმოქმედებენ, შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენი შრომაც წყალში იყრება.

კიდევ ერთი პრობლემა ოჯახში ძალადობის, ნაადრევი ქორწინების მსხვერპლი ქალებისთვის საკონსულტაციო შეხვედრების ჩატარებაა, მაგალითად, რუსთავში არის ასეთი ცენტრი და დმანისიდან 200 კილომეტრის გავლა ბევრისთვის რთულია, პრობლემურია თავშესაფარში განთავსების საკითხიც, რადგან ხშირად გადატვირთულია საცხოვრისები, ამას ემატება ქალების ეკონომიკური გაძლიერების გამოწვევა, რაც განსაკუთრებით რთულია.

განქორწინების შემდეგ ქონების გაყოფის პრობლემაა, ალიმენტის გადახდის სირთულე, რადგან ხშირად ადამიანებს ხელფასი ანგარიშზე არ ერიცხებათ, ხელზე იღებენ და ეს მთელი სირთულის ქალზე დაკისრებას იწვევს, ამის გამო, ბევრი ქალი ძალადობრივი ოჯახიდან წამოსვლას ვერ ბედავს, ვერ ბრუნდებიან ოჯახში, რადგან მათგან წინააღმდეგობა ხვდებათ.

მაგალითად, შედგა ნაადრევი ქორწინება, გოგოს ამ ოჯახში ცხოვრება არ უნდა და დროებით თავშესაფარში გადადის, ამ დროის გასვლის შემდეგ რას აკეთებს სახელმწიფო, რომ ამ ადამიანის სრული სოციალიზაცია მოხდეს, საზოგადოებაც ხშირად მზად არ არის, რომ განქორწინებული ქალი მიიღოს, მისთვის აღარ არსებობს არც სკოლა, არც საზოგადოება, არც სისტემა, რომელიც მას საკუთარი თავის დამკვიდრებაში ხელს შეუწყობს, ის აღიქმება „სახელგაფუჭებულ“ ქალად და ხშირად ჩაგვრას ნორმალურ მდგომარეობად თვლიან.

ოჯახში ძალადობასთან დაკავშირებული კონკრეტული შემთხვევები იყო, როცა კაცს ვერ დააკისრეს ალიმენტი, რადგან ხელფასს ხელზე იღებდა, სახლი, რომელშიც ცხოვრობდნენ, კაცის მამაზე იყო გაფორმებული და წილს ვერ მოითხოვდა ქალი, ფაქტობრივად, ამ დროს მცირე ასაკის ქალმა ყველაფრის შენება ნულიდან უნდა დაიწყოს. ცნობიერების ამაღლება კი კარგია, მაგრამ კანონის აღსრულება როცა პრობლემაა და, ფაქტობრივად, უფუნქციო კანონები გვაქვს, ადამიანი რჩება ყოველგვარი დახმარების, ხელშეწყობის გარეშე. როცა სხვა მსხვერპლი ხედავს, რომ მის მდგომარეობაში მყოფმა ადამიანმა რთული გზა გაიარა, გადაწყვეტილებას ვეღარ იღებს – არ მიმართავს სასამართლოს, არ მოდის ჩვენთან, რადგან ის უიმედოა. იცის წარუმატებელი შემთხვევები და აქვს განცდა, რომ მისი შემთხვევაც არ იქნება განსხვავებული. ის ფიქრობს, რომ თუ მაინც ტანჯვის გზა უნდა გაიაროს, სჯობს, თავზე ჭერი, საკვები ჰქონდეს და ძალადობას ითმენს.

რეგიონებში ოჯახში ძალადობის პრობლემა ბევრად მძაფრად დგას, რადგან სერვისული ორგანიზაციების მუშაობა ბევრად რთულია. ამიტომ, აუცილებელია, იყოს უფასო ბაღი, კეთილმოწყობილი სკოლა, უნდა ისწავლებოდეს სექსუალური განათლების საკითხები, ეს ცუდი რატომ შეიძლება იყოს?! უნდა ტარდებოდეს ტრენინგები, ადამიანებმა მცირე ასაკიდან უნდა იცოდნენ, რა არის და როგორ. სკოლა თავისუფალი და თანასწორი გარემოს შემქმნელი უნდა იყოს, სადაც ადამიანებს არ ექნებათ განცდა, რომ ვინმეზე უპირატესნი არიან, ყველა ადამიანს უნდა ჰქონდეს ხარისხიანი განათლების მიღების უფლება“.

დანაკლისი, რომელიც აქტივიზმის მიმართულებით არსებობს და ახალგაზრდები, რომლებიც ადგილობრივ დონეზე რესურსის შემქმნელებად იქცნენ

გვჭირდება პრაქტიკული მუშაობა, რათა გამოწვევების დაძლევა შევძლოთ და ამ დროს რესურსი უკვე აღარ გვყოფნის. ჩემი აზრით, უმთავრესი პრაქტიკული მუშაობა, პასუხისმგებლობის აღებაა, ცვლილებას სჭირდება მეტი ძალისხმევა.

მეუბნება, რომ მდგომარეობა უკეთესობისკენ იცვლება, ბევრად მეტი ორგანიზაცია მუშაობს თანასწორობისა და ინტეგრაციის საკითხზე, თუმცა თვლის, რომ პრაქტიკული მუშაობის ნაწილში, რაც ცვლილებების მოტანისთვის აუცილებელია, რესურსების დიდი დანაკლისი გვაქვს.

„ახლა ბევრად მეტი ორგანიზაცია მუშაობს თანასწორობისა და გენდერის საკითხებზე და ბევრად მეტი ახალგაზრდაც არის ჩართული ამ პროცესში, მაგრამ არაერთი ახალგაზრდის აქტივიზმი მაინც სოციალურ ქსელებს ემყარება, არადა პრაქტიკული მუშაობა, ადვოკატირების პროცესში ჩართვა, ბევრად ქმედითი ნაბიჯების გადადგმაა აუცილებელი.

ძალიან მნიშვნელოვანია საკუთარი ხმის სოციალურ ქსელებში გაჟღერება, სხვადასხვა საკითხის წინწამოწევა, ცნობიერების ამაღლება, მაგრამ ჩვენ გვაქვს პრობლემები, ვიცით პრობლემის არსი, ის გზებიც ვიცით, რომლითაც პრობლემა უნდა გადაიჭრას და რა ხდება მერე? გვჭირდება პრაქტიკული მუშაობა, რათა გამოწვევების დაძლევა შევძლოთ და ამ დროს რესურსი უკვე აღარ გვყოფნის. ჩემი აზრით, უმთავრესი პრაქტიკული მუშაობა, პასუხისმგებლობის აღებაა, ცვლილებას სჭირდება მეტი ძალისხმევა.

ბევრი სტუდენტი, როცა მიხვდა, რომ რესურსებზე წვდომის პრობლემაა, თვითონ გახდა ადგილობრივ დონეზე ამ რესურსის შემქმნელი. საკუთარ სახლებში გახსნეს სათემო ცენტრები, სადაც ასწავლიან ინგლისურს, ქართულს, ხატვას, ფარავენ არაფორმალური განათლების ნაწილს. ეს ძალიან კარგი პროცესია, რადგან ბევრ სოფელში საზოგადოებრივი ტრანსპორტი დღემდე არ არის და ბავშვებს ქალაქთან, სხვებთან არავითარი კავშირი არ აქვთ, ვერ სოციალიზდებიან, ამას დაემატა პანდემიის გამოწვევებიც და, შეიძლება ითქვას, რომ მოზარდები იზოლირებულები არიან, ამიტომ სათემო ცენტრები განსაკუთრებულ როლს ასრულებენ.

დიასახლისებისთვის, რომელთაც მთელი დღე სახლში ყოფნა უწევთ, გარეთ გასვლას ვერ ახერხებენ, უნდა შეიქმნას შესაძლებლობები, რომლებიც მათ ეკონომიკურ გაძლიერებას, სოციალიზაციას შეუწყობს ხელს, რადგან ამის გარეშე ვერ ვითარდები. როცა ადამიანს აქვს სერიოზული ფინანსური პრობლემები, ის ვერც სწავლას ახერხებს, არც პირად განვითარებაზე ზრუნვისთვის რჩება დრო. სოფლებში უნდა იყოს სოციალიზაციის სივრცეები, გამართული საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, სოფელში თუ თემში უნდა იყოს მუშა კულტურის სახლები, რომლებიც კი არის, მაგრამ დაკეტილია და მხოლოდ არჩევნების პერიოდში მუშაობენ, რათა ხალხი ხმის მისაცემად მივიდეს. ადამიანები არ მონაწილეობენ კულტურულ და სოციალურ პროცესებში, ვერ არიან აქტიურები. სოფელში მცხოვრები ახალგაზრდებისთვის არაფერი არსებობს, არც პარკი, არც ნორმალური გზა, კეთილმოწყობილი სტადიონები, არის სკოლა, რომელიც ვერ უზრუნველყოფს მოზარდების საჭიროებებს. არაერთ სოფელში წყალმომარაგების პრობლემაა და ეს პანდემიის დროს განსაკუთრებით გამოჩნდა, ვატარებდით კამპანიებს ჰიგიენის პიროებების დაცვის აუცილებლობაზე, ხელების ხშირად დაბანის მნიშვნელობაზე და ხალხი გვეუბნებოდა, რომ ეს ყველაფერი ხუმრობას ჰგავდა, რადგან მათ არ აქვთ ყველაზე მნიშვნელოვანი – წყალი. როცა სასმელი წყლის ყიდვაც კი გიწევს, როგორ უნდა იფიქრო უფრო მეტზე’’.

ნოვრუზ ბაირამი – ეროვნული დღესასწაული, რომელიც შეიძლება ინტეგრაციის გზად იქცეს

შეიძლება აღვადგინოთ დავიწყებული ტრადიციული დღესასწაულები, რომლებიც კიდევ უფრო მეტ სოციალიზაციის კერას შექმნის. კულტურა აახლოებს და აერთიანებს ადამიანებს, ამიტომ შეიძლება ინტეგრაციის გზად იქცეს. 

თანასწორობის, სოციალიზაციისა და ეთნიკური ინტეგრაციის მიღწევის გზად კულტურული ინტეგრაცია დაისახა, ამიტომ ბოლო წლებში განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ეროვნული დღესასწაულების როლის წინ წამოწევას ანიჭებს, თანაც, ისეთ დღესასწაულებს, როგორიც ნოვრუზ ბაირამია, ტურისტული პოტენციალის მქონე ღონისძიებად თვლის, თუმცა ეს სახელმწიფოს არ აინტერესებს. 

„ჩემი მთავარი მიზანი ადამიანთა თანასწორობის, სოციალიზების, ინტეგრაციის ხელშეწყობაა და ვთვლი, რომ კულტურა არის ეფექტური გზა ამის მისაღწევად, ამიტომ, ახლა ვცდილობ, ამ მიმართულებით გავაძლიერო მუშაობა. ასეთი მნიშვნელოვანი ღონისძიებაა ნოვრუზ ბაირამი, რომელსაც ბევრი ადამიანი აღნიშნავს, შესაბამისად, კარგი გზაა სოციალიზაციისთვის, ინტეგრაციისთვის, რადგან მხოლოდ რელიგიური უმცირესობებისთვის კი არ არის მნიშვნელოვანი, სხვებიც დაინტერესებული არიან. ეს არის კულტურის ნაწილი, ტრადიციული დღესასწაული, რომელშიც ადამიანთა დიდი ნაწილი უნდა იყოს ჩართული, ამიტომ წარვადგინე განაცხადი, რომლითაც ნოვრუზ ბაირამი ოფიციალური დასვენების დღედ უნდა გამოცხადებულიყო და 21 მარტი უნდა ყოფილიყო საერთო დღესასწაული [ნოვრუზ ბაირამი ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რაიონებში ოფიციალური დასვენების დღეა, მაგრამ არა მთლიანად საქართველოში], თუმცა ამ ინიციატივაზე უარყოფითი პასუხი მივიღე. ნოვრუზ ბაირამი ქართულ საისტორიო წყაროებში თუ მხატვრულ ძეგლებში დიდი ხანია მოხსენიებულია, ჩვენი არამატერიალური მემკვიდრეობის ნაწილია და შეიძლება მნიშვნელოვან ტურისტულ ღონისძიებადაც იქცეს. სახელმწიფო კი, ფაქტობრივად, ამბობს, რომ მისთვის მნიშვნელოვანია რელგიური უმცირესობები, მაგრამ ასეთ მნიშვნელოვან თარიღებზე თანხმობა მაინც არაა. გარდა ამისა, შეიძლება აღვადგინოთ დავიწყებული ტრადიციული დღესასწაულები, რომლებიც კიდევ უფრო მეტ სოციალიზაციის კერას შექმნის. კულტურა აახლოებს და აერთიანებს ადამიანებს, ამიტომ შეიძლება ინტეგრაციის გზად იქცეს. 

კიდევ ერთი გამოწვევა, რაზეც აქტიურად ვფიქრობ, არის უმაღლეს განათლებაზე ხელმისაწვდომობა. Საქართველოს იმ მოქალაქეებისთვის, რომელთაც სკოლამ ქართული ენა ვერ ასწავლა, რადგან სახელმწიფომ სათანადოდ არ მოინდომა, შეიქმნა ენის შემსწავლელი ერთწლიანი კურსი, რომელიც სკოლის დამთავრების შემდეგ იწყება და ამ კურსის ფინანსურად უზრუნველყოფა ისევ ინდივიდის ვალდებულებაა, რატომ უნდა იყოს ადამიანი პასუხისმგებელი სახელმწიფოს ხარვეზებზე, თანაც, ამ პროგრამის მონაწილე ადამიანებისთვის უფასო პრიორიტეტული პროგრამები აღარ არის უფასოდ ხელმისწავდომი.

ეთნიკურ უმცირესობებთან დაკავშირებული სახელმწიფო პოლიტკა არის პრობლემური, მოქალაქეს ეკისრება პასუხისმგებლობა, რომ ინტეგრაცია შეძლოს. შეიძლება ითქვას, რომ ეთნიკური უმცირესობებისთვის სახელმწიფო არის კერძო ინსტიტუტი, რომლის მომსახურების მისაღებადაც ფულის გადახდა სჭირდებათ. კიდევ ერთი გაუგებარი მიდგომაა აზერბაიჯანის ჩართვა საქართველოს მოქალაქე ეთნიკურად აზერბაიჯანელების ინტეგრაციის საკითხში, რატომ უნდა იყოს საქართველოს მცხოვრებთა ინტეგრაცია სხვა სახელმწიფოზე დამოკიდებული, მაგალითად, აზერბაიჯანმა გახსნა სპორტული კომპლექსი, შექმნეს ინტეგრაციის ცენტრი, ახორციელებენ სხვა ინიციატივებს. ჩვენ გადასახდების გადამხდელები ვართ, რომელთა საჭიროებებიც სახელმწიფოს არ ადარდებს. 

პანდემიის პერიოდში მოხდა დისკრიმინაციის ფაქტი, რომელიც ამ პრობლემის არსს უკეთ ხსნის. სახელმწიფო დღესასწაულებისას კომენდანტის საათი მოხსნეს, ერთ-ერთი სპორტული თამაშის გამოც კი გააუქმეს, ჩვენ ნოვრუზ ბაირამის დროს ოფიციალურად მოვითხოვეთ, რომ რამდენიმე საათით მოეხსნათ შეზღუდვა. ეს მოთხოვნა რელიგიურ საკითხთა კომინტეტში გადაამისამართეს, რაც არასწორია, ეს არის ეროვნული დღესასწაული და მისი კვალიფიცირებაც ასე უნდა მოხდეს. ამ მოთხოვნაზე რა თქმა უნდა უარი მივიღეთ, მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფოს მიმართა საზოგადოებამაც, პარტიებმაც, სახალხო დამცველმაც, ამიტომ გადავწყვიტე, რომ 21 მარტს ქუჩაში გამოვსულიყავი და აღმენიშნა დღესასწაული, რისიც არავის სჯეროდა. ამ დღეს ქუჩაში მაინც გამოვედი, შემომიერთდნენ მეგობრები თბილისიდან, ადგილობრივებიც, გააშუქა მედიამაც, პრეზიდენტმა მხარი დამიჭირა და შევძელით ნოვრუზ ბაირამის აღნიშვნა, მაგრამ ამ დროს, როცა მასშტაბური ღონისძიებაა, პოლიცია წესრიგის დასაცავად ადგილზე უნდა იყოს, ისინი კი მარნეულიდან უბრალოდ გაქრნენ, არადა მასაშტაბური ღონისძიების ორგანიზებაში ჩართული უნდა იყოს ყველა, პასუხისმგებლობა სრულად ჩვენ დაგვეკისრა. ჩემს აქტივისტურ საქმიანობაში ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დღე, როცა ყველას დავანახეთ, რომ ქალებს აქვთ დიდი ძალა და შეუძლიათ ცვლილებების მოტანა, ბევრი რამის შეცვლა. ჩვენ, ეთნიკურად აზერბაიჯანელებს, ქალებს, გვიწევს სახელმწიფოს ორმაგ სტანდარტებთან პირისპირ დარჩენა და ამიტომ ხშირად აქტიურად არ ვართ ჩართული სოციალურ პროცესებში“.

პრორუსული ძალები, რომლებიც ეთნიკურ შუღლს აღვივებენ, მაგრამ დაუსჯელები რჩებიან

სახელმწიფოს ოფიციალურ საგარეო კურსთან პირდაპირ წინააღმდეგობაში მყოფი ჯგუფები, რომლებიც ყველა საერთაშორისო შეთანხმებასთან, კონვენციასთან აცდენაში არიან, რატომ უნდა ახერხებდნენ გავლენის გამტკიცებას?

საუბრის ბოლოს ისევ ალტ-ინფოს მივუბრუნდით. მითხრა, რომ დესტრუქციულ ძალებთან დაპირისპირების შემთხვევა სწორედ პანდემიის პერიოდში ჰქონდა, ამიტომ კარგად ხვდება, რამდენად საშიშია მსგავსი ძალის მიერ გავლენის განმტკიცება.

„ალტ-ინფოსთან დაკავშირებით განცხადება ასე უბრალოდ კი არ გამიკეთებია, პირდაპირ უკავშირდება ჩემს გამოცდილებას. პანდემიის პერიოდში მე და ერთ-ერთი ისლამური ორგანიზაციის წარმომადგენელმა მერიის წინააღმდეგ შევიტანეთ სარჩელი, რადგან ვთვლიდით, რომ მარნეულში გამოყოფილი თანხა იყო დისკრიმინაციული. რაიონში, სადაც უმრავლესობა რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელია, თანხა არ უნდა იყოს არაპროპორციულად გამოყოფილი. რაიონის უმრავლესობას თუ უმცირესობა შეადგენს, მის საჭიროებებზე გამოყოფილი თანხა არ უნდა იყოს 30-ჯერ და უფრო მეტჯერ ნაკლები, ვიდრე სხვა რელიგიის წარმომადგენლებისთვის. ჩემი მოთხოვნა იყო, რომ მათთვის გამოყოფილი თანხა საერთოდ გაუქმებულიყო, რადგან ისინი ისედაც სახელმწიფოსგან კონტრიბუციას იღებენ, რატომ უნდა დაიხარჯოს დამატებითი თანხა მათი საჭიროებებისთვის, ეს ხომ უსაფუძვლოა. მინდოდა, ეს თანხა მოხმარებოდა სოციალურად დაუცველი ადამიანებისა და შშმ პირების საჭიროებებს.

სასამართლომ საქმეში მესამე მხარედ ჩართო ეპარქია, მაგრამ არა სხვა რელიგიური ორგანიზაცია, არადა ჩვენი მიმართვა მერიას ეხებოდა. მაშინ ეპარქიის ეპისკოპოსმა თქვა, რომ ჩვენ ეთნიკურად აზერბაიჯანელები, უმცირესობის წარმომადგენლები ვიყავით და რა უფლებით შეგვქონდა საჩივარი მერიაში, როგორ გვყოფნიდა გამბედაობა, ფაქტობრივად, საქართველოში ჩამოსულ სტუმრებად მიგვიჩნიეს. ეპარქიას ახლო კავშირები ჰქონდა ,,ქართულ მარშთან’’ და არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, იქნება ეს მარში თუ ალტ-ინფო. იმ პერიოდში ჩამოვიდნენ დაჯგუფების წარმომადგენლები, გამართეს დიდი აქცია მარნეულში, პრორუსულმა მედიამ ჩემი რეპუტაციის დასაზიანებლად სტატიები დაწერა, ობიექტივზე პირდაპირ სეპარატისტი მიწოდეს და გადაცემა გააკეთეს ჩემ შესახებ, დამაბრალეს ეთნიკური შუღლის გაღვივება. 

ალბათ, პანდემიის პერიოდი რომ არ დამთხვეოდა, ჩემთვის ქუჩაში სიარულიც საფრთხისშემცველი იქნებოდა, რადგან სოციალურ ქსელებში კიდევ ერთხელ წამოვიდა სიძულვილის ტალღა, გინება, ლანძღვა. სამსახურში როცა მივდიოდი, მანქანით ადევნების ფაქტებიც იყო, კუთხეში მიმწყვდევდნენ და მანქანის შეჯახებით მაშინებდნენ. ეს გზა მაქვს გავლილი და ამიტომ კარგად ვხვდები, რამდენად საშიშია ამ ადამიანების, მსგავსი დაჯგუფებების მარნეულში ყოფნა. მაშინაც დამიბარეს სუსში დაკითხვაზე, როგორც დაზარალებული, მაგრამ გამოკითხვა ისე წარმართეს, თითქოს მე ვიყავი დამნაშავე. ამ ამბავმა დამანახა, რომ სახელმწიფოს არ აქვს ნება, რომ დაგვიცვას დესტრუქციული ძალებისგან.

სად არის სახელმწიფო, როცა ორ მხარეს შორის დაპირისპირებაა, იმართება აქციები, არ არის აქტივისტების თუ მოქალაქეების უსაფრთხოება დაცული, რატომ არ აკავებს დესტრუქციული ძალის წარმომადგენლებს, რომლებიც ეთნოკონფლიქტის ხელშემწყობნი არიან?

ახლა კი ძველად ქართული მარშის ოფისთან ვხედავ ალტ-ინფოს, რომელშიც დასაქმებულნი არიან იგივე ადამიანები, რომლებიც მაშინ და მას შემდეგ ეთნიკური კონფლიქტის გაღვივებას ცდილობენ. დავით გარეჯის ამბების დროსაც იგივეს ცდილობდნენ, უნდოდათ, ეს მოვლენები დაეკავშირებინათ ეთნიკურად აზერბაიჯანელებთან. სახელმწიფოს ოფიციალურ საგარეო კურსთან პირდაპირ წინააღმდეგობაში მყოფი ჯგუფები, რომლებიც ყველა საერთაშორისო შეთანხმებასთან, კონვენციასთან აცდენაში არიან, რატომ უნდა ახერხებდნენ გავლენის გამტკიცებას? როგორც ჩანს, სახელმწიფოა დაინტერესებული ამ ჯგუფების საქმიანობით, ისე როგორ მოახერხებდნენ მარტივად ოფისების გახსნას, მუშაობას, სახელმწიფო სტრუქტურებთან თანამშრომლობას? თანაც, ყველამ კარგად ვიცით, საიდან ფინანსდებიან ეს ძალები. არსებობს არაერთი კითხვა, თუმცა სახელმწიფოს პასუხები არ აქვს“.

14 მარტს, ინტერვიუს ჩაწერიდან რამდენიმე დღეში სამირა ბაირამოვამ მარნეულში ალტ-ინფოს ოფისის ბანერზე უკრაინის დროშა გამოსახა და წარწერა დატოვა – „რუსეთი ოკუპანტია“, რასაც აქტივისტის მისამართით მუქარისშემცველი გზავნილების გავრცელება მოჰყვა. სამირამ აღნიშნულ გზავნილებთან დაკავშირებით პოლიციას საჩივრით მიმართა და დაკითხვაზეც დაიბარეს. აქტივისტმა ფეისბუკის გვერდზე დაწერა, რომ მარნეულის ალტ ინფოს ოფისის ხელმძღვანელი ჯონი ქოჩქიანი პოლიციაში უჩივის და ზარალის ანაზღაურებას ითხოვს.