საქართველოს სახალხო დამცველობის კანდიდატად წარდგენის ვადა ამოიწურა და ცნობილი გახდა, რომ ამ თანამდებობაზე წარდგენილია 19 ადამიანი. ანა აბაშიძე — პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისათვის (PHR) ხელმძღვანელი მარიკა არევაძე — საადვოკატო ბიურო არევაძე, გონაშვილი და
საქართველოს პარლამენტმა 96 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მოქალაქეების წევრი, ლევან იოსელიანი სახალხო დამცველად აირჩია. საკანონმდებლო ორგანომ სახალხო დამცველის თანამდებობაზე წარდგენილ ლევან იოსელიანის კანდიდატურას დღევანდელ სხდომაზე უყარა კენჭი. ლევან იოსელიანი სახალხო დამცველობის კანდიდატად პარტია მოქალაქეებმა წარადგინა. მოგვიანებით კი, მმართველი პარტიიდან, ირაკლი ღარიბაშვილმა
აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა ყოფილ სახალხო დამცველს, ნინო ლომჯარიასა და მის გუნდს, 2022 წლის ადამიანის უფლებების დამცველების გლობალური ჯილდო გადასცა. აღნიშნული ჯილდო სხვადასხვა ქვეყნის კიდევ 10
სახალხო დამცველის აპარატის ინფორმაციით, ახლადარჩეულმა ომბუდსმენი, ლევან იოსელიანი და მოადგილე, გიორგი ბურჯანაძე შსს-ს თბილისის მთავარ სამმართველოში მივიდნენ და პარლამენტის მიმდებარე ტერიტორიაზე 7 მარტს მიმდინარე
სახალხო დამცველის აპარატის ინფორმაციით, ახლადარჩეულმა ომბუდსმენი, ლევან იოსელიანი და მოადგილე, გიორგი ბურჯანაძე შსს-ს თბილისის მთავარ სამმართველოში მივიდნენ და პარლამენტის მიმდებარე ტერიტორიაზე 7 მარტს მიმდინარე აქციაზე დაკავებული პირები მოინახულეს.
“სახალხო დამცველი პირადად შეხვდა და ესაუბრა დროებითი მოთავსების იზოლატორში განთავსებულ 25 მოქალაქეს. ლევან იოსელიანის განცხადებით, დაკავებულთაგან რამდენიმეს გარეგნული დაზიანებები ეტყობოდა, ერთ-ერთ დაკავებულს აღენიშნებოდა მოძრაობის გართულება, თუმცა, ყველაზე მძიმედ პოლიტიკოსი ზურაბ გირჩი ჯაფარიძეა დაზიანებული”, — აღნიშნავენ სახალხო დამცველის აპარატში.
მათივე ინფორმაციით, დაკავებულთა ნაწილს არ ჰყავს ადვოკატი და სახალხო დამცველის აპარატი მათ ადვოკატის დანიშვნასთან დაკავშირებული საკითხების მოგვარებასა და კომუნიკაციაში ეხმარება.
გუშინ, რუსული კანონის წინააღმდეგ გამართულ მრავალრიცხოვან აქციაზე ხელისუფლებამ სპეცდანიშნულების რაზმი გამოიყვანა და გამოიყენა წყლის ჭავლი, ცრემლსადენი გაზი და, სავარაუდოდ, წიწაკის სპრეი. არიან დაშავებულები, თუმცა ზუსტი რაოდენობა უცნობია. გარდა ამისა, შსს-ს ინფორმაციით, აქციაზე 66 ადამიანი დააკავეს.
ახლადარჩეულ სახალხო დამცველს, ლევან იოსელიანს აქციაზე შეკრებილების ნაწილმა კვერცხები დაუშინა. იოსელიანი პარლამენტის შენობასთან საპროტესტო აქციაზე მივიდა და ჟურნალისტებთან განაცხადა, რომ სურს პირადად დარწმუნდეს, რომ პოლიციის მხრიდან ძალის გადამეტება არ მოხდება და მოქალაქეების გამოხატვის თავისუფლება დაცული იქნება.
მან არ უპასუხა კითხვებს, დაირღვა თუ არა რუსული კანონის წინააღმდეგ შეკრებილი ადამიანების უფლებები, რის შემდეგაც, შეკრებილების ნაწილმა სტვენა დაიწყო და იოსელიანს კვერცხები ესროლა.
ახლადარჩელმა ომბუდსმენმა პარლამენტის შენობასთან მისვლამდე განცხადება Facebook გვერდზე გამოაქვეყნა და მოუწოდა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს, არ გამოიყენონ სპეციალური საშუალებები და არაპროპორციული ძალა შეკრების მშვიდობიანი მონაწილეების წინააღმდეგ, ხოლო შეკრებაში მონაწილეებს მოუწოდა, არ გამცდარიყვნენ კანონისმიერ ჩარჩოებს.
ლევან იოსელიანი სახალხო დამცველად დღეს, 7 მარტს აირჩიეს.
კენჭისყრამდე ცოტა ხნით ადრე, 16-მა არასამთავრობო ორგანიზაციამ განცხადება გაავრცელა პარლამენტის ვიცე-სპიკერის, ლევან იოსელიანის სახალხო დამცველად წარდგენის შესახებ. მათი თქმით, ახალი კანდიდატის შერჩევის პროცესის დახურულ კარს მიღმა წარმართვა და ქვეყნის მთავარ უფლებადამცველ პოზიციაზე პოლიტიკოსის არჩევა სრულად ეწინააღმდეგება როგორც ევროკავშირის, ისე — გაეროს (GANHRI) რეკომენდაციებს.
ლევან იოსელიანის ომბუდსმენობის კანდიდატად წარდგენამდე, საშემოდგომო სესიის ბოლოს, წარდგენილი 19-ვე კანდიდატის პოზიციის განხილვა ჩავარდა. კანდიდატებს შორის იყო არასამთავრობო სექტორის მიერ მხარდაჭერილი და ოპოზიციის მიერ მხარდაჭერილი სამი კანდიდატი.
შეგახსენებთ, რომ აქციაზე, რომელზეც მოქალაქეები რუსულ კანონს აპროტესტებენ, სპეციალური დანიშნულების რაზმმა წყლის ჭავლი და სპეციალური საშუალება, სავარაუდოდ, წიწაკის სპრეი გამოიყენა. ადგილზე შეკრებილ მოქალაქეებს უჭირთ სუნთქვა და თვალების წვა აღენიშნებათ.
საქართველოს პარლამენტმა 96 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მოქალაქეების წევრი, ლევან იოსელიანი სახალხო დამცველად აირჩია. საკანონმდებლო ორგანომ სახალხო დამცველის თანამდებობაზე წარდგენილ ლევან იოსელიანის კანდიდატურას დღევანდელ სხდომაზე უყარა კენჭი.
ლევან იოსელიანი სახალხო დამცველობის კანდიდატად პარტია მოქალაქეებმა წარადგინა. მოგვიანებით კი, მმართველი პარტიიდან, ირაკლი ღარიბაშვილმა განაცხადა, რომ ლევან იოსელიანს მმართველი გუნდის მხარდაჭერა ექნება, თუმცა დასძინა, რომ გადაწყვეტილება “საბოლოო ჯამში” საპარლამენეტო უმრავლესობის მისაღებია.
ლევან იოსელიანი სახალხო დამცველის პოსტს ექვსი წლის განმავლობაში დაიკავებს.
კენჭისყრამდე ცოტა ხნით ადრე, 16-მა არასამთავრობო ორგანიზაციამ განცხადება გაავრცელა პარლამენტის ვიცე-სპიკერის, ლევან იოსელიანის სახალხო დამცველად წარდგენის შესახებ. მათი თქმით, ახალი კანდიდატის შერჩევის პროცესის დახურულ კარს მიღმა წარმართვა და ქვეყნის მთავარ უფლებადამცველ პოზიციაზე პოლიტიკოსის არჩევა სრულად ეწინააღმდეგება როგორც ევროკავშირის, ისე — გაეროს (GANHRI) რეკომენდაციებს.
“ჩვენ, ხელმომწერი ორგანიზაციები, ვეხმიანებით, პარლამენტის ვიცე-სპიკერის, ლევან იოსელიანის სახალხო დამცველად შესაძლო არჩევას. აღნიშნული პროცესი წარიმართა საზოგადოების ჩართულობისა და მონაწილეობის გარეშე, რაც შეუსაბამოა ევროკავშირის მე-12 რეკომენდაციასთან, არღვევს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ მიღებულ „პარიზის პრინციპებს“ და არ იწვევს საზოგადოებრივ ნდობას.
გამჭვირვალე კონკურსისა და ინკლუზიური ჩართულობის შედეგად, სამოქალაქო საზოგადოებამ დაასახელა ომბუდსმენობის კანდიდატები, რომლებმაც პარლამენტს წარუდგინეს დეტალური ხედვა და საჯაროდ უპასუხეს დეპუტატებისა თუ დაინტერესებული ჯგუფების შეკითხვებს. ამ კანდიდატების დაუსაბუთებლად უკუგდება, ახალი კანდიდატის შერჩევის პროცესის დახურულ კარს მიღმა წარმართვა და ქვეყნის მთავარ უფლებადამცველ პოზიციაზე პოლიტიკოსის არჩევა სრულად ეწინააღმდეგება როგორც ევროკავშირის, ისე — გაეროს (GANHRI) რეკომენდაციებს.
მაშინ როდესაც, საქართველოს პარლამენტში განიხილება სამოქალაქო საზოგადოების საწინააღმდეგო რუსული კანონპროექტები, რაც ცხადად გვაშორებს ევროპულ პერსპექტივას და საზოგადოების დაყოფას იწვევს, მიგვაჩნია, რომ ყველა პოლიტიკოსის მიზანი უნდა იყოს ამ კანონპროექტის მიღების ხელშეშლა, ხოლო სახალხო დამცველად დამოუკიდებელი, მიუკერძოებელი და სამოქალაქო საზოგადოების ლეგიტიმაციის მქონე პირის არჩევა”, – ნათქვამია განცხადებაში.
ხელმომწერებს შორის არიან:
ლევან იოსელიანმა ომბუდსმენად არჩევის შემდეგ, საპარლამენტო ტრიბუნიდან მადლობა გადაუხადა სამ პოლიტიკოს ქალს, რომლებმაც მას მხარდაჭერა გამოუცხადეს:
“ტრიბუნაზე გამოვედი მხოლოდ იმის სათქმელად, რომ სამ მამაც ქალს გადავუხადო მადლობა: თამარ კორძაიას, ხათუნა სამნიძეს და თეონა აქუბარდიას, რომლებმაც ერთი კვირის მანძილზე უპრეცედენტო წნეხს გაუძლეს იმისთვის, რომ ჩემთვის არ მოეცათ ხმა. ეს იყო მათზე განხორციელებული ბულინგი და მიუხედავად ამისა, მათ უერთგილეს თავიანთ სიტყვას და პრინციპს. კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, რომ ქალების იმედი უნდა გვქონდეს ამ ქვეყანაში. ქალების, რომლებიც ბევრად უფრო მამაცები არიან, ვიდრე კაცები, რომლებიც აქ უბრალოდ იმიტომ არ სხედან, რომ ვერ შემომხედავდნენ თვალებში”, — აღნიშნა იოსელიანმა.
ყოფილი ომბუდსმენს, ნინო ლომჯარიას, უფლებამოსილების ვადა გასულ, 2022 წლის 8 დეკემბერს ამოეწურა. მას შემდეგ, სახალხო დამცველის მოვალეობას მისი მოადგილე, თამარ გვარამაძე ასრულებდა.
ლევან იოსელიანის ომბუდსმენობის კანდიდატად წარდგენამდე, საშემოდგომო სესიის ბოლოს, წარდგენილი 19-ვე კანდიდატის პოზიციის განხილვა ჩავარდა. კანდიდატებს შორის იყო არასამთავრობო სექტორის მიერ მხარდაჭერილი და ოპოზიციის მიერ მხარდაჭერილი სამი კანდიდატი.
საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის ინფორმაციით, მათი მიმართვის საფუძველზე, ეუთო/ოდირმა რუსული კანონპროექტის საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობის შესაფასებლად მისი შესწავლა დაიწყო.
ომბუდსმენის აპარატის მიერ გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა წერილობით მიმართა ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისს (OSCE/ODIHR) და საქართველოს პარლამენტში ინიციირებული ე.წ. უცხოელი აგენტების შესახებ კანონპროექტთან დაკავშირებით სამართლებრივი დასკვნის მომზადება სთხოვა.
“ორგანიზაცია ხაზს უსვამს გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლების მნიშვნელობას საქართველოს დემოკრატიული განვითარებისთვის და ამ მნიშვნელოვანი საქმის განსახორციელებლად საქართველოს ყველა საერთაშორისო პარტნიორთან გეგმავს თანამშრომლობას”, — აცხადებენ სახალხო დამცველის ოფისში.
ომბუდმსენის აპარატი აღნიშნავს, რომ საქართველოს ვალდებულება აქვს აღებული ეუთოსა და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების წინაშე, ეროვნული კანონმდებლობა ღია და ინკლუზიური საჯარო კონსულტაციების გზით შეიმუშაოს და მიიღოს. კონსულტაციების საჭიროება კი განსაკუთრებით მაშინ დგება, როდესაც კანონები პირდაპირ გავლენას ახდენს სამოქალაქო სექტორის საქმიანობაზე.
მედიისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების გარდა, ქართული ოცნებისრუსულ კანონს აპროტესტებენ სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლები, მათ შორის, მსახიობები, ლექტორები, ქალთა უფლებადამცველები, მასწავლებლები, სტუდენტები, მეღვინეები, ფერმერები, სტარტაპერები, მეწარმეები და ა.შ.
ანტიდასავლურმა მოძრაობამ პარლამენტში რუსული კანონის ორი ვერსია წარადგინა. ორივე ითვალისწინებს „უცხოური გავლენის აგენტად“ რეგისტრაციას იმ შემთხვევაში, როცა დაფინანსების წყარო საერთაშორისო ორგანიზაციებია. წინააღმდეგ შემთხვევაში, გათვალისწინებულია ჯარიმა, ახალ ვერსიაში კი არის პატიმრობის შესახებ ჩანაწერიც. შედეგად, საფრთხე ექმნება თავისუფალ მედიას, არასამთავრობო ორგანიზაციების საქმიანობას და უამრავ სერვისს, რომელსაც მოსახლეობა სწორედ არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მედიის დახმარებით იღებს, მათ შორის, ჯანდაცვის, განათლების, ინფრასტრუქტურული სერვისები და სხვა.
ქართული ოცნება აპირებს პირველი მოსმენით მხარი დაუჭიროს ორივე კანონპროექტს და შემდეგ ვენეციის კომისიას გადაუგზავნოს განსახილველად. შესაბამისად, ანტიდასავლური მოძრაობის მიერ პარლამენტში უკვე რეგისტრირებულ რუსულ კანონპროექტებს მედია და არასამთავრობო ორგანიზაციები ჩვენი მუშაობის შეზღუდვის მცდელობად მივიჩნევთ. ჩვენ გავავრცელეთ ერთობლივი განცხადებაც და აღვნიშნეთ, რომ კანონპროექტი მიმართულია არა მხოლოდ თავისუფალი სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებისა და კრიტიკული მედიის, არამედ — საქართველოს მოსახლეობის წინააღმდეგ. გარდა ამისა, დამატებით განცხადება გავრცელდა მედიის მხრიდან. ხელმომწერი მედიაორგანიზაციები ვაცხადებთ, რომ არ ვაპირებთ „აგენტებად“ რეგისტრაციას, რეგისტრაციას, რადგან კანონის მიზანია, მედიამ და საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა ვეღარ ასახონ ქვეყანაში არსებული კორუფცია, უსამართლობა და სიღარიბე.
მსგავსი კანონი რუსეთში 2012 წელს მიიღეს. ბოლო დეკადამ ცხადყო, რომ რომ რუსეთის ავტორიტარმა მმართველმა, „გამჭვირვალობის“ მიზეზით მიღებული კანონის მეშვეობით, მედიისა და არასამთავრობო სექტორის კრიტიკული ხმა სრულიად ჩაახშო.
აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა ყოფილ სახალხო დამცველს, ნინო ლომჯარიასა და მის გუნდს, 2022 წლის ადამიანის უფლებების დამცველების გლობალური ჯილდო გადასცა. აღნიშნული ჯილდო სხვადასხვა ქვეყნის კიდევ 10 წარმომადგენელს აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მოადგილემ, ურზა ზეიამა და სახელმწიფო მდივნის ასისტენტმა, ერინ ბარკლიმ მიანიჭა.
სახელმწიფო დეპარტამენტის ვებ გვერდზე გამოქვენებული განცხადების იმ ნაწილის მიხედვით, რომელიც ყოფილ ომბუდსმენსა და მის გუნდს ეხება, ვკითხულობთ, რომ ნინო ლომჯარიას ხელმძღვანელობით, სახალხო დამცველის ოფისი ფართოდ მიიჩნეოდა ყველაზე დამოუკიდებელ დემოკრატიულ ინსტიტუტად საქართველოში. მისი პოსტზე ყოფნის განმავლობაში, ზოგჯერ ძლიერი პოლიტიკური ზეწოლის ქვეშ, ომბუდსმენი და მისი გუნდი ადვოკატირებას უწევდნენ ადამიანის უფლებების დაცვის გაძლიერებას ყველასათვის და მათ სრულად შეინარჩუნეს დამოუკიდებლობა. სახალხო დამცველის ოფისის მუშაობა დისკრიმინაციის აღმოსაფხვრელად, ბავშვთა, შეზღუდული შესაძლებლობის პირების, პატიმრების, ლგბტქი+ ადამიანების და რელიგიური უმცირესობების წარმომადგენლების უფლებების დასაცავად, პოლიტიკური მიკერძოების გარეშე იყო მიმართული; იყო დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის მცდელობა, რომელიც თანხვედრაშია მისი მოქალაქეების ევროატლანტიკურ მისწრაფებებთან.
“ჩვენთვის პატივია დავაჯილდოოთ ლაურეატთა ჯგუფი — ათი ადამიანი მსოფლიოს მასშტაბით, რომლებმაც გამოავლინეს ლიდერობა და გამბედაობა, ამავდროულად, ხელს უწყობდნენ და იცავდნენ ადამიანის უფლებებსა და ფუნდამენტურ თავისუფლებებს, ამჟღავნებდნენ და უპირისპირდებოდნენ სახელმწიფოებისა და კერძო სექტორის მიერ უფლებათა დარღვევებს, იცავდნენ გარემოს, აუმჯობესებდნენ მმართველობას, რომ უზრუნველყოფილიყო ანგარიშვალდებულება — ყველაფერი ეს, რათა დაუსჯელობას წერტილი დასმოდა,”— ვკითხულობთ სახელმწიფო დეპარტამენტის განცხადებაში.
ნინო ლომჯარიამ მადლობა გადაუხადა სახელმწიფო დეპარტამენტის, ასევე, საქართველოში აშშ-ის საელჩოსა და სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომლებს.
“დიდი მადლობა ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის თანამშრომლებს და ამერიკის საელჩოს საქართველოში, რომლებმაც მხარი დამიჭირეს აღნიშნულ ჯილდოზე წარმომედგინა ევროპის რეგიონი. დიდი მადლობა, რა თქმა უნდა სახალხო დამცველის აპარატის თითოეულ თანამშრომელს, ჩემ მოადგილეებს და ყველას, ვისთან ერთადაც ბოლო 5 წელი ვიბრძოდით ადამიანის უფლებების დასაცავად!”, — დაწერა ყოფილმა სახალხო დამცველმა Facebook-ზე.
საქართველოს სახალხო დამცველობის კანდიდატად წარდგენის ვადა ამოიწურა და ცნობილი გახდა, რომ ამ თანამდებობაზე წარდგენილია 19 ადამიანი.
კანდიდატებიდან სამი: ანა აბაშიძე, გიორგი ბურჯანაძე და ნაზი ჯანეზაშვილი არასამთავრობო ორგანიზაციებმა ერთობლივად წარადგინეს.
საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის, შალვა პაპუაშვილის განცხადებით, “პროცედურა მიდის ღიად, გამჭვირვალედ, ობიექტურად”.
მისივე თქმით, კანდიდატების შეფასებას შემფასებელთა ჯგუფი 13 ოქტომბრამდე წარადგენს და ისინი იმსჯელებენ იმ კრიტერიუმების მიხედვით, რომელიც რეგლამენტში და პარლამენტის თავმჯდომარის ბრძანებაშია გაწერილი.
“ეს არის რეპუტაცია, მიუკერძოებლობა, განთლება და გამოცდილება”, — დასძინა მან.
რაც შეეხება შემფსებელთა ჯგუფს, რომელმაც უნდა იმსჯელოს კანდიდატების შესახებ, წევრები არიან:
მოქმედ ომბუდსმენს, ნინო ლომჯარიას ვადა 2022 წლის დეკემბერში ეწურება.
საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით, სახალხო დამცველს პარლამენტი ირჩევს, 6 წლის ვადით.
საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ კანონის თანახმად, ომბუდსმენი ზედამხედველობას უწევს ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვას საქართველოს ტერიტორიისა და მისი იურისდიქციის ფარგლებში. ასევე, სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, საჯარო დაწესებულებების და თანამდებობის პირების მხრიდან საქართველოს ტერიტორიის ფარგლებში და მის იურისდიქციაში მყოფი ყველა პირისთვის სახელმწიფოს მიერ აღიარებული უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვასა და პატივისცემას; გარდა ამისა, სახალხო დამცველი ავლენს ადამიანის უფლებების დარღვევის, მათ შორის, დისკრიმინაციის ფაქტებს და ხელს უწყობს დარღვეული უფლებებისა და თავისუფლებების აღდგენას; ომბუსმენი ეწევა საგანმანათლებლო საქმიანობას ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა სფეროში, ასევე, ასრულებს პრევენციის ეროვნული მექანიზმის ფუნქციებს.
საქართველოს სახალხო დამცველი თავის საქმიანობაში დამოუკიდებელია და ხელმძღვანელობს საქართველოს კონსტიტუციით, საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით, საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპებითა და ნორმებით.
