ისტორიები ქვიარ ურთიერთობებსა და სიყვარულზე ხშირად დაუფიქსირებელი რჩება მუზეუმებში. საზოგადოება კი შლის, ივიწყებს და წარმოაჩენს ისე, თითქოს მეოცე საუკუნემდე ქვიარ ისტორია არ არსებობდა.
მე-18 საუკუნიდან შემონახულია ქალთა თანაცხოვრების მაგალითები, რომლებსაც მოგვიანებით, მეცხრამეტე-მეოცე საუკუნეებში, “ბოსტონური ქორწინება” ეწოდა. “ბოსტონური ქორწინება” ორ ქალს შორის ურთიერთობას გულისხმობდა, როდესაც ისინი ერთად ცხოვრობდნენ, (ხშირად, სიცოცხლის ბოლომდე), თუმცა ლეგალურად არ ითვლებოდნენ ქორწინებაში. ისინი სწავლობდნენ, ჰქონდათ კარიერა, ცხოვრობდნენ დამოუკიდებელად და არ ქმნიდნენ ჰეტერონორმატიულ ოჯახებს. ასეთი ქორწინებები, რაღა თქმა უნდა, მაღალი ფენის წარმომადგენელ ქალებს შორის ხდებოდა, რომლებსაც საშუალება ჰქონდათ, ეცხოვრათ საკუთარი სახსრებით. იმ დროს ასეთი ურთიერთობა სოციალურად მიღებულად ითვლებოდა – საზოგადოების მხრიდან “რომანტიკული მეგობრობა” ეწოდებოდა და არ აღიქმებოდა, როგორც ჰომორომანტიკული ან ჰომოსექსუალური კავშირი. რა თქმა უნდა, ქალების თანაცხოვრების ყველა მაგალითი ვერ მტკიცდება, როგორც ქვიარ ურთიერთობა – ზოგიერთი მათგანი ეკონომიკურ კავშირს წამოადგენდა, ზოგიც – რომანტიკულს და დღეს ქვიარ ისტორიის ნაწილად განიხილება.
“ბოსტონურ ქორწინებაში” მყოფი სილვია დრეიკი და ჩარიტი ბრაიანტი, მე-19 საუკუნის დასაწყისი
ლანგოლენელი ქალბატონები
ელეანორ შარლოტ ბათლერი და სარა პონსონბი ირლანდიაში, კილკენის საგრაფოში, მხოლოდ 25 კილომეტრის დაშორებით ცხოვრობდნენ. ისინი ერთმანეთს 1768 წელს შეხვდნენ და მალევე დაახლოვდნენ. ბათლერს განათლება საფრანგეთში ჰქონდა მიღებული და ფრანგულადაც საუბრობდა. ორივე ქალი მაღალი წრის წარმომადგენელი იყო. ელეანორი სარას მასწავლებლობას უწევდა, თუმცა ქალების “ინტენსიური” ურთიერთობა ოჯახებისთვის მიუღებელი გახდა და მათი დაშორება სცადეს. სარას იძულებითი ქორწინება ემუქრებოდა, მაგრამ 1778 წელს წყვილმა სამშობლო დატოვა. კაცებად გადაცმულებმა გადაკვეთეს ირლანდიური ზღვა, ოჯახებმა მალევე აღმოაჩინეს მათი ადგილსამყოფელი, თუმცა გაქცევის მცდელობები ამით არ დასრულებულა. მოგვიანებით, ისინი უელსში დასახლდნენ, სარას მოსამსახურე მერისთან ერთად. 1780 წელს, მერის სიკვდილის შემდეგ კი – უელსის ჩრდილოეთ ნაწილში, ლანგოლენში, სადაც დარჩენილი სიცოცხლე ერთად გაატარეს. ამ პერიოდში გაითქვეს სახელი თავისი “ექსტავაგანტული” ურთიერთობით, საზოგადოება დაინტერესებული იყო მათი რომანტიკული ცხოვრების წესით, მათ შესახებ იბეჭდებოდა გაზეთებშიც, სწორედ მაშინ ეწოდათ “ლანგოლენელი ქალბატონები”.
ელეანორ შარლოტ ბათლერი (1739 – 1829) და სარა პონსონბი (1755 – 1821)
ასეთი პოპულარობის გამო, მათ ხშირად სტუმრობდნენ. ამ სტუმრების სიაში იყო ინგლისელი ენ ლისტერიც (ენი თავადაც იმყოფებოდა ქვიარ ურთიერთობებში), რომელმაც მათ შესახებ გაზეთში წაიკითხა (1810 წელს ) და 1822 წელს პირადად ესტუმრა. ენი ცდილობდა გაეგო, ქალებს შორის ურთიერთობა იყო თუ არა მხოლოდ მეგობრული – მისი ჩანაწერებიდან ცნობილია სარასთან დიალოგიც: ლისტერმა მას ჰკითხა “იყვნენ თუ არა ისინი კლასიკური მეგობრები”, რაზეც სარამ უპასუხა : “არა… მადლობა ლათინურ და ბერძნულ ღმერთს, მე თავისუფალი ვარ”. ენმა სხვა მტკიცებულებები ვერ მოიპოვა, თუმცა, მოგვიანებით, შეყვარებულისთვის განკუთვნილ წერილში წერს, რომ თვლის, სარას და ელეანორის ურთიერთობა არ იყო მხოლოდ პლატონური და ამის ახსნა ვერ მოხდებოდა “მეგობრობით”.
როგორც მათ სიცოცხლეში, შემდგომაც განიხილებოდა, იყვნენ თუ არა ელეანორი და სარა ქვიარ ურთიერთობაში. ზოგი ისტორიკოსი მათ ურთიერთობას “რომანტიკულ მეგობრობას” უწოდებს, თუმცა სხვების აზრით, ქალებმა კარგად გათვალეს, როგორ უნდა დაეცვათ თავი სოციუმისგან და სტუმრების სიასაც ფრთხილად არჩევდნენ. მტკიცებულების არქონა, ჰქონდათ თუ არა მათ სექსუალური კავშირი, არ განსაზღვრავს მათი ურთიერთობის ვალიდურობას და დღევანდელი გადმოსახედიდან, შეიძლება ქვიარ ურთიერთობა ეწოდოს. აღსანიშნავია ისიც, რომ მათი ძაღლი ატარებდა სახელს “Sappho”.
პარკერის მიერ შექმნილი ფოტო, მარცხნივ სარა, მარჯვნივ ელეანორი, ბიბლიოთეკაში
ქალბატონები უარს აცხადებდნენ პორტრეტების შექმნაზე, მაგრამ 1829 წელს ლედი პარკერმა მათთან სტუმრობისას, ჩუმად შექმნა ჩანახატები. ქალების გარდაცვალების შემდეგ დაასრულა ნახატი, რომელიც ასახავს წყვილს ბიბლიოთეკაში და გამოაქვეყნა. მათი ურთიერთობის ინსპირაციით შეიქმნა თეფშის მოხატულობაც, რომელიც ასახავს მათ ყოველდღიურ ცხოვრებას. ნახატის შექმნის წლები, სავარაუდოდ, 1815-25 უნდა ყოფილიყო, თუმცა თავად არც ელეანორის და არც სარას ჩანაწერებში არაფერი არის ნახსენები თეფშის არსებობის შესახებ და არც ისაა ცნობილი, თანახმა იყვნენ თუ არა მის შექმნაზე.
ელეანორმა და სარამ ერთად 50 წელი გაატარეს. წყვილის წიგნები და ჭურჭელი ორივეს ინიციალს ატარებდა, მათი კერამიკის თეფშები კი უელსის ნაციონალურ მუზეუმში LGBTQ კოლექციაში ინახება. ისინი ჩვეულებრივ ცხოვრობდნენ ჩრდილოეთ უელსის გოთიკურ კოტეჯში – სეირნობდნენ, კითხულობდნენ ბიბლიოთეკაში და ერთად გაჰყავდათ დღეები. ბოლო წლებში ატარებდნენ მხოლოდ შავ საჯირითო კაბებსა და მამაკაცის ქუდებს. ელეანორი 1829 წელს გარდაიცვალა, სარა – ორი წლის შემდეგ. ქალები ერთად განისვენებენ ლანგონელში, წმინდა კოლენის ეკლესიაში.
ელეანორის დღიურში ჩანაწერებიდან მათი ყოველდღიური ცხოვრების დანახვაა შესაძლებელი:
“Up at Seven. Dark Morning, all the Mountains enveloped in mist. Thick Rain. A fire in the Library, delightfully comfortable, Breakfasted at half past Eight. From nine ‘till one writing. My Beloved drawing Pembroke Castle – from one to three read to her – after dinner Went hastily around the gardens. Rain’d without interruption the entire day – from Four ‘till Ten reading to my Sally – She drawing – from ten ‘till Eleven Sat over the Fire Conversing with My beloved. A Silent, Happy Day.”
***
“Oh come again my true love
Nor wander far from me
I never loved another girl
As I do love thee.” – S.O.J
ამერიკელი ნოველისტი და პოეტი სარა ორნ ჯიუვეტი, 1882 წელს ენი ადამს ფილდს, ამერიკელ მწერალს, უგზავნის წერილს:
“დარწმუნებული ხარ, რომ იცი, რამდენად მიყვარხარ? თუ არ იცი, მე ვერ აგიხსნი! მაგრამ შენზე ვფიქრობ, შენზე ვფიქრობ ყოველთვის, სულ შენ მახსენდები….მე შენ გეკუთვნი, სიყვარულით
– S.O.J”.
სარა ორნ ჯიუვეტი (1849-1909)
1849 წელს დაბადებული სარა ადრეული ასაკიდან წერდა და გამოსცემდა საკუთარ ნამუშევრებს. ენი გაზეთის – “Atlantic Monthly”-ის რედაქტორის მეუღლე იყო, სწორედ ასე გაიცნეს ქალებმა ერთმანეთი. სარას მამის გარდაცვალების და 1881 წელს, ენის მეუღლის უეცარი სიკვდილის შემდეგ, ქალებმა ერთად ცხოვრება გადაწყვიტეს. ისინი ჯიუვეტის სიცოცხლის ბოლომდე, დაახლოებით 30 წელიწადი, ერთად იყვნენ. მათ ურთიერთობას საზოგადოების მხრიდან “ბოსტონური ქორწინება” ეწოდა. სარა და ენი მოგზაურობდნენ ევროპაში – 1882 წელს მათ მოინახულეს ირლანდია, ინგლისი, ნორვეგია, ბელგია, საფრანგეთი, შვედეთი და იტალია. ევროპას კიდევ ერთხელ ეწვივნენ 1892, 1898 და 1900 წლებში.
სარას წერილი ენის, ივნისი, 1881:
“ჩემი ძვირფასო, მე დამვიწყებია, როგორ გვიყვარდა ერთმანეთი ერთი წლის წინ, ყოველდღე ეს გრძნობა ჩემთვის სიახლეა, უკვე რამდენის გახსენება შეგვიძლია – გასაოცრად გვიცხოვრია შარშანდელი ზამთრის შემდეგ.”
ენი (მარცხნივ) და სარა (მარჯვნივ)
სიცოცხლის განმავლობაში, არცერთ მათგანს რომანტიკულ ურთიერთობზე ღიად კომენტარი არ გაუკეთებია. ახალგაზრდა და თამამი სარასგან განსხვავებით, ფილდსი ხასიათდებოდა, როგორც უფრო კონსერვატული აზროვნების ადამიანი. ადრეულ ასაკში სარას ურთიერთობა ჰქონდა სხვა ქალებთანაც, ერთ-ერთ მათგანზე ინფორმაცია მის პირად წიგნაკშია შენახული:
24 მაისი, 1871:
”როცა მისი ხმა მომესმა კიბეზე… უცნაური რამ ვიგრძენი. ძლიერ მინდოდა მისი დანახვა, მასთან ერთად ყოფნა, თვეების განმავლობაში ვერ ვიჯერებდი, რომ ეს სიმართლე იყო. ჩემო ძვირფასო ქეით!”
14 იანვარი, 1872:
”მე მსურს, შემეძლოს რამე გავაკეთო, რომ გაჩვენო, როგორ მიყვარხარ, ქეით!”
ენისა და სარა სახლის ბიბლიოთეკაში
ცხოვრების განმავლობაში სარას 36 ლექსი აქვს გამოქვეყნებული, უმეტესობა ცხოვრების ადრეულ წლებში. ამას გარდა, მას 140 კომპოზიცია აქვს შექმნილი, რომლებიც არ გამოქვეყნებულა – მათგან 30 ლექსი სასიყვარულო ხასიათისაა და ქალებს ეძღვნება. შემორჩენილ ლექსებში იკითხება ფილდსისთვის მიძღვნილი ნამუშევრებიც. თავდაპირველად, წყვილი წელიწადის ნაწილს სარას, ნაწილს კი ენის სახლში ატარებდა. ამ პერიოდში დაწერილ სარას ერთ-ერთ ლექსში ვკითხულობთ:
“Kept fast hold and could not stray
Out of each other’s sight, and could not take
One step or thought but for each other’s sake —
In all this time in which we grew more dear
Each to the other, there was nothing missed,
No shadow chilled us and we felt no fear
We were so happy while we loved and kissed.”
მისი გრძნობები აღწერილია ჩანაწერების ამ ფრაგმენტშიც, სადაც პარტნიორთან გატარებულ დროზე საუბრობს:
“My darling when you hold me in your arms
fills
So sweet a sense of comfort thrills my heart
. . .
Your love rewards me for all pain I bore
One kiss you give me takes away regret.”
ენი ადამს ფილდსი (1834-1915)
1909 წელს სარა გარდაიცვალა. 1911 წელს ენი აქვეყნებს წერილების კრებულს “Letters of Sarah Orne Jewett” , მათი საერთო მეგობრის, მარკ ანტონი დე ვოლფ ჰოუვის რედაქტორობით, შემდგომში კი, ფილდსის პერსონალურ ჟურნალს – “Memories of A Hostess”. როგორც ჰოუვის შვილი, ჰელენი აღნიშნავს, რედაქტირებისას მამამისმა ფილდსის ენთუზიაზმის მიუხედავად, დიდი ინფორმაცია ამოჭრა, რომელიც შეეხებოდა ზედმეტსახელებსა და ინტიმურ გრძნობებს. ჰოუვიმ ფილდს ურჩია, რომ თუ ამას დატოვებდნენ გამოცემაში, საზოგადოება “სხვანაირად გაიგებდა”. ჰელენი იხსენებს, რომ მათი პირველი წერილი 1877 წლის 4 დეკემბერს დაიწერა, ასევე აღნიშნავს, რომ წერილების ფორმალობა ნელ-ნელა იკლებდა და ქალები ერთმანეთს ზედმეტსახელებით მიმართავდნენ.
1880 წლით დათარიღებულ სარას ლექსში, რომელიც, ალბათ, ყველაზე ცნობილია ფილდსისთვის მიძღვნილი ლექსებიდან, იკითხება:
,,გახსოვს, ძვირფასო, გასულ წლის ამ დღეს ჩვენ რომ ერთმანეთს მივუძღვენით თავი? სანამ შენ წახვიდოდი, ძვირფასი ზაფხულის ბოლოს, რომელიც ზღვის პირას ერთად გავატარეთ.’’
ენი 1915 წელს გარდაიცვალა, მასზე საუბრობდნენ, როგორც რთულად გასაგებ ადამიანზე და მისი გრძნობები სარას მიმართ ნაკლებად შემორჩა ისტორიას ჩანაწერების სახით. დღევანდელი გადმოსახედიდან, ბევრი ისტორიკოსის წინააღმდეგობის მიუხედავად, მათი ურთიერთობა რომანტიკულად განიხილება და ქვიარ ისტორიის ნაწილია, რისი მართებულების განსჯაც მკითხველს თავადაც შეუძლია.
ნაწყვეტი სარას ლექსიდან :
“Because I am your lover
I kissed you lovingly. —
And no one knew I kissed you
But the white gulls and the sea.”
რესურსები:
