კალათბურთი

2013 წელს, ქალთა ეროვნული საკალათბურთო ასოციაციის ყოველწლიურ ღონისძიებაზე, რომელიც კოლეჯის წამყვანი მოთამაშეების თუ საერთაშორისო პროფესიონალებისთვის ყველაზე პრესტიჟული ლიგის კარს ხსნის, ბრიტნი გრაინერი ყველაზე დიდი პერსპექტივის მქონე კალათბურთელ ქალად დასახელდა. 

იმ წამს, გრაინერი მსოფლიოში ყველაზე წარმატებული ღიად ლესბოსელი კალათბურთელი გახდა. გრაინერს ყოველთვის უნდოდა, რომ საკუთარ სექსუალურ ორიენტაციაზე ღიად ესაუბრა, მაგრამ პრობლემა საჯაროდ გაცხადებისთვის სწორი დროის შერჩევა კი არა, ძალაუფლების მქონე ადამიანების მხრიდან ხელოვნურად შექმნილი ბარიერები იყო. 

ყოველწლიურ ღონისძიებაზე სიტყვით გამოსვლამდე ბრიტნი მამამისს, რეიმონდს ჩაეხუტა, შემდეგ კი სცენაზე ავიდა. სამოსის ფერებით და მკვეთრი ნარინჯისფერი ფრჩხილის ლაქით მომავალ გუნდს მიაგო პატივი, ყველას ყურადღება მასზე იყო მიმართული, რადგან იმ დღეს მისი მომავალი დაიწყო. 

ცოტა ხნის შემდეგ ESPN-ის ჟურნალისტის მიერ დასმულ კითხვაზე: „როგორ ხედავთ უფრო მეტი თავისუფლებით თამაშს?“ ბრიტნიმ მიუგო: „ნამდვილად ველი თავისუფლებას”. 

ბრიტნი გრაინერმა თითქმის 5 თვე გაატარა მოსკოვის საპატიმროში. თებერვალში, მარიხუანას დიდი ოდენობით გადატანისთვის დააკავეს მაშინ, როცა ეკატერინბურგში გუნდის წევრებთან მიდიოდა. WNBA-ის ბევრი მოთამაშე შემოსავლის გაზრდის მიზნით ზამთრის სეზონს ამგვარად, საზღვარგარეთ ატარებს. გრინერის დაკავებიდან ერთ კვირაში რუსეთის პრეზიდენტი, ვლადიმირ პუტინი უკრაინაში შეიჭრა. WNBA-ისა და გრასრუთ მოძრაობის ერთობლივი კამპანიის მიუხედავად, გრაინერის პატიმრობის დასასრული რთულად პროგნოზირებადია. მისი სასამართლო პროცესები გადამწყვეტ ფაზაში ახლაღა შედის. 

7 ივლისს, ბრიტნი გრაინერი სასამართლოს წინაშე დანაშაულის აღიარების გადაწყვეტილებით წარსდგა, რასაც აშშ-სა და რუსეთს შორის მისი გადაცემის მოთხოვნით პოლიტიკური მოლაპარაკება უნდა გაემარტივებინა. მიუხედავად ამისა, ექსპერტები თვლიან, რომ მოლაპარაკებების მოლოდინი არარეალურია. გრაინერი დაუნდობელი ომის შუაგულში აღმოჩენილი დიპლომატიურ მძევალი აღმოჩნდა. 

ამავდროულად, აშშ-ის მედია გამოცემებმა ვერ შეძლეს, რომ გრაინერის მიღწევების სრული გავლენის შესახებ საზოგადოების ყურადღება მიემართათ. მისი ამბავი ყოველთვის იმაზე მეტი იყო, ვიდრე კალათბურთი — ჩემპიონატები თუ ოლიმპიური ოქროს მედლები. ეს დისკრიმინაციასთან ბრძოლის, უხილავი ბარიერების მსხვრევის, რადიკალური ცვლილებების ამბავია და აშშ-სა და მსოფლიოს ქალი კალათბურთელების ამბავსაც ასახავს, ყველა ქვიარ ადამიანის ამბავს, რომელიც სპორტში თავის დამკვიდრებას ცდილობს, გვიყვება, რომ WNBA-ის მოთამაშეებმა უნდა მოითხოვონ პატივისცემა, რომელიც უკვე დიდი ხანია დაიმსახურეს. 

გრაინერი 1990 წელს დაიბადა. ქალთა საკალათბურთო ასოციაცია კი 1997 წელს, NBA-ის ხელმძღვანელობით დაარსდა. დაარსებისთანავე, ლიგა თავდაუზოგავად მუშაობდა, რათა ჰეტეროსექსუალობისა და ტრადიციული ფემინური გენდერული როლის დამცველის იმიჯი შეექმნა. 1998 წელს, Washington Post-მა ახალი WNBA-ისთან დაკავშირებით ახალი სერია — გოგოების საუბარი წამოიწყო, რომლის ფარგლებშიც ახალგაზრდა ფანებს კალათბურთელი ქალებისთვის შეყვარებულ ბიჭებზე ან ლიგის ვარსკვლავობამდე მიმავალ გზაზე კითხვების დასმა შეეძლოთ. იმ დროისთვის, თუ გინდოდა, რომ დაფასებულ ვარსკვლავად შემდგარიყავი გვერდით მეგობარი ბიჭის ყოლა აუცილებელიც კი იყო, საზიანოდ, საშიშად ითვლებოდა ათლეტი ქალი, რომელიც მარტოხელა იყო და გადაწყვეტილებებს დამოუკიდებლად იღებდა. 

ქალთა ლიგა დიდი მონდომებით ზღუდავდა ლესბოსელ და ბისექსუალ მოთამაშეებს და ამ ჩარჩოებისგან თავის დაღწევა ერთეულებმა თუ შეძლეს. თუ WNBA-ს მიერ განვლილ გზას გადავხედავთ, აღმოვაჩენთ, რომ 2002-2012 წლების 10-წლიან პერიოდში საკუთარ სექსუალურ ორიენტაციაზე საჯაროდ ერთადერთმა ათლეტმა, შერილ სვუპსმა, 2005 წელს განაცხადა. 

„5 წლის წინ საჯაროდ საუბარს ალბათ ვერ გავბედავდი. ზედმეტად შეშინებული ვიყავი იმის წარმოდგენით, ამ ამბავს რა გავლენა ექნებოდა, ველოდი, რომ მხარდაჭერას დავკარგავდი“, — აღნიშნა სვუპსმა The New York Times-თან საუბარში. იმ დროისთვის კალათბურთელ ქალს ოლიმპიური ოქრო. WNBA-ის 4 ჩემპიონატი და ლიგის ყველაზე დამსახურებული მოთამაშის 3 ტიტული ჰქონდა მოგებული — ამან ემოციური და ფინანსური თავდაჯერება მიანიჭა, რათა საკუთარ ორიენტაციაზე საჯაროდ ელაპარაკა. 

გრაინერი ჰიუსტონში, ტეხასში იზრდებოდა და საკუთარი განსხვავებულობის გამო წნეხს ადრეული ასაკიდან გრძნობდა. 

„ალბათ თავი განსხვავებულად იმ პერიოდიდან ვიგრძენი, როცა ყველამ დაიწყო შეგონება, რომ ეს ასე იყო… მკერდი ფაქტობრივად არ მქონდა, გამხდარი ვიყავი და ხმაც დაბალი მქონდა“, — იხსენებს ბრიტნი 2014 წელს გამოქვეყნებულ მემუარებში — In My Skin. თანატოლები დერეფანში დასდევდნენ და მის დამცირებას ცდილობდნენ — „ალბათ ბიჭია. გოგო ნამდვილად არ არის“. 

შეურაცხყოფებმა გრაინერის თავდაჯერება შეარყია და „ემოციური გაურკვევლობა“ მოუტანა, თუმცა Nimitz-ის საშუალო სკოლაში ჩაბარების შემდეგ კალათბურთი მოტივაციის გაღვივებაში დაეხმარა. გამორჩეულ ფიზიკურ მონაცემებს და მონდომებას გაუმჯობესებისთვის იყენებდა, სპორტმა ცხოვრების მიზანი და წინააღმდეგობის სურვილი გაუჩინა. 

2007 წელს, გრაინერის შთამბეჭდავი „ჩატენის“ ვიდეო ვირუსულად გავრცელდა. 2008 წლის შემოდგომაზე, გრინერი Baylor-ის უნივერსიტეტში ჩაირიცხა, სადაც კამპუსში ლონგბორდზე დამდგარს ნახავდით ან პიკნიკებზე მეგობრებთან ხუმრობაში გართულს, ამავდროულად მოედანზე ოპონენტებს ჯაბნიდა. საუნივერსიტეტო ლიგაში საკუთარ გუნდს არაერთი ტრიუმფი მოუტანა და სხვადასხვა გამოცემები მის გამორჩეულ „ჩატენებზე“ ახალ ამბებს წერდნენ. მაგრამ უნივერსიტეტში სწავლისას, გრაინერი იძულებული იყო, რომ იდენტობის შესახებ დაემალა. 

ერთ დღეს, სტუდენტური ჩემპიონატის მიმდინარეობისას მთავარმა მწვრთნელმა, კიმ მალკიმ დაიბარა. გრაინერი მემუარებში იხსენებს, რომ წინა დღეს, ვალენტინობის დღის აღსანიშნავად რესტორანში ქალთან ერთად იყო, რის შესახებაც ჭორებმა მწვრთნელამდე მიაღწია. მალკიმ გრინერს პირდაპირ უთხრა — „ამის კეთებისას არ უნდა დაგინახონ… სჯობს ყველაფერი ჩაკეტილი კარის მიღმა დამალო“. 

იმ დროისთვის, უნივერსიტეტის ოფიციალური შიდაგანაწესი ჰომოსექსუალობას და ზოგადად ქორწინების გარეშე სექსს კრძალავდა, აკრძალული იყო „ადვოკატირების ჯგუფები, რომლებიც სექსუალობის შესახებ სწავლებით ბიბლიის დოგმებთან წინააღმდეგობაში“ იყო. ამ მიდგომით გრინერს თავისუფლება იმავე დაწესებულებამ შეუზღუდა, რომელიც მის საჯარო წარმატებაზე დიდ გავლენას ახდენდა, ფინანსურად უზრუნველყოფდა და პროფესიული წრეების ყურადღების ცენტრში აქცევდა. ბრიტნი მემუარებში წერს — „დიდი დრო დავკარგე იმაზე ფიქრში ისინი ბრიტნი გრინერს როგორც ადამიანს უჭერდნენ მხარს თუ ბრიტნი გრაინერს — კალათბურთელს“. 

მცირე ხნის წინაც კი, 2013 წლისთვის, როცა ბრიტნი გრაინერი პროფესიონალურ ლიგაში გადავიდა, ჟურნალისტები და ლიგაში ძალაუფლების მფლობელნი შეპყრობილნი იყვნენ ყველაფრის გასაიდუმლოებით. WNBA არ აღიარებდა ლესბოსელი მოთამაშეების დიდ ოდენობასა და ქვიარ ფანების არმიას. ლიგის მხოლოდ ერთი მოთამაშე, სიმონე ავგუსტუსი იყო ღიად ლესბოსელი.

მალე, ერთი რიგითი ინტერვიუს დროს, პროფესიონალურ ლიგაში გადასვლიდან მცირე ხანში, ჟურნალისტმა გრაინერსა და მის ორ კოლეგას სპორტისა და სექსუალობის შესახებ ჰკითხა, რაზეც ბრიტნიმ უყოყმანოდ უპასუხა — „ყოველთვის ღია ვიყავი ჩემს თავზე და სექსუალობაზე ღიად საუბრისთვის. თუ შემეძლება ყველას დავანახო, რომ სექსუალურ ორიენტაციაზე ღიად ვსაუბრობ, ეს თავს კარგად მაგრძნობინებს და არაფერია უჩვეულო, იმედი მაქვს, ახალი თაობაც იმავეს იგრძნობს“. 

WNBA-ის არჩევანი არ ჰქონდა და პროცესის მონაწილედ იქცა. სულ რაღაც ერთი წლის შემდეგ, 2014 წელს, ეროვნული ტელევიზიით უჩვენეს ღირსების თამაში. WNBA-ში მიმდინარე პროგრესული გარდაქმნების გზა გრძელი, გამოწვევებით აღსავსე და კომპლექსურია, მაგრამ ბრიტნი გრაინერი დღევანდელი ლიგის საუკეთესო სახეა. ამ პროცესს ლაიშია კლარენდონი, მაია მური და ნატაშა ქლუდიც შეუერთდნენ და ადვოკატირების პროცესში ჩაერთნენ, რამაც ქალთა საკალათბურთო ასოციაცია სოციალური სამართლიანობის გამოწვევების გადაჭრის მნიშვნელოვან ფიგურად აქცია. 

WNBA ახლა კიდევ ერთი პოლიტიკური გამოწვევის წინაშეა — ბრიტნი გრაინერის არასამართლებრივი პატიმრობა. გრაინერი კიდევ ერთხელ იქცა მნიშვნელოვანი პროცესის მთავარ ფიგურად, თუმცა, ამ შემთხვევაში მის წინაშე არსებული პრობლემა განსაკუთრებით რთულია. თავისუფლების აღკვეთის არასამართლებრივ შემთხვევებში პროცესი სიმართლის მტკიცების მიმართულებით კი არ მუშაობს, არამედ ემსახურება აღმკვეთი ქვეყნის პოლიტიკური სურვილების დაკმაყოფილებას. რუსეთს პატიმრების გაცვლა სურს, რაც აშშ-ის ხელისუფლების ბევრ წარმომადგენელს არ აწყობს. 

მომდევნო კვირების თუ თვეების განმავლობაში რუსული მედიის საშუალებით გრინერის შესახებ მცირედს თუ გავიგებთ — ვიხილავთ დაცვის თანხლებით, ბორკილებდადებულს, სასამართლოს დარბაზში შესვლისას, მაგრამ ეს მცირე გამოსახულებებიც კი დაგვანახებს მისი მდგომარეობის სიმძიმეს, რაც ბევრად დიდი სიმართლის დანახვას ართულებს. 

გრაინერს ყოველთვის დიდი ძალა ჰქონდა: გადარჩენის, წარმატების მიღწევის და ამ შესაძლებლობის სხვებისთვის დანახვების ძალა. ახლა მისი მნიშვნელობა კიდევ უფრო გაიზარდა, იმავე მიზეზით, რის გამოც ამერიკული საზოგადოება ცდილობდა, რომ მისთვის ყურადღება არ მიექცია და რის გამოც ის პუტინისთვის საჭირო სამიზნეა. პრეზიდენტისთვის, რომელიც ანტი-გეი გადაწყვეტილებებით, კანონმდებლობით საკუთარი პოლიტიკური ძალაუფლების განმტკიცებას ცდილობს. ამ გაგებით, გრაინერს ისევე, როგორც მრავალ სხვა ქვიარ, შავკანიან, გენდერულ ნორმებს აცდენილ ადამიანს შეიძლება თავისუფლებისთვის ბრძოლა მთელი ცხოვრების განმავლობაში მოუწიოს. 

ისღა დაგვრჩენია, დაველოდოთ და ვნახოთ, როდის მოიპოვებს ბრიტნი გრაინერი თავისუფლებას.

წყარო: The Guardian

ავტორი: მაია გოლდბერგ-საფირი