დევიდ გაში – სხვაგვარად ვფიქრობთ

გიგა ბერიაშვილის თარგმანი

ახალი ეონის ბიბლიოთეკა

თავი მეცამეტე

ორი სიტყვის შესახებ

ორი სიტყვა, რომლის არაზუსტმა თარგმანმა ლგბტქ საკითხებთან მიმართებაში არსებული პრობლემა გააღრმავა

პავლე მოციქული (ან მეორე და საკმაოდ დამაჯერებელი ვარიანტით, ის, ვინც პავლე მოციქულის სახელით წერს) პირველი კორინთელთა 6:9-სა და პირველი ტიმოთეს 1:10-ში, ჩამოწერს იმ საქმეებს, რომელიც ბერძნულ-რომაულ საზოგადოებაში ფართოდ იყო გავრცელებული და რაც ქრისტიანობისთვის ცოდვასთანაა გაიგივებული. მკვლევარები ამბობენ, რომ პირველი კორინთელთა ტექსტის მეშვეობით, პავლე მოციქული თავის ჯერ კიდევ მოსეს რჯულის არმქონე მრევლს ესაუბრება, რომელთაგან მრავალი მორალურად დაცემულია, მათ შორის, სექსუალურ ასპექტებში. პავლეს წერის მიზანიც სწორედ ეს არის, რომ დაანახოს ადამიანებს, რომ მიუხედავად ყველაფრისა, უმარტივესი მორალური წესების დაცვის გარეშე, ადამიანები ღვთის წყალობას ვერ მოიხვეჭენ. შემდეგ კი ჩამოთვლის 10 ტიპის ადამიანს, რომლებიც „სათავისოდ ალაგს ვერ ჰპოვებენ სასუფეველში“. პირველი ტიმოთეს 1-ში ეს სია ბევრად გაზრდილია და საუბარი უმეტესად მიმართულია მოსეს რჯულის იუდაისტური გაგებისკენ, სადაც პავლე ამბობს, რომ რჯული უღმერთოსთვისაა დადგენილი და უღმერთოების შვიდი მაგალითის ჩამოთვლას იწყებს.

ორივე სიაში გამოყენებულია ერთი ბერძნული სიტყვა „არსენოკოიტაი“, რომლის წინ დასმულია სიტყვა „მალაკოი“. მთელი კვლევებია ჩატარებული ამ ორი პატარა სიტყვის გასაანალიზებლად. განვიხილოთ „მალაკოი“. თარგმანში ეს სიტყვა „მეძავს“, „გარყვნილს“, „ავხორცს“, „ფემინურ კაცს“, „კაცს, რომელსაც კაცთან აქვს სექსი“ ნიშნავს. „მალაკოისა“ და „არსენოკოიტაის“ ერთად დასმით ვიღებთ „მეძავ მამაკაცს“, „ჰომოსექსუალს“. პირდაპირი მნიშვნელობით, ეს სიტყვა „რბილს“ ნიშნავს და ახალ აღთქმაში მხოლოდ და მხოლოდ მდიდარი ადამიანების შესამოსელის ქსოვილის დასახასიათებლადაა გამოყენებული (მათე 11:8; ლუკა 7:25).

უილიამ ლოდერი ამბობს, რომ ეს სიტყვა „რბილს“ ნიშნავს და თუკი კაცს მიემართება, მაშინ ხაზი მისი მასკულინურობის სირბილეს ესმება. დეილ მარტინი ამბობს, რომ ამ სიტყვის მნიშვნელობა, შესაძლოა, მიმართულ იყოს იმ კაცების დასაცინად, რომლებიც სექსუალურ დაკმაყოფილებას ეძიებენ მიმღების პოზიციაში. ასევე აღნიშნავს, რომ „რბილი“ შეიძლება სექსუალობაში მის ხასიათზეც მიანიშნებდეს და სექსუალურად მარტივ საცდუნებელ, ადვილად დამყოლ, დისციპლინის არმქონე ადამიანს აღნიშნავდეს. მეორეს მხრივ, რობერტ გაგნონი ამ სიტყვას უსადაგებს იმ კაცს, რომელიც კაცთან სექსის დროს პასიურ როლშია და ეს არ გულისხმობს მხოლოდ მეძავ კაცს.

„არსენოკოიტაიც“ მხოლოდ ორჯერ გვხვდება ახალ აღთქმაში: პირველი კორინთელთა 6:9 და პირველი ტიმოთესი 1:10. პავლეს შემდგომ ტექსტებში ეს სიტყვა აღარსად გვხვდება. „არსენოკოიტაი“ რთული სიტყვაა, ორი ისეთი სიტყვისგან შედგება, რომელიც ბერძნულ ლიტერატურაში პავლემდე არსად გვხვდება.

არაერთი კონსერვატორი მკვლევარი, და მათი რიცხვი საკმაოდ ბევრია, თვლის, რომ პავლე ებრაული საღმრთო წერილის ორიგინალს კი არ გასცნობია, არამედ სეპტუაგინტას¹. გარდა ამისა, არსებობს მოსაზრება, რომ ამ ეპისტოლეებში, პავლე ახალ რჯულს კი არ აყალიბებს, არამედ სექსუალობის მიმათ ტრადიციულ ებრაულ დამოკიდებულებას ახსენებს თავის მოწაფეებს, ვინაიდან ჩამოყალიბების პროცესში მყოფ ქრისტიანობას სჭირდება მორალურ-ეთიკური დამოკიდებულება სექსუალობის მიმართ. 1^ სეპტუაგინტა: პტოლემე მეორეს ინიციატივით ქრ.შ.-მდე 250 წელს დაწყებული და 150 წელს დასრულებული პირველი ბერძნული თარგმანი ებრაული საღმრთო წერილისა. მთარგმნელის შენიშვნა.

სეპტუაგინტაში თარგმნილ ლევიანთა 18:22 და 20:13-ში, ორივე მუხლში, ის სიტყვებია გამოყენებული, რომელიც პავლემ ეპისტოლეებში გამოიყენა: „არსენოს“ და „კოიტენ“. ლევიანთა 20:13 განსაკუთრებით საგულისხმოა, რადგან ამ მუხლში ეს ორი სიტყვა პირველადაა რთული ფორმით მოცემული. ლინგვისტური პარალელი და კავშირი პავლეს ეპისტოლეებსა და სეპტუაგინტას შორის, თვალსაჩინო მაგალითია. მარტი ნიზინი მთელ ამ მოსაზრებებს აჯამებს და ამბობს: „ხედავთ, როგორი რთულია განსაზღვრო ამ სიტყვის განსაზღვრება? რადგან ყველა კონტექსტში იგი აბსოლუტურად განსხვავებულ მნიშვნელობას იძენს.“

ვინაიდან ინგლისურენოვანი ქრისტიანები ბიბლიის წიგნებს ინგლისურ ენაზე დიდი ხანია კითხულობენ, დროთა განმავლობაში ეს სიტყვაც სხვადასხვანაირად ითარგმნა. გთავაზობთ 425 წლის განმავლობაში თარგმნილ „არსენოკოიტაის“ ვარიანტებს:

• ჟენევის ბიბლია (1587): „ზნეწამხდარნი“.

• მეფე ჯეიმსის ბიბლია (1607): „კაცობრიობისა და თავიანთი თავის წარმწყმედელნი“.

• მეისის ახალი აღთქმა (1729): “ამაზრზენნი“.

• უესლის ახალი აღთქმა (1755): „სოდომიტები“.

• სტანდარტული შესწორებული ვარიანტი (1946): „ჰომოსექსუ-ალები“.

• ფილიპსის ბიბლია (1958): „გარყვნილები“.

• ინგლისში მიღებული თანამედროვე ვარიანტი (1966): „გარყვნილი ჰომოსექსუალები“.

• ახალი საერთაშორისო სტანდარტებით თარგმნილი ვარიანტი (1973): „ავადმყოფი ჰომოსექსუალები“.

• ახალი ამერიკული თარგმანი (1987): „ის ჰომოსექსუალები, რომლებსაც ერთმანეთთან სექსი აქვთ“.

იყენებენ რა აღნიშნულ თარგმანებს, ინგლისურენოვანი ქრისტიანები და მქადაგებლები კითხვის ნიშნის ქვეშ არ აყენებენ მოსაზრებას, რომ პავლე მოციქული აღნიშნულ მუხლებში განურჩევლად ყველა ჰომოსექსუალს ან ადამიანს გულისხმობს, რომელიც ერთნაირსქესიან ურთიერთობაშია. პირველი კორინთელთა 6:9-ზე დაყრდნობით, ზოგიერთი პირდაპირ ამბობს, რომ ეს ადამიანები სრულიად მოწყვეტილნი არიან სამოთხეს და მათთვის ჯოჯოხეთში ადგილია გამოთავისუფლებული. მიუხედავად ამისა, ახალი აღთქმის სხვა ტექსტები, რომლებიც საუბრობენ მარადიულ ცხოვრებაზე, ხაზს უსვამენ იმას, რომ ღვთის წყალობის მოხვეჭა ცოდვილთაც შეუძლიათ (იოანე 3:16). აღსანიშნავია ისიც, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მოურიდებლად გაიძახიან ჰომოსექსუალები ჯოჯოხეთში მოხვდებიან, რადგან ცოდვილ საქმეს ეწევიანო და ამას კორინთელთა 6:9-ით ამოწმებენ, არასოდეს საუბრობენ, მაგალითად, მემთვრალეებზე, რომლებიც ამავე ეპისტოლეს მიხედვით აგრეთვე ჯოჯოხეთში მიმავალთა სიაში წერიან.

ქრისტიანთა უმეტესობას წარმოდგენაც არ ჰქონდა, რომ „არსენოკოიტაი“ სიტყვაა, რომლის მნიშვნელობა ყოველთვის კონტექსტუალურია. ალბათ, მათ ასევე არ ეცოდინებათ ებრაულ საღმრთო წერილისა და ახალი აღთქმის მკვლევარებს შორის არსებული იდეური ჯახის შესახებ, რადგან ისინი ვერ თანხმდებიან პავლეს მოციქულის ბერძნულ-რომაულ სამყაროში არსებულ ერთნაირსქესიან ურთიერთობების მიმართ არსებულ დამოკიდებულებასთან დაკავშირებით. და მაინც, რას გულისხმობდა პავლე: ზრდასრულთა შორის შეთანხმებულ, ნებაყოფლობით სექსუალურ აქტს? ზრდასრული კაცის მიერ პატარა ბიჭის სექსუალურად გარყვნას? პროსტიტუციას? გაუპატიურებას? მონების სექსუალურ შევიწროვებას? ალბათ, არც მაიკლ უეისის იმ იდეებს იცნობენ, სადაც იგი რომის იმპერიაში არსებულ ერთნაირსქესიან სექსუალურ ცხოვრებას იკვლევდა და ამბობს, რომ „მთელი მათი ცხოვრების წესი, კერპთაყვანისმცემლობა, მონობა, სექსუალური თავისუფლება, განპირობებული იყო სოციალურ იერარქიაში დომინირების ნებისგან… ძლიერის სხეული სძლევდა სუსტს.“ როდესაც დღეს ვამბობთ სიტყვა „ჰომოსექსუალს“, განა, ისევ ამას ვგულისხმობთ? და თუკი ამას ვგულისხმობთ, დღეს „ჰომოსექსუალის“ ასე გაგება რამდენად ადეკვატურია?

ალბათ, არც ახალი აღთქმის მკვლევარის დეილ მარტინის მოსაზრებები ეცოდინებათ, რომლის მიხედვითაც ტერმინი „არსენოკოიტაი“ მხოლოდ ოთხჯერაა გამოყენებული ბერძნულ ლიტერატურაში და ოთხივე შემთხვევაში საუბარია ეკონომიკურ ექსპლოატაციაზე, ძალაუფლების მქონეს მიერ გავლენის ობიექტის ჩაგვრაზე და არა ერთნაირსქესიან ურთიერთობასა და ქცევაზე; თუ სექსუალურ ქცევასთან მიმართებასაც გავითვალისწინებთ, ამ ტერმინით აშკარად უნდა იგულისხმებოდეს სექსუალური ხასიათის ექსპლუატაცია, სექს-საქმიანობაში იძულებითი ჩართვა და პროსტიტუცია.

თუ ეს ასეა, მაშინ ახალი აღთქმის მკვლევარი ჯეიმს ბრაუნსონი რატომღა ამახვილებს ყურადღებას პირველი ტიმოთეს 1:10-ს, რომლის მიხედვითაც ამბობს, რომ „აღნიშნული მუხლი სამ ურთიერთდაკავშირებულ ტერმინს შეიცავს, რომელიც ორი კაცის ეროტიული ქმედების ასახავს“? ამაზე იგი ამბობს, რომ ამ მუხლებში, სიტყვების ანალიზისა და იმ დროის გათვალისწინებით, სადაც ეს ითქვა, საუბარია მონათვაჭრობაზე, ბიჭების სექსუალურ ექსპლუატაციასა და იძულებით პროსტიტუციაზე.

ახლა ყველაფერი ცხადია?

წარმოიდგინეთ, ლგბტქ ადამიანების მიმართ როგორი განსხვავებული დამოკიდებულება ექნებოდათ ქრისტიანებს დღესდღეობით, ტერმინი „არსენოკოიტაი“ „მამათმავლებად“ კი არა „სექსუალურ ექსპლუატატორებად“, „მოძალადეებად“, „სექსუალობით მოვაჭრეებად“ რომ ეთარგმნათ.

კარგი იქნება თუკი ბიბლიის ახალ თარგმანებს სქოლიოში მაინც თუ მიუწერენ „არსენოკოიტაისა“ და „მალაკოის“ გაუგებარი თარგმანის შესახებ.

მაგრამ, ვაი, რომ თანამედროვე თარგმანებს ისევე ხშირად არ კითხულობენ, როგორი სიხშირითაც ჰომოსექსუალებს ჯოჯოხეთში მიერეკებიან. თარგმანის ქვეშ მიწერილი და ახსნილი განმარტება ამ სიტყვებისა, რომელიც ზემოთ მოვიყვანეთ, ლგბტქ ადამიანებს სიცოცხლეს ჩრდილიდან გამოიყვანდა, ძალიან ბევრ გეი, ლესბოსელ, ბისექსუალ და ტრანსგენდერ ადამიანს თავიანთი დედები, მამები, პასტორები თუ მრევლი არც გარიყავდა და არც იმ გარყვნილებად ჩათვლიდა, რომლებიც უცილობლად ჯოჯოხეთში წარწყდებიან.

ამ ორი ბერძნული სიტყვის გაუგებარი თარგმანის გამოსწორების გამო, რისი მიზეზიც კულტურული და ლინგვისტური განსხვავებებია ადამიანებს შორის, ლგბტქ საკითხებთან მიმართებაში არსებული კითხვები პასუხგაცემულია.

მთელი გულით ვწუხვარ იმ განუსაზღვრელი ზიანის გამო, რაც ღვთის ხატად შექმნილ ადამიანებს, ბიბლიის ეგოისტური, უგულო, სასტიკი და დამამცირებელი თარგმანების გამო მიადგათ.

1 სეპტუაგინტა: პტოლემე მეორეს ინიციატივით ქრ.შ.-მდე 250 წელს დაწყებული და 150 წელს დასრულებული პირველი ბერძნული თარგმანი ებრაული საღმრთო წერილისა. მთარგმნელის შენიშვნა.