სტოუნვოლის აჯანყებამ რამდენიმე ათეული წლის წინ მრავალი ქვიარ ადამიანი გააერთიანა და მათმა თამამმა განაცხადმა, რომ გაბრაზებულები არიან და უთანასწორობის ატანას აღარ აპირებენ, 1970-იან წლებში მთელს მსოფლიოში დიდი გადატრიალება მოახდინა.
სტოუნვოლის აჯანყებას მალევე მოჰყვა ღირსების მარში, რომელიც მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში ყოველწლიურად, ივნისის თვეში იმართება. ამ დროს ქვიარ ადამიანები ერთად იკრიბებიან და ქუჩებში დემონსტრაციულ, საზეიმო მსვლელობას აწყობენ.
პრაიდის თვეს თან ახლავს მრავალი კულტურული, შემეცნებითი და გასართობი ღონისძიება, რომლებიც მიზნად ისახავს ქვიარ საკითხების წინ წამოწევას და ჩაგრულთა ჯგუფების ხმის ამაღლებას. ეს ის დროა, როცა ქვიარ ადამიანები და უფლებადამცველები საუბრობენ იმ გამოწვევებსა და პრობლემებზე, რომელთა წინაშეც დგანან ქვიარ ადამიანები მსოფლიოს სხვადასხვა წერტილში.
მოდი, კიდევ ერთხელ გადავხედოთ ახლო წარსულს და უნიკალური კადრების საშუალებით, გავიხსენოთ, როგორ დაიწყო ქვიარ ადამიანების ბრძოლა თანასწორობისთვის და უკეთესი სამყაროსთვის.
ფოტოები ეკუთვნის ONE-ის არქივს:
სტოუნვოლამდე პერიოდი
გავრცელებული აზრის თანახმად, ლგბტქი+ ადამიანების ბრძოლა თანასწორობისთვის სტოუნვოლის აჯანყებით დაიწყო, თუმცა, რეალურად, ყველაფერს გაცილებით ადრე, 1950-იან და 1960-იან წლებში, ჰომოფილების მოძრაობის ჩამოყალიბებით ჩაეყარა საფუძველი.
ჰომოფილების სახელით ცნობილი საზოგადოება მრავალი წლის განმავლობაში ემზადებოდა ძირეული ცვლილებებისთვის, მათი მიზანი სხვადასხვა დიდ ქალაქში არასამთავრობო ორგანიზაციების დახმარებით, საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება იყო სამსახურებრივი დისკრიმინაციის, ჰომოფობიური კანონების, პოლიციის ბრუტალური მოპყრობის და სხვა პრობლემების მიმართ, რომლებსაც ლგბტქ+ ადამიანები ყოველდღიურად აწყდებოდნენ.
1960-იან წლებში აქტივისტური დაჯგუფებები ატარებდნენ დემონსტრაციებს, მათ შორის ყველაზე ცნობილი იყო ,,წლიური შეხსენებების” სახელით ცნობილი დემონსტრაცია, რომელსაც 4 ივლისს ფილადელფიის დამოუკიდებლობის დარბაზში მართავდნენ. ჰომოფილების მოძრაობამ არაერთი საპროტესტო აქცია გამართა ლოს-ანჯელესში, პოლიციის სასტიკი რეიდის წინააღმდეგ და ვაშინგტონში, თეთრი სახლის წინ, სადაც ისინი ჰომოფობიურ კანონებს აპროტესტებდნენ.
1960-იან წლების ამერიკაში გეი ბარები ერთადერთი ადგილი იყო, სადაც ლგბტქ+ ადამიანები ახერხებდნენ მოწყვეტას ჰომოფობიური სამყაროსგან და ცოტა ხნით შვების პოვნას.
სტოუნუოლამდელი აქტივიზმი, როგორც წესი, რეგიონულ მასშტაბებს არ სცდებოდა, რადგან მას არ ჰქონდა კოლექტიური ძალა, ამის მისაღწევად აქტივისტების ჯგუფს მრავალი წელი დასჭირდა.
სტოუნვოლის აჯანყება
1950-იან და 1960-იან წლებში ლგბტქ+ ადამიანების ყოველდღიური ცხოვრება მოიცავდა დახვრეტის, დაპატიმრების, შანტაჟის, გასახლების, სამსახურის დაკარგვის მუდმივ საშიშროებას. ამასთან ერთად, „გარდაქმნის“ მიზნით, გავრცელებული იყო ელექტროშოკური თერაპია სასქესო ორგანოებზე.
ასე რომ, 1969 წლის 28 ივნისს, როცა პოლიციამ დაარბია ნიუ-იორკის ლეგენდარული ბარი Stonewall-ი, ამით მათ იმაზე მეტი გააკეთეს, ვიდრე ელოდებოდნენ. ღრმა სისტემური ბრაზი, რევოლუციის ზღვარზე მყოფ საზოგადოებაში აჯანყების სურვილის გაღვიძება – სწორედ ეს მიიღო სახელმწიფომ და პოლიციამ სტოუნვოლის ბარის დარბევით, ადამიანების ჯგუფმა წარმოშვა ქარიშხალი და ხმამაღლა თქვეა, რომ დასაკარგი აღარაფერი აქვს. ცეცხლი მოულოდნელად აინთო და ახალ, ეროვნულ გეი სამოქალაქო უფლებების მოძრაობას ჩაუყარა საფუძველი.
„დავიღალეთ, მანიპულაციის და ექსპლუატაციის სამიზნეები რომ ვართ, დავიღალეთ, ჩვენი შეკრებები თავდასხმით რომ მთავრდება, დავიღალეთ განტევების ვაცის როლში ყოფნით. დავიღალეთ მუქარით, შევიწროებით, ხაფანგში გამომწყვდევით და იმის მუდმივი გამეორებით, თუ ვინ ვართ, რა უნდა გავაკეთოთ, როდის უნდა გავაკეთოთ, როგორ უნდა გავაკეთოთ, როგორ ვიგრძნოთ, რა ვთქვათ, როგორები ვიყოთ, ვინ ვიყოთ. არც გარეთ არის ჩვენი ადგილი და არც – შიგნით, ჩვენ ავჯანყდით იმიტომ, რომ მდიდარი თუ ღარიბი, ახალგაზრდა თუ მოხუცი, ჩვენ ვბედავთ ვიყოთ ის, ვინც ვართ. ჩვენ გვინდა, ვიყოთ ის, ვინც ვართ, ვიცინოთ და ვითამაშოთ, ჩვენ ავჯანყდით იმიტომ, რომ გეები ვართ.” – წერია კრისტოფერის ქუჩის განთავისუფლების კომიტეტის წევრის ემოციურ მიმართვაში, რომელიც 1974 წლით თარიღდება.
სტოუნვოლის აჯანყებამ შეცვალა გეი მოძრაობის მიმართულება, გაიზარდა მისი მასშტაბი და გააერთიანა მრავალი ორგანიზაცია, რომლებიც მთელი ქვეყნის მასშტაბით დამოუკიდებლად ცდილობდნენ ქვიარ ადამიანების ცხოვრების შეცვლას. აჯანყების შემდეგ უფრო მეტად გაძლიერებული ლგბტ უფლებების ლიდერები მობილიზდნენ სხვადასხვა ქალაქში და ცდილობდნენ, პასუხი გაეცათ კითხვაზე, რა იქნება ამის შემდეგ.
პრაიდის დაბადება
1969 წლის 2 ნოემბერს, ფილადელფიაში, ჰომოფილური ორგანიზაციების აღმოსავლეთ რეგიონულ კონფერენციაზე გადაწყდა, რომ 1970 წლის 28 ივნისს, ნიუ-იორკში ჩატარდებოდა სიამაყის მარში. ამ მასიური მსვლელობით ლგბტ+ ადამიანებმა აღნიშნეს სტოუნვოლის აჯანყების წლისთავი კრისტოფერის ქუჩაზე შეკრებითა და მსვლელობით.
იმავე კვირას, სიამაყის მარში გაიმართა ამერიკის სამ ქალაქში: ლოს-ანჯელესში, სან-ფრანცისკოში და ჩიკაგოში. სწორედ აქედან იწყება ღირსების მარშის ისტორია ამერიკის შეერთებულ შტატებში. ლოს-ანჯელესი პირველი ქალაქი იყო, სადაც მმართველმა ორგანოებმა უფლება დართეს დემონსტრანტებს, ქუჩები გადაეკეტათ და შექმნეს რეალური მარშრუტი მარშისთვის. 1974 წელს ლოს-ანჯელესმა ღირსების მარშს შემატა ფესტივალის კომპონენტი, რომელიც დღემდე პრაიდის თვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია.
1970 წელს, ამერიკაში, დღის სინათლეზე მსვლელობა ტრაფარეტებით, რომლებზეც ეწერა, რომ ქვიარი ხარ, ძალიან სარისკო იყო, ეს შეიძლება ფატალურად, სიკვდილით დასრულებულიყო, ბევრ დემონსტრანტს არც ჰქონდა იმედი, რომ მარშრუტი მშვიდობიანად დასრულდებოდა, არც იმის მოლოდინი, რომ მსვლელობას სხვებიც შემოუერთდებოდნენ, ან ნახევარ გზას მაინც თუ გაივლიდნენ გაბრაზებული, მოძალადე ბრბოს გარეშე.
მარშის დასაწყისში 10 ადამიანი უცებ გადაიქცა 100 ადამიანად, 100 ადამიანი – 1000-ად, ხოლო მარშის დასრულების დროს ათასობით ადამიანი ერთად ზეიმობდა იმ სამყაროში ფეხის შედგმას, სადაც ქვიარ სიყვარული ისეთივე ამერიკული იყო, როგორი ამერიკულიც არის ვაშლის ღვეზელი.
