8 წლის ბავშვზე ძალადობის ბრალდებით ბიძა დააკავეს; 13 წლის გოგოზე 60 წლის კაცმა სექსუალურად იძალადა; 14 წლის ბავშვი 25 წლამდე ასაკის კაცმა გააუპატიურა, რის შემდეგაც მამა გოგოს ფიზიკურად გაუსწორდა; 12 წლის ბავშვმა
თათია სამხარაძის შემდეგ, პროსამთვარობო ტელეკომპანია POSTV-ის ხელმძღვანელს, შალვა რამიშვილს, სექსუალურ შევიწროებაში კიდევ ოთხი ქალი ადანაშაულებს. ქალების განცხადებით, ხელისუფლების პროპაგანდისტი მათ სამსახურში გასაუბრებაზე იბარებდა, პროცესში სექსუალური ხასიათის კითხვებს უსვამდა და სექსუალურად ავიწროებდა, ხოლო მოგვიანებით სოციალურ ქსელში განუწყვეტლივ სწერდა მათ.
მაკო ჯაბუა
ქალებმა საჯაროდ საუბარი მას შემდეგ დაიწყეს, რაც ჟურნალისტმა მაკო ჯაბუამ გუშინ, 20 მარტს Facebook პოსტი გამოაქვეყნა, რომელიც სექსუალური შევიწროების დეტალებს ასახავს. მაკოს პოსტის თანახმად, რამიშვილმა ის სამსახურებრივი გასაუბრების დროს, დაახლოებით 7-8 წლის წინ, შეავიწროვა. როგორც მაკო ჯაბუა წერს, რამიშვილმა მას არაერთი სექსუალური ხასიათის შეკითხვა დაუსვა და გასაუბრების დროს პორნო ჩართო.
“გასაუბრება ნორმალურად დაიწყო. გამომკითხა რაღაცები, მიხვდა რომ “ცოცხალი” გოგო ვარ და შემდეგ დაიწყო:
— შენ ისეთი არასტანდარტული და თამამი გარეგნობა გაქვს (წითელი თმები და პირსინგი მქონდა), დარწმუნებული ხარ, რომ უბრალო ჟურნალისტი გინდა იყო? – მეთქი, რავი, ახალი ამბების ჟურნალისტობა მინდა.
— ხო გასაგებია, მაგრამ იქნებ რამე შენი გადაცემა გავაკეთოთ. საცურაო კოსტიუმში როგორ გამოიყურები? ეს ცოტა მეუხერხულა, მაგრამ არ დავბნეულვარ – კარგად ალბათ.
— ხოდა ასეთი იდეა მაქვს, აუზში ვიღაცები რომ მოიწვიო და უხერხული კითხვები დაუსვა. მაგალითად, რა პოზაში მოსწონთ, ფეილები რა ჰქონიათ, რომელ პორნოს უყურებენ… და ისე შენ როგორ პორნოს უყურებ? გიყვარს?
აი მანდ უკვე გადაჭრით ვიცოდი, ვისთან მქონდა საქმე )) არ ვიცი, ჩემს თავში გადავწყვიტე, რომ არ უნდა შემშინებოდა, სიმშვიდე შემენარჩუნებინა, რაღაც გადამიტრიალდა, თან გავქვავდი (თავდაცვის ინსტინქტი იყო ალბათ) ვიფიქრე, იქნებ თემა შემიცვალოს და მეთქი “გეი პორნოს ალბათ”
— ხოო, ახლა რომ ჩაგირთო რას იგრძნობ?
— არ ვიცი
— მოდი ვნახოთ, უხერხულ სიტუაციებს როგორ უმკლავდები (ამის მერე რთავს პორნოს)
— რას გრძნობ?
— უხერხულობას (თან არ ვიცი, როგორ შევძელი, მაგრამ საერთოდ არაფერს ვგრძნობდი, ერთი ის იყო რომ ვერ ვდგებოდი ადგილიდან)
— არ გინდა დაან*რიო?
— არა
— მე რომ დავანძ*იო, რას იზამ?
— არ ვიცი
ამის მერე იხსნის შარვალს და მიყურებს თვალებში. მე ვპოულობ ძალას, ვდგები რამდენიმე წუთის შემდეგ და კარგი, მე ახლა წავალ და ვიფიქრებ ამ შემოთავაზებაზე”, — წერს მაკო.
მაკო ჯაბუა ჰყვება, რომ გასაუბრებიდან გამოსულმა 2 საათი ფეხით იარა, სახლში მისულმა კი აბაზანაში იტირა. მისი თქმით, რამიშვილმა მას იმავე საღამოსვე მისწერა და კიდევ რამდენიმე დღის განმავლობაში უგზავნიდა შეტყობინებებს, თუმცა რადგან მაკომ არ უპასუხა, მის მეგობარს ჰკითხრა, არ მპასუხობს და რას აპირებსო.
ჟურნალისტი აცხადებს, რომ აქამდე ეს ამბავი ძალიან ცოტა ადამიანმა იცოდა, რადგან არ იყო მზად ამაზე სასაუბროდ და იცის, რომ ამას ბევრი სიბინძურე მოჰყვება.
“აი, ეს არის შალვა რამიშვილი, აი, ასეთი ისტორია არის ძალიან, ძალიან ბევრი და ამ ნაძირალა, ბინძურმა არსებამ მე ვერაფერი დამიშავა, იმიტომ რომ “ძლიერი” აღოვჩნდი და არ შემეშინდა მისი, მაგრამ რამდენია, ვისაც უდიდესი ტრავმა მიაყენა?!”, — წერს ჯაბუა.
ანანო იაშვილი
მაკო ჯაბუას პოსტის გავრცელებიდან რამდენიმე საათში, რამიშვილის მხრიდან სექსუალური შევიწროების შესახებ ისაუბრა ბათუმის დრამატული თეატრის მსახიობმა ანანო იაშვილმაც. მისი თქმით, სექსუალური შევიწროების შემთხვევა 10 წლის წინ მოხდა. ჰყვება, რომ მაშინ 18 წლის იყო, პირველი კურსის სტუდენტი და ტელევიზიაში მუშაობის დაწყება უნდოდა.
“პირადად მან დამირეკა, დამიბარა გასაუბრებაზე ტელევიზიაში [ტელეკომპანია იმედი], წინასწარ გამაფრთხილა, რომ გამომწვევად ჩაცმული მივსულიყავი, პერსონაჟია ასეთიო. გასაუბრებაზე რა და როგორ მითხრა და რა გადავიტანე, ამას აღარ მოვყვები ამ ეტაპზე. თვეების შემდეგ კიდევ დამირეკა ახალი შემოთავაზებით, წინაზე უარის შემდეგ და წლების განმავლობაში პერიოდულად მიგზავნის ისტერიულად მეგობრობის თხოვნას, მერე აუქმებს, მერე მიგზავნის, მერე აუქმებს”, — ვკითხულობთ იაშვილის პოსტში.
ანანოს თქმით, მას ბევრი წელი დასჭირდა ამ ტრავმის გადასახარშად. მსახიობი გოგოებს მიმართავს:
“18 წლის გოგოებო, ვინც ოცნებობთ პოპულარობაზე, იცოდეთ, რომ ხშირად იყენებენ მსგავსი პროფესიის ადამიანები (პროდიუსერები, რეჟისორები და ზოგადად გავლენიანი ტიპები) თავიანთ სტატუსს და გამოცდილებას. არ გაჩუმდეთ, აუცილებლად თქვით და არავის მისცეთ უფლება, ასე მოგექცეთ”, — აცხადებს იაშვილი.
გვანცა ბუდაღაშვილი
გვანცა ბუდაღაშვილმა Facebook გვერდზე გამოაქვეყნა მისი და რამიშვილის მიმოწერის სქრინშოთები. მომხდარს ის 2018 წლით ათარიღებს და აცხადებს, რომ მაშინ POSTV ჯერ მხოლოდ ონლაინტელევიზია იყო. მისი თქმით, რამიშვილმა თავად მისწერა და გასაუბრებაზე მივიდა.
“მითხრა, რომ განსაკუთრებული შარმი მაქვს და შემიძლია, ჩემი შარმის წყალობით ბევრ რამეს მივაღწიო (ზუსტად არ მახსოვს როგორ თქვა და ამიტომ ვერ ვციტირებ). უხერხულობა ვიგრძენი და წამოვედი”.
ბუდაღაშვილის თქმით, რამიშვილმა რამდენიმე დღეში ისევ მისწერა და უთხრა, რომ თუ სამსახურის დაწყება უნდოდა, მასთან უნდა მისულიყო რაღაცების გასარკვევად.
“მივედი. უკვე ნასვამი იყო და მთელი არსებით პირდაპირ მოითხოვდა, რომ ჩემს ფეტიშებზე მელაპარაკა. რა თქმა უნდა რამდენიმე წუთში წამოვედი და უკვე ნათელი იყო, ვისთანაც მქონდა საქმე და მივხვდი რომ ამ “სამსახურის” გზა საწოლზე გადიოდა”, — წერს გვანცა.
კონფიდენციალური რესპონდენტი
კიდევ ერთმა ქალმა, რომელიც რამიშვილს სექსუალურ შევიწროებაში ადანაშაულებს, კონფიდენციალურად დარჩენა ამჯობინა. მისი თქმით, ის შალვა რამიშვილთან გასაუბრებაზე 6 წლის წინ იყო და ფიქრობდა, რომ სტაჟირების გავლას შეძლებდა ტელევიზიაში, თუმცა გასაუბრებაზე მისულს რამიშვილმა სამუშაოსთან მიმართებით არარელევანტური და სექსუალური ხასიათის შეკითხვები დაუსვა.
“მარტო ცხოვრობ თუ მშობლებთან ერთად? შეყვარებული ან ძმა გყავს? და თუ კი, გიშლიან თუ არა რამის კეთებას? ნახევრად შიშველი შეძლებ ქუჩაში სიარულსა და ინტერვიუს ჩაწერას? რომანი გქონია შენს დამსაქმებელთან? რას სთავაზობ ჩვენს არხს შენი სახით?”, — იხსენებს შეკითხვებს ქალი.
“რომელი ტელევიზიის უფროსი სვამს მსგავს კითხვებს ?! ან განცხადებაში პირდაპირ მიუთითე, რომ ჟურნალისტს კი არა, საყვარელს ეძებ! ვერც წარმოვიდგენდი, რომ მსგავს კითხვებს დამისვამდა. იმდენად მოულოდნელი იყო, რომ საკადრისი პასუხი მაშინ ვერ გავეცი, რასაც ძალიან ვნანობ”, — აცხადებს რესპონდენტი.
შალვა რამიშვილმა ქვიართან საუბრისას განაცხადა, რომ ეს არის ორკესტრირებული კამპანია, რომლის მიზანია მისი და ტელევიზიის დისკრედიტაცია. სხვა კითხვებს მან არ უპასუხა და გვითხრა, რომ ვიხელმძღვანელოთ POSTV-ის მიერ გამოქვეყნებული განცხადებით, სადაც ქალების მონათხრობს “ბინძურ ჭორებს უწოდებენ”.
ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როცა შალვა რამიშვილს სექსუალურ შევიწროებაში ადანაშაულებენ. 2018 წელს, ტელეკომპანია იმედის ყოფილმა ჟურნალისტმა, თათია სამხარაძემ მას სექსუალური შევიწროებისათვის სასამართლოში უჩივლა.
შალვა რამიშვილი სამხარაძის შემთხვევაშიც უარყოფდა ბრალდებას და აღნიშნულს ცილისწამებას უწოდებდა, თუმცა თბილისის საქალაქო სასამართლომ მორალური ზიანის ასანაზღაურებლად 2000 ლარის ოდენობით ჯარიმის გადახდა დააკისრა. მან პირველი ინსტანციის გადაწყვეტილება სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივრა, მაგრამ საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება უცვლელი დარჩა.
გაეცანით სექსუალური შევიწროების დეფინიციასა და მეტ ინფორმაციას აღნიშნულ საკითზე აქ.
Don't Miss
წინა სტატიებში უკვე ვისაუბრეთ, რა არის სექსუალური შევიწროება და განვიხილეთ ისიც, რომ ეს შეიძლება ხდებოდეს სხვადასხვაგან, მათ შორის, სამუშაო ადგილას, საჯარო სივრცეში და ა.შ. გარდა ამისა, მიმოვიხილეთ კონკრეტული საქმეები საქართველოში.
- რა არის სექსუალური შევიწროება?
- სექსუალური შევიწროება სამუშაო ადგილზე
- სექსუალური შევიწროება საჯარო სივრცეში
დღეს მოგიყვებით სექსუალური შევიწროებისგან დაცვის მექანიზმებზე.
სამოქალაქო სამართალწარმოების მექანიზმი
საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 3632-ე მუხლის თანახმად, ნებისმიერ პირს, რომელიც თავს დისკრიმინაციის მსხვერპლად მიიჩნევს, უფლება აქვს, სასამართლოში შეიტანოს სარჩელი იმ პირის/დაწესებულების წინააღმდეგ, რომელმაც, მისი ვარაუდით, მის მიმართ დისკრიმინაცია განახორციელა და მოითხოვოს მორალური ან/და მატერიალური ზიანის ანაზღაურება.
სასამართლოსთვის სარჩელით მიმართვა შესაძლებელია 1 წლის განმავლობაში მას შემდეგ, რაც პირმა გაიგო ან პირს უნდა გაეგო იმ გარემოების შესახებ, რომელიც მას დისკრიმინაციულად მიაჩნია. პირს უფლება აქვს, სარჩელით მოითხოვოს დისკრიმინაციული ქმედების შეწყვეტა ან/და მისი შედეგების აღმოფხვრა; მორალური ან/და მატერიალური ზიანის ანაზღაურება.
ადმინისტრაციული სამართალწარმოება
ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 1661 მუხლის თანახმად, სექსუალური შევიწროება საზოგადოებრივ ადგილებში აკრძალულია და სექსუალური შევიწროების ჩამდენი პირი დაჯარიმდება პოლიციის მიერ.
ჯარიმა 300 ლარია, ხოლო ერთი წლის განმავლობაში სამართალდარღვევის განმეორებით ჩადენა გამოიწვევს დაჯარიმებას 500 ლარის ოდენობით ან გამასწორებელ სამუშაოების 1 თვემდე ვადით.
სექსუალური შევიწროების ჩადენა: არასრულწლოვანის, ორსულის, უმწეო მდგომარეობაში მყოფის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის მიმართ ან არასრულწლოვანის თანდასწრებით, გამოიწვევს დაჯარიმებას 500 ლარიდან 800 ლარამდე ოდენობით ან ადმინისტრაციულ პატიმრობას 10 დღემდე ვადით ან გამოსასწორებელ სამუშაოებს 1 თვემდე ვადით.
სახალხო დამცველის მექანიზმი
საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის მე-141მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ქვეპუნქტის თანახმად:
- საქართველოს სახალხო დამცველი განიხილავს იმ ფიზიკური ან იურიდიული პირის ან პირთა ჯგუფის განცხადებას და საჩივარს, რომელიც თავს დისკრიმინაციის მსხვერპლად მიიჩნევს.
- აღნიშნული ასევე მოიცავს სექსუალური შევიწროების შემთხვევებს.
- დისკრიმინაციასთან, მათ შორის, სექსუალურ შევიწროებასთან დაკავშირებულ ფაქტებს საქართველოს სახალხო დამცველის თანასწორობის დეპარტამენტი განიხილავს.
სექსუალური შევიწროების სავარაუდო ფაქტის შესწავლის მიზნით, საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენელი მიმართავს, მათ შორის, შემდეგ აქტივობებს:
- პირადად ხვდება სავარაუდო მსხვერპლს და სექსუალური შევიწროების ჩამდენს;
- ინფორმაციას წერილობით გამოითხოვს სავარაუდო მსხვერპლისგან და სექსუალური შევიწროების ჩამდენისგან;
- ორივე მხარის თანხმობის შემთხვევაში, მხარეების მონაწილეობით მართავს ზეპირ მოსმენას, რომლის დროსაც, მხარეებს ასევე შეუძლიათ ერთმანეთისთვის კითხვების დასმა;
- პირადად ხვდება საქმესთან დაკავშირებულ მესამე პირებს;
- ინფორმაციას წერილობით გამოითხოვს საქმესთან დაკავშირებული მესამე პირებისგან და ორგანიზაციებიდან;
- საჭიროების შემთხვევაში, შესაბამისი ორგანოს მეშვეობით, ამოწმებს მხარეების მიერ წარმოდგენილი ვიდეო ან აუდიოჩანაწერის ნამდვილობას.
- მხარის მიერ მოთხოვნის შემთხვევაში, საქართველოს სახალხო დამცველი იცავს მის კონფიდენციალურობას მესამე პირებისგან.
- მესამე პირების მიერ მოთხოვნის შემთხვევაში, საქართველოს სახალხო დამცველი იცავს მათ კონფიდენციალურობას მხარეებისგან და მესამე პირებისგან.
საქართველოს სახალხო დამცველისთვის ინფორმაციის მიწოდების ვალდებულება:
საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ ორგანული კანონის მე-18 მუხლის „ბ“ და „გ“ პუნქტის თანახმად, მათ შორის, სექსუალური შევიწროების ფაქტის შესწავლისას, საქართველოს სახალხო დამცველს უფლება აქვს, ნებისმიერ საჯარო თუ კერძო სამართლის პირს ან ორგანიზაციას მოსთხოვოს, რომ არაუგვიანეს 10 დღის განმავლობაში, წარუდგინონ ნებისმიერი ინფორმაცია — დოკუმენტი ან სხვა მასალა და ასევე, მიიღოს წერილობითი ახსნა-განმარტება, რომელიც მას საქმის შესწავლისთვის სჭირდება.
სამართლებრივი დაცვის მექანიზმების ურთიერთდამოკიდებულება
მსხვერპლმა შესაძლოა გამოიყენოს რამდენიმე სამართლებრივი დაცვის საშუალება — სასამართლო და საქართველოს სახალხო დამცველი, თუმცა, არსებობს გარკვეული შეზღუდვები. კერძოდ, დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, საქართველოს სახალხო დამცველი აჩერებს საქმის წარმოებას, თუ სავარაუდო დისკრიმინაციის იმავე ფაქტის გამო დავას სასამართლო განიხილავს. ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით კი, საქართველოს სახალხო დამცველი წყვეტს საქმის წარმოებას, თუ სავარაუდო დისკრიმინაციის იმავე ფაქტის გამო საქმეზე არსებობს სასამართლოს გადაწყვეტილება.
ავტორი: თამარ ავალიანი
Don't Miss
წინა სტატიაში უკვე განვმარტეთ, რა არის სექსუალური შევიწროება და განვიხილეთ ისიც, რომ ეს შეიძლება ხდებოდეს სხვადასხვა სივრცეში. მიმოვიხილეთ სამუშაო ადგილას სექსუალურ შევიწროებაც, მათ შორის, კონკრეტული საქმეები საქართველოში. ამჯერად საჯარო სივრცეში სექსუალურ შევიწროებაზე ვისაუბრებთ.
საჯარო სივრცეში სექსუალური შევიწროება მოიცავს არასასურველ კომენტარებს, ჟესტებს, დასიგნალებას, სტვენას, შეურაცხმყოფელ წამოძახილებს, ინტიმური ადგილების ჩვენებას, ადევნებას, დაჟინებულ სექსუალურ ჟესტებს, შეხებას უცხო ადამიანების მიერ, საჯარო ადგილებში, როგორიცაა, მაგალითად, ქუჩები, სავაჭრო ცენტრები და საზოგადოებრივი ტრანსპორტი.
საჯარო სივრცეში სექსუალური შევიწროება საკმაოდ ფართოდ გავრცელებული შევიწროების ფორმაა, რომელსაც ქალები ხშირად აწყდებიან. ქუჩაში შევიწროების ფაქტს ხშირად უმნიშვნელოდ მიიჩნევენ და მას ნაკლები ყურადღება ეთმობა (“The Woman in the Street:”t Reclaiming the Public Space from Sexual Harassment, Deborah M. Thompsont, Yale Law Journal). ქუჩაში შევიწროების მსხვერპლი ძირითადად არის ქალი, ხოლო შევიწროების განმახორციელებელი — კაცი. სექსუალური შევიწროების განმახორციელებელი პირი, როგორც წესი, სამიზნეს არ იცნობს, შეხვედრა ხდება პირისპირ და იგი არის საჯარო ხასიათის. შემვიწროებლის კომენტარები არის ობიექტური თვალსაზრისით დამამცირებელი, ახდენს ქალის ობიექტივაციას, არის შეურაცხმყოფელი და ხშირად შეიცავს მუქარას (Bowman, Street Harassment and the Informal Ghettoization of Women, 106 Harvard Law Review, 517).
საჯარო სივრცის განმარტება
საჯარო სივრცედ მიიჩნევა:
- სასტუმროები და სხვა დროებითი საცხოვრებელი ადგილები;
- რესტორნები და ბარები;
- თეატრები, სპორტული სტადიონები და სხვა გასართობი ადგილები;
- მაღაზიები და სხვა სავაჭრო დაწესებულებები;
- მომსახურების დაწესებულებები, მაგალითად, სამრეცხაოები, ბენზინგასამართი სადგურები, ადვოკატების ან ბუღალტრების ოფისი;
- საავადმყოფოები, სამედიცინო და სტომატოლოგიური კლინიკები და სხვა სამედიცინო დაწესებულებები;
- ტრანსპორტი ან სადგურები;
- მუზეუმები, ბიბლიოთეკები და სხვა საჯარო საგამოფენო ადგილები;
- პარკები, სპორტული დარბაზები, სანაპიროები და სხვა რეკრეაციული ადგილები
- სკოლები, კოლეჯები და სხვა საგანმანათლებლო დაწესებულებები;
- საბავშვო ბაღები, ხანდაზმულთა ცენტრები და სხვა სოციალური დაწესებულებები
- საჯარო ქუჩები და გზატკეცილები;
- საჯარო სივრცეები, როგორიცაა, მაგალითად, სასამართლო დარბაზები და პოლიციის განყოფილებები.
ვირტუალური სივრცე, როგორც საჯარო სივრცე
რაც შეეხება ვირტუალური სივრცის, სოციალური ქსელების საჯარო სივრცედ მიჩნევას, უნდა აღინიშნოს, რომ მაგალითად, თუ შემავიწროებელმა სექსუალური ხასიათის მესიჯი ან ფოტო გაუგზავნა მხოლოდ ერთ კონკრეტულ პირს, ეს არ ჩაითვლება საჯარო სივრცეში სექსუალურ შევიწროებად (Sexual Harassment in Public Place – Existing Administrative Regulation and Problematic Aspects, Nati Gelovani, Law and World, 10). სახალხო დამცველის განმარტებით “საზოგადოებრივი ადგილის განმარტებისას, გვერდს ვერ ავუვლით სხვადასხვა სოციალურ სივრცეში გამოკვეთილ სექსუალურ შევიწროებას. დღესდღეობით, არსებობს მოსაზრება, რომ ვირტუალური სივრცეები, რომლებიც ხელმისაწვდომია ინტერნეტის მეშვეობით, ახალი ტიპის საჯარო სივრცეა” (სახალხო დამცველის პრაქტიკული სახელმძღვანელო სექსუალური შევიწროების შესახებ).
საქართველოს კანონმდებლობა
2019 წელს, საქართველოს პარლამენტმა მიიღო საკანონმდებლო ცვლილებები, რომლითაც საჯარო სივრცეში სექსუალური შევიწროების საკითხი დარეგულირდა და მასზე რეაგირების მექანიზმები განისაზღვრა. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 1661-ე მუხლის თანახმად “საჯარო სივრცეში სექსუალური შევიწროება არის საზოგადოებრივ ადგილებში პირის მიმართ არასასურველი სექსუალური ხასიათის ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ან/და იწვევს მისი ღირსების შელახვას და ქმნის მისთვის დამაშინებელ, მტრულ, დამამცირებელ, ღირსების შემლახველ ან შეურაცხმყოფელ გარემოს”. ამავე მუხლით გათვალისწინებულია საჯარო სივრცეში სექსუალური შევიწროების ჩადენისთვის შესაბამისი სანქციები.
საჯარო სივრცეში სექსუალური შევიწროების შემთხვევების იდენტიფიცირება და მასზე რეაგირება პოლიციის ფუნქციას წარმოადგენს. პოლიცია შევიწროების ფაქტზე ადგენს სამართალდარღვევათა ოქმს, რომელიც სასამართლოს დასამტკიცებლად წარედგინება.
საჯარო სივრცეში სექსუალური შევიწროების საკითხებს ასევე აწესრიგებს დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ საქართველოს კანონი.
ავტორი: თამარ ავალიანი
Don't Miss
წინა სტატიაში უკვე განვმარტეთ, რა არის სექსუალური შევიწროება და განვიხილეთ ისიც, რომ ეს შეიძლება ხდებოდეს სხვადასხვა სივრცეში. ამჯერად სამუშაო ადგილას სექსუალურ შევიწროებას მიმოვიხილავთ.
გაეროს ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ 1992 წლის #19 რეკომენდაცია კი გენდერული ნიშნით ძალადობას სქესის ნიშნით დისკრიმინაციის ერთ-ერთ ფორმად მიიჩნევს და განმარტავს, რომ “სამუშაო ადგილას თანასწორობა შესაძლოა სერიოზულად დაირღვეს, როდესაც ქალი ექვემდებარება გენდერული ნიშნით ძალადობას, როგორიც არის სექსუალური შევიწროება სამუშაო ადგილზე”.
სექსუალურ შევიწროებად მიიჩნევა (CEDAW, Recommendation #19):
- ნებისმიერი შეურაცხყოფა, გამონათქვამები, ხუმრობები, ინსინუაციები ან კომენტარები ადამიანის ჩაცმულობასთან, გარეგნობასთან, ასაკთან, ოჯახურ მდგომარეობასთან და ა.შ. დაკავშირებით;
- ქედმაღლური ან დამამცირებელი დამოკიდებულება, რომელსაც აქვს სექსუალური სახის შინაარსი და შეურაცხყოფს ადამიანის ღირსებას;
- არასასურველი შეთავაზებები ან მოთხოვნები, რომელსაც თან ახლავს პირდაპირი ან ირიბი მუქარა;
- ვნების გამომხატველი მზერა და ჟესტები, რომელიც სექსუალობასთან ასოცირდება;
- ნებისმიერი ფიზიკური კონტაქტი, როგორიცაა, მაგალითად, შეხება, მოფერება, ჩქმეტა ან ძალადობა.
2019 წელს, შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციამ (ILO) მიიღო #190 კონვენცია, რომელმაც პირველად შექმნა საერთაშორისო სტანდარტი სამუშაო ადგილზე ძალადობისა და შევიწროების წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ (Violence and Harassment Convention, 2019 No. 190). კონვენციის მიზანი სამუშაო ადგილზე ძალადობისა და შევიწროების წინააღმდეგ ბრძოლაა.
საქართველოს კანონმდებლობა კრძალავს სექსუალურ შევიწროებას და მას აღიარებს დისკრიმინაციის ფორმად. “დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის მე-32 პუნქტის თანახმად, სექსუალური შევიწროება არის სექსუალური ხასიათის ნებისმიერი არასასურველი სიტყვიერი, არასიტყვიერი ან ფიზიკური ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ან იწვევს პირის ღირსების შელახვას ან მისთვის დამაშინებელი, მტრული, დამამცირებელი, ღირსების შემლახველი ან შეურაცხმყოფელი გარემოს შექმნას.
სამუშაო ადგილზე სექსუალურ შევიწროებასთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებს საქართველოს შრომის კოდექსის მე-4 მუხლი, რომელიც სექსუალურ შევიწროებას განმარტავს, როგორც პირის მიმართ არასასურველ სექსუალური ხასიათის ქცევას, რომელიც მიზნად ისახავს ან/და იწვევს მისი ღირსების შელახვას და ქმნის დამაშინებელ, მტრულ, დამამცირებელ, ღირსების შემლახველ ან შეურაცხმყოფელ გარემოს. საქართველოს შრომის კოდექსის მიზნებისთვის, სექსუალური შევიწროების გამოხატულებად მიიჩნევა სექსუალური ხასიათის ფრაზების თქმა ან/და მიმართვა, გენიტალიების ჩვენება ან/და სექსუალური ხასიათის სხვა ნებისმიერი არასიტყვიერი ფიზიკური ქცევა (საქართველოს შრომის კოდექსის მე-4 მუხლი).
თბილისის სააპელაციო სასამართლომ განავითარა სექსუალური შევიწროების სამართლებრივი ტესტი და მიიჩნია, რომ ადამიანის მიმართ არასასურველი ქცევა სახეზეა, თუ იგი მის რომელიმე ნიშან-თვისებას მიემართება; ქცევის მიზანია ან იწვევს ადამიანის ღირსების შელახვას; ქმნის დამაშინებელ, მტრულ, შეურაცხმყოფელ და დამამცირებელ გარემოს (თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება No 2ბ/1609-18, გვ. 4).
იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მსხვერპლი არ აფიქსირებს, რომ მისთვის ქცევა არასასურველია, ეს არ გამორიცხავს შემავიწროებელი პირის პასუხისმგებლობას, ვინაიდან, გონივრულობის ფარგლებში, შემავიწროებელს უნდა სცოდნოდა (ought to have known), რომ კონკრეტული სექსუალური ხასიათის ქცევა მიუღებელი იქნებოდა მსხვერპლისათვის (სახალხო დამცველის რეკომენდაცია).
სამუშაო ადგილზე სექსუალური შევიწროება ორ კატეგორიად იყოფა:
- Quid pro quo (მომსახურება მომსახურების სანაცვლოდ);
- მტრული სამუშაო გარემოს შექმნა.
აშშ-ს უზენაესმა სასამართლომ საქმეზე Meritor Savings Bank FSB v Vinson სამუშაო ადგილზე სექსუალური შევიწროების ორი ფორმა განავითარა. Quid pro quo-ის შემთხვევაში, იერარქიულად მაღალ საფეხურზე მდგომი ადამიანი დაქვემდებარებული პირისგან მოითხოვს სექსუალურ ქმედებას, იმისთვის, რომ დაქვემდებარებულმა პირმა მოიპოვოს ან შეინარჩუნოს სამსახურებრივი სარგებელი. მტრული სამუშაო გარემოს შექმნის ფორმა გულისხმობს არასასურველ ქცევას ან სხვა სექსუალური ხასიათის სიტყვიერ ან ფიზიკურ ქმედებას, რომლის მიზანი ან ეფექტი არის ზიანის მიყენება ინდივიდის სამუშაოზე ან ქმნის მტრულ, დამაშინებელ, შეურაცხმყოფელ სამუშაო გარემოს (Women, Gender and Work what is equality and how we get there ? Edited my Martha Fetherolf Loutfi, international labor organization 2001, international labor office Geneva page 513).
Quid Pro Quo (მომსახურება მომსახურების სანაცვლოდ)
მომსახურება მომსახურების სანაცვლოდ ძალაუფლების დისბალანსით განპირობებული ქცევაა, როდესაც ერთ ადამიანს სამუშაო გარემოში მეორე ადამიანისთვის რაიმეს შეთავაზების შესაძლებლობა აქვს (ILO, Fact Sheet on Sexual Harassment at Work). სექსუალური შევიწროების Quid pro quo კატეგორია ითვალისწინებს სექსუალური ხასიათის მოთხოვნის არსებობას ქმედებაში (ILO, Fact Sheet on Sexual Harassment at Work, p. 1). პირი მეორე ადამიანს სექსუალური ქცევის სანაცვლოდ დასაქმებასთან/შრომითი ურთიერთობის პირობებთან დაკავშირებული სარგებლის მიღებას სთავაზობს. ეს ასევე გულისხმობს დასაქმებასთან დაკავშირებული რაიმე უარყოფითი შედეგის თავიდან აცილებას სექსუალური სარგებლის სანაცვლოდ (ILO, Fact Sheet on Sexual Harassment at Work).
მტრული სამუშაო გარემო
მტრული სამუშაო გარემოს პირობებში, ერთი ან მეტი დასაქმებული სამუშაო ადგილზე განიცდის შევიწროებას ან შეურაცხყოფას, შეურაცხმყოფელი სიტყვების ან ქმედებების გამო. მტრული გარემოს შესაქმნელად არ არის საჭირო, რომ ქმედებები/სიტყვები ძალაუფლების მქონე პირისგან მომდინარეობდეს (Women, Gender and Work what is equality and how we get there ? Edited my Martha Fetherolf Loutfi, international labor organization 2001, international labor office Geneva page 513).
აშშ-ს უზენაესმა სასამართლომ საქმეზე Meritor Savings Bank FSB v Vinson განმარტა, რომ გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ქცევა არის მწვავე და შეურაცხმყოფელი, სექსუალური ქცევის ან გამონათქვამის ერთი შემთხვევა არ ქმნის მტრული გარემოს შემადგენლობას. ამისთვის საჭიროა სისტემატური შეურაცხმყოფელი ქცევა. აშშ-ს უზენაესმა სასამართლომ მითითებულ საქმეში განმარტა, რომ მტრული გარემოსგან განსხვავებით, quid pro quo-ს შემთხვევაში, სექსუალური ჟესტის ერთი შემთხვევაც კი შესაძლოა სექსუალური შევიწროების შემადგენლობას ქმნიდეს.
სექსუალური შევიწროების ინტერსექციური ხასიათი
ქვიარ ადამიანები მეტად ხშირად ექვემდებარებიან სექსუალურ შევიწროებას და ჩაგვრას (“Policy on preventing sexual and gender-based harassment”, Ontario Human Rights Commission, 2011). მაგალითად, ერთ-ერთ საქმეში დამსაქმებელი მიიჩნევდა, რომ ჯგუფური სექსუალური კავშირი მისაღები იქნებოდა მისი დასაქმებულისთვის, ვინაიდან ის ლესბოსელი იყო და მას სექსუალური კავშირის სანაცვლოდ, საზღვარგარეთ ნუდისტურ სანაპიროზე დასვენებას სთავაზობდა (სახალხო დამცველის პრაქტიკული სახელმძღვანელო, 35). ერთ-ერთ საქმეში, როდესაც შემავიწროებელმა შეიტყო, რომ ქალი ლესბოსელი იყო, მეტად აგრესიული მეთოდებით ცდილობდა ის ჰეტეროსექსუალურ ურთიერთობაზე დაეყოლიებინა (“Policy on preventing sexual and gender-based harassment”, Ontario Human Rights Commission, 2011).
სექსუალური შევიწროების საქმეები
ფრესკოს საქმე
2017 წელს, საქართველოს სახალხო დამცველმა სუპერმარკეტების ქსელ ფრესკოს წინააღმდეგ სექსუალური შევიწროებით გამოხატული სქესის ნიშნით დისკრიმინაცია დაადგინა. 2017 წლის 11 აპრილს, ცნობილი გახდა ფრესკოს ქალებისათვის განკუთვნილ გასახდელებში ფარული ვიდეო კამერების არსებობის შესახებ. საქართველოს სახალხო დამცველმა საქმის შესწავლა საკუთარი ინიციატივით დაიწყო.
სუპერმარკეტების ქსელის ყოფილი თანამშრომლების განცხადებით, სუპერმარკეტების ქსელის ყველა ფილიალის გასახდელ ოთახებში მიმდინარეობდა ვიდეო მონიტორინგი, აღნიშნულ ოთახებში შესვლა კი შეუძლიათ კაცებსა და ადმინისტრაციის ნებისმიერ წარმომადგენელს, მათ შორის, დაცვის უფროსსა და მის მოადგილეს, რომელთაც წვდომა აქვთ ვიდეო ჩანაწერებზე; ამასთან, ხელმძღვანელი პირები, სამსახურში არყოფნის დროს, საცხოვრებელი ადგილიდანაც ახორციელებდნენ მონიტორინგს. ფრესკოს განმარტებით, ვიდეო კამერები მხოლოდ ქალი დასაქმებულების გამოსაცვლელ ოთახებში იყო დამონტაჟებული, უსაფრთხოების ნორმების დაცვის მიზნით.
სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ კომპანიის მიერ გამოსაცვლელ ოთახებში ვიდეოთვალთვალის შესახებ მიღებული გადაწყვეტილებით გაუმართლებლად მოხდა დასაქმებულ ქალთა პირადი ცხოვრებით დაცულ სფეროში ჩარევა. ომბუდსმენის აზრით, კომპანიის მიერ დასახელებული მიზანი ვერ იქნება მიჩნეული ლეგიტიმურად, ვინაიდან, არსებული პრაქტიკა დასაქმებულ ქალებს უქმნიდა შეურაცხმყოფელ და დამამცირებელ გარემოს, გაუმართლებლად ახდენდა მათი პირადი სივრცის კონტროლს და უხეშად ერეოდა ინტიმურ სფეროში.
სასტუმროებისა და რესტორნების მენეჯერული ჯგუფის, ემ გრუპის საქმე
2022 წლის 29 აგვისტოს საქართველოს სახალხო დამცველმა სამუშაო ადგილზე სექსუალური შევიწროება დაადგინა. კომპანიის მენეჯერი სექსუალური შინაარსის ტექსტურ შეტყობინებებს უგზავნიდა თავის ახლად დასაქმებულ თანამშრომელს, რაც განმცხადებლისთვის არასასურველი და მტრული გარემოს შემქმნელი იყო. გარკვეული პერიოდის შემდგომ, მოპასუხემ შეწყვიტა შეტყობინებების გაგზავნა და თავისი ქცევა ხუმრობად წარმოაჩინა. სახალხო დამცველმა განმარტა, რომ კომპანიის მენეჯერის მხრიდან ადგილი ჰქონდა სექსუალურ შევიწროებას. სახალხო დამცველმა მოპასუხეს განუმარტა, რომ სექსუალური ხასიათის ქცევის შეწყვეტა არ წარმოადგენს სექსუალური შევიწროების გამომრიცხავ გარემოებას, ამასთან, ხუმრობაც, თუკი იგი სექსუალური შინაარსის შემცველი და ადრესატისთვის მიუღებელია, სექსუალურ შევიწროების გამოხატულებას წარმოადგენს.
წყაროები:
- https://www.ombudsman.ge/res/docs/2021020311331174244.pdf
- http://netgazeti.ge/news/186433/
- http://www.ombudsman.ge/geo/191127024229seksualuri-shevitsroeba/saqartvelos-saxalxo-damcvelma-freskos-winaagmdeg-seqsualuri-sheviwroebit-gamoxatuli-sqesis-nishnit-diskriminacia-daadgina
- http://www.ombudsman.ge/geo/191127024229seksualuri-shevitsroeba/saqartvelos-saxalxo-damcvelma-freskos-winaagmdeg-seqsualuri-sheviwroebit-gamoxatuli-sqesis-nishnit-diskriminacia-daadgina
- https://www.ombudsman.ge/geo/191127024229seksualuri-shevitsroeba/220909033646sakhalkho-damtsvelma-samushao-adgilze-seksualuri-shevitsroeba-daadgina
- https://www.ombudsman.ge/geo/191127024229seksualuri-shevitsroeba/220909033646sakhalkho-damtsvelma-samushao-adgilze-seksualuri-shevitsroeba-daadgina
ავტორი: თამარ ავალიანი
Don't Miss
სექსუალური შევიწროება არის სექსუალური ხასიათის ნებისმიერი არასასურველი ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ადამიანის შეურაცხყოფას, აშინებს ან ამცირებს მას.
სექსუალური შევიწროება შეიძლება იყოს სამსახურში, საჯარო სივრცეში და ონლაინაც კი.
გაეროს ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ კომიტეტის (CEDAW) 1989 წლის #12 ზოგადი რეკომენდაცია სექსუალურ შევიწროებას ქალთა მიმართ ძალადობის ფორმად განიხილავს.
გაეროს ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ 1992 წლის #19 რეკომენდაცია კი გენდერული ნიშნით ძალადობას სქესის ნიშნით დისკრიმინაციის ერთ-ერთ ფორმად მიიჩნევს.
უფრო კონკრეტულად, სექსუალურ შევიწროებად მიიჩნევა (CEDAW, Recommendation #19):
- ნებისმიერი შეურაცხყოფა, გამონათქვამები, ხუმრობები, ინსინუაციები ან კომენტარები ადამიანის ჩაცმულობასთან, გარეგნობასთან, ასაკთან, ოჯახურ მდგომარეობასთან და ა.შ. დაკავშირებით;
- ქედმაღლური ან დამამცირებელი დამოკიდებულება, რომელსაც აქვს სექსუალური სახის შინაარსი და შეურაცხყოფს ადამიანის ღირსებას;
- არასასურველი შეთავაზებები ან მოთხოვნები, რომელსაც თან ახლავს პირდაპირი ან ირიბი მუქარა;
- ვნების გამომხატველი მზერა და ჟესტები, რომელიც სექსუალობასთან ასოცირდება;
- ნებისმიერი ფიზიკური კონტაქტი, როგორიცაა, მაგალითად, შეხება, მოფერება, ჩქმეტა ან ძალადობა.
2019 წელს, საქართველოს პარლამენტმა მიიღო საკანონმდებლო ცვლილებები, რომლითაც სხვადასხვა სივრცეში სექსუალური შევიწროების საკითხი დარეგულირდა და მასზე რეაგირების მექანიზმები განისაზღვრა. ცვლილება ოთხ კანონში შევიდა: შრომის კოდექსი, სახალხო დამცველის შესახებ კანონი, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი და სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი. შესაბამისად, განისაზღვრა სექსუალური შევიწროების დეფინიციაც. საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით, ეს არის არასასურველი სექსუალური ხასიათის ქცევა, რომელიც მიზნად ისახავს ან/და იწვევს ღირსების შელახვას და ქმნის დამაშინებელ, მტრულ, დამამცირებელ, ღირსების შემლახველ ან შეურაცხმყოფელ გარემოს.
სხვადასხვა სივრცეში სექსუალური შევიწროების შესახებ საკანონმდებლო განმარტებებსა და პრაქტიკაზე მომდევნო სტატიებში ვისაუბრებთ.
ავტორი: თამარ ავალიანი
Don't Miss
8 წლის ბავშვზე ძალადობის ბრალდებით ბიძა დააკავეს; 13 წლის გოგოზე 60 წლის კაცმა სექსუალურად იძალადა; 14 წლის ბავშვი 25 წლამდე ასაკის კაცმა გააუპატიურა, რის შემდეგაც მამა გოგოს ფიზიკურად გაუსწორდა; 12 წლის ბავშვმა იმშობიარა — ეს მხოლოდ ის შემთხვევებია, რომელთა შესახებ ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში გახდა ცნობილი.
საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სტატისტიკის მიხედვით, 2022 წლის 9 თვეში (იანვარი-სექტემბერი) სქესობრივი ხელშეუხებლობის თავისუფლების წინააღმდეგ რეგისტრირებულია 396 დანაშაული, მათ შორის 137 გაუპატიურება, ხოლო 259 სხვა დანარჩენი. რაც შეეხება წინა წელს, რეგისტრირებული იყო 395 ფაქტი, მათ შორის 133 გაუპატიურება, ხოლო 262 სხვა დანარჩენი.
აღსანიშნავია ისიც, რომ როგორც წესი, სტატისტიკა იმაზე მძიმეა, ვიდრე ცნობილი ხდება ხოლმე. ნაკლები მიმართვიანობის მიზეზი შეიძლება იყოს სტიგმა, უნდობლობა სამართალდამცავი სისტემებისადმი და ა.შ.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) 2021 წლის კვლევის მიხედვით, მთელ მსოფლიოში სამიდან ერთი ქალს გამოუვლია ფიზიკური ან სექსუალური ძალადობა პარტნიორისგან ან სექსუალური ძალადობა არაპარტნიორისგან. ძალადობა უფრო ხშირია პარტნიორის მხრიდან. WHO ამბობს, რომ 15-49 წლის ქალების თითქმის მესამედს, 27%-ს გამოუცდია ფიზიკური თუ სექსუალური ძალადობის ესა თუ ის ფორმა პარტნიორის მხრიდან. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია ამბობს იმასაც, რომ ძალადობა ნეგატიურად აისახება ქალის ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ და რეპროდუქციულ ჯანმრთელობაზე.
გაეროს ქალთა ორგანიზაციის (UN Women) 2021 წლის სტატისტიკის მიხედვით, საქართველოში 15-64 წლის ქალების 26,2% გამოვლილი აქვს ჩამოთვლილთაგან ერთ-ერთი მაინც: სექსუალური ძალადობა არაპარტნიორისგან, სექსუალური ძალადობა ბავშვობისას და სექსუალური შევიწროება.
ქალებზე ძალადობენ ბავშვობიდან. ძალადობენ ოჯახის წევრებიც და უცნობებიც. ქვიარი ესაუბრა ქალებს, რომლებიც თავიანთი გამოცდილების შესახებ ჰყვებიან.
გაფრთხილება: რესპონდენტების მიერ მოთხრობილი ამბები ეხება სექსუალურ ძალადობას და დეტალები, რიგ შემთხვევაში, შესაძლოა, მძიმე წასაკითხი იყოს.
ანა დარბაიძე
ანამ სექსუალური ძალადობა 4-ჯერ გამოიარა. მისთვის ერთ-ერთი ყველაზე რთული ის შემთხვევა აღმოჩნდა, რომელიც ქუთაისში მოხდა. ანა მეგობართან იმყოფებოდა, სახლი ტყესა და მდინარესთან იყო ახლოს. მეგობრები ტყეში სოკოს მოსაგროვებლად გავიდნენ, ანა ტელეფონზე საუბრისას მდინარესთან მარტო შემორჩა.
“მეთევზე კაცი გამოჩნდა. გამოლაპარაკება სცადა და მოსაწევიც შემომთავაზა. ყველაფერზე უარს ვეუბნებოდი, თან ვუღიმოდი, ასაკიანი კაცია-მეთქი. მალევე დავემშვიდობე, ვუთხარი, გოგოები ახლოს არიან და უნდა წავიდე-მეთქი. ერთი წუთით მოდი, რაღაცას გაგატანო. ვიფიქრე, რომ ჩემს მეგობრებს იცნობდა, რადგან იმ ტერიტორიებზე მათ გარდა სახლი არავის აქვს, მეთევზეები და მეცხვარეები კი იცნობენ მათ. მეგონა, რომ ნამდვილად აპირებდა რაღაცის გატანებას. მივუახლოვდი თუ არა, ხელში მტაცა ხელი და თავისკენ მიმათრევდა. ხელით შევიმაგრე თავი და სახეში ტელეფონი ჩავარტყი. მაშინვე მივხვდი, რასაც აპირებდა. გამიმართლა, რომ ჩემი რეაქცია ასეთი იყო და არა შიში და უმოქმედობა. ფიზიკურად იმდენად მოვაქციე ტკივილის ქვეშ, რომ გამიშვა. თან მეუბნებოდა, შენ ვის ურტყამ, გოგოო!”, — იხსენებს ანა.
მისი თქმით, სწორედ აბსოლუტური აგრესიული მოქმედება გახდა მისი გადარჩენის საფუძველი — მოძალადეს რომ გაეაზრებინა, რომ ანაზე ფიზიკურად ბევრად ძლიერი იყო, იმდენად შორს იყვნენ, ვერავინ დაეხმარებოდა.
ძალადობის მეორე შემთხვევა ანას 4-5 წლის წინ, ერთ-ერთ კლუბში ჰქონდა. იხსენებს, რომ პერიოდულად მცირე ხნით იძინებდა, რაც ენერგიას მატებდა და შემდეგ საცეკვაოდ ბრუნდებოდა. როგორც ამბობს, მოძალადისგან თავის დაღწევა იმის დამსახურებით მოახერხა, რომ ფხიზელი იყო — არც ალკოჰოლს მოიხმარდა და არც ნარკოტიკს.
გვიყვება, რომ მძინარემ იგრძნო, როგორ ეხახუნებოდა ვიღაც და მისთვის შარვლის გახსნას ცდილობდა. გამოფხიზლებისთანავე გაიაზრა, რომ უცნობი კაცი მის გაუპატიურებას ცდილობდა. ანას თქმით, შოკის გამო, იმ მომენტში, ვერც გაიაზრა, რის გაკეთება შეეძლო, ამიტომ უბრალოდ გაიქცა. მოგვიანებით, როცა მომხდარის შესახებ მეგობრებსა და ღონისძიების ორგანიზატორებს მოუყვა, მათ უთხრეს, რომ აღნიშნულ პირს დაცვის გამოყენებით კლუბის ტერიტორიას დაატოვებინებდნენ, რადგან სხვა ადამიანების შემთხვევაშიც არაერთხელ მოქცეულან ასე. ანას თქმით, მხოლოდ კლუბის ტერიტორიის დატოვება საკმარისი არ არის იმის საპირწონედ, რასაც მოძალადე კაცი აკეთებდა, თუმცა იმ მომენტში არჩია, რომ საფრთხისშემცველ გარემოსა და სიტუაციას უბრალოდ გასცლოდა.
დანარჩენი ორი შემთხვევა საზოგადოებრივ ტრანსპორტში სექსუალურ შევიწროებას უკავშირდება. ანა აღნიშნავს, რომ არც ერთ შემთხვევაში მგზავრებმა მხარი არ დაუჭირეს, ხოლო ერთ-ერთმა კაცმა მოძალადის დაცვაც კი სცადა. ის ამ შემთხვევაშიც საკუთარ აგრესიულ თავდაცვას უსვამს ხაზს და აღნიშნავს, რომ ძალადობის თითოეულ შემთხვევაში ეს ეხმარებოდა.
მიუხედავად იმისა, რომ მოძალადე მეთევზის სახე ანას ცხადად ახსოვდა, ხოლო ტრანსპორტში მოძალადე კაცს სურათიც გადაუღო, რომელიც დღემდე აქვს შენახული, ამბობს, რომ სისტემისადმი უნდობლობის გამო, პოლიციისთვის არ მიუმართავს. მისი თქმით, სამართალდამცავები გაუპატიურებულ ქალებს სერიოზულად არ აღიქვამენ და მას, რომელმაც ძალადობას თავი დააღწია, მით უმეტეს არ დაეხმარებოდნენ.
სალომე (სახელი შეცვლილია)
იმის გამო, რომ ძალადობა გამოვლილი ქალები თავს უსაფრთხოდ არ გრძნობენ, ქვიარის კიდევ ერთმა რესპონდენტმა მკითხველისთვის ანონიმურად დარჩენა ამჯობინა. სწორედ ამიტომ, სტატიაში მისი სახელი შეცვლილია.
სალომე იხსენებს, რომ 15 წლისა მთელ სკოლაში ყველაზე მამაცი გოგო იყო და არავისი ეშინოდა, თუმცა სექსუალური ძალადობის შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა.
2015 წელს, არასრულწლოვანი სალომე მეგობრის დაბადების დღიდან სახლში ბრუნდებოდა და რამდენიმე კილომეტრი ფეხით უნდა გაევლო. მალე იგრძნო, რომ ვიღაც მიჰყვებოდა, მაგრამ უკან არ მიუხედავს. როდესაც გზის შედარებით ბნელ ნაწილს მიუახლოვდა, თმა იმდენად ძლიერად მოქაჩეს, რომ ძირს დაეცა. წაქცეულს უცნობმა კაცმა ხელები შეუკრა და პირზე ხელი ააფარა.
სალომე იხსენებს, რომ სკოლის ყველაზე მამაცი გოგო შეშინებულ ბავშვად გადაიქცა, ძალადობის მომენტში მოქმედების უნარი დაკარგა და წინააღმდეგობის გაწევა ვერ შეძლო. ის კაცს ხან ეხვეწებოდა, რომ გაჩერებულიყო და ხანაც ემუქრებოდა, რომ უჩივლებდა, თუმცა არაფერმა გაჭრა. ფიზიკური დაზიანებების მიყენებისა და სექსუალური ძალადობის შემდეგ, მოძალადემ შიშველი, დასისხლიანებული გოგო ადგილზე დატოვა. სალომე იხსენებს, რომ იმ ღამეს ძლივს იპოვა ფიზიკური და მენტალური ძალა, რომ სახლამდე მიეღწია. მის მეხსიერებაში მოძალადის სახე, ტრავმის სიმძიმიდან გამომდინარე, სრულიად წაიშალა.
ეს არ ყოფილა სექსუალური ძალადობის ერთადერთი შემთხვევა მის ცხოვრებაში. რამდენიმე წელში სოფლიდან ქალაქისკენ ავტოსტოპით მოუწია წასვლა და გზაში აღმოაჩინა, რომ მანქანაში მჯდომი სამი კაცი არაფხიზელ მდგომარეობაში იყო.
“ახალგაზრდა, 29-30 წლის ბიჭები იყვნენ. მთელი გზა ხმა არ ამომიღია. უცებ საჭესთან მჯდომი ბიჭი შემობრუნდა და მითხრა, მაღაზიაში რაღაცას ვიყიდიო. ჩავიდა და ლუდებით დაბრუნდა. ვუთხარი, რომ ძალიან მეჩქარებოდა და თუ გაჩერებას აპირებდნენ, სხვას გავყვებოდი. ვიჩქარებო, მიპასუხა. ვთხოვე, გამიჩერე აქვე, სადაც ვართ-მეთქი. პანიკაში ჩავვარდი. მამშვიდებდა, მაგრამ ისეთი სახით, აი, ადამიანებს ბოროტი განზრახვა თვალებში რომ ეტყობათ. პოლიციაში დავრეკავ-მეთქი, ტელეფონი ვაჩვენე. ტელეფონი ხელიდან გამომგლიჯა და სიცილი დაიწყო. ვუთხარი, რომ გადავხტებოდი, მაგრამ არ აჩერებდა. მანქანის კარები ჩაკეტა და სადღაც გადაუხვია. სამნი იყვნენ, სამივე ერთმანეთს უყურებდა და იცინოდა. უკან მჯდომმა ხელების ფათური დამიწყო, ხან მხარზე დამადებდა ხელს და გავაწევინებდი, ხან — ფეხზე. ბოლოს დავარტყი ამ ბიჭს. ჩემი დარტყმა და მისი მხრიდან დარტყმაც ერთი იყო. მანქანა გააჩერა და თმებით გადამათრია. ვცდილობდი, რამე დამერტყა და როგორმე მომეშორებინა. ვხვდებოდი, რასაც აპირებდნენ და ისე მეშინოდა, არ ვიცოდი, რას ვაკეთებდი. ვკანკალებდი, ვეღარ ვსუნთქავდი, წინა გაუპატიურება გამახსენდა. გონებას ვკარგავდი, მაგრამ ის ნაბიჭვარი სახეში მირტყამდა, შენი ყვირილის გაგონება გვინდა, რომელსაც ჩვენ გარდა ვერავინ გაიგებსო. ვინ სად მეხებოდა, ვინ სად მირტყამდა, საერთოდ ვერაფერს ვგრძნობდი. სამივემ გამაუპატიურა”.
მისი თქმით, დღემდე უწევს ფსიქოთერაპევტთან ვიზიტები და მედიკამენტების მიღება, თუმცა იმ ზიზღსა და შიშს ვერაფერი შველის, რომელსაც კაცებთან სიახლოვე იწვევს.
პატრისია გოგელია
პატრისია გოგელია სექსუალურ შევიწროებაზე ბევრი წლის განმავლობაში ღიად საუბარს ვერ ახერხებდა, რადგან საკუთარ თავს ადანაშაულებდა და ბრაზობდა, რომ ვერაფერი მოიმოქმედა. ის 14 წლის იყო, როცა ავტობუსში სექსუალური შევიწროების მსხვერპლი გახდა.
“მეგობართან ვიყავი ნაჩხუბარი და მთელ გზას მაგაზე ფიქრში გავატარებდი, რომ არა ჩემთვის უცხო, გაურკვეველი შეგრძნება საჯდომის მიდამოში. თავიდან მეგონა, რომ რომელიმე მგზავრის ჩანთა მეხებოდა, თუმცა ეს შეგრძნება იმდენად უცნაური და არასასიამოვნო იყო, რომ ჩემს სახლამდე 5 გაჩერებით ადრე ჩამოვედი და გზა ფეხით გავაგრძელე. სახლში რომ შევედი, მივედი სარკესთან, ხელი ზურგს უკან წავიღე და დაახლოებით იმ ადგილას მივიდე, სადაც, ჩემი აზრით, ჩანთა მედებოდა. მივხვდი, რომ ის, რაც უკან მეხებოდა, ჩანთა სულაც არ იყო. როგორც კი გავიაზრე მომხდარი, ტირილი ამივარდა, აბაზანაში შევვარდი და ისტერიულად ვცდილობდი ჩამომებანა ჭუჭყის ის შეგრძნება, რაც მომენტალურად გამიჩნდა”.
რამდენიმე დღეში იმავე ავტობუსში კვლავ იგრძნო შეხება.
“მეგონა, ამჯერად მაინც მოვიმოქმედებდი რამეს, მაგრამ შიშისგან და სირცხვილისგან გავშეშდი. ისევ გამოვვარდი ავტობუსიდან 5 გაჩერებით ადრე, მაგრამ ამჯერად უკან გავიხედე და დავინახე ბაბუას ასაკის კაცი, რომელიც უცოდველი კრავის თვალებით მიყურებდა და მიღიმოდა”.
პატრისიას თქმით, სანამ ნაცნობმა მსგავსი ისტორია არ გაუზიარა, ამ ფაქტის შესახებ საუბარი არ შეეძლო. მოგვიანებით კი აღმოაჩინა, რომ მის გარშემო მცხოვრებ ქალებს შორის თითქმის ყველას გამოუვლია სექსუალური შევიწროება საზოგადოებრივ ტრანსპორტსა თუ სხვა სივრცეში.
გადავსებული ტრანსპორტით მგზავრობა დღემდე არ შეუძლია. ყოველ ჯერზე, როცა ვინმე მის უკან დგება, სუნთქვა ეკვრის. მისი თქმით, წარსულ თავთან საუბარი რომ შეეძლოს, 14 წლის პატრისიას ეტყოდა, რომ ის არაფერშია დამნაშავე და რომ მთელი სიბრაზე იმ ადამიანისკენ უნდა მიემართა, რომელმაც არასრულწლოვანთან მსგავსი მოპყრობა გაბედა.
არ აქვს მნიშვნელობა, სად და რა ვითარებაში მოხდა ძალადობა, რა ეცვა ქალს, ფხიზელი იყო თუ არა — არ არსებობს მიზეზი, რომელიც ძალადობას ამართლებს. თანხმობის გარეშე სექსი გაუპატიურებაა.
ქალთა მოძრაობა რეაგირებას ითხოვს. პრობლემის გადაჭრისკენ გადადგმულ ერთ-ერთ აუცილებელ ნაბიჯად მათ გაუპატიურების შესახებ კანონის ცვლილება ესახებათ. ამასთან, ქალთა მოძრაობის წევრები თანხმობის მნიშვნელობასა და მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობაზე ამახვილებენ ყურადღებას. მათი თქმით, თანხმობა გადამწყვეტია, ხოლო თანხმობის არარსებობა — გაუპატიურება.
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 137-ე მუხლის მიხედვით, გაუპატიურება არის “პირის სხეულში ნებისმიერი ფორმით სექსუალური ხასიათის შეღწევა სხეულის ნებისმიერი ნაწილის ან ნებისმიერი საგნის გამოყენებით, ჩადენილი ძალადობით, ძალადობის მუქარით ან დაზარალებულის უმწეობის გამოყენებით”.
აღსანიშნავია, რომ ქალთა მოძრაობამ გაუპატიურების ხარვეზიანი მუხლი შეცვლა პარლამენტისგან არაერთხელ მოითხოვა. 2020 წლის ნოემბერში აქტივისტებმა პარლამენტს ღია წერილითაც მიმართეს, რომელშიც ისინი გაუპატიურების მუხლში მსხვერპლის მხრიდან თანხმობის კომპონენტის შესვლას მოითხოვდნენ და აცხადებდნენ, რომ არსებული კანონმდებლობა არაერთ დანაშაულს დაუსჯელს ტოვებდა.
წერილის მიხედვით, საქართველოს კანონმდებლობა გაუპატიურებას ძალადობითა და დაზარალებულის უმწეობით ჩადენილ დანაშაულად განსაზღვრავს და არა თანხმობის არარსებობის ელემენტით, რაც მიუღებელია.
“საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსში სქესობრივი დანაშაულების დეფინიციები შეზღუდულია, პრაქტიკაში კი დამკვიდრებულია მეტისმეტად ხისტი, მოუქნელი და საბჭოური მტკიცებულებითი სტანდარტები სქესობრივ დანაშაულებთან მიმართებით. შედეგად, სექსუალური ძალადობის უფრო ისეთი ფაქტების გამო ისჯებიან დამნაშავეები, სადაც მსხვერპლის სხეულზე ფიზიკური დაზიანებები და სქესობრივი აქტის დამადასტურებელი ბიოლოგიური მასალა არსებობს”, — წერია ღია წერილში.
დღეს, 25 ნოემბერს, 20:00 საათზე ქალთა მიმართ ძალადობის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით, ქალთა მოძრაობა საპროტესტო მარშს გამართავს. ისინი რესპუბლიკის მოედნიდან პარლამენტის მიმართულებით წავლენ, საკანონმდებლო ორგანოსთან შეკრების შემდეგ კი კანონმდებლობის შეცვლას მოითხოვენ. მოთხოვნას უერთდებიან შემოქმედებითი სივრცეები, ღამის კლუბები და მუსიკალური ფესტივალები.
“ქართველ კანონმდებელს დღეს არ აინტერესებს, არის თუ არა გამოხატული ქალის ნება და თანხმობა. ეს არ შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტებს, საერთაშორისო კონვენციებს, მათ შორის, სტამბოლის კონვენციას, რომელიც საქართველოს რატიფიცირებული აქვს. ჩვენ მოვითხოვთ კანონის ცვლილებას. ქალს არ უნდა სჭირდებოდეს ამტკიცოს, რომ ის არის ნაცემი, იმისთვის, რომ დაამტკიცოს, რომ ის არის გაუპატიურებული”, — განაცხადა მარშის დაანონსებისას ქალთა მოძრაობის აქტივისტმა, მარი კურტანიძემ.
გაეროს მოსახლეობის ფონდის (UNFPA) აღმასრულებელი დირექტორი, ნატალია კანემი აცხადებს, რომ ქალებისა და გოგოების მიმართ ძალადობა ჯერ კიდევ ბევრ მათგანს ტოვებს ღირსებისა და კეთილდღეობის მიღმა და ართმევს მშვიდობიანი ცხოვრების უფლებას. მისი თქმით, ეს გაგრძელდება იქამდე, ვიდრე ქალების უფლებები და არჩევანი კაცების უფლებებთან და არჩევანთან შედარებით მეორეხარისხოვნად განიხილება, და იქამდე, ვიდრე მათი სხეული მათივე საკუთრებად არ იქნება მიჩნეული.
“თითქმის არ დარჩა სივრცე და ადგილი, სადაც ქალებისა და გოგოების მიმართ ძალადობა არ იჩენს თავს. ქალებსა და გოგოებზე ძალადობენ ოჯახებში, სკოლებში, სამუშაო ადგილებზე, პარკებში, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში, სპორტულ მოედნებზე და, სულ უფრო და უფრო, ონლაინსივრცეში. ამ ფორმის ძალადობის გამოვლინებების ზრდას ხელს უწყობს კლიმატის ცვლილება და ომი. ქალები და გოგოები ვერსად გრძნობენ თავს სრულიად უსაფრთხოდ და დაცულად. მათ მიმართ ძალადობა რჩება მსოფლიოში ყველაზე მოუშორებელ, ყველაზე დამანგრეველ, ადამიანის უფლებების ყველაზე შეუმჩნეველ და უგულებელყოფილ დარღვევად”, — ვკითხულობთ განცხადებაში.
25 ნოემბერი ქალთა მიმართ ძალადობასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეა. გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ მიმართულ ბრძოლის დღედ 25 ნოემბერი 1981 მოინიშნა. თარიღი უკავშირდება პოლიტიკურ აქტივისტ ქალებს, დებ მირაბალებს: პატრია, მინერვა და მარია ტერეზა, რომლებიც დომინიკის რესპუბლიკაში რაფაელ ტრუჰიოს დიქტატორული რეჟიმის წინააღმდეგ იბრძოდნენ. 1960 წლის 25 ნოემბერს, სამივე და რეჟიმის წინააღმდეგ ბრძოლას შეეწირა, ხოლო 25 ნოემბერი ქალთა მიმართ ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლის დღედ სწორედ მათ პატივსაცემად შეირჩა.
საერთაშორისო თუ ორგანიზაციები გენდერული ნიშნით ძალადობის წინააღმდეგ მიმართულ კამპანიას ყოველ წელს ატარებენ. იგეგმება და ეწყობა სხვადასხვა ტიპის აქტივობა: აქცია, მარში, პერფორმანსი და სხვა სახის პროტესტი. თითოეულ წელს აქტივისტები ირჩევენ ძირითად თემას, რომელიც გადაწყვეტს, რაზე ფოკუსირდებიან მიმდინარე წლის კამპანიაში.
გაეროს გენერალური ასამბლეის 1993 წლის დეკლარაციის მიხედვით, ქალთა მიმართ ძალადობა არის გენდერული ძალადობის ნებისმიერი აქტი, რომელიც იწვევს ან შესაძლოა გამოიწვიოს ფიზიკური, სექსუალური, ფსიქოლოგიური ზიანი ან ტანჯვა, მათ შორისაა, მუქარა, იძულება ან თავისუფლების თვითნებური აღკვეთა საჯარო თუ პირად ცხოვრებაში.
საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობის თანახმადაც, ქალთა მიმართ ძალადობა გულისხმობს საზოგადოებრივ თუ პირად ცხოვრებაში ქალების მიმართ გენდერული ნიშნით ჩადენილი ძალადობისათვის დამახასიათებელ ყველა ქმედებას, რომელთაც შედეგად მოჰყვება ან შეიძლება მოჰყვეს ქალებისთვის ფიზიკური, ფსიქოლოგიური ან სექსუალური ტანჯვის ან ეკონომიკური ზიანის მიყენება, მათ შორის, ასეთი ქმედებების ჩადენის მუქარა, ქალების იძულება ან მათთვის თავისუფლების თვითნებური აღკვეთა.
Don't Miss
ქალთა უფლებადამცველი ორგანიზაცია საფარის ცნობით, თავდაცვის სამინისტროს თანამშრომელი, რომელიც თანამშრომელ ქალს სექსუალურად ავიწროებდა, თანამდებობიდან გაათავისუფლეს. ორგანიზაცია წერს, რომ ეს არის პირველი შემთხვევა, როცა თავდაცვის სამინისტროს გენერალურმა ინსპექციამ სექსუალური შევიწროების ფაქტი დაადგინა.
საფარმა თავდაცვის სამინისტროს გენერალურ ინსპექციას 25 აგვისტოს მიმართა და რეაგირება მოსთხოვა. მომხდარის შესახებ ინფორმაცია სახალხო დამცველსაც მიაწოდეს. 9 სექტემბერს, გენინსპექციის პასუხის დაგვიანების შემდეგ, ორგანიზაციამ პრეკსონფერენცია გამართა და მომხდარი ფაქტის დეტალებზე ისაუბრა.
“საუბარია კაცზე, რომელიც მის დაქვემდებარებაში მყოფ ქალებს დისკრიმინაციულად ექცეოდა, შეურაცხმყოფელად მიმართავდა, სამუშაო სივრცეში შეუფერებელ, საფრთხის შემცველ და ღირსების შემლახველ გარემოს უქმნიდა. გარდა ამისა, არსებობს ერთ-ერთი თანამშრომელი ქალის სექსუალური შევიწროების დამადასტურებელი არაერთი მტკიცებულება. ამ ქალის მიმართ გენდერული ნიშნით დისკრიმინაცია გამოიკვეთა კიდევ 2 მაღალჩინოსნის მხრიდანაც”, — ნათქვამია განცხადებაში.
გათავისუფლების შესახებ განცხადება 22 სექტემბერს თავდაცვის სამინისტროს სტრატკომმა გაავრცელა.
Don't Miss
