ფოტოქრონიკა: აივ/შიდსის ეპიდემია (1981-2021)

აივ/შიდსის ვირუსი დღემდე უდიდეს ეკონომიკურ, სამედიცინო და სოციალურ პრობლემას წარმოადგენს თანამედროვე საზოგადოებისთვის. 2020 წლის მონაცემებით, მსოფლიოში 37 მილიონზე მეტი ადამიანია ვირუსით ინფიცირებული.

ვირუსი გასული საუკუნის 80-იან წლებში გავრცელდა და 36 მილიონზე მეტი ადამიანი იმსხვერპლა. აივ/შიდსმა განსაკუთრებული ზიანი მიაყენა ლგბტქ საზოგადოებას და ხელი შეუწყო მათ მარგინალიზებას.

დღესდღეობით, დროული დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის პირობებში, ინფიცირებული ადამიანისა და არაინფიცირებული ადამიანის სიცოცხლის ხანგრძლივობა და ხარისხი ერთმანეთს უტოლდება, აივი აღარ არის სასიკვდილო განაჩენი.

გთავაზობთ აივ/შიდსის ეპიდემიის ფოტოქრონიკას და ყველა მნიშვნელოვან ისტორიულ ფაქტს ეპიდემიის გარშემო:

დაახლოებით 1884-1924

1884-1924 წლების შუალედში, დასავლეთ აფრიკაში მონადირემ შიმპანზე მოკლა, ცხოველის სისხლმა იარაღის გავლით მონადირის სხეულში შეაღწია. სისხლი უსაფრთხოა მაიმუნისთვის, თუმცა – სასიკვდილო ადამიანის ორგანიზმისთვის. ვირუსი სწრაფად ვრცელდება აფრიკის სხვა კოლონიურ ქალაქებში.

მიუხედავად იმისა, რომ ეპიდემიის დასაწყისად 80-იანი წლებია მიჩნეული, მრავალი მკლევარის აზრით, ვირუსი გაცილებით ადრე არსებობდა აფრიკის ქვეყნებში და ამერიკაში ვირუსის გავრცელებას იაფფასიანი სისხლის ექსპორტმა შეუწყო ხელი.

1981

1981 წლის ივნისში, ამერიკის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრი CDC აქვეყნებს ინფორმაციას ლოს ანჯელესში მცხოვრები 4 ჰომოსექსუალი კაცის შესახებ, რომლებიც პნევმოცისტის პნევმონიით არიან დაავადებულები.

4 ივლისს კიდევ ერთი განცხადება ვრცელდება ნიუ- იორკელ კაცებზე, რომლებიც კაპოშის სარკომათი გარდაიცვალნენ.  წლის ბოლომდე ამგვარი შემთხვევები 337მდე იზრდება, 130 გარდაცვლილით.

1982

ამერიკის დაავადებათა კონტროლის და პრევენციის ცენტრი ვირუსს სახელს არქმევს – AIDS (acquired immune deficiency syndrome) და ნათელი ხდება, რომ ვირუსი ორგანიზმში სისხლის გადაცემით ხდება.

1983

 

დაავადებით ის ქალებიც ინფიცირდებიან, ვისაც დაავადებულ კაცებთან აქვთ სექსუალური აქტი, ამერიკის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრი მოსახლეობას აფრთხილებს, რომ დაავადება ჰეტეროსექსუალ წყვილებშიც ვრცელდება და შესაძლოა, ვირუსი გადაეცეს ახალშობილს ორსულობის დროს ან მშობიარობიდან ძალიან მოკლე დროში. მოსახლეობა პანიკაშია, ვრცელდება ძალიან ბევრი ჭორი იმის შესახებ, რომ ვირუსი ყოველდღიურ საყოფაცხოვრებო პირობებშიც შეიძლება გავრცელდეს. ბინების მეპატრონეები ნიუ-იორკში სახლებიდან აძევებენ HIV-ით დაავადებულ პირებს.

1984

პასტერის ინსტიტუტის მკვლევარები, ლუკ მონტანიერი და ფრანსუაზ ბარე-სინუსი, აქტიური ცდების შედეგად, ახერხებენ ვირუსის იზოლაციას HIV დაავადებული ადამიანის ლიმფური ჯირკვალიდან, რაც მნიშვნელოვან ბიძგს აძლევეს მეცნიერებს ვირუსის ხასიათის დადგენასა და შემდგომი პროცესების წარმართვაში.

1985

ფოტოზე ლაიზა მინელი, როკ ჰადსონი და ელიზაბეტ ტეილორი, შიდსის ერთ-ერთი პირველი ქველმოქმედები.

მსახიობი როკ ჰადსონი პირველი ამერიკელი საჯარო ფიგურაა, რომელმაც 1985 წლის ივლისში განაცხადა, რომ ის დაავადებულია HIV ვირუსით, მსახიობი განცხადებიდან 3 თვეში გარდაიცვლა, რამაც უფრო მეტად გაზარდა ისტერია მოსახლეობაში, მსახიობმა ანდერძად დატოვა 250 000 ამერიკული დოლარი იმისთვის, რომ შექმნილიყო შიდსის კვლევის ამერიკული ფონდი. ფონდის პირველი თავჯდომარე მსახიობი ელიზაბეტ ტეილორია.

წლის ბოლომდე ქვეყნდება Los Angeles Times-ის კვლევა, სადაც ამერიკელი ადამიანების უმეტესობა მხარს უჭერს HIV დიაგნოზის ადამიანების კარანტინში გადაყვანას.

1985

1985 წლის მარტში, ამერიკული FDA (საკვებისა და მედიკამენტების ადმინისტრაცია) ადასტურებს პირველ კომერციულ სისხლის ტესტს ვირუსისთვის, ამ მოვლენიდან ერთ თვეში ატლანტაში იმართება პირველი საერთაშორისო კონფერენცია AIDS-თან დაკავშირებით.

დეკემბერში 20 თვის დუაით ბარკი შიდსით გარდაიცვალა, დუაითი პირველი ბავშვია, რომელიც HIV დიაგნოზით გარდაიცვალა.

1987

1987 წლის აპრილში, ლონდონში აივი/შიდსის ჰოსპიტალის გახსნის ცერემონიაზე პრინცესა დიანა ხელთათმანის გარეშე ართმევს ხელს დაავადებულ პაციენტს, ცერემონია გადაიცემოდა ნაციონალური და საერთაშორისო სატელევიზიო არხებით. სამეფო ოჯახის წევრის ეს აქტი ხელს უწყობს სტიგმების დამარცხებას, უამრავ ადამიანს მსოფლიოში ჯერ კიდევ სჯერა, რომ ვირუსი შესაძლოა გადაეცეს ინფიცირებულ ადამიანთან უბრალო შეხებით.

1988

ამერიკელი აქტივისტი, დრამატურგი და პროდიუსერი ლარი კრამერი აფუძნებს საერთაშორისო ორგანიზაცია ACT UP-ს, რომლის დაარსების მიზანიც იყო ძალების მობილიზება ვირუსის დასამარცხებლად.

ორგანიზაცია პირველ მასშტაბურ საპროტესტო აქციას აწყობს FDA-ის სათაო ოფისთან ამერიკაში, მათი მოთხოვნაა, საკვებისა და წამლების ადმინისტრაციამ უფრო დააჩქაროს HIV/AIDS პრეპარატების სამეცნიერო კვლევები. პროტესტს 1 000-ზე მეტი აქტივისტი ესწრება და მათი სლოგანია SILENCE=DEATH(სიჩუმე=სიკვდილს). საპროტესტო აქციაზე 178-მდე აქტივისტისს პოლიცია აპატიმრებს, თუმცა აქტივისტები მაინც აღწევენ შედეგს და 10 დღეში FDA აანონსებს, რომ პროცესი დაჩქარდება.

1988

THE WHO (მსოფლიოს ჯანდაცვის ორგანიზაცია) 1 დეკემბერს აცხადებს შიდსის დღედ, ინიციატივის მიზანია, გაზარდოს ცნობიერება ვირუსის გარშემო. 1 დეკემბერს დღემდე მრავალი აქტივისტი და მხარდამჭერი პატივს მიაგებს ინფიცირებულ და ვირუსით გარდაცვლილ  ადამიანებს.

1989

HIV/AIDS ვირუსი საბჭოთა საქართველოშიც აღწევს. შემთხვევა ქალაქ სოხუმში ფიქსირდება. პირველი შემთხვევის დაფიქსირებამდე რამდენიმე წლით ადრე, 1984 წელს ინფექციური პათოლოგიის ცენტრის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბდა შიდსთან ბრძოლის სამსახური.

1991

მსოფლიო კარგავს პოპ სამყაროს გავლენიან სახეს, ფრედი მერკურის და მეიჯიქ ჯონსი ამბობს რომ აივ დადებითია..

ეს ორი ფაქტი ზრდის ცნობადობას HIV/AIDS-ის გარშემო.

1993

ბრძოლა შიდსის ეპიდემიასთან ახალ ფაზაში გადადის

  • პრეზიდენტი კლინტონი ქმნის ახალ პოლიტიკას HIV/AIDS-თან ბრძოლაში
  • საერთაშორისო ორგანიზაცია ACT UP და ტანსაცმლის ხაზი Benetton-ი პარიზში, კონკორდის მოედანზე, გიგანტური კონდომის ინსტალაციას დგამს, რათა მსოფლიო მოსახლეობას შეახსენონ უსაფრთხო სექსის მნიშვნელობა ვირუსთან ბრძოლაში.
  • HIV/AIDS-ის თემატიკაზე შექმნილი პიესა „ანგელოზები ამერიკაში“ იგებს ამერიკის პრესტიჟულ პულიცერის პრემიას
  • კინოეკრანებზე გამოდის „ფილადელფია“, რომელიც გვიამბობს AIDS-ით ინფიცირებულ ადვოკატზე. ფილმში მთავარ როლს ტომ ჰენქსი ასრულებს, რომელიც მალევე ოსკარით დაჯილდოვდა.

1996

ჩნდება რევოლუციური, ანტირეტროვირუსული HAART მედიკამენტები, რომელსაც ადამიანის ორგანიზმში ვირუსის შემცირება შეუძლია. შიდსის მკვლევარი დეივიდ ჰო ამტკიცებს, რომ ამ მკურნალობამ, შესაძლოა, სრულიად განდევნოს ვირუსები ორგანიზმიდან. თუმცა მალევე დგინდება, რომ ვირუსი არსად  მიდის, ის მიძინებულ უჯრედებში იმალება. თუმცა ახალი თერაპია 40%-მდე ამცირებს სიკვდილიანობას.

1998-2000

ჯანდაცვის ორგანიზაციები ავრცელებენ ინფორმაციას, რომ ანტირეტროვირუსულ თერაპიას გააჩნია საშიში გვერდითი ეფექტები, ჩნდება ახალი, უფრო ძლიერი მედიკამენტების შექმნის აუცილებლობა. FDA მალევე ამტკიცებს ახალ პრეპარატებს, რომელიც უფრო უსაფრთხოა, თუმცა არ კურნავს სრულად ვირუსს.

2001-2002

შიდსის შედეგად გარდაცვლილთა რაოდენობა იზრდება, პრობლემა უფრო მასშტაბურ და გლობალურ სახეს იძენს.

გაეროს რიგით მეშვიდე გენერალური მდივანი და ნობელის პრემიის ლაურეატი კოფი ანანი 2001 წელს გამოვიდა ინიციატივით, შექმნილიყო შიდსისა და ჯანმრთელობის საერთაშორისო ფონდი, რომლის მთავარი მიზანიც ვირუსულ დაავადებებთან ბრძოლა იქნებოდა. იმავე წელს, სპეციალურ სესიაზე გაერომ კოფი ანანის ინიციატივას მხარი დაუჭირა და შეიქმნა მსოფლიო ფონდი.

2002

ამერიკის 43-ე პრეზიდენტი ჯორჯ ბუში აანონსებს საპრეზიდენტო გეგმას შიდსთან ბრძოლისთვის. პროგრამა 15 მილიარდი ამერიკული დოლარით ფინანსება და 15 ქვეყანას მიეწოდება ანტირეტროვირუსული პრეპარატები.

2012

FDA-მ, საკვებისა და მედიკამენტების ადმინისტრაციამ აკრედიტაცია მისცა ყოველდღიურ პრეპარატ PrEP-ს, რომელიც 99%-ით იცავს ადამიანებს შიდსის გადაცემისგან სექსუალური აქტის დროს. პრეპარატმა 74%-იანი ეფექტურობა აჩვენა სხვადასხვა ინექციის დროსაც.

2020

2020 წლის მარტში ერთ-ერთ სამედიცინო ჟურნალში გამოქვეყნდა სტატია, სადაც აღწერილია, როგორ განიკურნა პაციენტი სრულად HIV ვირუსისგან, ადამ კასტელო მეორე ადამიანია მსოფლიოში, რომელიც სრულიად განიკურნა ვირუსისგან, სტატიაში ნახსენებია, რომ პაციენტს 30 თვის განმავლობაში არ მიუღია ანტირეტროვირუსული პრეპარატები, რომელსაც ვირუსით ინფიცირებული მილიონობით ადამიანი ყოველდღიურად იღებს და მის ორგანიზმში და უჯრედებში აღარ არსებობს ვირუსები.

პაციენტის განკურნება ღეროვანი უჯრედების გადანერგვის შედეგად მოხდა, გადანერგვის მიზანი არ ყოფილა HIV განკურნება, პაციენტს სიმსივნის დიაგონი ჰქონდა და სწორედ ამიტომ ჩაუტარეს ძვირადღირებული ქირურგიული ჩარევა და როგორც აღმოჩნდა, დონორს აღმოაჩნდა აივის მიმართ რეზისტენტული გენი.

ეს პროცედურა საკმაოდ ძვირადღირებულია და ვერ გამოდგება მილიონობით ადამიანის სამკურნალოდ, თუმცა ფაქტი თავისთავად დადებით შედეგს გამოიღებს HIV/AIDS-ით ინფიცირებულ ადამიანებზე და მეცნიერებს გზას მისცემს, გამოიკვლიონ ამგვარი ქირურგიული ჩარევები და გააგრძელონ ეფექტური სამეცნიერო საქმიანობა.

2021

ამერიკულმა ფარმაცეპტულმა კომპანია Moderna-მ სულ რამდენიმე დღის წინ დაანონსა ახალი აივ ინფექციის საწინააღდეგო ვაქცინა. ვაქცინა უახლესი, mRNA სისტემით არის დამზადებული და ხელს უწყობს ორგანიზმში აივ ინფექციის საწინააღდეგო ანტისხეულების გამომუშავებას.

ვაქცინის გამოცდის პირველი ეტაპი რამდენიმე დღეში დაიწყება, ცდაში 56 HIV-სგან თავისუფალი ადამიანი მიიღებს, იმისთვის რომ ახალმა ვაქცინამ საბოლოო ავტორიზაცია მიიღოს და ფართო მასებისთვის გახდეს ხელმისაწვდომი, საჭირო გახდება ცდების მეორე და მესამე ფაზები.

წინა

ინდოეთის ტრანს საფეხბურთო გუნდის ისტორია

შემდეგი

მადონა 63 წლისაა: პოპის დედოფლის 13 გეი ჰიმნი

ბოლო სიახლეები

კვლევის თანახმად ორსული ქვიარ ქალები უფრო ხშირად განიცდიან დეპრესიას, ვიდრე ჰეტეროსექსუალი ქალები

FacebookTweetLinkedInEmail 5 თებერვალს გამოქვეყნდა კვლევა, რომელიც შეისწავლიდა სექსუალურ ორიენტაციასთან დაკავშირებულ უთანასწორობას ორსულ ქვიარ ქალებში. კერძოდ, მათი

დააკავეს კაცი, რომელმაც 200-მდე ქალს 5000-მდე ფოტო და ვიდეო მოტყუებით და ფარულად გადაუღო

FacebookTweetLinkedInEmail სპეციალური საგამოძიებო სამსახურის ცნობით, პირადი ცხოვრების საიდუმლოს ხელყოფისა და სექსუალური ხასიათის ქმედების იძულების ფაქტზე 43

ამარი – ტრანსგენდერი მომღერალი ძლიერი ხმით და საინტერესო ისტორიით

FacebookTweetLinkedInEmail ამარი American Idol-ის მონაწილეა, რომელმაც უამრავი მსმენელი მოხიბლა მსოფლიოს მასშტაბით. 28 წლის მომღერალი წარმოშობით ამერიკელია,

წიგნის “ცისფერი – ქვიარ ამბავი ქართულ ხელოვნებაში” პრეზენტაცია ჩაიშალა

FacebookTweetLinkedInEmail 6 მარტს დაგეგმილი წიგნის პრეზენტაცია “ცისფერი – ქვიარ ამბავი ქართულ ხელოვნებაში”  ჩაიშალა. კრებული ქართველი მხატვრების