რას ნიშნავს ტრანსგენდერობა და რატომ არის საჭირო ამაზე საუბარი? გვიხსნიან ექსპერტები ECOM -იდან – ევრაზიის ჯანმრთელობის, უფლებების, გენდერული და სექსუალური მრავალფეროვნების კოალიცია.
ვიყენებთ სწორ განსაზღვრებებს:
ტრანს* ადამიანები – არიან ადამიანები, რომელთა გენდერული იდენტობა განსხვავდება მათთვის დაბადების დროს მინიჭებული სქესისგან.
კორექტული ტერმინებია: ტრანს* ადამიანები, ტრანს* კაცი, ტრანს* ქალი, ასევე ტრანსგენდერი ადამიანები.
სქესი – დასკვნა, რომელიც ეფუძნება ადამიანის ბიოლოგიური სქესის ნიშნებს (გარეგნულ სასქესო ორგანოებს, ჯირკვლებს, ქრომოსომურ ნაკრებსა და ჰორმონებს).
გენდერი – სოციალურკულტურული მოლოდინებისა და მოთხოვნების ნაკრები, რომელიც განაპირობებს „კაცების“ და „ქალების“ როლსა და ქცევას და რომელიც გამყარებულია საზოგადოების, სახელმწიფოს და თავად ადამიანების მიერ.
გენდერული მარკერის/ნიშნის ცვლილება – სწორედ ასეა კორექტული ტრანსზიციის შედეგის აღნიშვნა.
მოძველებული ტერმინი „სქესის შეცვლა“ მოიცავს მიდგომას, რომლის გათვალისწინებით აუცილებელია სამედიცინო ჩარევა, ხოლო ტრანსგენდერი პიროვნების ჰარმონიზაციის პროცესები შეზღუდულია წინასწარ განსაზღვრული ვარიანტებით. ეს ტერმინი ასევე ეწინააღმდეგება ტრანს* მოძრაობის და ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) პოზიციას, რომელიც აღბეჭდილია დაავადებების საერთაშორისო კლასიფიკატორის მე-11 გადახედვაში, სადაც ტრანსგენდერობა ამორიცხულია მენტალური აშლილობების სიიდან 2022 წლის 1 იანვრიდან.
რას ნიშნავს „ტრანსგენდერული გადასხვლა“: პერიოდი, რომლის განმავლობაში ადამიანები დაბადებით მინიჭებულ სქესთან დაკავშირებული ერთი გენდერული როლიდან გადადიან სხვა გენდერულ როლზე. ეს შეიძლება იყოს იმის დასწავლა თუ როგორ იცხოვრო საზოგადოებაში სხვა გენდერული როლის გათვალისწინებით, ან ადამიანისთვის ყველაზე კომფორტული თვითგამოხატვის ძიების პროცესი. გადასვლა შეიძლება მოიცავდეს სხეულის ფემინიზაციას ან მასკულინიზაციას ჰორმონების ან/და სხვა სამედიცინო პროცედურების საშუალებით. აღსანიშნავია, რომ ყველა ეს პროცედურა არ არის სავალდებულო. მიუხედავად ამისა, ზოგიერთი ქვეყნის კანონმდებლობა ითვალისწინებს გენიტალიების სავალდებულო კორექციას.
საკუთარი გენდერული იდენტობის გააზრება შეიძლება მოხდეს ადამიანის ცხოვრების ნებისმიერ ეტაპზე და ნებისმიერ ასაკში. აღმოსავლეთ ევროპის და ცენტრალური აზიის (რუსეთის გამოკლებით, სადაც დღეის მდგომარეობით ახალი კანონმდებლობის გათვალისწინებით ტრანს* ადამიანების უფლებები შეზღუდულია) გენდერის ნიშნის იურიდიული ცვლილება შესაძლებელია სრულწლოვნების მიღწევის მომენტიდან. ზოგიერთ ქვეყნებს, მაგალითად კაზახეთში, გენდერის ნიშნის იურიდიული ცვლილვება შესაძლებელია მხოლოდ 21 წლიდან.
მნიშნველოვანია გვესმოდეს, რომ ტრანს* ადამიანები – აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის რეგიონებში მოსახლეობის ერთ-ერთი ყველაზე დაუცველი ჯგუფია. ეს ეხება გენდერის ნიშნის ცვლილების მარეგულირებელი კანონმდებლობის არსებობას, ასევე სამედიცინო პროტოკოლებს, რაც განსაზღვრავს ჰორმონალური პრეპერატების დანიშნვას. სიტუაცია კიდევ უფრო რთულდება, თუ ტრანს* ადამიანებს აქვთ აივ-დადებითი სტატუსი. მაგალითად ARV თერაპიაზე უარი ხშირად განპიროებულია ჰორმონალური პრეპარატებისა და ARV თერაპიით გათვალისწინებული სამედიცინო პრეპარატების ერთობლივი მიღებით გამოწვეული გვერდითი ეფექტებით. ნაციონალური პროტოკოლების არ არსებობის და ექიმების უცოდინრობის პირობებში ტრანს* ადამიანები იძულებულები არიან იყოდონ და მიიღონ ჰორმონალური პრეპარატები დამოუკიდებლად.
„ტრანს* ადამიანები – ეს პირველი რიგში ადამიანებია, ვისაც იგივე უფლებები და ვალდებულებები აქვთ, როგორს სხვებს. მათ პრობლემებზე საუბარი და მათი ხილვადობის ამაღლება – ეს არის ამ ადამაინების უფლებების დაცვისკენ გადადგმული აუცილებელი ნაბიჯი“, – ამბობს ამირ მუკამბეტოვი, ECOM-ის ადვოკატირების კოორდინატორი.
Transgender Awareness Month ტრანსგენდერი ადამიანები საკითხებზე ცნობიერების ამაღლების თვე პირველად აღნიშნეს ამერიკის შეერთებულ შტატებში 2017 წელს. ეს არის მნიშვნელოვანი შესაძლებლობა ტრანს* ადამიანების პრობლემებისადმი ყურადღების მიპყრობის და ტრანს* საზოგადოების მრავალფეროვნების აღნიშვნის. 20 ნოემბერს ასევე აღინიშნება ტრანს* ადამიანების ხსოვნის საერთაშორისო დღე.
ტრანს* ადამიანებისთვის სასარგებლო ბმულები:
აღმოსავლეთი ევროპისა და ცენტრალური აზიის რეგიონებში ტრანს* ადამიანებისთვის არსებული სერვისები https://ecom.ngo/trans-services
იურიდიული დახმარება https://ecom.ngo/legal-services
აივ ტრანს* ადამიანბს შორის https://ecom.ngo/hiv-trans-eeca
ქვეყნების რუკა, სადაც მუშაობს ECOM და სადაც მოგროვებულია ანალიტიკური მონაცემები: ჯანმრთელობის სერივსებზე ხელმისაწვდომობა, კანონმდებლობა, აივ-თან დაკავშირებით უწყვეტი დახმარების მიწოდება https://ecom.ngo/country-maps
ECOM მუშაობს აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის რეგიონებში. კოალიცია აერთაინებს 20 ქვეყანაში მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და აქტივისტებს. 2022 წელს ECOM-ის მიერ, ზემოაღიშნულ რეგიონებში ტრანს* ადამაინების უფლებების დარღვევის 99 შემთხვევაა რეგისტრირებული.
