ნუტრიენტების დეფიციტი ნიკოტინური დამოკიდებულებისას

ფსიქოაქტიური ნივთიერებების მოხმარება ხშირად იწვევს ადამიანის ორგანიზმის გამოფიტვას სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ვიტამინებისა და სხვა ნუტრიენტებისგან. მაგალითად, ნიკოტინის რეგულარული მოხმარება ადამიანის ორგანიზმში იწვევს ისეთი მნიშვნელოვანი ნუტრიენტების ნაკლებობას, როგორიცაა: 

ბეტა – კაროტინი

B – ჯგუფის ვიტამინები

C და D ვიტამინები 

ვიტამინები E

სალენი Selen  და თუთია Zink

აღნიშნული ვიტამინების მარაგის მიღება სავსებით შესაძლებელია დაბალანსებული კვების რაციონიდან. გთავაზობთ აღნიშნული ნუტრიენტების მოქმედების აღწერას და ასევე, ინფორმაციას თუ რომელი კვების პროდუქტები შიცავენ მათ. 

გაფრთხილება: არ მიმართოთ თვითმკურნალობას და არ გამოიყენოთ სინთეტიური ვიტამინები ექიმის დანიშნულების გარეშე. ეს შეიძლება სახიფათო იყოს თქვენი ჯანმრთელობისთვის.

ბეტა-კაროტინი 

მოქმედებს, როგორც ანტიოქსიდანტი – იცავს უჯრედებს, მათ შორის, კანის უჯრედებს თავისუფალი რადიკალებისგან, სიმშრალისგან, ულტრაიისფერი სხივებისგან, იცავს ფილტვებს და ხელს უწყობს კუჭის ლორწოვანი გარსის განახლებასაც. ამცირებს სიმსივნის რისკებს. ხელს უწყობს თვალების ჯანმრთელობას, ახდენს კატარაქტის, მხედველობის დაქვეითების პრევენციას. დადებითად მოქმედებს თავის ტვინის მუშაობაზე, ხელს უწყობს იმუნური სისტემის გამართულ ფუნქციიონირებას, ყურადღების კონცენტრაციას და მეხსიერებას. 

ბეტა კაროტინით მდიდარი ხილი და ბოსტნეული ნარინჯის და წითელი ფერისაა – სტაფილო, ბულგარული წიწაკა, პომიდორი, გრეიფრუტი, ატამი, ნესვი, გარგარი, ხურმა. 

B ვიტამინების ჯგუფი რვა აუცილებელ მიკროელემენტს მოიცავს. მათი ძირითადი დანიშნულება საკვებიდან ენერგიის მიღება და ორგანიზმში მისი წარმოქმნის უზრუნველყოფაა. ამ ჯგუფის ვიტამინები დიდ როლს ასრულებენ ნერვული სისტემის გამართულ მუშაობაში, ფსიქოლოგიური ბალანსის შენარჩუნებაში, იმუნიტეტის გაძლიერებაში.

ვიტამინი B1 – თიამინი

ვიტამინ B1-ის უპირველესი ამოცანა ნახშირწყლების, ცილებისა და ცხიმების ენერგიად გარდაქმნაა – რის გარეშეც ორგანიზმში მიმდინარე სასიცოცხლო პროცესების წარმართვა შეუძლებელია. რაც უფრო მეტ ნახშირწყალს ვიღებთ, მით უფრო მეტი თიამინი სჭირდება ორგანიზმს მის გადასამუშავებლად. 

თიამინი ნერვული უჯრედების მემბრანის შემადგენელი ნაწილია და პასუხისმგებელია ნერვებსა და თავის ტვინს შორის ინფორმაციის გადაცემა-გაცვლაზე, რითაც უზრუნველყოფს  კარგ კონცენტრაციას, სრულფასოვან გონებრივ მუშაობას და გაწონასწორებულ ფსიქიკას. მონაწილეობს ბედნიერების ჰორმონების წარმოქმნაში. თიამინი მონაწილეობს ცილა კოლაგენის სინთეზშიც, რომელიც აუცილებელია კანის, თმის, ძვლებისა და ხრტილების სიჯანსაღისთვის. დეფიციტი უმეტესად ალკოჰოლზე დამოკიდებულ პირებს ემუქრებათ, შაქრიანი დიაბეტის მქონე პირებსაც. 

თიამინის ნაკლებობა, უპირველეს ყოვლისა, თავის ტვინზე აისახება, რაც დაბნეულობით, მეხსიერების დაქვეითებით, კონცენტრაციის დარღვევით გამოიხატება. ამას შესაძლოა თან ახლდეს თავის ტკივილი, თვალების უკონტროლო მოძრაობა, გაღიზიანება, დეპრესია, კუნთების სისუსტე, დაღლილობა, იმუნიტეტის დაქვეითება. ყველაზე რთულ შემთხვევებში მოსალოდნელია პერიფერიული ნეიროპათიისა და გულ-სისხლძარღვთა სისტემის პათოლოგიის განვითარება.

ვიტამინი B2 – რიბოფლავინი

ვიტამინი B2 მეტად მნიშვნელოვანია  ორგანიზმის გამართული მუშაობისთვის. ის გადამწყვეტ როლს ასრულებს საკვებიდან მიღებული ნახშირწყლების, ცხიმებისა და ცილების ენერგიად გარდაქმნაში. ამასთანავე, საჭიროა სისხლის წითელი უჯრედების სინთეზისთვის, ხელს უწყობს ღვიძლიდან ტოქსინების გამოდევნას, აუცილებელია თმის, კანის, ლორწოვანისა და ფრჩხილების სიჯანსაღისთვის.

ვიტამინ B2-ის ნორმის შესავსებად ყოველდღე უნდა მიირთვათ რძის ნაწარმი, ხორცი, კვერცხი, თევზი, მთლიანი ანუ გაუფცქვნელი, გარსგაუცლელი მარცვლეული, ზოგიერთი ბოსტნეული, მაგალითად, ბროკოლი, მწვანე კომბოსტო, კარტოფილი, ასევე – სოკო,  ნუში,  სეზამის მარცვლები, საფუარი.

ვიტამინი B3 – ნიაცინი

ვიტამინ B3-ის ორი ფორმაა ცნობილი – ნიკოტინმჟავა და ნიკოტინამიდი (ვიტამინი PP). მონაწილეობს მიელინის – ნერვული ბოჭკოს შემომგარსველი ნივთიერების სინთეზში, ხელს უწყობს სისხლში გლუკოზის დონის რეგულირებას, მონაწილეობს ენერგიის გამომუშავებაში, ახალი უჯრედების წარმოქმნასა და რეგენერაციაში, იცავს კანის უჯრედებს ულტრაიისფერი დასხივების მავნე ეფექტისგან, არეგულირებს სისხლში ცხიმის კონცენტრაციას, აუმჯობესებს თავის ტვინის ფუნქციას.

ვიტამინი B5 – პანტოთენის მჟავა

მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ქოლესტეროლის სინთეზში, რაც, თავის მხრივ, საჭიროა სტეროიდული ჰორმონების ფორმირებისთვის (ასეთებია, მაგალითად, სასქესო ჰორმონები, სტრესის საწინააღმდეგო ჰორმონები, D ვიტამინი), აქვს ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება, ხელს უწყობს ჭრილობის შეხორცებას, მნიშვნელოვანია უჯრედების რეგენერაციისა და გამრავლებისთვის.

ვიტამინი B6 – პირიდოქსინი

სახელწოდება “ვიტამინი B6” რამდენიმე ნივთიერებას აერთიანებს. 

პირიდოქსინი მონაწილეობს ამინომჟავების სინთეზში, რომლებიც უჯრედის საშენი მასალაა; ხელს უწყობს ორგანიზმში ნატრიუმისა და კალიუმის ბალანსის შენარჩუნებას, რაც წარმართველია ნერვული სისტემის გამართული მუშაობისთვის;  მონაწილეობს ჰემოგლობინის სინთეზში; არეგულირებს სისხლში გლუკოზის დონეს; აუმჯობესებს თმის ზრდას; მონაწილეობს ბედნიერების ჰორმონების, კერძოდ, სეროტონინის, დოფამინის, ნორადრენალინის წარმოქმნაში; აუცილებელია სრულფასოვანი ზრდა-განვითარებისთვის, ამიტომ ფოლიუმის მჟავასა და B12-თან ერთად აუცილებლად უნდა მიიღონ ორსულებმა.

ვიტამინი B7  – ბიოტინი

ბიოტინს, იმავე ვიტამინ B7-ს,  H ვიტამინსაც უწოდებენ. ის ორგანიზმს საკვები ნივთიერებების ენერგიად გადაქმნაში ეხმარება, ხელს უწყობს სისხლში გლუკოზის დონის რეგულირებას, ააქტიურებს მთელ რიგს ფერმენტებისა, რომლებიც აუცილებელია ცხიმოვანი მჟავების სინთეზისთვის, ამინმჟავების დასაშლელად, ქოლესტეროლის დონის დასარეგულირებლად. ბიოტინი გავლენას ახდენს ემბრიონის განვითარებაზე, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კანის, თმისა და ფრჩხილების სიჯანსაღისთვის.

ვიტამინი B9 – ფოლიუმის მჟავა

ვიტამინ B9-ს უმრავლესობა ფოლიუმის მჟავას სახელით იცნობს. სინამდვილეში ფოლიუმის მჟავა მისი სინთეზური ფორმაა, ბუნებრივ ფორმას კი, რომელიც საკვებში გვხვდება, ფოლატი ეწოდება. ფოლიუმის მჟავა, უფრო ზუსტად, ფოლატი, მონაწილეობს უჯრედის დაყოფაში, ფორმირებასა და რეგენერაციაში. ამასთან, ის ხელს უწყობს სისხლის წითელი (ერითროციტები) და თეთრი (ლეიკოციტები) უჯრედების ფორმირებას, თავის ტვინის, ნერვების, კუჭ-ნაწლავის გამართულ ფუნქციობას, მონაწილეობს ბედნიერების ჰორმონების წარმოქმნაში. B6 და B12 ვიტამინებთან ერთად ხელს უწყობს ამინმჟავა ჰომოცისტეინის დაშლას, რომლის მაღალი დონე გულ-სისხლძარღვთა დაავადების რისკფაქტორი და იშვიათი თანდაყოლილი დაავადების ნიშანია.

ფოლიუმის მჟავას უხვად შეიცავს მწვანეფოთლოვანი ბოსტნეული, ღვიძლი, კვერცხის გული, პარკოსნები (ოსპი, სოია), სატაცური, კიტრი, პომიდორი, ხორბლის ღივი, საფუარი, ჭარხალი, ასკილი, სეზამის მარცვლები. ის გვხვდება რძესა და რძის ნაწარმშიც. ამ ვიტამინს ორგანიზმი ცხოველური წყაროდან უკეთ ითვისებს.

ვიტამინი B12 – კობალამინი

ვიტამინი B12 ერთმანეთის მსგავს ნივთიერებათა ჯგუფია, რომლებსაც კობალამინებს უწოდებენ (ერთი მათგანია ციანკობალამინი). განსაკუთრებით დიდია მათი როლი ორგანიზმის ცხოველმყოფელობაში. B12-ს მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს სისხლის წითელი უჯრედების წარმოქმნაში, აუცილებელია უჯრედების დაყოფისა და  ზრდისთვის, ცილისა და ცხიმების ცვლისთვის, თავის ტვინისა და ნერვული სისტემის მუშაობისთვის, რადგან ხელს უწყობს ნერვული ბოჭკოების გარსის ფორმირებასა და რეგენერაციას. ვარაუდობენ, რომ მის ხანგრძლივ დეფიციტს შეუძლია ჭკუასუსტობა გამოიწვიოს. B6-სა და B9-სთან ერთად ხელს უწყობს ამინმჟავა ჰომოცისტეინის დაშლას, მონაწილეობს ბედნიერების ჰორმონების სინთეზში. ამასთანავე, ფოლიუმის მჟავას აქტივაცია მხოლოდ B12-ის მონაწილეობით არის შესაძლებელი.

B12-ის მდიდარი წყაროა ხორცი და ღვიძლი. მას ასევე შეიცავს სკუმბრია, კალმახი, ორაგული, რძის ნაწარმი და კვერცხი, ფერმენტირებული პროდუქტები, მაგალითად, მჟავე კომბოსტო.

ვიტამინი C 

ხელს უწყობს ორგანიზმის ზრდას და ჯანმრთელობის შენარჩუნებას. მცირე რაოდენობით მას შეიცავს ბოსტნეული, დიდი ოდენობით კი კენკრა, ციტრუსები და სხვა ხილი. იგი იღებს მონაწილეობას ორგანიზმის მრავალ ფუნქციაში: ნახშირწყლების ცილებისა და ცხიმების შეთვისებაში. ჭრილობების შეხორცებაში, სისხლძარღვების კედლის გამაგრებაში. ადამიანის ორგანიზმში იგი არ სინთეზირდება და ამ ვიტამინით უზრუნველყოფა წარმოებს ეგზოგენური გზით საკვების მეშვეობით. ასკორბინის მჟავა მონაწილეობას იღებს მრავალ ბიოქიმიურ პროცესებში, ძირითადად კი ჟანგვის პროცესში. იგი აუცილებელია ქსოვილოვანი სუნთქვისათვის. ქსოვილოვან დონეზე მას გააჩნია განსაკუთრებული როლი კოლაგენის სინთეზთან დაკავშირებით, ისევე, როგორც ძვლების და კბილების მატრიცასთან, კაპილარების შიდაუჯრედულ შრესთან. იგი მონაწილეობას იღებს სისხლის შედედებაში და ძირითადი ცვლის პროცესებში.

ვიტამინი C ასტიმულირებს სპეციფიკურ ანტიმიკრობულ ანტიტოქსინებს, ზრდის ზოგიერთი ფაქტორის დონეს, რომლებიც მონაწილეობენ იმუნოპროცესებში. ზემოთაღნიშნულიდან გამომდინარე ეს ვიტამინი აუცილებელია ანთებითი პროცესების სამკურნალოდ, დესენსიბილიზაცისათვის და სისხლის შედედებისათვის. იგი აუმჯობესებს ქსოვილების რეგენერაციას და ააქტიურებს ორგანიზმის დაცვით ძალებს.

D ვიტამინი 

ვიტამინებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე აუცილებელია D ვიტამინი. იგი მოქმედებს ყველა ორგანოთა სისტემაზე და არეგულირებს ორგანიზმის გამართულად ფუნქციონირებას. D ვიტამინი მოქმედებს:

• იმუნურ სისტემაზე (ორგანიზმის თავდაცვითი მექანიზმები)

• ნაწლავიდან კალციუმის, მაგნიუმის, თუთიის, ფოსფატისა და რკინის შეწოვაზე

• ძვალ-სახსროვანი სისტემის გამართულ მუშაობაზე

• ნერვული სისტემის ნორმალურ ფუნქციონირებაზე

D ვიტამინის ნაკლებობა იწვევს

• ძვლებისა და კუნთების დაავადებებს (ოსტეოპოროზი, მიალგია)

• ნერვულის სისტემის ზოგიერთ ქრონიკულ დაავადებას (გაფანტული სკლეროზი)

• წონის დარღვევას

• სასუნქი სისტემის ხშირ ინფექციურ დაავადებებს
• გუნება-განწყობის გაუარესებას, დეპრესიის განვითარებას და სხვ.

ვიტამინი E                       

E  ვიტამინი წარმოადგენს ანტიოქსიდანტს და იცავს ორგანიზმის უჯრედებს თავისუფალი რადიკალების დამაზიანებელი მოქმედებისგან. აღნიშნული ვიტამინი აძლიერებს იმუნიტეტს, იცავს გულ-სისხლძარღვთა სისტემას, საუკეთესოა ალცჰაიმერის დაავადებისა და ზოგიერთი კიბოს პრევენციისთვის, აფერხებს სისხლის თრომბების გაჩენას, ხელს უწყობს კანის სიჯანსაღეს. E ვიტამინს შეიცავს მცენარეული ზეთი, ხორბალი,  ავოკადო, ბროკოლი, ბრიუსელის კომბოსტო, ისპანახი, პომიდორი, შოკოლადი, კვერცხი, რძე.

სელენის L -მეთიონინი

ორგანული სელენია –  ყველაზე მარტივად ათვისებადი ფორმა ორგანიზმისთვის. სელენი შედის ორასამდე ფერმენტისა და ჰორმონის შემადგენლობაში. სელენი ძლიერი ანტიოქსიდანტია. სელენის მეშვეობით  ხდება გლუტათიონპეროქსიდაზას (ორგანიზმში ყველაზე მნიშვნელოვანი ანტიოქსიდანტი) სინთეზი. სელენი იცავს დნმ – ის სტრუქტურას, ახორციელებს უჯრედების ნორმალური დაყოფის კონტროლს, ასევე ხელს უშლის სიმსივნური უჯრედების წარმოქმნას. სელენი ძალიან მნიშნელოვანია ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციონირებისთვის. თევზი, ხორცი და კვერცხია სელენის საუკეთესო წყაროა. სელენს შიცავს სოკო, თხილი, კიტრი, მარცვლეული, ჩაი.

თუთია – Zinc

თუთია ადამიანის ჯანმრთელობისთვის აუცილებელი საკვები ნივთიერებაა, რომელსაც გააჩნია ანტიოქსიდანტური სტრესის და ანთების საწინააღმდეგო ფუნქციები. მის დეფიციტსა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების განვითარებას შორის კავშირი დადასტურებულია მრავალი გამოკვლევით. თუთიის დამატებამ შეიძლება შეამციროს ათეროსკლეროზის რისკი და დაიცვას მიოკარდიუმის ინფარქტისა და იშემიური დაზიანებისგან. თუთიას შეიცავენ შემდეგი საკვები პროდუქტები: ხორცი, მარცვლეული, კვერცხი, ისპანახი, ზღვის პროდუქტები.