ბავშვობა და მოზარდობა
ძალიან მშვიდი ბავშვი ვიყავი. და-ძმა არ მყავდა და უმეტესწილად ჩემთვის წყნარად ვთამაშობდი. ბავშვობის ყველაზე შთამბეჭდავი მოგონება ველოსიპედს უკავშირდება. ძალიან ცუდი მჭამელი ვიყავი და ბაბუას მივყავდი ხოლმე პარკში, სადაც ველოსიპედით ერთ წრეს რომ შემოვუვლიდი იქაურობას, შემდეგ ერთი ლუკმა უნდა მეჭამა. ინტერესიანი ბავშვი ვიყავი, ყველაფრის შესწავლა მინდოდა, რომ გამეგო რა როგორ მუშაობს. არასოდეს ვაფუჭები და ვამტვრევდი სათამაშოებს იმის გასაგებად, თუ როგორია ის შიგნიდან, ვათვალიერებდი და ისე ვიკვლევდი. მამა მშენებელი ინჟინერია, დედა პოლიტექნიკუმის ლაბორატორიის მუშაკი. ორივე საკუთარი პროფესიით მუშაობდა საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში და წარმატებულადაც.
90-იანი წლები ჩვენთვის ცივი და ბნელი იყო, როგორც სხვებისთვის, იმიტომ რომ არც შუქი იყო, არც გაზი, სკოლაში სანთლის დ ნავთის ნათურით ვმეცადინეობდით. მახსოვს, მშობლებმა იყიდეს უზარმაზარი აკუმულატორი, რომელსაც ვტენიდით, როცა შუქი მოდიოდა ერთი ან ორი საათით. ასევე გვქონდა პატარა შავ-თეთრი ტელევიზორი, რომელსაც შემდეგ აკუმულატორის საშუალებით ვრთავდით და ვუყურებდით ბრაზილიურ სერიალებს.
მეზობლებიც იკრებებოდნენ ჩვენთან სერიალის საყურებლად და ეს იყო ჩვნეთვის მოვლენა, ძალიან ველოდებოდით ამ ერთ საათს. ამ სერიალებში ლამაზი ბიჭებიც იყვნენ და გეი პერსონაჟებიც, გეი წვყლებიც კი იყვნენ. საკმაოდ დადებითი პერსონაჟები იყვნენ და არავინ აკეთებდა რაიმე ნეგატიურ კომენტარებს მათი მისამართით. ჩემთვის შოკის მომგვრელი იყო ამ ყველაფრის დანახვა. ვუყურებდი იმას რაც მე აშკარად მომწონდა, თუმცა იმ პერიოდში ჩემი გეი იდენტობა ჯერ აღქმული არ მქონდა და არც ის მესმოდა, თუ რატომ მაინტერესებდა ასე ძალიან და მინდოდა იმის გაგება რაც იქ ხდებოდა.
არ ვიცი რამ მიმაღებინა ჩემი თავი. როდესაც 14-15 წლის ვიყავი მაშინღა მივხვდი, რომ ჩემს თავს რაღაც განსხვავებული ხდებოდა, არა ის, რასაც ჩემგან ჩემი მშობლები, ჩემი მეზობლები, ჩემი თემი ელოდა. დაახლოებით 16 წლის ასაკისთვის უკვე მივიღე ჩემი გეი იდენტობა. შესაძლოა საკუთარი თავის მიღებაში რაღაც როლი ითამაშა რუსულმა ჟურნალებმა, როგორიც იყო, მაგალითად, „Спид – Инфо“, სადაც აქა-იქ ჩნდებოდა პუბლიკაციები ჰომოსექსუალობაზე. პირველი ადამიანები, ვისთანაც ქამინგ აუთი მქონდა ჩემი კურსელები იყვნენ, უნივერსიტეტში. მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან კარგი მშობლები მყავს, მეტი თავისუფლება მინდოდა და ამიტომაც ერევანში გადმოვედი სწავლისთვის და ისედაც. პირველად ჩემს მეგობარს ვუთხარი, რომელთან ერთადაც ვსწავლობდით, შემდეგ ორ მეგობარ გოგოს ვუთხარი და ამ ადამიანებთან ვმეგობრობდი შემდგომშიც.
ურთიერთობა ოჯახთან
ოჯახთან ახლაც მშვენიერი ურთიერთობები მაქვს. 18 წლის ასაკში მშობლებთანაც მქონდა ქამინგ აუთი. რა თქმა უნდა ძალიან რთული იყო, მაგრამ მათ გამიგეს და ნელ-ნელა, წლების განმავლობაში მიმიღეს კიდეც. მე ვფიქრობ, რომ მათ დღემდე აწუხებთ ეს კითხვა – „რატომ დაგვემართა ეს ჩვენ?“, ასევე ის რომ მათი ოცნებები, გეგმები ჩემთან დაკავშირებით არ შესრულდა – დაოჯახებასთან და შვილიშვილებთან დაკავშირებით. მიუხედავად ამისა და იმის გათვალისწინებით რომ მე ასე ღიად ვსაუბრობ ჩემს ორიენტაციაზე, ჩვენ მაინც ძალიან კარგი ურთიერთობები გვაქვს. დარწმუნებული ვარ, რომ ნათესავებმაც იციან და წაიკითხეს ჩემ შესახებ, თუმცა არ საუბრობენ ამ თემაზე და ჩვენ ოჯახთან ურთიერთობასაც აგრძელებენ.
Mamikon Hovsepyan and James Adomian at GALAS 20-th anniversary
საქმიანობის სფერო
პოლიტექნიკუმში სოციოლოგიის და ეკონომიკის შესწავლით ვიყავი დაკავებული. ორივე ეს მიმართულება ძალიან გამომადგა შემდგომ საქმიანობაში – ადამიანის უფლებების სფეროში კვლევების კეთებისას, მონიტორინგის პროცესში. ორგანიზაცია, სადაც ვმუშაობ ხშირად უკვეთავს კვლევებს, აკეთებს ინფორმაციის ანალიზს, ადგენს შესაბამის ანგარიშებს და ამ ყველაფერში ჩემი ცოდნა ძალიან მეხმარება.
რაც შეეხება სომხეთში ლგბტქი მოძრაობის განვითარებას, აქ ძალიან დიდი როლი ითამაშა ერთ-ერთმა კლუბმა, სახელწოდებით „Monte-Cristo“. 2000-იანების დასაწყისში ამ კლუბში პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანები იკრიბებოდნენ, მათ შორის ბევრი ლგბტქი ადამიანებიც. პარასკევობით ლესბოსელი ქალების საღამო იყო ხოლმე, ხუთშაბათობით გეების, შაბათს მიქსი იყო და ძალიან ბევრი ჰეტეროსექსუალი ადამიანიც მოდიოდა. მაშინ არანაირი პროექტები არ არსებობდა, უბრალოდ ხალხი იკრიბებოდა სოციალიზაციისთვის, რეკრეაციისთვის. ამგვარად ძალიან ბევრი კარგი ნაცნობი და მეგობარი შევიძინე იმ პერიოდში ქვიარ თემიდან. დღემდე ერთად მოვდივართ.
პირველი ქვიარ ჯგუფი და პირველი ქვიარ ბარი
დახურული ჯგუფიც სახელწოდებით Gay Lesbian Armenian Group (GLAG) აქედან მოდის. დახურული იმიტომ, რომ ჩვენთან, სომხეთში, ჰომოსექსუალობა კრიმინალიზებული იყო 2003 წლამდე. ღიად ვერაფერს ვაკეთებდით. მახსოვს რამდენჯერმე პოლიციელებმა რეიდი მოაწყეს ამ კლუბთან. მათ იცოდნენ თუ რა ჯგუფი იკრიბებოდა ბარში და ამიტომ შანტაჟის საშუალებით ცდილობდნენ ფულადი თანხების მიღებას ბარის სტუმრებისგან. „ამდენი გადაგვიხადე, თუ არ გინდა რომ შენმა მშობლებმა გაიგონ, რომ გეი ხარ“ და მსგავსი მუქარები იყო. დახურულ ჯგუფში დავიწყეთ მსჯელობა იმაზე, რომ რაღაცა უნდა გაგვეკეთებინა საკუთარი უფლებების წინ წამოსაწევად, ასევე რომ ორგანიზებული სახე უნდა მიგვეცა ჩვენი აქტივობებისთვის.
„Monte-Cristo“-ს გარდა კიდევ ერთი ბარი იყო – „Melines“, სადაც ჯერ ბარმენად ვმუშაობდი, შემდეგ ბარის მეპატრონეც გავხდი. ეს ბარი 2007 წლამდე მუშაობდა, შემდეგ სხვა გეი ბარებიც გაიხსნა. ამას ქვიარ თემის წევრების ერთმანეთთან გაცნობა მოყვა, სოციალური კავშირების გამყარება და ასე გრძელდებოდა 2012 წლამდე, ვიდრე მოლოტოვის კოკტეილებით არ დაესხნენ თავს ერთ-ერთ ბარს. შემდეგ გაგრძელდა პოლიციელების რეიდები სხვა ბარებთან, ადამიანების დაკავებები. მეც რამდენჯერმე დამაკავეს.
ულტრა-მემარჯვენე ჯგუფების გააქტიურება
ამ დროიდან ზოგადად იცვლება სომხეთში სიტუაცია, ულტრა-მემარჯვენე დანაშაულებრივმა დაჯგუფებებმა გამოავლინეს საკუთარი თავი. ლგბტქი მოძრაობის განვითარების პარალელურად სომხეთში გამოჩნდენ რუსული ანტი-ლგბტ პროპაგანდისტური ჯგუფები, რომელთა დღის წესრიგი აშკარად კრემლიდან იმართებოდა. თუმცა ამ დროისთვის უკვე იყო ლგბტქი საკითხებზ მომუშავე ორგანიზაცია, რომელიც სხვადასხვა სერვისებს აწვდიდა ქვიარებს.
Pink Armenia
2007 წლიდან ჩვენ ძალიან ღიად ვმუშაობდით, ამ პერიოდში დავარეგისტრირეთ ორგანიზაცია Pink Armenia. ჩვენი მისამართიც საჯაროდ გვეწერა, ორგანიზაციის აბრაც შენობის ფასადს ამშვენებდა ქუჩის მხრიდან, ხოლო 2012 წლიდან ეს ყველაფერი შეიცვალა. როდესაც ორგანიზაციას ვაფუძნებდით, ოთხი მეგობარი, ვფიქრობდით, რომ რთული იქნებოდა სომხეთში ქვიარ საკითხებზე მუშაობა და ამავდროულად საინტერესოც, თუმცა მაშინ ვერც კი წარმოვიდგენდით, რომ ამდენად რთული იქნებოდა. ბევრნაირი ღონისძიებები, რასაც ადრე ვაკეთებდით, ახლა ვეღარ ვაკეთებთ, ძალიან ბევრი რისკია.
2012 წელს 8 მაისს იყო თავდასხმა კლუბ მონტე-კრისტოზე, იმავე წლის 21 მაისს სიძულვილის ჯგუფები თავს დაესხნენ მრავალფეროვნების მარშს ენერვანში. როგორც მახსოვს, თბილისშიც იმ წელს 17 მაისს იყო თავდასხმა მარშის მონაწილეებზე. ჩვენ დროშების გარეშე ვიყავით, მხოლოდ პოსტერები გვქონდა ნებისმიერი მრავალფეროვნების მხარდამჭერი წარწერებით. იმ პერიოდში ძალიან დიდი მხარდაჭერა გვქონდა, განსაკუთრებით ქალთა ორგანიზაციების მხრიდან. ქალთა რესურსულ ცენტრთან ერთად დავგეგმეთ მრავალფეროვნების მარში. ძალიან ბევრი ადამიანი გვიჭერდა მხარს, თუმცა ეს ადამიანები ახლა პრორუსული კურსის მხარდამჭერები გახდნენ.
რუსეთის გავლენა
ახლა რომ ვუყურებ ძველ ვიდეოებს, ვხედავ იგივე ადამიანებს, თუ როგორ აკეთბდნენ ჩვენ მხარდამჭერ განცხადებებს. ახლა კი, ცხოვრებამ ისინი შეცვალა, შვილები ჰყავთ გასაზრდელი და, როგორც ჩანს, ღირებულებებს კარგი ცხოვრება ურჩევნიათ. სამოქალაქო სექტორში ხელფასები საკმაოდ დაბალია. ამ სფეროში მუშაობით გამდიდრება ცხადია გამორიცხულია, თუ პატიოსნად მუშაობ.
ჩემი ზარით, კრემლიდან მოხდა სამოქალაქო სექტორიდან იმ ადამიანების „დავერბოვკება“, ვინც აქტიური იყო და ჩანდა. აშკარაა, რომ მათ გაცილებით მეტი ფული მისცეს, ვიდრე ამ სფეროში როდესმე გამოიმუშვებდნენ. ერთ-ერთმა ახალგაზრდა ქალმა, რომელსაც პატარა შვილი ჰყავდა იმ პერიოდისთვის, პირდაპირ მითხრა, რომ იძულებული იყო ასე მოქცეული მისი შვილის ინტერესებიდან მომდინარე, რომ ვერ გაზრდიდა შვილს სამოქალაქო სექტორში განსაზღვრული, დაბალი ხელფასით.
სამწუხაროდ რუსეთის მიერ „დავერბოვკებული“ ლგბტქი ადამიანებიც არიან. მე მათ საკმაოდ ხშირად ვხედავ ამა თუ იმ ღონისძიებებზე. მე მათ ვესაუბრები და ვეუბნები, რომ „თუ რუსეთი მოახერხებს და ქვეყანაში საკუთარ ძალებს მოიყვანს ხელისუფლებაში, ეს ძალები, პირველ რიგში ლგბტქი აქტივისტებს მოკლავენ, შემდეგ აკრძალავენ სამოქალაქო ორგანიზაციებს. როგორ შეიძლება მხარს უჭერდე მაგალითად სომხეთის მეორე პრეზიდენტს, რომელიც ღიად ეთანამშრომლება კრემლს?“ ამაზე ისინი მპასუხობენ, რომ ჩვენ დავიღალეთ ამ ყველაფრით, ჩვენ გვინდა ეკონომიკური ცვლილებები. მე ვეუბნები, რომ ეს არ არის ცვლილებების მომტანი კურსი, არამედ პირიქით მხოლოდ უარესობისკენ მიმაველი კურსია.
ასევე რუსეთის კაგებე „ავერბოვკებს“ ადამიანებს ქვიარ ორგანიზაციებში ჩასანერგად. მაგალითად, ჩვენ ორგანიზაციაშიც მუშაობდა ერთი ადამიანი, რომელიც კგბ-მ „დაავერკობკა“ და ეს მოგვიანებით გახდა ცნობილი. როგორც მე ვხვდები, ეს სამკაოდ გავრცელებული პრაქტიკაა, ჩემ მეგობართანაც მივიდა კგბ-ს თანამშრომელი „დავერბოვკების“ მიზნით და ჩემმა მეგობარმა ჩაიწერა მათ შორის საუბარი და გამოაქვეყნა კიდეც. ჩემთან იყვნენ მოსულები ორგანზიაციიდან, რომელსაც ოლიგარქები აფინანსებენ და მთხოვდნენ მათთან მემუშავა, სამმაგ ანაზღაურებას მთავაზობდნენ ვიდრე მაქვს, მაგრამ ცხადია უარი ვუთხარი. ამის შემდეგ, ჩვენი ორგანიზაციიდან კიდევ ერთ თანამშრომელთან იგივე წინადადებით მივიდნენ.
რთულ პირობებში მუშაობა
ძალიან რთულია ასეთ პირობებში მუშაობა, მაგრამ Pink Armenia ახერხებს და წლიდან წლამდე ინარჩუნებს ქვიარებისთვის საჭირო სერვისებს. სამი, ოთხი ფსიქოთერაპევტი გვყავს ხოლმე ერთდროულად, ძალიან ბევრს მუშაობენ, ძალიან დიდი მოთხოვნაა მათ კონსულტაციებზე. სოციალური მუშაკებიც გვყავს, იურისტებიც. იურისტებთანაც ძალიან ხშირი მომართვიანობაა. ძალიან რთულია სერვისების შენარჩუნება, რადგან დონორ ორგანიზაციებს ხშირად თავიანთი ხედვა აქვთ ჩვენ საჭიროებებზე, განსხვავებული პრიორიტეტები ან უბრალოდ არ ესმით ადგილობრივი კონტექსტი. გვიწევს ახსნა, რომ ჩვენ უკეთ ვიცით თუ რა გვჭირდება და იმის მაგივრად გვასწავლიდნენ მუშაობას, ჯობია დაგვეხმარონ ჩვენი სტრატეგიის განხორციელებაში. მაგალითად, ჩვენ გვჭირდება გავიგოთ, თუ რა გზებით შეიძლება მივაწოდოთ მოსახლეობას ლგბტქი საკითხებზე ინფორმაცია, რა იმუშავებს ყველაზე კარგად. ამ მიზნით ვატარებთ კვლევებს.
საზოგადოების დამოკიდებულება ქვიარების მიმართ
მიუხედავად იმისა, რომ დროთა განმავლობაში მოსახლეობას მეტად მიუწვდება ხელი ინფორმაციაზე, ჩვენ საზოგადოებაში ადამიანებს ძალიან დიდი გავლენა აქვთ ერთმანეთზე.
შესაძლოა ადამიანს ესმოდეს ეს საკითხები და მიმღებლობაც ჰქონდეს, მაგრამ ჯგუფში მაინც სხვა ჰომოფობიურ დამოკიდებულებას და ქცევას ამჟღავნებს, რათა ჯგუფთან კავშირი არ დაკარგოს.
ამასთან ომის დაწყების შემდეგ (იგულისხმება აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის შეიარეღებული კონფლიქტი) ლგბტქი საკითხებმა საერთოდ დაკარგა თითქოს აქტუალობა. სოციალურ და უსაფრთხოების საკითხებს ძალაინ დიდი გავლენა აქვს საზოგადოების ყოველდღიურ ცხოვრებაზე და ადამიანის უფლებებზეც ქვეყანაში. ცხდია პარტნიორი ორგანიზაციებიც გვყავს, ვისთან ერთადაც ვახორციელებთ ძალიან მნიშვნელოვან პროექტებს, ესენია ლბქ ორგანიზაცია, ადამიანის უფლებათა სახლი, დისკრიმინაციასთან ბრძოლის ქსელში შემავალი ორგანიზაციები.
გამოწვევები
პრობლემური საკითხებიდან გამოვყოფდი, სერვისების შენარჩუნების სირთულეს რაც დაფინანსების მიღების სირთულეებთან არის დაკავშირებული და ასევე ანტიდისკრიმინაციული კანონის მიღებას, რადგან სომხეთში ეს კანონი ჯერ მიღებული არ გვაქვს. ასევე გენდერის სამართლებრივი აღიარების შესახებ კანონის მიღების საჭიროებას აღვნიშნავდი. ტრანსგენდერ ადამიანებს ამ წუთას საკუთარი უფლებების რეალიზების შესაძლებლობა არ აქვთ, ისინი თითქოს არც არსებობენ.
სრულიად ლგბტქი თემის მიმართ ყველაზე ხშირია ოჯახში ძალადობის ფაქტები, რაც დაკავშირებულია იმასთან რომ მშობლები იგებენ, რომ მათი შვილი ქვიარია. ასევე სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულები. ტრანსგენდერ ადამიანებზე თავდასხმა ქუჩაში. შარშან ტრანსგენდერი ქალი ადრიანა მოკლეს, მაგალითად. ასევე სამსახურში დისკრიმინაცია, როდესაც ადამაინის სექსუალური ორიენტაციის ან გენდერული იდენტობის შესახებ იგებენ. პოლიციისადმი მიმართვაც რთულია, იმიტომ რომ პოლიციელებიც ჰომოფობები და ტრანსფობები არიან. ხშირად ისინი ცდილობენ რაც შეიძლება მალე დახურონ საქმე და არ გამოიძიონ. შეიძლება განმცხადებელი ორმაგ დისკრიმინაციასაც დაექვემდებაროს პოლიციაში, დახმარების მაგივრად მიიღოს დაცინვა და ა. შ. თუმცა როდესაც ჩვენ იურისტებთან ერთად მიდიან ადამიანები, პოლიციელები გაცილებით მეტად იკავებენ თავს.
მიუხედავად იმისა, რომ ქუჩაში სიარული, მე პირადად, შემიძლია, ყოველთვის უნდა მქონდეს უსაფრთხოების რაღაცა სტრატეგია. ვიღაცამ შეიძლება მიცნოს, ვიღაცას არ მოეწონება ჩემი საყურე და ეს შეიძლება ფიზიკური თავდასხმის საფუძველი გახდეს. ხშირად ჩემზე ფიქრობენ, რომ უცხო ქვეყნიდან ვარ და ამ შემთხვევაში ყურადღებას არ მაქცევენ. მაგრამ ადგილობრივი გეების მიმართ აქაურები გაცილებით სასტიკები არიან. ამ ქვეყანაში მცხოვრებ ქვიარებს, ყველას უნდა ჰქონდეს რაღაც სტრატეგია. მე, მაგალითად, ყველგან ვერ წავალ, არის ადგილები სადაც ჯობია არ მიხვიდე. მაგალითად, რაღაც კონკრეტული რესტორანი შეიძლება იყოს ასეთი ადგილი. ვთქვათ, ერევნის ცენტრში მეტი მრავალფეროვნებაა და იქ უფრო მშვიდად ხარ.
მედიებთან ურთიერთობისას სიფრთხილეა საჭირო, ბევრი მათგანი სკანდალის შექმნაზეა მხოლოდ ორიენტირებული. ბოლო დრო ასეთი მედიები არც მოდიან ჩვენთან, არამედ თავად ქმნიან ფეიკ ინფორმაციებს ლგბტქი თემებზე. საქართველოს მსგავსადაა ეს ამბავი და ისევ რუსეთის ერთნაირი ხელწერა იგრძნობა ამაშიც. საინტერესო ისიცაა, რომ ყველაზე ქვიარმეგობრული ჟურნალისტებიც კი დღეს აღარ წერენ ლგბტქი საკითხებზე. ომის ფონზე ამ საკითხების გაშუქება, როგორც ჩანს, არაპოპულარული გახდა ხალხში და ამიტომაც თავს იკავებენ.
ქვიარის მკითხველებისადმი მიმართვა
ქვიარის მკითხველებს ვეტყოდი, რომ უფროსების შეცდომები არ გაიმეორონ, რადგან ჩვენ საზოგადოებებში ბევრი სიძულვილია დაგროვებული – სექსუალობის, ეროვნული, რელიგიური მიკუთვნებულობის და სხვა ნიშნების მიხედვით. ვუსურვებ, რომ ეს ყველაფერი ჩამოიცილონ, იმიტომ რომ ლგბტქი თემშიც ხშირია სხვადასხვა საფუძვლით ადამიანების მიუღებლობა, დისკრიმინაცია. ჩვენ უნდა ვიყოთ იმის კარგი მაგალითი, რომ შესაძლებელია დისკრიმინაციის, სიძუვილის გარეშე ცხოვრება და მშვიდობანი ცის ქვეს მშვიდობიანი თანაარსებობა შესაძლებელია.
