გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან ქვიარ პოპ-კულტურის განვითარება შედარებით უფრო ღიად დაიწყო, რამაც საკმაოდ დიდი გავლენა იქონია ქვიარ ხილვადობის გაზრდაზე. დაახლოებით 10 წლის წინ, ინტერნეტსივრცეში გაჩნდა ტერმინი Queerbaiting, რომელიც ერთგვარ მარკეტინგულ ხრიკს – ლიტერატურულ, კინემატოგრაფიულ, მუსიკალურ თუ სხვა ტიპის ნამუშევარში არა ღიად, არამედ შეფარულად შექმნილ ქვიარ კონტექსტს გულისხმობს. Queerbaiting-ის მნიშვნელობის შეფასება სხვადასხვაგვარად ხდება – მაგალითისთვის, ამ მოვლენას ცნობილი ამერიკული ჟურნალი ,,როლინგ სტოუნზი’’ სტატიაში ცალსახად უარყოფითად აფასებს, განსხვავებით BBC-ის სტატიისგან, რომელშიც ავტორი შედარებით ნეიტრალურ პოზიციას ინარჩუნებს. ცალკეული მოსაზრებების მიუხედავად, Queerbaiting-ის კონკრეტული შემთხვევების გასააზრებლად, კონტექსტის გათვალისწინება ძალიან მნიშვნელოვანია.
ბოლო პერიოდში Queerbaiting-ის ახალი შემთხვევა მაყურებელმა Pixar-ის ახალ ანიმაციაში Luca იპოვა. ამ მოსაზრებას ანიმაციის შემქმნელები უარყოფენ. ანიმაციის სიუჟეტი კი უდავოდ ძალიან საინტერესოა: იტალიაში, ზღვისპირა ქალაქში, წყლის ქვეშ ადამიანის მსგავსი არსებები ცხოვრობენ, რომლებსაც ხმელეთზე ამოსვლა და ადამიანად გარდასახვა შეუძლიათ, თუმცა მათ მიმართ სასტიკი დამოკიდებულების გამო, მუდმივად წყალში ყოფნას არჩევენ. ახალგაზრდა ცნობისმოყვარე ბიჭი, ლუკა, ადამიანების ცხოვრებით ინტერესდება, წყლიდან ამოდის და შეხვდება ალბერტოს, რომელიც ასევე წყლის არსებაა, თუმცა ხმელეთზე შედარებით დიდი დრო აქვს გატარებული. ლუკა და ალბერტო ადამიანებთან ურთიერთობას იწყებენ და კლასიკურ, დისნეის ანიმაციებისთვის დამახასიათებელ თავგადასავლებში ეხვევიან.
Pixar Animation Studios
მაყურებლის გარკვეულმა ნაწილმა ანიმაციის სიუჟეტი ანდრე ასიმანის ცნობილი რომანის Call Me by Your Name 2017 წლის ეკრანიზაციასთან დააკავშირა და ლუკასა და ალბერტოს მეგობრობის მიღმა, ერთგვარი სასიყვარულო ურთიერთობა დაინახა, რაც ანიმაციის შემქმნელებმა კატეგორიულად უარყვეს. ამის მიუხედავად, ქვიარ ინტერპრეტრირების საშუალებას ანიმაციაში არამხოლოდ ლუკასა და ალბერტოს ურთიერთობა, არამედ გარდასახვისა და შენიღბვის იდეა იძლევა. ხმელეთზე ამოსული წყლის არსებები ზღვას, წვიმას, შადრევნებს მაქსიმალურად ერიდებიან, რადგან მათი სხეული დასველებისას ძველ იერსახეს იბრუნებს (დიახ, ჩვენი თაობისთვის ცნობილი სერიალის H2O: Just Add Water პერსონაჟების მსგავსად). ამ გარდასახვების, ლუკას ოჯახის გარე სამყაროსადმი განწყობის, ,,რეალური სახის’’ გამუდმებული მალვისა და ადამიანების სრულიად უსაფუძვლო უარყოფით დამოკიდებულებების ერთობლიობა ქვიარ ინტერპრეტირებისთვის საკმაოდ დიდ სივრცეს ქმნის. SPOILER ALERT: განსაკუთრებით ანიმაციის ბოლოს, როდესაც ლუკას და ალბერტოს ნამდვილი სახის გამოაშკარავების შემდეგ, ადამიანებში მცხოვრები ,,მალული’’ ზღვის არსებებიც იწყებენ გამოჩენას, რაც ქამინგაუთის ერთგვარ სიმბოლოდ შეგვიძლია დავინახოთ.
Pixar Animation Studios
Queerbaiting-ის ყველაზე ცნობილი შემთხვევაა 2010 წლის ბრიტანული სერიალის Sherlock სიუჟეტური ხაზი და მთავარი პერსონაჟების, შერლოკ ჰოლმსისა და ჯონ უოტსონის ურთიერთობა. აქვე, მნიშვნელოვანია, Queerbaiting და თავისუფალი ქვიარ ინტერპრეტაცია ერთმანეთში არ აგვერიოს. Queerbaiting-ის მთავარი მახასიათებელი საკმაოდ მკაფიო მინიშნებებია, რომლებიც მაყურებელს/მკითხველს/მსმენელს ინტერპრეტირების საშუალებას აძლევს, თუმცა რეალურ ქვიარ რეპრეზენტაციას არასდროს ქმნის, რაც სხვადასხვა მიზეზებითაა გამოწვეული. პირველ რიგში, Queerbaiting-ს ჰომოფობია და ჰომოფობიასთან გადაჯაჭვული კაპიტალისტური მისწრაფებები განაპირობებს – ღიად ქვიარ ფილმების/სერიალების/წიგნების დაფინანსება ნაკლებად შესაძლებელია, ნაკლებად წაკითხვადი და ყურებადია. ამ მარკეტინგული ხრიკით კი ქვიარ კონტექსტით დაინტერესებულ ადამიანებს მიიზიდავენ, თუმცა სიუჟეტური ხაზი ამ ზედაპირულ მინიშნებებს არასდროს გაცდება. იგივე შემთხვევაა ზემოთ აღნიშნულ სერიალშიც, რომელშიც შერლოკისა და ჯონის ურთიერთობის ქვიარ კონტექსტზე მინიშნება არაერთხელ, ხშირად ერთგვარი იუმორით ხდება, თუმცა ამ კუთხით არასდროს ვითარდება.
BBC
ქვიარ რეპრეზენტაციის არსებობა უმნიშვნელოვანესია და პოპ-კულტურაში არსებული ჰომოფობიაც (რომელიც, დიახ, ისევ არსებობს) იმხელა დაბრკოლებას აღარ წარმოადგენს, რომ კინემატოგრაფიაში, ლიტერატურასა თუ სხვა სფეროებში Queerbaiting-ის საჭიროება გაჩნდეს.
კიდევ ერთ ძალიან საინტერესო შემთხვევას წარმოადგენს ამერიკელი მწერლის, ფენი ფლაგის 1987 წლის რომანი ,,შემწვარი მწვანე პომიდვრები კაფე უისელ სტოპში’’, რომელიც რამდენიმე წლის წინ ქართულ ენაზეც ითარგმნა. იჯისა და რუთის ურთიერთობა, რომელსაც მეგობრობად მხოლოდ ძალიან ჰეტერონორმატიული თვალებით მკითხველი თუ მონათლავს, რომანში ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სიუჟეტური ხაზია. 1994 წელს რომანის ეკრანიზაციაც, ნოველის მსგავსად, იჯისა და რუთის ქვიარ ურთიერთობაზე პირდაპირ ყურადღებას არ ამახვილებს. ერთი მხრივ, ნოველაც და ეკრანიზაციაც Queerbaiting-ის აშკარა შემთხვევებია, თუმცა კრიტიკისას აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ კონტექსტი – გასული საუკუნის 80-იანი და 90-იანი წლები ნამდვილად არ ყოფილა უსაფრთხო სივრცე ღიად ქვიარ ლიტერატურისა და კინემატოგრაფიისთვის.
ქვიარ მინიშნებების ძიება და ინტერპრეტირება ნამდვილად ძალიან საინტერესო და ზოგჯერ სახალისოც კია, თუმცა მნიშვნელოვანია, სწორი რეპრეზენტაციისთვის, მაყურებელმაც შეძლოს განსხვავების დანახვა Queerbaiting-ისა და პოზიტიურ/რელევანტურ რეპრეზენტაციას შორის.
ავტორი: ანამარია
