„ისე უნდა მოიქცე თითქოს მსოფლიო რადიკალური ცვლილებებისთვის მზადაა და მუდამ ამ პრინციპით იმოქმედო“, – ეს 78 წლის ანჯელა დეივისის სიტყვებია, ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ამერიკელი რევოლუციონერის. დეივისი ბირმინგჰემში, ალაბამაში დაიბადა, რასიზმის ერთ-ერთი ყველაზე ცხელი წერტილში. მეზობელ რეგიონებში ქალაქს „დინამიტის გორაკად“ მოიხსენიებდნენ, რადგან შავკანიან მოქალაქეებზე თეთრკანიანების თავდასხმის მუდმივი კერა იყო. ძალმომრეობის გარემოში გაზრდილი დეივისი ანტი-რასისტული და რადიკალური ფემინიზმის გამორჩეულ ფიგურად იქცა, რომლის მოღვაწეობა ლგბტქი უფლებებისთვის ბრძოლასაც მოიცავდა.
რადიკალური მიდგომებით გამორჩეულმა პოლიტიკურმა აქტივისტმა პოპულარობა 60-იან და 70-იან წლებში მოიპოვა, როგორც შავკანიანთა უფლებებისთვის მებრძოლმა ლიდერმა, შავკანიანთა და ფემინისტური გამათავისუფლებელი მოძრაობების აქტიურმა წევრმა.
„აღარ ვეგუები იმას, რისი შეცვლაც არ შემიძლია. მე ვცვლი ყოველივეს, რასაც ვეღარ შევეგუები“, – ამბობდა დეივისი, რომელიც დღემდე ცვლილებებისთვის იბრძვის. 60 წლის წინ, როცა ბრანდის უნივერსიტეტში ჩააბარა, 3 შავკანიანი სტუდენტიდან ერთ-ერთი იყო, სწავლის დასრულების შემდეგ ბერლინში, ფრანკფურტის სკოლის ფილოსოფოს ჰერბერტ მარკუზთან სწავლობდა, მოგვიანებით იხსენებდა: „მარკუზმა მასწავლა, რომ ერთდროულად შეიძლება იყო პროფესორი, აქტივისტი, მკვლევარი და რევოლუციონერი“.
1969 წელს, უკვე აქტივიზმში იყო ჩართული, როცა კალიფორნიის უნივერსიტეტის ფილოსოფიური დეპარტამენტის პროფესორის თანამდებობა ჩამოართვეს, კომუნისტური საქმიანობისა და პროვოკაციული სწავლების მიზეზით. დეივისი იმ დროისთვის შავი პანტერების წევრიც იყო და თავს რადიკალურ ფემინისტად თვლიდა. დიდი მხარდაჭერის მიუხედავად, რონალდ რეიგანის ინიციატივითა და ხელშეწყობით დეივისის უნივერსიტეტიდან გაათავისუფლეს.
მომდევნო წელს, დეივისი FBI-ს ყველაზე მოთხოვნად დამნაშავეთა შორის მოხვდა, და ძებნილთა სიაში პირველი შავკანიანი ქალი იყო. მასზე ნადირობა მას შემდეგ გამოაცხადეს, რაც მის სახელზე შეძენილი იარაღი 1970 წელს მასობრივი სროლისას გამოიყენეს, შემთხვევა ძმებ სოლედადებთან იყო დაკავშირებული, რომელთაც დეივისი პოლიტიკურ პატიმრებად მიიჩნევდა.
FBI-ს პოსტერი, რომლითაც ანჯელა დეივისის შესახებ ინფორმაციას ითხოვენ [Collection of the Smithsonian National Museum of African American History and Culture]
დეივისი რამდენიმე თვეში დააკავეს და რიჩარდ ნიქსონმა „საშიში ტერორისტის, ანჯელა დეივისი დაკავება“ FBI-ს პირადად მიულოცა, მაგრამ დეივისი ტერორისტი არ იყო და 16-თვიანი პატიმრობის შემდეგ ყველა ბრალდება მოუხსნეს.
პატიმრობა დეივისისთვის გარდამტეხ მომენტად იქცა, სწორედ ამ დროს წამოიწყო საპატიმროების აბოლიციონიზმის მოძრაობა, რაც მისი პოლიტიკური აქტივიზმის მნიშვნელოვანი ნაწილია. დეივისის პატიმრობის პერიოდში შავკანიანმა მწერლებმა კომიტეტი დააარსეს, სახელწოდებით შავკანიანი ხალხი ანჯელა დეივისის დასაცავად, რომლის ხელმომწერებიც 70-ზე მეტი ქვეყნის მოქალაქეები გახდნენ. ჯონ ლენონმა და იოკო ონომ კი აქტივისტის მხარდასაჭერად სიმღერა – ანჯელა დაწერეს.
დეივისი კომუნისტური პარტიის წევრი მართლაც იყო, თუმცა, მოგვიანებით პარტიას გამოეყო და ბოლო წლებში ობამას, ჰილარი კლინტონი და ჯო ბაიდენის მხარდამჭერად მოგვევლინა, რაც მეტწილად რესპუბლიკურ პარტიასთან წინააღმდეგობით იყო განპირობებული.
დეივისი აქტიურად წერს ამერიკული მართლმსაჯულების სისტემის ნაკლოვანებებზე, რომელიც რასიზმის და ლგბტქი ადამიანების წინააღმდეგ მიმართული აგრესიის თავშესაფრად იქცა. მისი სიტყვებით, „საპატიმროები სოციალური პრობლემების გადაჭრაზე არაა ორიენტირებული, მეტიც, ციხეში ადამიანის სრული დამცრობა ხდება. უსახლკარობის, უმუშევრობის, ნარკოდამოკიდებულების, მენტალური ჯანმრთელობის გამოწვევებისა და გაუნათლებლობის პრობლემებისკენ საზოგადოებრივი აზრის მიმართვა იმ ადამიანების უბრალოდ დაპატიმრებით არის ჩანაცვლებული, რომლებიც ამ პრობლემებს აწყდებიან“.
ფოტო: AAIHS
„აბოლიციონისტური მიდგომა უსაფრთხოებისა და წესრიგის დაცვის ახალი გზების ძიების აუცილებლობისკენ მიმართავს ყურადღებას. წარსულში უმეტესობა ვთვლიდით, რომ უსაფრთხოების დაცვა პოლიციას ევალებოდა და საზოგადოებისთვის საზიანო გამოწვევებზე პასუხი ციხე იყო, მაგრამ იქნებ ზიანის შემცირების, დაცვისა და უსაფრთხოების განსხვავებულ მოდელზე უნდა ვიფიქროთ?“,- აღნიშნა დეივისმა 2020 წლის ინტერვიუში პოლიციის მხრიდან ძალმომრეობაზე საუბრისას და ჯორჯ ფლოიდის მკვლელობის შემდეგ დაწყებულ საპროტესტო გამოსვლებსა და სტოუნვოლის ჯანყს შორის პარალელი გაავლო.
ათწლეულების მანძილზე, სანამ ღიად იტყოდა, რომ ლესბოსელია, დეივისი ლგბტქი აქტივისტებსა და აქტივიზმს მხარს უჭერდა და ჰეტერო-პატრიარქატის საზიანო გავლენაზე საუბრობდა, ის დღემდე აქტიურად უჭერს მხარს ლესბოსელ და ქვიარ ქალებს, რომლებიც აქტივიზმში აქტიურად არიან ჩართული. დეივისის აზრით, აქტივიზმის სხვადასხვა ფორმა ურთიერთდაკავშირებულია და ახალი შესაძლებლობები ამ კავშირების გარეშე არ ჩნდება. მისი თქმით, შავკანიანთა მოძრაობამ მეორე ტალღის ფემინიზმისთვის და ლგბტქი უფლებებისთვის ბრძოლის ინიციატივებისთვის საფუძველი შექმნა.
2019 წელს, დეივისს ამერიკის ქალთა დიდების ხეივანში მიაგეს პატივი, 2020 წელს კი ჟურნალ – Time-ის ვერსიით გასული საუკუნის 100 ყველაზე გავლენიან ქალს შორის მოხვდა.
„ჩვენი ამბები იზოლაციაში არ აშკარავდება. დარწმუნებით ვერ ვიტყვით, რა არის ჩვენი ამბავი თუ სხვისი არ გავიგეთ. ხშირად კი ვხვდებით, რომ სხვათა პირადი გამოცდილებები ჩვენივე საკუთრის იდენტურია“, – ვკითხულობთ დეივისის 2015 წელს გამოქვეყნებულ ნაშრომში – თავისუფლება მუდმივი გამოწვევაა, რაც დეივისის ცხოვრების გზას საუკეთესოდ ხსნის – მუდამ ცდილობდა ჩაგრული ადამიანების ისტორიებისკენ საზოგადოების ყურადღება მიეპყრო, რათა ხალხისთვის ეჩვენებინა, რომ ყველა ადამიანის ისტორია ერთამენთზეა გადაჯაჭვული.
წყარო: Philadephia Gay News
მთავარი ფოტო: Nonviolence International
