„სთოუნვოლის მოვლენების ამ მემორიალურ დღეს, მე ვეაჯები ჩემს გეი დებსა და ძმებს, პირობა დადონ, რომ იბრძოლებენ. საკუთარი თავისთვის, საკუთარი თავისუფლებისთვის, ქვეყნისთვის… ჩირგვებში ჩამალულები, ჩვენ ვერ დავიცავთ ჩვენს უფლებებს… ჩვენ გამოვდივართ ტყუილთან, მითებთან, ცრურწმენებთან საბრძოლველად. ჩვენ გამოვდივართ, რათა ვილაპარაკოთ სიმართლე გეების შესახებ, რადგან მე დავიღალე დუმილით და აი, მე ვიწყებ ამაზე საუბარს. და მინდა, თქვენც ილაპარაკოთ ამის შესახებ. თქვენ უნდა გაეხსნათ თქვენს მშობლებს, ნათესავებს. ვიცი, ეს ძალიან ძნელი და მტკივნეული იქნება მათთვის, მაგრამ წარმოიდგინეთ, რამხელა ტკივილის მოყენება შეუძლიათ მათ თქვენთვის, არჩევნებზე ხმის მისაცემ კაბინაში!
გაეხსენით ნათესავებს, მეგობრებს, თუ ისინი ნამდვილად მეგობრები არიან. გაეხსენით მეზობლებს, კოლეგებს, ადამიანებს, რომლებიც მუშაობენ იქ, სადაც სადილობთ, ან ვაჭრობთ, გაეხსენით მხოლოდ იმ ადამიანებს, ვისაც იცნობთ და რომლებიც გიცნობენ. სხვას არავის. მაგრამ, ერთხელ და სამუდამოდ, დაამსხვრიეთ მითები და ტყუილები, გააცამტვერეთ შეთითხნილი ამბები. თქვენთვის. მათთვის….“
ჰარვი მილქი. „იმედის სიტყვა“, 25 ივნისი, 1978 (თავისუფალი თარგმანი)
. . .
ჰარვი ბერნარდ მილქი 1930 წლის 22 მაისს, ნიუ-იორკში, ლიტველი ებრაელი ემიგრანტების ოჯახში დაიბადა. მისი ბაბუა პირველი სინაგოგის დამფუძნებელი იყო ლონგ აილენდზე, ასევე ფლობდა უნივერმაღსაც. ბავშვობაში უყვარდა ფეხბურთის თამაში და… ოპერა.
1951 წელს დაამთავრა შტატის კოლეჯი მათემატიკის ბაკალავრის ხარისხით. სტუდენტობისას, საუნივერსიტეტო გაზეთში მუშაობდა.
კოლეჯის დამთავრების შემდეგ, 4 წლის განმავლობაში მსახურობდა აშშ-ს სამხედრო-საზღვაო ფლოტის წყალქვეშა გემზე მყინთავად. 1955 წელს, ლეიტენატის ჩინით გათავისუფლდა სამხედრო სამსახურიდან და მუშაობა სკოლაში, მათემატიკის მასწავლებლად გააგრძელა ლონგ აილენდზე. მალევე გამოემშვიდობა სკოლას და მომავალი 13 წლის მანძილზე, სად აღარ მუშაობდა – ხან ფინანსურ, ხან სადაზღვევო კომპანიებში…
ერთ დღეს კი მიატოვა უოლ სთრითი – თმა და წვერი მოუშვა და ჰიპების მოძრაობას შეუერთდა. ვიეტნამის ომის საწინააღმდეგო აქციაზე საჯაროდ დაწვა Bank of America-ს საკრედიტო ბარათი.
. . .
40 წლამდე საერთოდ არ აინტერესებდა პოლიტიკა და ადამიანის უფლებები.
ბოლო სამსახურიდან მხოლოდ იმის გამო დაითხოვეს, რომ ჰიპივით გამოიყურებოდა და ვარცხნილობის შეცვლაზე უარი განაცხადა. სამსახურის ძიებაში, ქალაქიდან ქალაქში გადადიოდა, ცოტა ფულს პროვინციულ თეატრებში შოულობდა.
1970 წელს სკოტი სმიტი გაიცნო. სან ფრანცისკოში ერთად ცხოვრება გადაწვიტეს და უკანასკნელი ფულით, კასტროს ქუჩაზე, ფოტო მოწყობილობების მაღაზია – ”Castro Camera” გახსნეს.
1974 წელს დააფუძნა „Castro Village“ – ადგილობრივ მოვაჭრეთა გაერთიანება და საფუძველი ჩაუყარა გამოფენა-გაყიდვებს, რომელიც ყოველწლიურ ღონისძიებად იქცა და რომელზეც ასი ათასობით ადამიანი იყრის თავს.
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, სან ფრანცისკოში გეების მოზრდილი კოლონია ჩამოყალიბდა. პოლიცია განსაკუთრებულად მკაცრად, ხშირად კი სასტიკადაც ექცეოდა უმცირესობებს – ყრიდნენ ნაქირავები ბინებიდან, ხშირი იყო რეიდები გეი ბარებში მასობრივი დაპატიმრებებით.
ჰარვი აღშფოთებული იყო პოლიციის ქმედებების გამო.
ამასობაში, თემი სულ უფრო იზრდებოდა. ზოგიერთი პოლიტიკოსი მიხვდა, რომ თემის ხმები მნიშვნელოვანი იქნებოდა არჩევნებისას. და ჰარვიც მიხვდა, რომ გეებსაც შეეძლოთ, გავლენა მოეხდინათ ხელისუფლებაზე და დაიწყო მასობრივი ქვიარ მოძრაობის ფორმირება საკუთარი უფლებების დასაცავად. ასევე, ეძებდა მოკავშირეებს, თუმცა გავლენიან პოლიტიკოსთა წრეში თემის მხარდამჭერები ვერ იპოვა.
ზუსტად ამ დროს, მილქმა შეძლო, თანამშრომლობაზე დაეყოლიებინა სერიოზული ავტორიტეტის მქონე სატვირთო ავტომობილების მძღოლთა პროფკავშირები და როცა ლუდის კომპანია Coors-მა არ გაითვალისწინა პროფკავშირების მოთხოვნები მძღოლებთან კონტრაქტების გაფორმებისას, მილქმა შეკრიბა თემის წევრები – მათ ბოიკოტი გამოუცხადეს ამ მარკის ლუდს გეი ბარებში. სანაცვლოდ კი, პროფკავშირებმა დადეს პირობა, გეები კარგი პირობებით მიეღოთ სამუშაოზე.
ეს ყველაფერი მალევე მოხვდა მედიაში და ჰარვი მილქი გახდა ცნობადი სახე – მას ”კასტროს რაიონის მერს” ეძახდნენ.
. . .
1975 წელს, ჰარვიმ შეიცვალა ვარცხნილობა, გაიპარსა წვერი, კოსტუმი ჩაიცვა, შეეშვა მარიხუანას მოწევას და გეი აბანოებში სიარულს – სერიოზულად გადაწყვიტა, დაკავებულიყო პოლიტიკით.
იმავე წელს, ქალაქის მერად ჯორჯ მოსკონე აირჩიეს, მან კი პოლიციის შეფად დანიშნა ადამიანი, რომელმაც საჯაროდ განაცხადა, რომ სამსახურში გეებსაც მიიღებდა. ამან საზოგადოების გარკვეული ნაწილი აღაშფოთა.
მილქმა ორჯერ სცადა ბედი ქალაქის საბჭოში, მაგრამ უშედეგოდ. ამ დროისთვის პოლიტიკურ ელიტაში უკვე შეღწეულ გეებს მისი მარცხი უხაროდათ – იმედი ჰქონდათ, რომ ჩამოიშორეს ეს ”ოდიოზური” პერსონაჟი, თუმცა მათ იმედებს დიდი ხნის სიცოცხლე არ ეწერა.
1976 წელს სან ფრანცისკომ მიიღო კანონი, რომლის მიხედვითაც, ქალაქის საბჭოს არა მთელი ქალაქი, არამედ კონკრეტული რაიონები ირჩევდნენ. ქალაქის მოსახლეობა 750 000-ს შეადგენდა, საიდანაც, დაახლოებით 200 000 – ქვიარ ადამიანი იყო.
1977 წელს ჰარვი მილქი ქალაქის საბჭოში აირჩიეს – იგი გახდა პირველი გეი, რომელიც ასეთ თანამდებობაზე აირჩიეს და რომელიც თავის იდენტობას არ მალავდა.
წინასაარჩევნო კამპანიისას, გარდა გეების უფლებების საკითხებისა, იგი ყურადღებას ამახვილებდა ბავშთა ჯანმრთელობის დაცვაზე, უფასო მუნიციპალური ტრანსპორტის საჭიროებაზე, ბინის იჯარის მაღალ ფასებზე, გამოვიდა ინიციატივით, შექმნილიყო პოლიციის ქმედებების მაკონტროლირებელი საზოგადოებრივი საბჭო.
სოციალური მრავალფეროვნებისთვის, იმავე წელს საბჭოში აირჩიეს მარტოხელა დედა – ჩინელი და აფროამერიკალი ქალი.
არჩევის შემდეგ, მან ამომრჩეველს მიმართა:
„ეს არის არა მხოლოდ ჩემი გამარჯვება, ეს ყველა თქვენგანის გამარჯვებაა. თუკი გეის შეუძლია, გაიმარჯვოს არჩევნებზე, ესე იგი არსებობს იმედი, რომ სისტემა შეიძლება იყოს სამართლიანი ნებისმიერი უმცირესობის მიმართ, თუ ამისთვის ვიბრძოლებთ. ეს იმედი მათ ჩვენ მივეცით“
გეების უფლებებისთვის ბრძოლამ მთელი ქვეყანა მოიცვა და ამას მნიშვნელოვანი ბიძგი ჰარვი მილქმა მისცა – მისმა ორატორულმა ხელოვნებამ, მედიის სწორად გამოყენების უნარმა და იუმორმა.
ქალაქის სამეთვალყურეო საბჭოს წევრი მილქი ებრძოდა დიდ კორპორაციებსა და კომპანიებს, რომლებიც უძრავ ქონებას მაღალ ფასად ყიდდნენ, იბრძოდა მოხუცი მოქალაქეების უფლებებისთვის. მისი წარდგინებით, ქალაქის საბჭომ მიიღო დადგენილება გეების უფლებათა შესახებ – 90 მომხრე, 1 წინააღმდეგი.
1978 წელს მილქმა დიდი დრო და ენერგია დაუთმო სენატორ ბრიქსის მიერ ინიცირებულ კანონში შესწორების წინააღმდეგ ბრძოლას. კანონპროექტი ითვალისწინებდა გეი მასწავლებლების სამსახურიდან დაუყონებლივ გათავისუფლებას. მის მიერ დაუღალავად წარმოებულმა კონტრ-კამპანიამ შედეგი გამოიღო – შესწორება ჩავარდა!
ამავე პერიოდში მილქი სკოტს დაშორდა.
მილქის სახლში მუდამ ხალხმრავლობა იყო, ხშირი სტუმრები იყვნენ ნაცნობები თუ უცნობები, უსახლკარო, გზააბნეული ახალგაზრდები… მისი ბოლო მეგობარი, ჯეკ ლირა, ალკოჰოლზე დამოკიდებული ახალგაზრდა იყო, რომელსაც დეპრესია ტანჯავდა. ერთ ჩვეულებრივ დღეს, მილქის ცხოვრებაში ტრადეგია დატრიალდა – ლირამ თავი ჩამოიხრჩო.
მილქთან ერთად, ქალაქის საბჭოში 32 წლის მეხანძრე, დენ უაიტი აირჩიეს. კარგი მეოჯახე და გმირი, რომელმაც ხანძრისას რამდენიმე ადამიანი გადაარჩინა. იგი კონსერვატორი და რელიგიური ადამიანი იყო, ”ოჯახის სიწმინდის” ერთგული ”რაინდი“, თუმცა მილქთან კარგი ურთიერთობა ჰქონდა.
ქალაქის საბჭოს გადაწყვეტილი ჰქონდა, უაიტის რაიონში, ყოფილი მონასტრის შენობაში ფსიქიატრიული კლინიკა გაეხსნათ მოზარდებისთვის, მაგრამ ამომრჩევლები ამის წინააღმდეგ წავიდნენ. ამ თემამ ისე დაძაბა ურთიერთობა, რომ უაიტი ხმას აღარ სცემდა მილქს.
საბოლოოდ, უაიტი განაწყენდა ყველაზე და ყველაფერზე და საკუთარი სურვილით დატოვა ქალაქის საბჭო, თუმცა მალევე გადაიფიქრა და მერს სთხოვა, უკან დაებრუნებინა. მერს ურჩევდნენ, ვინმე ლიბერალურად განწყობილი მოქალაქით ჩაენაცვლებინა უაიტი.
1978 წლის 27 ნოემბერს, უაიტმა შეაღწია მერიის შენობაში, პისტოლეტიდან ხუთი გასროლით ჯერ მერი მოკლა, შემდეგ მილქის ოფისში შევარდა და ოთხი ტყვია დაახალა. მილქი იქვე ჩაიმუხლა და მეხუთე ტყვია უაიტმა მას შუბლში ესროლა.
ჰარვი მილქის ქალაქის საბჭოში არჩევიდან მხოლოდ თერთმეტი თვე იყო გასული.
ნაფიცმა მსაჯულებმა უიატი დამნაშავედ სცნეს არა წინასწარი განზრახვით ორი ადამიანის მკვლელობისთვის და სულ რაღაც შვიდი წლითა და რვა თვით პატიმრობა მიუსაჯეს.
ასეთმა განაჩენმა გეი თემის სერიოზული აღშფოთება და საპროტესტო აქციები გამოიწვია, რომელიც „თეთრი ღამეები“-ს სახელითაა ცნობილი.
. . .
ჟურნალმა ”Time”-მა ჰარვი მილქი მე-20 საუკუნის 100 გმირს შორის დაასახელა;
2002 წელს ჰარვი მილქი აღიარეს ყველაზე მნიშვნელოვან და ცნობილ ღიად ქვიარ პოლიტიკოსად, რომელიც ოდესმე აურჩევიათ ამერიკელებს;
2009 წელს პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ ჰარვი მილქი სიკვდილის შემდეგ დააჯილდოვა თავისუფლების საპრეზიდენტო მედლით;
2009 წელს კალიფორნიის გუბერნატორმა არნოლდ შვარცნეგერმა ოფიციალურად დააკანონა ჰარვი მილქის დაბადების დღე – 22 მაისი, ჰარვი მილქის დღედ და შტატის დღესასწაულად;
2008 წელს, 15-წლიანი დავიდარაბის შემდეგ, კინოეკრანებზე გამოვიდა მხატვრული ფილმი ჰარვი მილქის შესახებ, რომელშიც მთავარ როლს შონ პენი ასრულებს;
ლგბტქი თემისთვის კი ის მათი მარტინ ლუთერ კინგი იყო.
განუზომელია ჰარვი მილქის წვლილი და როლი თავისუფლებისთვის ბრძოლაში ამერიკისთვის და ამერიკელებისთვის, ყველა თავისუფლებისმოყვარე ადამიანისთვის.
მისი მკვლელობა მწარე შეხსენებაა, რა მძიმე და ხიფათიანი გზაა გასავლელი თავისუფლებისთვის!
. . .
არჩევიდან ერთ კვირაში, ჰარვიმ მაგნიტოფონის ფირზე ჩაწერა თავისი ანდერძი:
”თუ ისე მოხდა, რომ ტყვიამ ჩემი ტვინი განგმირა, მაშინ ყველა კაბინეტის კარიც დალეწოს.”
