მოდერნამ აივ-ვაქცინის კლინიკური კვლევის პირველი ეტაპი დაიწყო და მონაწილეებს საცდელი დოზები გაუკეთა. ვაქცინა ინფორმაციული რნმ-ის ტექნოლოგიას ემყარება, რომლითაც კოვიდის საწინააღმდეგო ვაქცინა წარმატებით შეიქმნა. კომპანია აივ-ვაქცინის საინიციატივო საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციასთან გაერთიანდა და აივ-უარყოფით
აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) სტატისტიკების მიხედვით, მსოფლიოში დაახლოებით 36.7 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს აივ-ით (ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსით). მართალია, წლების განმავლობაში აივ-ის მართვის თვალსაზრისით დიდი პროგრესია, თუმცა, სამწუხაროდ, ჯერ კიდევ ბევრი მითი არსებობს იმაზე, თუ როგორია ცხოვრება აივ-თან ერთად.
გაეროს შიდსთან ბრძოლის ინიციატივამ (UNAIDS) აივ-შიდსის ეპიდემიის განახლებული მონაცემები გამოაქვეყნა, რომლის თანახმადაც აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის რეგიონი აივ-ინფიცირების ყველაზე სწრაფად მზარდი რეგიონია. 2021
1987 წელს, ნიუ-იორკში შექმნილი ჯანდაცვის სისტემის კრიზისის შესახებ ცნობადობის გასაზრდელად AIDS Coalition to Unleash Power, იგივე ACT UP ჩამოყალიბდა. ორგანიზაციამ საზოგადოების ყურადღება დაფუძნებისთანავე მიიპყრო
1987 წელს, ნიუ-იორკში შექმნილი ჯანდაცვის სისტემის კრიზისის შესახებ ცნობადობის გასაზრდელად AIDS Coalition to Unleash Power, იგივე ACT UP ჩამოყალიბდა. ორგანიზაციამ საზოგადოების ყურადღება დაფუძნებისთანავე მიიპყრო და ეს ყურადღება მან გამიზნულად მიმართა შიდსის წინააღმდეგ მიმდინარე კვლევებისკენ.
ორგანიზაციის უპირველესი დემონსტრაციაც 1987 წელს, ვოლ სტრიტზე მოეწყო, ისევე, როგორც მომდევნო სამი დემონსტრაცია 1988, 1989 და 1997 წლებში. ვოლ სტრიტზე გამოსვლა არ იყო შემთხვევითობა. კოალიციის წევრების მოსაზრებით, ვოლ სტრიტზე, რომელიც მსოფლიოს წამყვანი ფინანსური ცენტრია, სამიზნე ფარმაცევტული კომპანიები იყვნენ, რომლებიც არამხოლოდ არ ცდილობდნენ შიდსის ეპიდემიის წინააღმდეგ ბრძოლას, არამედ სარგებლობდნენ კიდეც ამ ეპიდემიით.
გასათვალისწინებელია კოალიციის დაფუძნებამდე არსებული გარემოებები, რომლებიც გლობალურად საგანგაშო იყო. 1980-იანი წლებისთვის უკვე ასიათასობით ამერიკელი, რომელთაგანაც უმრავლესობა გეი კაცი იყო, შიდსის დიაგნოზით დაიღუპა. შიდსის ეპიდემიის გავრცელების ერთ-ერთი მთავარი წერტილი, რომელიც უმძიმესად დაზარალდა, ნიუ-იორკი იყო. გარდაცვლილთა რიცხვი ყოველთვიურად მზარდი და საგანგაშო იყო, თუმცა არსებული გარემოებების მიმართ მთავრობა გულგრილი აღმოჩნდა.
მთავრობის უმოქმედობამ და საზოგადოების აპათიამ აქტივისტი, ლერი კრამერი იძულებული გახადა, საჯაროდ გამოსულიყო 1987 წლის 10 მარტს ლესბოსელებისა და გეების სათემო ცენტრში. ამაღელვებელი გამოსვლა შეკრებილი საზოგადოებისთვის შთამბეჭდავი აღმოჩნდა.
“კარგი, მე მინდა, რომ ოთახში არსებულ ადამიანთა ნახევარი ადგეს”, — განაცხადა ლერიმ და გარშემო მიმოიხედა — “თქვენ ყველანი დაიხოცებით 5 წელიწადში, თითოეული თქვენგანი”, — გაბრაზებით იძახდა ლერი. მან შეკრებილ საზოგადოებას შესთავაზა მოქმედება იმისთვის, რომ მისი წინასწარმეტყველება რამდენიმე წელში რეალობად არ ქცეულიყო.
ლერის გამოსვლის შედეგად, ზუსტად ორი დღის შემდეგ, ACT UP დაარსდა. “დუმილი = სიკვდილი” — სწორედ ეს გახდა ორგანიზაციის დევიზი, რომელიც 1986 წლის კამპანიიდან იყო აღებული და რომლის მიზანი საზოგადოებრივი ფოკუსის შიდსის კრიზისისკენ მიმართვა იყო.
ჯგუფის პირველი სამიზნე ფარმაცევტული ინდუსტრია იყო, რომელიც სარგებლობდა იმ წამლების გაყიდვით, რომელთა შეძენას შიდსით ინფიცირებულთა ოჯახები გაჭირვებით თუ ახერხებდნენ. გარდა ამისა, ცნობილია, რომ ორგანიზაციამ ფარმაცევტული ინდუსტრია შიდსის განსაკურნებელ კვლევებში ჩაურთველობასა და ასეთი კვლევების ნაკლებობაში დაადანაშაულა.
პირველი დემონსტრაცია ბროდვეის გადატვირთულ გზაჯვარედინზე, ტაძრის მახლობლად გაიმართა. ლოკაცია იმ მიზნით შეირჩა, რომ პიკის საათებში ქალაქისთვის დიდი შეფერხება გამოეწვია. 250 დემონსტრანტს შორის, ზოგიერთს ბანერები ეჭირა და მთავრობას და კორპორაციებს მოქმედებისკენ მოუწოდებდა, ზოგი — ქუჩაში იწვა და შეუძლებელს ხდიდა ნიუ-იორკის დღის წესრიგი და ცხოვრების რიტმი გეგმისამებრ გაგრძელებულიყო. ჯგუფის ერთ-ერთი სამიზნე ფარმაცევტული კომპანია Burroughs Wellcome იყო, რომელიც მაღალფასიან AZT-ს, სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის (FDA)-ს მიერ შიდსის წინააღმდეგ მებრძოლ ერთადერთ ავტორიზებულ წამალს აწარმოებდა.
ეკლესიის ფასადზე FDA-ის წარმომადგენლის, ფრენკ იანგის ფიგურა იყო ჩამოკიდებული, ხოლო მომიტინგეები ერთხმად სკანდირებდნენ: “გაბრაზებულები ვართ, მოქმედება გვინდა!”. დემონსტრაციაზე 17 ადამიანი დააკავეს.
დემონსტრაციაზე დამსწრეთა ფლაერებზე რამდენიმე დაუყოვნებლივ შესასრულებელი მოთხოვნა იკითხებოდა. მათ შორის იყო წამლების მეტი ხელმისაწვდომობა ინფიცირებულებისთვის, საზოგადოების ცნობიერების ზრდა შიდსისა და აივ-ინფექციის შესახებ და შიდსთან დაკავშირებული ანტიდისკრიმინაციული პოლიტიკის დანერგვა, რომელიც ყველგან, მათ შორის სამუშაო ადგილებზე, საცხოვრისებში, სადაზღვევო კომპანიებსა და სამკურნალო პროცესისას გატარდებოდა. ACT UP-ის პირველი დემონსტრაციიდან მოკლე ხანში FDA-მ გამოაცხადა, რომ წამლების დამტკიცებისა და მოხმარებაში ჩაშვების პროცესი, რომელიც 9 წლამდე აღწევდა, 2 წლით შემცირდებოდა. ეს მნიშვნელოვანი მიღწევა იყო, რადგან შიდსით ინფიცირებულ ადამიანებს არ შეეძლოთ 9 წლის განმავლობაში მოცდა.
1988 წლის 14 მარტს, პირველი დემონსტრაციიდან ერთი წლის გასვლის შემდეგ, ორგანიზაციამ მომდევნო და ბევრად ფართომასშტაბიანი დემონსტრაცია დაგეგმა. მასში 1000-მდე ადამიანი მონაწილეობდა. მიზანი კვლავაც ფარმაცევტული ინდუსტრიებისა და მთავრობის უმოქმედობის კრიტიკა იყო. დემონსტრანტები შეიკრიბნენ როგორც ეკლესიასთან, ასევე, რექტორის ქუჩაზე. აქციაზე 111 ადამიანი დააკავეს. გრენ ფურიმ გადაიღო დემონსტრაცია, რომელშიც დოლარის კუპიურების უკანა მხარეს ღონისძიების მესიჯები იყო გამოსახული და რომლებსაც დემონსტრანტები ქუჩაში მოსიარულეებისთვის ფანტავდნენ.
ACT UP-ის ვებ გვერდის მიხედვით, მეორე, 1988 წლის დემონსტრაციისთვის, ე.წ. შიდსის აქტივიზმს, როგორც კონცეპტს, სანდოობა საზოგადოებაში უკვე მოპოვებული ჰქონდა.
1989 წლის 14 სექტემბერს ACT UP-მა მომდევნო, მესამე დემონსტრაცია დაგეგმა. მსვლელობაში 350 ადამიანი მონაწილეობდა უცვლელი მიზნითა და უცვლელი მოთხოვნებით. ამ დღეს მსგავსი გამოსვლები ლონდონსა და სან-ფრანცისკოშიც იმართებოდა.
ჟურნალ Outweek-ის ინფორმაციით, ACT UP-ის ასობით საყვირი მანჰეტენის ვიწრო ქუჩებში ექოდ ეხმიანებოდა ადამიანებს, რომლებიც შენობების 30-ე სართულის ფანჯრებში იყვნენ გამოფენილები.
დემონსტრაციისგან განცალკევებით, ACT UP-ის რამდენიმე წევრმა საფონდო ბირჟის შენობაში შეაღწია. მათ თანაგუნდელი ფოტოგრაფები შეუერთდნენ, რომლებმაც იქ მომხდარი აღბეჭდეს. იქ კი ეს მოხდა: ACT UP-ის წევრებმა VIP აივანზე მიიჯაჭვეს თავები და სავაჭრო სართულზე ყალბი ასდოლარიანი კუპიურები ჩამოყარეს. ამ მოქმედებით მათ ისტორიაში პირველად საფონდო ბირჟის გახსნის ზარს შეუშალეს ხელი. იქ გადაღებული ფოტოები სწრაფად გავრცელდა. ამბის გასაჯაროებიდან ზუსტად 4 დღის შემდეგ, Burroughs Wellcome-მა მედიკამენტ AZT-ის ფასი მკვეთრად შეამცირა.
1997 წლის 24 მარტს პირველი, 1987 წლის დემონსტრაციის 10 წლისთავის აღსანიშნავი დემონსტრაცია სიმბოლურად კვლავ ვოლ სტრიტზე მოეწყო. აქცია სახელწოდებით “გაანადგურე ბაზარი” ნიუ-იორკის გარდა, ლოს-ანჯელესში, ატლანტაში, სან-ფრანცისკოში, ვაშინგტონში, ფილადელფიაში, ლას-ვეგასსა და სხვა ქალაქებში გაიმართა. დემონსტრანტები წამლებზე ფასების შემცირებასა და მეტ ხელმისაწვდომობას მოითხოვდნენ. მონაწილეები ასევე აპროტესტებდნენ შიდსის კვლევებისთვის გამოყოფილი ბიუჯეტის შემცირებას და ითხოვდნენ, რომ წამლების ფასების რეგულაცია კონგრესის მოსმენებზე გატანილიყო. 500 აქტივისტი გამთენიისას, 07:30 საათზე მერიის პარკის შადრევანთან შეიკრიბა. “ჩვენ ვიხოცებით — ისინი ფულს აკეთებენ” — სკანდირებდნენ მომიტინგეები. ამ აქციაზე დაუმორჩილებლობის ბრალდებით 73 ადამიანი დააკავეს.
აქტივისტურ წრეებსა და ქვიარ თემს შორის, შეცდომების მიუხედავად, კოალიცია ACT UP-ის წვლილი უდავოა. შიდსისა და აივ-ინფექციის მიმართ არსებული სტიგმისა და ინფიცირებული ადამიანებისადმი დისკრიმინაციის შემცირება, შიდსის წინააღმდეგ ავტორიზებული წამლების მოხმარებაში ჩაშვების ვადის შემცირება, წამლებზე მეტი ხელმისაწვდომობა, საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება და შიდსის შესახებ სამეცნიერო კვლევებისთვის გამოყოფილი ბიუჯეტის ზრდა იმ მიღწევათა არასრული ჩამონათვალია, რომელიც კოალიციას მიეწერება. კოალიციის წევრებმა შეძლეს ორგანიზება გაეწიათ იმ ქაოსისთვის, რომელიც 1980-იანი წლების ამერიკაში შიდსის ტალღამ ქვიარ თემსა და განსაკუთრებით გეი კაცებში შემოიტანა. ACT UP-ის დამფუძნებლებმა გააერთიანეს ქვიარ თემის ხმები და შიდსისა და აივ-ინფექციის წინააღმდეგ ბრძოლისკენ მიმართეს.
წყაროები:
აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) სტატისტიკების მიხედვით, მსოფლიოში დაახლოებით 36.7 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს აივ-ით (ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსით). მართალია, წლების განმავლობაში აივ-ის მართვის თვალსაზრისით დიდი პროგრესია, თუმცა, სამწუხაროდ, ჯერ კიდევ ბევრი მითი არსებობს იმაზე, თუ როგორია ცხოვრება აივ-თან ერთად.
ამ სტატიაში მოცემულია 10 ფაქტი აივ/შიდსზე არსებულ მითებთან დაკავშირებით.
„შესაბამისი მკურნალობით ჩვენ ველით, რომ აივ-ინფექცია ადამიანის სიცოცხლის ხანგრძლივობაზე გავლენას არ მოახდენს“, — ამბობს დოქტორი მაიკლ ჰორბერგი, Kaiser Permanente-ს აივ/შიდსის ეროვნული დირექტორი.
„1996 წლიდან, მაღალაქტიური, ანტირეტროვირუსული თერაპიის გაჩენასთან ერთად, მოსალოდნელია, რომ აივ დადებითი ადამიანის, რომელსაც კარგი წვდომა აქვს ანტირეტროვირუსულ თერაპიაზე (არვ), მოსალოდნელი სიცოცხლის ხანგრძლივობა ნორმალური იქნება, თუკი ის მისთვის დანიშნულ მედიკამენტებს მიიღებს“, — დაამატა ინფექციური დაავადებების სპეციალისტმა, დოქტორმა ამეშ ადალიამ.
თუკი ადამიანი დაინფიცირდება აივ-ით, მისი სიმპტომები დიდწილად შეუმჩნეველია. აივ-ინფექციის მქონე ადამიანს შეიძლება გამოუვლინდეს ისეთივე სიმპტომები, როგორიც სხვა ინფექციების შემთხვევაში ვლინდება ხოლმე, მაგალითად, სიცხე, დაღლილობა ან შეუძლოდ ყოფნა. გარდა ამისა, საწყისი მსუბუქი სიმპტომები, როგორც წესი, მხოლოდ რამდენიმე კვირა გრძელდება.
ანტირეტროვირუსული მედიკამენტების მიღების ადრეულ ეტაპზევე დაწყებით ეფექტურადაა შესაძლებელი აივ-ინფექციის მართვა. აივ დადებითი ადამიანი, რომელიც ანტირეტროვირუსულ მკურნალობას გადის, შედარებით ჯანმრთელია და არ განსხვავდება სხვა ინდივიდებისგან, რომლებსაც ჯანმრთელობის ქრონიკული პრობლემები აქვთ.
სტერეოტიპული სიმპტომები, რომლებსაც ადამიანები ხშირად აკავშირებენ აივ-თან, სინამდვილეში შიდსთან (შეძენილი იმუნური დეფიციტის სინდრომთან) დაკავშირებული დაავადებებისა და გართულებების სიმპტომებია. მიუხედავად ამისა, სწორი მკურნალობით, ეს სიმპტომები არ გამოვლინდება აივ-ის მქონე ადამიანში.
მართალია, რომ აივ/შიდსის ყველაზე დიდი რისკ-ჯგუფი არიან კაცები, რომლებსაც კაცი სექსუალური პარტნიორები ჰყავთ. აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის მიხედვით, ამ ჯგუფში ვლინდება აივ-ის ახალი შემთხვევების 70%.
მიუხედავად ამისა, 2016 წელს აშშ-ში ახალი აივ-ინფექციების 24% მოდიოდა ჰეტეროსექსუალებზე, მათგან დაახლოებით ორი მესამედი კი იყვნენ ქალები.
ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც ქალის რეპროდუქციული სისტემის მქონე აივ-დადებით ადამიანს შეუძლია გააკეთოს ორსულობისთვის მოსამზადებლად, არის ანტირეტროვირუსული თერაპიის (არვ) რაც შეიძლება სწრაფად დაწყება. თუკი აივ-დადებითი ქალი მთელი ორსულობის (მათ შორის მშობიარობის) განმავლობაში ექიმის რეკომენდაციის შესაბამისად ყოველდღიურად მიიღებს აივ-საწინააღმდეგო მედიკამენტებს და გააგრძელებს ბავშვისთვის მედიკამენტების დაბადებიდან პირველი 4-6 კვირის განმავლობაში, ბავშვზე აივ-ის გადაცემის რისკი სულ რაღაც 1% ან უფრო ნაკლებია.
გარდა ამისა, აივ-დადებითი დედისგან შვილზე აივ-ის გადაცემის რისკის შესამცირებლად, შესაძლებელია საკეისრო კვეთით მშობიარობა და ბავშვის დაბადების შემდეგ მისი ბოთლიდან კვება.
ქალებს, რომლებიც აივ-უარყოფითები არიან, მაგრამ გეგმავენ შვილის გაჩენას აივ-დადებითი კაცი პარტნიორისგან, ასევე შეუძლიათ სპეციალური მედიკამენტების მიღება მათზე და მათ შვილებზე ინფექციის გადაცემის რისკის შესამცირებლად. იმ კაცებისთვის, რომლებსაც აივ-ინფექცია აქვთ და რომლებიც რეგულარულად იღებენ არვ-ის მედიკამენტებს, გადაცემის რისკი, ფაქტობრივად, ნულია, თუკი აივ-ის ვირუსული დატვირთვა შეუმჩნეველია.
აივ-ინფექცია ის ინფექციაა, რომელიც იწვევს შიდსს. თუმცა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ აივ-დადებით ადამიანებს ყოველთვის განუვითარდებათ შიდსი. შიდსი არის იმუნური სისტემის დეფიციტის სინდრომი, რაც გამოწვეულია იმით, რომ აივ-ინფექცია დროთა განმავლობაში უტევს იმუნურ სისტემას და ასუსტებს მას. შიდსის პრევენციისთვის საჭიროა აივ-ინფექციის მკურნალობის ადრეულ ეტაპზევე დაწყება.
„თანამედროვე თერაპიების წყალობით, შესაძლებელია აივ-ინფექციის დონეების მართვა და მისი დაბალ დონეზე შენარჩუნება, რაც იმუნურ სისტემას ჯანმრთელ მდგომარეობაში ყოფნის შესაძლებლობას აძლევს და, შესაბამისად, ხელს უშლის სხვა ინფექციების გავრცელებასა და შიდსის განვითარებას“, — განმარტავს ვოლდენის უნივერსიტეტის პროფესორი, დოქტორი რიჩარდ რამირესი.
PrEP (პრე-ექსპოზიციური პროფილაქტიკა; „პრეპი“) არის მედიკამენტი, რომელიც, ყოველდღიურად მიღების შემთხვევაში, აივ-ით ინფიცირებისგან გიცავთ. მიუხედავად ამისა, პრეპი არ გიცავთ სქესობრივი გზით გადამდები სხვა ინფექციებისგან, ამიტომაც რეკომენდებულია პრეპის მიღება უსაფრთხო სექსის სხვა საშუალებებთან ერთად (მაგალითად, პრეზერვატივის გამოყენებით).
პრეპზე დეტალური ინფორმაციისთვის იხილეთ ყველაფერი პრეპის პროგრამის შესახებ – თანასწორობის მოძრაობა.
თუკი ადამიანი ცოტა ხნის წინ აივ-ით დაინფიცირდა, ეს შეიძლება აივ-ტესტზე პირველი სამი თვის განმავლობაში არ გამოჩნდეს.
ანტისხეულების ტესტები, რომლებიც ტრადიციულად გამოიყენება, სხეულის აივ-ით დაინფიცირების საპასუხოდ გამოყოფილი ანტისხეულების შემჩნევის გზით მუშაობს. იმის მიხედვით, თუ რომელ ტესტს გამოიყენებთ, აივ-დადებითობა შეიძლება დადგინდეს დაინფიცირებიდან რამდენიმე კვირაში ან სამ თვემდე დროში. ტესტირებისას ჰკითხეთ ექიმს ან ტესტის გამკეთებელ პირს, დროის რა შუალედს ფარავს მოცემული ტესტი და როდის იქნება საჭირო განმეორებითი ტესტირება.
უარყოფითი პასუხის დასადასტურებლად რეკომენდებულია, აივ-ტესტი პირველი ტესტირებიდან სამი თვის შემდეგ კვლავ გაიკეთოთ. თუკი რეგულარული სექსი გაქვთ, რეკომენდებულია აივ-ზე ტესტირება ყოველ სამ თვეში ერთხელ.
კვლევებმა აჩვენა, რომ აივ-დადებითმა ადამიანმა, რომელიც რეგულარულად გადის ანტირეტროვირუსულ თერაპიას, რომელიც ვირუსს შეუმჩნეველ დონემდე ამცირებს, შეუძლებელია, პარტნიორს აივ-ინფექცია გადასდოს. ამჟამინდელი სამედიცინო კონსენსუსია „შეუმჩნეველი = არგადაცემადი“.
მიუხედავად ამისა, CDC-ის რეკომენდაციაა, რომ თუკი ორივე პარტნიორი აივ-დადებითია, მათ თითოეული სქესობრივი აქტის დროს უნდა გამოიყენონ პრეზერვატივები. ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლებელია, რომ პარტნიორი აივ-ის სხვა შტამით დაინფიცირდეს, ძალიან იშვიათ შემთხვევებში კი გადაიცეს აივ-ის „სუპერინფექციური“ ფორმა ისეთი შტამისგან, რომელიც ამჟამინდელი ანტირეტროვირუსული თერაპიის მედიკამენტებისადმი მდგრადია.
აივ-ისგან სუპერინფექციის რისკი ძალიან დაბალია, დაახლოებით 1-იდან 4 პროცენტამდე.
დაახლოებით დათვლილია, რომ აივ-ის მქონე რვა ადამიანიდან ერთმა არ იცის, რომ აივ-ინფექცია აქვს.
აივ-ით დაინფიცირების პირველი 2-4 კვირის განმავლობაში ადამიანს შეიძლება გამოუვლინდეს გრიპის მსგავსი სიმპტომები, მაგალითად, დაღლილობა, სიცხე, თავისა და ყელის ტკივილი, კუნთებისა და სახსრების ტკივილი. აივ-ის სხვა სიმპტომებს შორის შეიძლება იყოს ლიმფური კვანძების გადიდება და ტკივილი, ასევე გამონაყარი კანზე.
თუმცა, ზოგჯერ ინფექციის ადრეულ ეტაპზე სიმპტომები საერთოდ არ ვლინდება და ადამიანმა შეიძლება ვირუსი ისე გაავრცელოს, რომ ვერც კი გაიაზროს.
აივ-დადებითობის დასადგენად ერთადერთი გზა რეგულარული ტესტირებაა.
აივ-ით დაინფიცირება ხდება მხოლოდ ისეთი აივ-დადებითი ადამიანის სხეულის გარკვეულ სითხეებთან კონტაქტით, რომელსაც ვირუსული დატვირთვა შესამჩნევი აქვს. ეს სითხეებია:
დაინფიცირებისთვის საჭიროა, რომ ამ სითხეებში არსებული აივ-ინფექცია მოხვდეს აივ-უარყოფითი ადამიანის სისხლის მიმოქცევის სისტემაში ლორწოვანი მემბრანის გავლით (როგორიც გვხვდება სწორ ნაწლავში, ვაგინაში, პირის ღრუში ან პენისის თავზე), ღია ჭრილობებიდან ან პირდაპირი ინიექციით (მაგალითად, ნემსით).
აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის ინფორმაციით, აივ-ინფექცია არ გადადის მწერის ნაკბენით, ჩახუტებით, კოცნით, ხელის ჩამორთმევით, ხველებით/ცემინებით, საერთო უნიტაზითა თუ ჭურჭლით, აივ-ინფიცირებულთან ერთად ვარჯიშითა თუ მასთან დროის გატარებით.
აივ-დადებით ადამიანებს, რომლებიც აივ-ის მედიკამენტებს იღებენ და ინარჩუნებენ შეუმჩნეველ ვირუსულ დატვირთვას, შეუძლიათ დიდხანს და ჯანმრთელად იცხოვრონ და არ გადასდონ აივ-ინფექცია თავიანთ აივ-უარყოფით პარტნიორებს სექსის დროს.
წყაროები: Everyday Health, Healthline, HIV.gov
ხვალ, პირველ დეკემბერს, შიდსის მსოფლიო დღე აღინიშნება, რასთან დაკავშირებითაც თბილისი პრაიდი და Youth Peace Ambassadors Network შეკრებას მართავენ.
შეკრება მიეძღვნება აივ ინფექცია/შიდსის პრობლემასა და მასთან დაკავშირებულ სტიგმას, აივ/შიდსის ისტორიას, თანამედროვეობასა და შიდსის ეპიდემიის დაძლევის საკითხს. ღონისძიების მომხსენებლები იქნებიან დავით კახაბერი (თანასწორობის მოძრაობა) და სანდრო ღვინიაშვილი (თანადგომა), ხოლო მოდერატორი მარიამ კვარაცხელია (თბილისი პრაიდი).
შენიშვნა: 1-ლი დეკემბრის მონაცემებით, შეიცვალა ღონისძიების მოდერატორი და ერთ-ერთი მომხსენებელი — სანდრო ღვინიაშვილის ნაცვლად მომხსენებელი იქნება იოანე მინდორაშვილი (თანადგომა). შეხვედრას მოდერატორობას გაუწევს ნინო გაბაძე (Youth Peace Ambassadors Network).
ღონისძიების ფარგლებში გაიმართება Netflix-ის დოკუმენტური შოუს, History 101-ის ერთ-ერთი ეპიზოდის ჩვენება შიდსის შესახებ, რის შემდეგაც იქნება დისკუსია აივ/შიდსის და მასთან დაკავშირებული სტერეოტიპების თემაზე.
შეკრება გაიმართება Cafe Gallery-ში და უმასპინძლებს ლგბტქი თემის წევრებს, ახალგაზრდებს, მხარდამჭერებს და აივ/შიდსის საკითხებით დაინტერესებულ პირებს.
დამსწრეთათვის უფასოდ იქნება ხელმისაწვდომი იქნება აივ-ის სწრაფი ტესტირება, ასევე დარიგდება თბილისი პრაიდის აივ/შიდსზე ცნობიერების ამაღლების კამპანიის ბრენდირებული ჩანთები.
გაეროს შიდსთან ბრძოლის ინიციატივამ (UNAIDS) აივ-შიდსის ეპიდემიის განახლებული მონაცემები გამოაქვეყნა, რომლის თანახმადაც აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის რეგიონი აივ-ინფიცირების ყველაზე სწრაფად მზარდი რეგიონია. 2021 წელს, რეგიონში აივ-ინფიცირების 160 ათასი შემთხვევა დაფიქსირდა, რაც 2010 წლის მონაცემებს 48%-ით აღემატება. შიდსთან დაკავშირებული გართულებებით გამოწვეული სიკვდილიანობა კი 32%-ით მაღალია.
ამასთან, აღნიშნულ რეგიონებში აივ პრევენციისა და მკურნალობის სერვისებით უზრუნველყოფაც არასაკმარისია. 2021 წლის მონაცემებით, აივ-ინფიცირებულთა მხოლოდ 63%-მა იცის საკუთარი სტატუსის შესახებ და მათი 81% (სულ ინფიცირებულთა 51%) მედიკამენტურ მკურნალობაშია ჩართული. აღსანიშნავია, რომ საფრთხისშემცველი ინექციური მკურნალობის პრაქტიკები რეგიონში კვლავ გავრცელებულია, მედიკამენტური მკურნალობა კი ხელმისაწვდომი არ არის უზბეკეთსა და თურქმენეთში.
UNAIDS-ის ახალი ანგარიშის თანახმად, “სტიგმა და დისკრიმინაცია აივ-შიდსის საპასუხო რეაგირების ეფექტურობას აფერხებს. მაგალითისთვის, გამოკითხული ტაჯიკი აივ-დადებითი ადამიანების მხოლოდ 23% აფასებს სტატუსის გაცხადების შემდეგ მიღებულ გამოცდილებას პოზიტიურად”.
დოკუმენტში ვკითხულობთ, რომ სამართლებრივი მდგომარეობა და კანონები ქვეყნების მიხედვით განსხვავდება. სხვა ადამიანების აივ-ინფიცირება ან საკუთარი სტატუსის არგამჟღავნება კრიმინალიზებულია ყველა ქვეყანაში, ბოსნია და ჰერცოგოვინასა და ჩრ. მაკედონიის გარდა. სექს-სამუშაო და ნარკოტიკების მოხმარება ზოგიერთ ქვეყანაშია დეკრიმინალიზებული. გასულ 12 წელში ქვეყნების ნაწილმა: სომხეთმა, ყაზახეთმა, ყირგიზეთმა, მოლდოვამ და ტაჯიკეთმა ერთი და იმავე სქესის ადამიანებს შორის სქესობირივი კავშირების დეკრიმინალიზებას მიაღწიეს, მაგრამ ზოგიერთ ქვეყანაში გეი სექსთან დაკავშირებული სტიგმა და პოლიციის ძალმომრეობა კვლავ გავრცელებულია.
ანგარიში არსებული დინამიკის შენარჩუნების შემთხვევაში 2025 წლისთვის საჭირო ფინანსური რესურსების შესახებ ინფორმაციასაც მოიცავს. 2025 წლისთვის საჭირო ფინანსები $3 500 მილიონია, რაც დღეისთვის აუცილებელ თანხას ორჯერ აღემატება.
აღსანიშნავია, რომ აივ-ინფიცირებისა და შიდსის თანმდევი გართულებებით გარდაცვალების დინამიკა აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის გარდა ყველა სხვა რეგიონში იკლებს, ხოლო ახლო აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთ აფრიკის რეგიონში აივ-ინფიცირების დინამიკა 2010 წლიდან 2021 წლის ჩათვლით 33%-ით გაიზარდა, თუმცა სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 22%-ით შემცირდა.
მოდერნამ აივ-ვაქცინის კლინიკური კვლევის პირველი ეტაპი დაიწყო და მონაწილეებს საცდელი დოზები გაუკეთა. ვაქცინა ინფორმაციული რნმ-ის ტექნოლოგიას ემყარება, რომლითაც კოვიდის საწინააღმდეგო ვაქცინა წარმატებით შეიქმნა.
კომპანია აივ-ვაქცინის საინიციატივო საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციასთან გაერთიანდა და აივ-უარყოფით 56 ადამიანს 6 თვის განმავლობაში დააკვირდებიან. მკვლევრებს იმედი აქვთ, რომ ვაქცინა ანტიგენების გამომუშავებას შეუწყობს ხელს, რომელიც ვირუსის წინააღმდეგ იმუნურ რეაქციას უზრუნველყოფს.
კვლევის 48 მონაწილე ვაქცინის სულ მცირე ერთ დოზას მიიღებს, მათ შორის 32 კი ბუსტერ დოზასაც. დარჩენილი 8 ადამიანი კი მხოლოდ ბუსტერ დოზას მიიღებს.
„მოხარული ვართ გაცნობოთ, რომ კვლევის ახალ ეტაპზე გადავედით და აივ-ვაქცინა მოდერნას ინფორმაციული რნმ-ის პლატფორმაზე დავაშენეთ. ვაქცინის ძიების პროცესი ხანგრძლივი და გამოწვევებით სავსე იყო, მაგრამ ახალმა პლატფორმამ პროცესის დაჩქარების შესაძლებლობა მოგვცა“, – აღნიშნა მარკ ფაინბერგმა აივ-ვაქცინის საინიციატივო ორგანიზაციის დირექტორმა.
აივ-ინფექცია დიდი ხანია მართვადი დაავადებაა, თუმცა საწინააღმდეგო ვაქცინის შექმნა საკმაოდ შრომატევადი პროცესია და აქამდე არსებული არაერთი მცდელობა წარუმატებლად დასრულდა.
