“ჩემი მთავარი მოტივაცია არის პატარა თორნიკე, რომელმაც ძალიან ბევრი უსამართლობა გამოიარა, გადარჩა, განვითარდა. მინდა, ის პასუხისმგებლობა, რაც იმ თორნიკეს მიმართ მაქვს, რომელსაც თავის დროზე ვერ დავეხმარე, სხვა ადამიანების კეთილდღეობისკენ მივმართო”, — გვეუბნება თორნიკე კუსიანი, ქვიარ-ფემინისტური პარტია მწვანეების დამფუძნებელი.

გვიყვება, რომ უკიდურესი გაჭირვების, იდენტობასა და ერთგვაროვან გარემოს შორის აცდენისგან გამოწვეული კონფლიქტის, წარმატების მიღწევისთვის დაუღალავი შრომის და იმედგაცრუებების მიუხედავად, ფეხზე წამოდგომის გრძელი გზა გაიარა. ახლა პოლიტიკურ პროცესში ერთვება, რათა, მისი თქმით, ქვეყნის საკეთილდღეოდ განათლების, თანასწორობისა და გარემოზე ზრუნვის მნიშვნელობა საზოგადოებასაც დაანახოს. 

თორნიკე კუსიანმა ქვიართან ბავშვობაზე, განათლების მნიშვნელობაზე, აქტივისტურ საქმიანობაზე, მწვანე ოჯახში ნაპოვნ თვითზრუნვის შესაძლებლობასა და იმ პოლიტიკურ ხედვაზე ისაუბრა, რომელიც ყველა ადამიანისთვის თანაბარი სასტარტო პირობების შექმნაზეა ორიენტირებული. 

90-იანების ბავშვობა და ლოცვა საკუთარი თავის წინააღმდეგ

ვლოცულობდი საკუთარი თავის წინააღმდეგ, რომ არ ვყოფილიყავი ისეთი, როგორიც ვიყავი, ღმერთს ვთხოვდი, შევეცვალე და ვერ ვაცნობიერებდი, რომ როგორიც ხარ, ისეთი უნდა გიყვარდეს საკუთარი თავი.

მე ვარ ბავშვი, რომელიც დაიბადა 1989 წელს და მთელი ბავშვობა გაატარა 90-იანებში, რაც თავისთავად ნიშნავს იმას, რომ საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ყველა ინსტიტუტის კოლაფსის მომსწრე ვიყავი. თბილისში დავიბადე, ჩემი ოჯახი უკიდურეს გაჭირვებაში ცხოვრობდა, თანაც სამოქალაქო ომის პერიოდი იყო და ამის გამო სოფლად, საჩხერეში გადავედით, სადაც დაახლოებით 8 წელი, მე-3 კლასამდე ვცხოვრობდი. იმ პერიოდიდან მხოლოდ ჩემი ოჯახის გაჭირვება კი არ მახსოვს, არამედ ზოგადად სიდუხჭირე გარშემო. ხშირად ამბობენ, რომ გაჭირვების ციკლისთვის თავის დაღწევა ძალიან რთულია და ამას დღემდე ცხადად ვგრძნობ, თუმცა ამასთან, სწორედ ამ მოცემულობამ მომცა სოლიდარობის შეგრძნება და სურვილი, რომ რაღაცები უკეთესობისკენ შევცვალო. 

ბავშვობიდანვე ვხვდებოდი, რომ რაღაც “განსხვავებული” ხდებოდა ჩემს თავს და ამ შემთხვევაში არ ვგულისხმობ ქვიარობას. ყველაფერთან დაკავშირებით, რაც ნორმად მიიჩნეოდა, კითხვის ნიშანი მქონდა. მახსოვს, რომ ბავშვობიდან სოლიდარული ვიყავი ქალების მიმართ, იმიტომ, რომ პატარაობიდანვე ვაკვირდებოდი, როგორ საქმიანობდნენ სოფელში მცხოვრები კაცები და როგორ საქმიანობდნენ ქალები, ვაკვირდებოდი იმასაც, როგორ ექცეოდნენ ეს კაცები ამ ქალებს. შეიძლება ითქვას, რომ ბავშვობიდან ფემინისტი ვიყავი.

რაც შეეხება იდენტობას, მგონი თავიდანვე ვიცოდი, რომ არ ვიყავი ჰეტეროსექსუალი. ცხადია, ამის ადრეული ასაკიდან გააზრება იმასთან მიმართებით, რაც გარშემო ხდებოდა, მუდმივ კონფლიქტში მამყოფებდა საკუთარ თავთან. თანაც, რელიგიურ ოჯახში ვიზრდებოდი და ზოგადად, რელიგია დასახული იყო გადარჩენის ერთადერთ საშუალებად, ამიტომ რელიგიურ ცხოვრებაში მეც აქტიურად ვიყავი ჩართული. ისეთი რაღაცები მაქვს გაკეთებული საკუთარი თავისთვის, რომ დიდი ხანი დამჭირდა და კიდევ დამჭირდება, რათა ბოლომდე ამოვძირკვო შინაგანი მენტალური სისტემიდან. ფაქტობრივად, ვლოცულობდი საკუთარი თავის წინააღმდეგ, რომ არ ვყოფილიყავი ისეთი, როგორიც ვიყავი, ღმერთს ვთხოვდი, შევეცვალე და ვერ ვაცნობიერებდი, რომ როგორიც ხარ, ისეთი უნდა გიყვარდეს საკუთარი თავი. მთელ დროს საკუთარი თავის სიძულვილში ვატარებდი. ამ გზას ბევრი ქვიარ ბავშვი, ყველა ადამიანი გადის, ვისაც არ აქვს მხარდაჭერის ძლიერი ქსელი და მერე ამ რეალობით გამოწვეული ტრავმები მთელი ცხოვრება მოგყვება, ყველაფერზე ახდენს გავლენას, მათ შორის, პოლიტიკურ არჩევანზე, დანებებაზე, ქვეყნიდან გაქცევაზეც. მუდმივად ხარ იმ მდგომარეობაში, სადაც ცდილობ, საკუთარი თავი გადაარჩინო იმ ხაფანგებისგან, რომლებიც ბავშვობაში ან თინეიჯერობაში შენივე თავმა და საზოგადოებამ დაგიგო. 

ცუდად მახსენდება სკოლაც. ეს იყო ინსტიტუტი, რომელიც ალბათ დღემდე ასოცირდება ბევრ შიშთან. მოზარდობისას მეშინოდა სკოლაში მისვლის, არ მსიამოვნებდა კომენტარები, არ მსიამოვნებდა ბულინგი, რომლის მსხვერპლიც ვიყავი. ყოველთვის ვცდილობდი სხვების გაგებას, მაგრამ ამის საპასუხოდ რთულად მიგებდნენ. ხშირად ვყოფილვარ დაცინვის სამიზნე, ფიზიკური ძალადობის ობიექტიც. თინეიჯერები, განსაკუთრებით ბიჭები, ხშირად ფიზიკურად უსწორდებიან ერთმანეთს. ასე აკომპენსირებენ იმ უსუსურობას, რაშიც ვიბადებით ამ ქვეყანაშიც და სამყაროშიც, ეს არის თვითდამკვიდრების გზაც. მეც ხშირად მიწევდა ფიზიკურ ბრძოლაში ჩართვა და ამით ვამაყობდით კიდეც, მაგრამ რთული იყო გამკლავება. კლასელი გოგოების მხარდაჭერა მახსოვს, დაცვაზე არასდროს ამბობდნენ უარს. სკოლაში იყო ერთი-ორი ბულერი, რომლებმაც ტრავმები დამიტოვეს, რადგან რაც უფრო გაიზარდნენ, მით უფრო აგრესიული გახდა ბულინგის გზები. სულ ვფიქრობდი იმაზე, რომ ეს დასრულდება, ერთხელაც მოვა ის დრო, როდესაც ისეთ ადგილას ვიქნები, სადაც ამის გადატანა აღარ მომიწევს. ჩავეფლე სწავლაში, განათლებაში და ცვლილების იმედში. საკუთარ თავს დაკვეთები მივეცი და ეს ერთგვარად თვითგადარჩენის მექანიზმად მექცა. მოვუწოდებდი თავს, რომ უნდა გადავრჩენილიყავი, წარმატებისთვის უნდა მიმეღწია, რათა ვიღაცებისთვის მეორადი ადამიანი აღარ ვყოფილიყავი. 

აღარ არის იმის დრო, რომ დავიმალოთ, შევიკეტოთ

პირველი ქამინგაუთი დიდი ხნის წინ, მეგობრებთან მქონდა და პოზიტიურად ჩაიარა, მაგრამ ხშირად ხდება ხოლმე, რომ ქამინგაუთი იმდენად მსხვერპლის როლიდან გამოსვლის მომენტია, ელოდები სევდიან ემოციებს, მხარზე ხელის დარტყმას და ფრაზას: “მაინც მიყვარხარ”. ჩემთვის ეს მიუღებელი იყო, არ მინდოდა ჩემს იდენტობაზე საუბარი სხვების მხრიდან ვალიდაციის პროცესს დამსგავსებოდა. ოჯახშიც უსაყვარლესი ადამიანები მყავს, სანათესავოშიც, განსაკუთრებით ქალებისგან ვგრძნობ მიმღებლობას. რაც დრო გადის, მით უფრო მეტ სიყვარულს ვგრძნობ. ოჯახმაც, გარემოცვამაც ჩემთან ერთად ისწავლა მიღება. შემიყვარეს ისეთი, როგორიც ვარ. ეს განაპირობა იმანაც, რომ არ დამიმალავს არაფერი საკუთარ თავზე, მტკივნეულიც რომ ყოფილიყო მათთვის. მინდა, რომ ოჯახს დავუბრუნო ყველაფერი კარგი, რაც ჩემთვის მოუციათ, კეთილდღეობა მოვუტანო ჩემი საქმიანობით. განსაკუთრებით უნდა აღვნიშნო დედა, რომელიც თავდაუზოგავად შრომობდა, რომ მე და ჩემს ძმას განათლება მიგვეღო და ამისკენ მუდმივად მოგვიწოდებდა.

პოლიამორია — პირადი ცხოვრება და პოლიტიკური კონტექსტი

ხშირად ვფიქრობ და ვიცი, ამხელა გზის გამოვლა არ გამომივიდოდა გვერდით საყვარელი მეგობრები და პარტნიორები რომ არ მყოლოდა. უნდა ვთქვა ისიც, რომ მე ვარ პოლიამორი ადამიანი, მონოგამია არასდროს ყოფილა ჩემი და მაშინ, როცა აქ პოლიამორიაზე საუბარი ფაქტობრივად არ იყო, მე და ჩემს გარემოცვას ხშირად გვქონდა დისკუსია, ვწერდით სტატიებს. პირად ცხოვრებაში ჩემთვის ორი უსაყვარლესი ადამიანის მხარდაჭერას ვგრძნობ ყოველთვის, ისინი წინსვლის ენერგიას მაძლევენ, მიადვილებენ ღიად ცხოვრებას და შრომას. მათგან უამრავი რამე ვისწავლე, ჩემი საყრდენები არიან და მიუხედავად იმისა, რომ ახლა საქართველოში, ჩემ გვერდით არ არიან, სულ ვგრძნობ მათ მხარდაჭერას. 

პოლიამორია, კონტექსტის გათვალისწინებით, პოლიტიკური განაცხადიც არის. ეკონომიკა და პატრიარქატი არის ის ძალა, რომლებიც ერთად ქმნიან მონოგამიას, მონოგამიურ ურთიერთობებს და ხშირად ამ მონოგამიური ურთიერთობის მსხვერპლები სწორედ ქალები არიან. ქალები ხშირად ვერ ახერხებენ ურთიერთობებში არჩევანის გაკეთებას, ხშირად იძულებულნი არიან, რომ შევიდნენ ურთიერთობაში, მერე ძალადობა ითმინონ და თავის დაღწევაც ხშირად ვერ შეძლონ. მონოგამიის გზით კაცები იმორჩილებენ ცოლებს და პატრიარქატსა და ეკონომიკას შორის იდება უსიტყვო გარიგება, რა დროსაც კაცი არის ეკონომიკური ღერძი და ცოლები ეწევიან საშინაო შრომას. ადამიანებმა უნდა შევინარჩუნოთ ავტონომიურობა, ბოლომდე არ გადავეჯაჭვოთ სხვებს, მაგრამ, ამავდროულად, ერთმანეთის ნაწილი ვიყოთ. ეს შესაძლებელია რაღაც გზებით. შეყვარებულები უნდა ვიყოთ საკუთარ თავზე და შემდეგ გულში ადგილი გამოვათავისუფლოთ სხვების, მრავალი ადამიანის სიყვარულისთვის. ჩვენ შეგვიძლია სიყვარული გავუნაწილოთ ყველას — ჩვენ ხომ გვიყვარს ოჯახის წევრები, მეგობრები, ნაცნობები, ჩვენ ვიცით, როგორ გვიყვარდეს ერთზე მეტი.

განათლება, როგორც გარემოს უკეთესობისკენ შეცვლის გზა

თავიდან თსუ-ში ჩავაბარე ბიზნესის ადმინისტრირებაზე და იდეალურად დავხურე, შემდეგ ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში სამაგისტროზე იმავე მიმართულებით. მთელი ეს პერიოდი მაწუხებდა ის, რომ მწვანე და ქვიარ აქტივიზმში ვიყავი პარალელურად ჩართული, მაგრამ ადამიანის უფლებების, სოციოლოგიის, ეკოლოგიის, კლიმატის ცვლილების მიმართულებით განათლება არ მქონდა. Chevening-ის პროგრამამ მომცა საშუალება, რომ წავსულიყავი ბრიტანეთში და მსოფლიოს ერთ-ერთ წამყვან უნივერსიტეტში, ლონდონის ეკონომიკისა და სოციალური მეცნიერებების სკოლაში მესწავლა გარემო და განვითარება. 

იქ აღმოვაჩინე, რომ თურმე არსებობს გარემოს მიმართ გონივრული სისტემები, რომლებიც მთელ მსოფლიოში წარმატებულად მუშაობს, მათ შორის, ეკონომიკური ინდუსტრიებშიც. ველოსიპედი გამოგონებულია და ამ ველოსიპედის განვითარებაზე მიმდინარეობს შრომა, მაშინ, როცა ჩვენ აქ იმაზე ვდავობთ, რომ გარემოსდაცვითი რეგულაცია ბიზნესს მძიმე მდგომარეობაში ჩააგდებს. არადა, ბევრი მეთოდია იმისთვის, რომ ბიზნესი და ქვეყანა ცუდ მდგომარეობაში კი არ ჩააგდო, არამედ პირიქით — სხვა ქვეყნებთან მიმართებაში კონკურენტუნარიანი გახადო. გარემოსდაცვით რელსებზე ვინც პირველი გადავა, ის ქვეყნები ძალიან კარგ მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან, იმათთან შედარებით, ვინც გვიან გადადგამს ამ ნაბიჯს, იმიტომ, რომ გარემოსდაცვითი რელსები განახლებადი ენერგიების წყაროს გამოყენებას, ინოვაციურ ტექნოლოგიებს, შესაბამისად, წარმოების თვითღირებულების შემცირებას გულისხმობს. 

ბრიტანეთში სწავლისას ისიც აღმოვაჩინე, რომ გამოცდილება კი მქონდა, მაგრამ მაინც არ მქონდა თანასწორი საგანმანათლებლო პირობები, რადგან რაც მე არ მისწავლია, იქ ბევრად პატარებმა იცოდნენ. ეს ჩვენი საგანმანათლებლო სისტემის ბრალია, მაგრამ ამ ხარვეზმა მომცა პერსპექტივა, რომელიც არ ჰქონდათ სხვებს — საკითხების მრავალშრიანი გააზრება. დისერტაცია საჯარო მწვანე სივრცეებზე და ქვიარ ადამიანებზე დავწერე და კურსის საუკეთესო ნამუშევრად აღიარეს. 

საკუთარ თავს, საკუთარ ცხოვრებას ვერ დავთმობ.

სანამ სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური ტრანსფორმაციის აუცილებლობის შესახებ ჩემს ხედვას განათლებით გავამყარებდი, მწვანეებთან კავშირი უკვე მქონდა. ეს მოხდა მას შემდეგ, რაც 21-22 წლის ასაკში, კლიმატის ცვლილების დამანგრეველი შედეგების გააზრებამ ჯერ ეგზისტენციალურ კრიზისამდე, შემდეგ კი უკვე ე.წ. კლიმატის დეპრესიამდე მიმიყვანა. გავიაზრე, რომ ის პოლიტიკური სისტემები, რომლებიც გვაქვს მთელ მსოფლიოში, არ ინტერესდებიან კლიმატის ცვლილებით და რთული იყო იმ კატასტროფული სურათის წარმოდგენა, რომ დავიღუპებით, რადგან არ არსებობს პოლიტიკური ნება — ყველას ურჩევნია მოჭრას ხეები, დააბინძუროს გარემო, ახალი, ინოვაციური მეთოდების დანერგვის ნაცვლად. კლიმატის დეპრესიამ, ერთი მხრივ, დამაზიანა, მაგრამ, მეორე მხრივ, მიმანიშნა, რომ რაღაც უნდა შემეცვალა. იმედის პოვნა, გადაწყვეტის გზების ძიება საკუთარ თავში დავიწყე და მწვანე ოჯახამდე მივედი, რომელმაც არა მხოლოდ გარემოზე ზრუნვა და სიყვარული, თვითსიყვარულიც მასწავლა. იქამდე ჩემ გარშემო არ იყო სივრცე, სადაც სხვადასხვა საკითხთან დაკავშირებით ჩემი არანორმატიული აზრების გამოხატვას შევძლებდი. ერთ-ერთი ან ერთადერთი სივრცე მწვანეები იყო და ამის გამოა, რომ დღემდე ასე ერთგულად მოვყვები. აქ მომეცა საშუალება, მესაუბრა იმ საკითხებზე, რომლებიც მაწუხებდა, გამომეხატა ჩემი ის მხარე, რომელსაც სხვაგან ვერ გამოვხატავდი. გარკვეულწილად ორი ქვეპერსონაც კი ჩამოყალიბდა ჩემში — ერთი, რომელსაც ადამიანები იცნობდნენ სამსახურში ან ოჯახში და მეორე, რომელსაც იცნობდნენ მწვანეები. 

იმის გამო, რომ გაჭირვება თან სდევდა ჩემს ცხოვრებას და ამასთან, იყო გამოწვევები, რომლებიც ჩემს იდენტობას ახლდა თან, ვიცოდი, რომ მიუღებელი ვიყავი. თანაც, ბევრ არაინკლუზიურ სივრცეში მიწევდა ტრიალი და უსამართლობის შეგრძნებას, რასაც მსგავს გარემოში ნაადრევ ასაკში ყოფნა იწვევს, მერე აქტივიზმში საწვავად ვიყენებდი. ამან მომცა ძალა, რომ ყველაფერი გამეკეთებინა იმისთვის, რათა ის, რამაც მე შემაწუხა, ის, რაც მე გამოვიარე, სხვებს არ გამოევლოთ. შეიძლება ძალიან ნაივურიც კი იყო საკუთარ თავთან მსგავსი დაკვეთა. მერე და მერე მივხვდი, რომ არ შეიძლება საკუთარ თავს ან სხვებს აჰკიდო უზარმაზარი პასუხისმგებლობა, როცა არ გაქვს შესაბამისი ძალაუფლება, რომ რაღაცები შეცვალო. 

აქტივიზმი, ალტერნატიული სივრცეები და მალვის დრო, რომელიც ამოიწურა

განსხვავებულობაა ის, რაც ერთმანეთში უნდა გვიყვარდეს, ყველა ადამიანი თავისებურად არის განსხვავებული და ზუსტად ეს ხდის მას უნიკალურს.

ცვლილებების სურვილმა განაპირობა ჩემი ლგბტქი+ აქტივიზმში ჩართვაც. თანასწორობის მოძრაობის კომიტეტის არჩეული წევრი ვიყავი რამდენიმე წლის განმავლობაში. ეს ხდებოდა მას შემდეგ, რაც ქვიარ აქტივიზმში გარკვეული ტიპის კრიზისი იყო — ერთ-ერთი წამყვანი ორგანიზაცია ჩამოიშალა და ვხვდებოდით, რომ ქვიარ ადამიანების დახმარებისა და მხარდაჭერისთვის მხოლოდ არასამთავრობო ორგანიზაციის სტრუქტურა არ არის საკმარისი. მეგობარ ქვიარ აქტივისტებთან და კლუბ ბასიანთან ერთად დავიწყეთ კოლაბორაცია ამიერკავკასიაში პირველი და ყველაზე დიდი ქვიარ ღამეების სერიის შესაქმნელად.

ყოველ ღამით ასობით ადამიანს ვესაუბრებოდით, რას ნიშნავს, როცა არ ხარ შეზღუდული იმ წარმოდგენებისგან, რომელსაც საზოგადოება კულტურული წნეხის საშუალებით თავს გახვევს, მაგალითად, რომ უნდა იყო “ქალური” ან “კაცური”, უნდა იყო ჰეტეროსექსუალი ან ხარ “ბინძური ჰომოსექსუალი”. გვინდოდა ამ დიქოტომიებისგან თავის დაღწევა და ისეთი სივრცის შექმნა, სადაც ადამიანები საკუთარ თავს ბევრად უფრო მრავალფეროვან სპექტრზე დაინახავდნენ, ამ სტანდარტებს, ამ კულტურულ კლიშეებს გარეთ დატოვებდნენ. 

ჰორუმმა მთლიანად გარდაქმნა ლგბტქი აქტივიზმი თბილისში და გააჩინა უსაფრთხო სივრცეები, რომლებიც დღეს ქალაქში ძალიან ბევრი გვაქვს. ბასიანმა შემოგვთავაზა დაცული სივრცე, ჩვენი ერთ-ერთი წვლილი კი ლგბტქი თემში უკვე არსებული ნდობა იყო. ყველა ადამიანისთვის უსაფრთხო, ინკლუზიური სივრცის შექმნა რთული იყო. საკლუბო სივრცეები, არტისტებიდან დაწყებული, განათებით დასრულებული, მთელ მსოფლიოში დომინირებულია კაცების მიერ. ძალიან რთული იყო ქალების სრულად ინკლუზია, ამიტომ ქალებისთვის ცალკე ჰორუმებსაც ვაკეთებდით. გარდა ამისა, ადგილზე ყველანი აქტიურად ვიყავით მობილიზებული და თითოეულ ადამიანს ვესაუბრებოდით, რომელსაც ადგილზე გარკვეული ტიპის უსიამოვნება ან განცდა ექნებოდა, რათა გაგვეაზრებინა და დავფიქრებულიყავით, როგორი უნდა ყოფილიყო ღამეები. იყო მუქარებიც, რომ მოვიდოდნენ ვიღაცები, მაგრამ კოვზი ნაცარში ჩაუვარდათ — ვერც ვინმეს მობილიზება შეძლეს, სივრცეც დაცული იყო. ადგილზე ჩვენი ყოფნა იყო ის გარანტი, რომ ვინმეს რამე თუ სჭირდებოდა, დავეხმარებოდით. ნელ-ნელა ჩვენც ვიზრდებოდით, ვაფართოებდით წარმოდგენას იმის შესახებ, თუ რას ნიშნავს, იყო ქვიარი, არანორმატიული. ეს თვითგამორკვევა ღამეებზეც აისახებოდა. 

ჩემთვის ქვიარობა არასდროს ყოფილა დაცლილი გარემოსდაცვითი და გარემოში არსებული პრობლემებისგან, რადგან სწორედ გარემოში არსებული პრობლემებით იყო ნაკარნახევი ჰორუმ ნაითსი. ურბანულ სივრცეებზე, სხვა მწვანე სივრცეებზე თუ ვისაუბრებთ, ქვიარ ადამიანებს არათანაბარი წვდომა აქვთ საზოგადოების სხვა წევრებთან შედარებით. საჯარო სივრცეების უქონლობამ გამოიწვია ნაწილობრივ ისიც, რომ ცოტა დახურულ უსაფრთხო სივრცეში დავიმალეთ და შევიკეტეთ, თუმცა მჯერა, რომ აღარ არის იმის დრო, რომ დავიმალოთ, შევიკეტოთ, აღარ გვიცდის ჩვენ არც ქვეყანაში არსებული პროცესი, არც ზოგადად მსოფლიო, გლობალური კლიმატი, რომ დავიმალოთ, რაღაცები ვერ გავბედოთ, იმისთვის რომ სოლიდარობის ხაზები ვერ გავავლოთ ერთმანეთთან მოქალაქეებმა. ჩვენ გვჯერა, ახლა არის ის ეტაპი, რომ ადამიანებს მოვუწოდოთ, განსხვავებულობაა ის, რაც ერთმანეთში უნდა გვიყვარდეს, ყველა ადამიანი თავისებურად არის განსხვავებული და ზუსტად ეს ხდის მას უნიკალურს. სიყვარული, სოლიდარობა, საერთო ენის გამონახვა შეიძლება იყოს ის, რაც გადაგვარჩენს.

როცა საკუთარ თავს იღებ, გიყვარს და მის მიმართ ხარ სოლიდარული, თანამგრძნობი, მერე ხდები ადამიანი, რომელსაც უყვარს სხვებიც, თანაუგრძნობს, სოლიდარულია.

სტრუქტურა, პოლიტიკური კონიუნქტურა, რომელშიც ვართ, ერთმანეთს გვაპირისპირებს და ცდილობს, რომ ერთმანეთის მტრებად მოგვნათლოს. ამ დროს, ბევრად დიდი მტერი გვყავს, თუნდაც კლიმატის ცვლილების სახით, თუნდაც იმ პოლიტიკური სტრუქტურის სახით, რომელიც პოლარიზაციას იწვევს მთელ ქვეყანაში და ადამიანებს აპირისპირებს, სოლიდარობისა და სიყვარულის ნაცვლად ზიზღს და შურს ნერგავს. 

მარტო ქვიარ ადამიანები კი არა, მგონი ყველა თვითსიძულვილშია ამ ქვეყანაში, იმიტომ, რომ საკუთარი თავის და სხვების მიმღებლობა ძალიან დაბალია. როცა საკუთარ თავს იღებ, გიყვარს და მის მიმართ ხარ სოლიდარული, თანამგრძნობი, მერე ხდები ადამიანი, რომელსაც უყვარს სხვებიც, თანაუგრძნობს, სოლიდარულია. ჩვენმა განათლების სისტემამ, პოლიტიკურმა სისტემამ, ჩვენმა ეკონომიკურმა, პოლიტიკურმა უსუსურობამაც მიგვიყვანა იქამდე, რომ ეს ასე არ იყოს. 

დაცემა, წამოდგომა და წინსვლა

მჯერა, რომ კულტურულად, ისტორიულად ისეთი საზოგადოება ვართ, რომელიც გენდერული, ეთნიკური თუ სხვა ნიშნით მიმღებლობის ნაწილში არ იყო ისეთი, როგორიც ახლა. 

აქტივიზმმა ბევრი ენერგია წამართვა, ბევრი რამ გამოვიარე. მაგალითად, ერთ-ერთი ასეთი შემთხვევა 2017 წელს, ბათუმის ბულვარში მოხდა, როცა მე და ჩემი მეგობრები პოლიციისა და გამვლელების ბრუტალური ძალადობის მსხვერპლები გავხდით. ტრანსგენდერ მეგობართან ვიყავით, რომლის მიმართაც საზოგადოების აგრესია წამოვიდა, ჩვენ, რა თქმა უნდა, მხარი დავუჭირეთ, თუმცა ფიზიკურ დაპირისპირებაში მხოლოდ მას შემდეგ გადაიზარდა, რაც პოლიცია მოვიდა, ჩვენი ცემა დაიწყო და ძირს დაგვაგდო. ამის შემდეგ გამვლელებმაც დაიწყეს ძალადობა, მერე ჩვენვე წაგვიყვანეს განყოფილებაში და ჩვენვე დაგვდეს ბრალი დაუმორჩილებლობაში. ეს იყო გარდამტეხი მომენტი, როცა დავფიქრდი, რას ვაკეთებ ამ ქვეყანაში, რატომ არ მივდივარ, მაგრამ არ მტოვებდა ის განცდა, რომ წასვლა გამოსავალი არ იყო.

როცა საქართველოში არ ვარ, ქვეყანაში არსებულ გამოწვევებს მაშინაც ვერ ვივიწყებ. სულ ვფიქრობ იმაზე, რომ შეიძლება ერთ დღეს დავბრუნდე და ბევრად უარესი სიტუაცია დამხვდეს — ქალაქში იკარგება მწვანე სივრცეები, არც იმისგან ვართ დაზღვეული, რომ ყველაფერი, რისთვისაც წლების განმავლობაში გვიშრომია, თავზე დაგვექცეს. 

განსაკუთრებულად მძიმე შემთხვევების შემდეგ წამოდგომაში მეხმარება ის, რომ კარგად ვიცი, საკუთარ თავს, საკუთარ ცხოვრებას ვერ დავთმობ. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრების დიდი ნაწილი წართმეული მქონდა და მაქვს, ჩემში არის მამოძრავებელი ძალა, რომელიც მაიძულებს, არ დავთმო და აზრი შევძინო ცხოვრებას. ფიზიკური თავდასხმა პოსტტრავმულ სტრესს გვიტოვებს და რთულია, წამოდგე, საზოგადოებისკენ მობრუნდე და მათთვის სასიკეთო ქმედებები განაგრძო, მაგრამ ჩემში ღრმად აღბეჭდილი სიცოცხლის სიყვარული არ მაძლევს დანებების საშუალებას. ასე ჩემს ცხოვრებას, იმ მაგალითს, რაც აქამდე სხვებისთვის მიმიცია, როგორც მიცხოვრია, აზრი დაეკარგება. რა თქმა უნდა, წაიქცევი, ცოტა ხანს იმკურნალებ, იზრუნებ საკუთარ თავზე და წამოდგები, წაქცევისგანაც ისწავლი, შეცვლი ტრაექტორიას, ნავიგაციის გზებს და მაინც უკან დაბრუნდები უფრო ძლიერი, იმიტომ, რომ მართალია — რაც არ გკლავს, გაძლიერებს. ამ რწმენის მიუხედავად, არავის მინდა, ვუსურვო იმავე გზის გავლა, ეს არ უნდა გვიწევდეს. 

ერთი ფეხი ისევ აქტივიზმში მიდგას, იმ ნაწილში, სადაც, როგორც წესი, თვითგანწირვაში ხარ ჩართული და ცდილობ, რომ გარემოსთვის რაღაც გააკეთო და შეცვალო, იმიტომ, რომ ძალიან გტკივა შენი წარსული — როცა საკმარისს არ აკეთებდი. მეორე ფეხი კი მიდგას იქ, სადაც ვმუშაობ თვითზრუნვის პრაქტიკებზე, რომლებსაც გარშემოც ვნერგავ. ვცდილობ, შემოვიკრიბო ადამიანები, რომლებიც ჩემზე იზრუნებენ, ისევე, როგორც მე ვზრუნავ მათზე. თვითსიყვარული გვიჭირს ყველას, რთული დაკვეთაა, შეჩვეულები ვართ, რომ საკუთარი სხეული, გარეგნობა, აზროვნება არ მოგწონდეს, მიჩვეულები ვართ გარე ვალიდაციის მოლოდინს და გვავიწყდება, რომ შენივე თავის ყველაზე დიდი მხარდამჭერი თვითონ უნდა იყო. თუ საკუთარ თავს დევალიდაციას გაუკეთებ, გარემო და სამყაროც ასე მოგექცევა.

მთელი ქვეყანა კოლექტიური თუ ინდივიდუალური ტრავმებისგან ვიტანჯებით, ამის გამოა, რომ ქართულ საზოგადოებაში ერთმანეთის სიყვარული და სოლიდარობა იკლებს. მჯერა, რომ კულტურულად, ისტორიულად ისეთი საზოგადოება ვართ, რომელიც გენდერული, ეთნიკური თუ სხვა ნიშნით მიმღებლობის ნაწილში არ იყო ისეთი, როგორიც ახლა.

თანასწორობისა და გარემოზე ზრუნვის დრო

პოლიტიკურ პროცესში ჩართვამდე იმიტომ მოვედი, რომ მჯერა, ერთადერთი გზა, გამოსავალი გამძლე სტრუქტურის შენებაა, რომელიც ლიდერების შეცვლაზე არ იქნება დამოკიდებული — დარჩება სტრუქტურა, სისტემა, რომელიც რაღაც ღირებულებებზე და პრინციპებზე იქნება დაფუძნებული.

არსად, არცერთ ქვეყანაში, არცერთ ორგანიზაციაში და არცერთ სოციალურ მოძრაობაში არ შეიძლება ვიფიქროთ, რომ მხოლოდ ერთი გზაა გადაჭრის საშუალება, ან მხოლოდ ერთი პრობლემაა მთავარი. ამ შეცდომას პოლიტიკური აქტორები ჩვენთანაც ხშირად უშვებენ, როცა ამბობენ, რა დროს თანასწორობაა?! რა დროს გარემოა?! — თუ ჩვენ გვინდა, ავაშენოთ ქვეყანა, რომელიც იქნება სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური კეთილდღეობის მომტანი ყველა მოქალაქისთვის, ყველა საკითხის თანაკვეთაზე ერთდროულად უნდა ვიფიქროთ და აუცილებლად გავწეროთ პრიორიტეტებიც. ვის წარმოუდგენია რეალური დემოკრატია ისე, რომ მისი აქტორები: მოქალაქეები, ბიზნესები, პოლიტიკოსები თანასწორნი არ იყვნენ. მე თუ პოლიტიკური ძალაუფლება არ მაქვს, არც ეკონომიკური შესაძლებლობა, სოციალურადაც შეიძლება არ მქონდეს მაღალი კაპიტალი, მაშინ რანაირად გვაქვს დემოკრატიაში თანასწორი მონაწილეობის შესაძლებლობა, საერთოდ რანაირად გვაქვს დემოკრატია. ეს არის ქვაკუთხედი ჩემთვისაც და მწვანეებისთვისაც — თანასწორობა. 

სისულელეა, რომ ქალები საკმარისად ჭკვიანები არ არიან, საკმარისად ბევრს არ შრომობენ. პირიქით არის, ისინი ყველაზე მეტს შრომობენ საშინაო ეკონომიკაშიც და საგარეოშიც, მაგრამ იმის გამო, რომ პატრიარქატში ვცხოვრობთ, ქალები მეორად მოქალაქეებად განიხილებიან.

ის პრობლემა, რაც უმრავლესობას შეიძლება აწუხებდეს, არის, მაგალითად, გაჭირვება. თუ ყველაზე დისკრიმინირებულ და სოციალური, პოლიტიკური, ეკონომიკური დღის წესრიგიდან ყველაზე გარიყულ ჯგუფზე, ინდივიდზე მოხდება პოლიტიკის სწორება, მდგომარეობა ავტომატურად გაუმჯობესდება საზოგადოების ყველა სხვა წევრისთვის.

ამასთან, აუცილებელია გავიაზროთ, რომ საზოგადოების წევრები ერთნაირები კი არ ვართ, მრავალფეროვნები ვართ და ამას მწვანე ფილოსოფიაც ნათლად გვიჩვენებს. ბუნება, რომლის ნაწილი საზოგადოებაც არის, ერთფეროვანი არაა, მრავალფეროვნება ბუნებრივი მოცემულობაა, მაგრამ საზოგადოებრივ და კულტურული ცხოვრებაში ეს რატომღაც არ გადმოგვაქვს. თუმცა, გადმოგვაქვს ის, როგორ ვიყოთ ერთნაირები და ყველა, ვინც ამის მიღმაა, გაირიყოს, არ ვცეთ პატივი. ეს ცალსახად არასწორია. 

ხშირად პოპულარულ პოლიტიკურ პარადიგმას, რომ ყველას თანაბარი სასტარტო პირობები უნდა ჰქონდეს, ისე იღებენ, თითქოს ეს უკვე გვაქვს. გავრცელებულია აზრი, რომ შენ, ერთი ადამიანი თუ მოინდომებ, ყველაფერს გააკეთებ და ამიტომ არანაირი ბარიერი არ გაქვს, წარუმატებლობა კი იმის ბრალია, რომ საკმარისად არ ინდომებ, საკმარისად შრომისმოყვარე არ ხარ, ზარმაცი ხარ. ბევრ ადამიანს ვიცნობ, ვინც უზომოდ ბევრს შრომობს, თუმცა ძალიან ბევრ ბარიერს ვერ ახტება, მაგალითად, ქალები ძალიან ხშირად ვერ შედიან მაღალ მენეჯმენტში. სისულელეა, რომ ქალები საკმარისად ჭკვიანები არ არიან, საკმარისად ბევრს არ შრომობენ. პირიქით არის, ისინი ყველაზე მეტს შრომობენ საშინაო ეკონომიკაშიც და საგარეოშიც, მაგრამ იმის გამო, რომ პატრიარქატში ვცხოვრობთ, ქალები მეორად მოქალაქეებად განიხილებიან, ძალაუფლება ძირითადად აქვთ კაცების დაჯგუფებებს, ბიზნესები მათ ხელშია, პოლიტიკაც, დღის წესრიგს ისინი ადგენენ, რომელში შეღწევისთვისაც ამ წესრიგის დანგრევაა საჭირო. 

ტყუილია ის, რომ ადამიანს, რომელიც ცხოვრობს შეჭირვებული რაიონის, შეჭირვებულ სოფელში და თან ამას ემატება ის ფაქტი, რომ რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელია, შშმ პირია, ამავდროულად ქვიარია, არ აქვს შეზღუდვა იმ ადამიანთან შედარებით, რომელიც არის ბიზნესმენის შვილი, დაიბადა თბილისში და განათლება მიიღო საზღვარგარეთ. ერთ მხარეს ვხედავთ ადამიანს, რომელიც თვითგადარჩენის პროცესში უნდა ჩაერთოს და აღარ რჩება ენერგია განვითარებისთვის, განათლებისთვის, ის ფიქრობს საკვებზე, ფიზიკურ უსაფრთხოებაზე, რაღაც მინიმალური სტანდარტის შექმნაზე და კიდევ ცალკე უნდა იბრძოლოს ბარიერების გადალახვისთვის, რათა რაღაცას მიაღწიოს. ადამიანებს შორის თანასწორობა არ არის. 

მწვანეები უთანასწორობას ვხედავთ მრავალ დეტალში და არა მხოლოდ სოციალურ ჯგუფებს შორის. შეიძლება ერთ მოქალაქეს პრესტიჟულ უბანში ჰქონდეს ბინა და იქვე სუფთა ჰაერიც, მაგრამ აქ, თბილისში, 5 წუთის სავალზე კი არა, ბევრად დიდ არეალში ვერ ვიპოვით მწვანე სივრცეს, რათა ჰაერი ჩავისუნთქოთ, ბალახს შევეხოთ. ტაქსის ფული გვჭირდება მწვანე ადგილებამდე მისაღწევად და იქ მისულებმა შეიძლება აღმოვაჩინოთ, რომ მშენებლობა დაუწყიათ. მეტიც, მწვანე სივრცეებშიც კი ბეტონი დომინირებს ბალახის ნაცვლად. ძალაუფლება აქვთ პოლიტიკურ ელიტებს, ბიზნესებს, პროპაგანდის მანქანებს, რომლებიც იმ ადამიანებს, რომლებსაც განათლებას არ აძლევენ, ტვინს ურეცხავენ. მინდა, ყველა იღებდეს დამოუკიდებელ გადაწყვეტილებას, მაგრამ ყველანი გარკვეული გავლენის ქვეშ ვართ.

ყველას პასუხისმგებლობა

ჩვენ შეგვიძლია სიყვარული გავუნაწილოთ ყველას — ჩვენ ხომ გვიყვარს ოჯახის წევრები, მეგობრები, ნაცნობები, ჩვენ ვიცით, როგორ გვიყვარდეს ერთზე მეტი.

ვიცი, რომ Gen Z თაობასთან ეკონომიკურ და პოლიტიკურ სისტემას აუცილებლად ექნება სერიოზული განხეთქილება და ეს ახალგაზრდები აუცილებლად დაეჯახებიან ამ სისტემას. ახალგაზრდებს განათლების მიღებისკენ, ისტორიის კარგად შესწავლისკენ, იმ ღირებულებების სათავის გააზრებისკენ მოვუწოდებ. აუცილებლად განსაჯონ, თავს მოხვეული ხომ არ არის ღირებულებები, რომლებიც აქვთ.

თუ ახალგაზრდებს აქამდე იმედი არ ჰქონდათ, რადგან არცერთი პოლიტიკური ძალა არ წარმოადგენს მათ ინტერესებს, პირობას ვიძლევი, რომ რაც არ უნდა მოხდეს, მწვანეები არასდროს ვუღალატებთ მათ, ჩვენ მომავალ თაობებზე ვზრუნავთ, ჩვენი პრინციპი დედამიწის მიერ შემოთავაზებული რესურსების მომავალი თაობისთვის რაციონალურად გამოყენებაა. ახალგაზრდებს მოვუწოდებ, მოვიდნენ, დავეხმარებით შეხვედრების ორგანიზებაში, თვითგამორკვევაში, გაერთიანებაში, პოლიტიკურ აქტივობაში ჩართვაში, სივრცეებს დავუთმობთ, რომ საკუთარი მომავლისთვის იბრძოლონ. 

მინდა, იმ ადამიანებს, ვინც ქვეყნის გარეთ არიან, ვინც განათლებას იღებენ, მოვუწოდო, რომ შემოგვიერთდნენ მწვანეებს, პროგრესული სკოლა გავაკეთოთ ერთად, შესაძლებლობები მოვნახოთ, საკუთარი დრო, რესურსი, ენერგია დავუთმოთ ადამიანებს, გავაზიაროთ ცოდნა, გამოცდილება, არაფორმალური გზით მაინც გავაძლიეროთ ერთმანეთი. სხვაგან ცხოვრებისას არ ჩაიქნიონ ამ ქვეყანაზე ხელი, რადგან საკუთარ ფესვებს ბოლომდე ვერასდროს მოწყდები. ეს ქვეყანა გვეკუთვნის ყველას, პრობლემები გვეხება ყველას და მწვანეებს დახმარება ძალიან გვჭირდება.